Formuła szczytu i system G8

Ze względu na brak umowy międzynarodowej ustalającej zasady działania forum G7/G8, w okresie ponad 30 lat ulegały one ewolucji. W ciągu tego czasu wytworzył się swoisty system G8 (zob. schemat 2.2, który w sposób uproszczo-ny go odwzorowuje). Jego podstawą był zasadniczy szczyt przywódców, jednak z biegiem lat został on uzupełniony dodatkowymi formami współpracy i no-wymi mechanizmami aktywności.

Zresztą w samej formule szczytu przez ponad trzy dekady również dokony-wały się zmiany. W zamyśle inicjatorów pierwszego spotkania G6 w 1975 r. – prezydenta Francji i kanclerza RFN – miały być to spotkania w ścisłym gronie przywódców, jednak takiej opcji nie poparli Amerykanie, opowiadający się za tym, by szefów rządu wspierali najbliżsi doradcy. Dlatego od pierwszego spotkania towarzyszyli im zarówno ministrowie spraw zagranicznych (sekreta-rze stanu), jak i ministrowie odpowiedzialni za sprawy gospodarcze (byli wśród nich ministrowie finansów, gospodarki, przemysłu)35.

Od pierwszego szczytu specjalną pozycję w delegacjach poszczególnych państw zajmowali osobiści przedstawiciele przywódców. Byli to zazwyczaj doradcy polityczni lub dyplomaci w randze ambasadora. Zaczęto nazywać ich szerpami. Skład delegacji na poszczególnych szczytach był więc różny, ale w latach 1975–1997 każde państwo zazwyczaj reprezentowane było przez cztery osoby, chociaż zdarzały się i grupy liczniejsze (delegacje japońskie przysyłały często dwóch ministrów od spraw gospodarczych, liczniejsza była też reprezen-tacja WE).

Udział w spotkaniach tak dużej grupy reprezentantów był czynnikiem ha-mującym w osiąganiu kompromisu (w niektórych spotkaniach brało udział ponad 30 delegatów). Dlatego poszukiwano nowej formuły spotkań36. Dopiero w końcu XX w., m.in. z powodu rozszerzenia G7, zdecydowano się zmienić tradycyjną formułę. Zdano sobie sprawę, że pomyślność szczytu zależy w dużym stopniu od osobowości i daru przekonywania samych liderów. Zmiana nastąpiła podczas spotkania w 1998 r. w Birmingham, podczas którego Brytyj-czycy postanowili powrócić do pierwotnej idei szczytu wyłącznie w gronie przywódców, którym towarzyszyć mieli tylko szerpowie.

35 Wyjątkiem od tej reguły był dwukrotny udział premiera Francji w latach 1986–1987, który przybył na szczyt wraz z szefem rządu prezydentem Mitterrandem, ale premier był odpowiedzial-ny za kwestie ekonomiczne.

36 W 1993 r. dokonano oceny formuły szczytów G7, przyznając, że dają one możliwość pro-wadzenia wymiany poglądów, budowania konsensusu i pogłębiania wzajemnego rozumienia. Oczekiwano, że w przyszłości zjazdy przywódców będą mieć charakter mniej ceremonialny, z mniejszą liczbą uczestników reprezentujących państwa oraz dokumentów i deklaracji, ale za to z większą ilością wolnego czasu, przeznaczanego na nieoficjalne dyskusje, które ułatwiałyby wspólne reagowanie na zmiany w świecie i budowanie dobrych relacji osobistych (Economic

Śledząc listę uczestników w okresie 1975–2007, można pokusić się o dale-ko idące wnioski na temat systemu politycznego krajów człondale-kowskich. W większości państw, takich jak RFN, Wielka Brytania, Francja (mimo poja-wiającej się kohabitacji), Stany Zjednoczone i Kanada, system polityczny jest stabilny. Znacznie większa rotacja wśród rządzących panowała w przypadku Włoch i Japonii. Dla trwałości szczytu i jego skuteczności obecność tych samych przedstawicieli państw na kolejnych spotkaniach była bez wątpienia korzystna. Absolutnymi rekordzistami pod tym względem byli przedstawiciele władz niemieckich. Minister spraw zagranicznych tego kraju Hans-Dietrich Genscher uczestniczył 17 razy w szczycie (pod rządami Schmidta i Kohla), a kanclerz Helmut Kohl – 16 razy, co daje najwyższy wynik wśród przywód-ców. Częstymi bywalcami szczytów G7/G8 ze strony niemieckiej byli ponadto kanclerze: Helmut Schmidt (8 razy) i Gerhard Schröder (7). Równie często gościli i byli gospodarzami szczytów francuscy politycy: François Mitterrand (14 razy jako prezydent), Jacques Chirac (również 14 razy, z tym, że dwukrotnie jako premier) oraz Jacques Delors (10 razy jako przewodniczący KE i cztero-krotnie jako minister gospodarki, finansów i budżetu). Współinicjator i gospo-darz pierwszego szczytu najbardziej uprzemysłowionych krajów – Valéry Giscard d’Estaing – był na szczycie sześć razy.

Brytyjscy szefowie rządów także mogą pochwalić się niezłymi wynikami. Margaret Thatcher uczestniczyła w szczycie 12 razy, Tony Blair zaledwie jeden raz mniej, a premier John Major – siedem razy. Wyników niemieckich, francu-skich i brytyjfrancu-skich nie mogli osiągnąć politycy amerykańscy, gdyż nawet dwukrotna kadencja prezydencka oznaczała uczestnictwo w maksymalnie ośmiu szczytach. Takim rezultatem mogli się poszczycić: Ronald Reagan, William Clinton oraz George W. Bush. Ośmiokrotnie na szczycie pojawił się też James Baker, z tym, że w dwóch rolach: czterokrotnie jako sekretarz skarbu i cztero-krotnie jako sekretarz stanu. Dwukrotna kadencja prezydenta Federacji Rosyj-skiej pozwoliła Władimirowi Putinowi również uczestniczyć w ośmiu szczytach. Z pozostałych krajów najczęściej na szczyt zjeżdżali z Włoch: Giulio Andreotti (10 razy, w tym 4 jako premier i 6 jako minister spraw zagranicznych), Romano Prodi (również 10 razy, z tym, że 5 razy jako przewodniczący KE i 5 razy jako premier w latach 1996–1998 i 2006–2007) oraz Silvio Berlusconi (6); z Kanady: Jean Chrétien (11 razy, w tym raz jako minister finansów), Pierre Elliot Trudeau i Brian Mulroney (po 8), Joe Clark (7 razy, w tym raz jako premier i 6 razy jako minister spraw zagranicznych), Paul Martin (6 razy, w tym 4 jako minister finansów); z Japonii: Ryutaro Hashimoto (7 razy, w tym 3 jako premier, 2 jako minister finansów oraz 2 jako minister handlu zagranicznego i przemysłu) oraz premier Junichiro Koizumi – sześć razy.

Na szczycie w Birmingham w 1998 r. postanowiono także, że szefowie dy-plomacji i ministrowie finansów będą spotykać się przed samym szczytem

przywódców (z reguły w weekendy poprzedzające szczyt). Warto jednak zaznaczyć, że spotkania w gronie Siódemki ministrów finansów oraz szefów banków centralnych praktykowano już w latach 80., a cechę regularności nabrały od 1986 r. Ich debaty służyć miały omówieniu bieżących kwestii związanych z finansami międzynarodowymi oraz polityką monetarną. Natomiast od połowy lat 90. zintensyfikowane zostały spotkania ministrów odpowiedzial-nych za pozostałe dziedziny współpracy. W zależności od podejmowaodpowiedzial-nych spraw, w miarę cyklicznie spotykali się ministrowie G7 i G8 ds. środowiska, energii, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Spotkania na poziomie ministe-rialnym można uznać za dopełnienie rozmów przywódców i ważny etap przygotowawczy do spotkań na szczycie.

Kolejnym uzupełnieniem szczytu i integralną częścią systemu G8 jest cało-roczna praca szerpów. Tak jak nepalscy przewodnicy prowadzą na szczyty górskie Himalajów, tak główni negocjatorzy G8 spotykają się wielokrotnie w ciągu roku, by na samym szczycie było możliwe osiągnięcie konsensusu. Zadaniem szerpów jest przygotowanie pod kątem merytorycznym konferencji, omówienie zagadnień dyskutowanych przez przywódców, uzgadnianie stano-wisk oraz opracowanie wstępnych decyzji. To w gestii szerpów leży przygoto-wanie programu oraz licznych dokumentów, które często poprawiane są nawet tuż przed samym spotkaniem w gronie przywódców37. Szerpowie muszą być w stałym kontakcie z szefami rządów. Funkcja ta jest niezwykle ceniona. Bywa też „trampoliną” do dalszej kariery politycznej. Przykładem spektakularnych awansów byli m.in. tacy politycy, jak George Shultz (amerykański szerpa w latach 1975–1976 i późniejszy sekretarz stanu w latach 1983–1988), Horst Köhler (niemiecki szerpa w latach 1990–1992, a następnie dyrektor generalny IMF i prezydent Niemiec) czy Pascal Lamy (szerpa KE w latach 1985–1994 oraz dyrektor generalny WTO). Ze względu na coraz większy zakres działalno-ści G8, grono szerpów stale się powiększa. Posiadają oni bowiem pomocników (tzw. podszerpów – kraje G8 używają terminu francuskiego sous-sherpa), szerpów wyspecjalizowanych w danej dziedzinie (np. do spraw Afryki) czy ekspertów z innych dziedzin. Zazwyczaj podszerpowie spotykają się do sześciu razy w roku, szerpowie 4–5 razy, włącznie ze spotkaniem plenarnym poprzedza-jącym sam szczyt. Uzupełniającą rolę w końcowych ustaleniach grup szerpów pełnią wspomniane już spotkania szefów dyplomacji i ministrów odpowiedzial-nych za kwestie ekonomiczne przed samym szczytem38.

37 W Neapolu na szczycie w 1994 r. szerpowie pracowali do 5.30 nad ranem, by zamknąć końcowy komunikat (P. Hajnal, The G-7 Summit and Its Documents, „Government Information in Canada” [Electronic Journal], 1995, no 3.3).

38 C. Budd, G8 Summits and Their Preparation, [w:] N. Bayne, S. Woolcock, The New

Eco-nomic Diplomacy. Decision-Making and Negotiation in International EcoEco-nomic Relations, London

Za kolejny element systemu G8 należy uznać działalność specjalnych ze-społów, które są powoływane do zadań specjalnych. Zakres ich aktywności określany jest najczęściej w dokumentach w czasie szczytów. Celem grup roboczych (zadaniowych, analizujących) jest z reguły szczegółowe badanie jakiegoś zagadnienia oraz zmierzenie skuteczności wprowadzania w życie konkretnych decyzji czy nawet całych programów. Specjalne grupy ekspertów ustalają także możliwości finansowania danych projektów, a dotychczas w swojej pracy skupiały się zwłaszcza nad problemami rozwoju technologii, kwestiami zatrudnienia, ochrony środowiska oraz inicjatyw ustawodawczych podejmowanych przez poszczególne kraje celem skoordynowania polityki39. Grupy robocze powoływane są na określony czas, a efektem ich działalności jest wydawanie raportów, z którymi zapoznają się szerpowie, a niekiedy i sami przywódcy.

Istotnym elementem systemu G8 jest też zawieranie dodatkowych porozu-mień między uczestnikami grupy. Już w 1982 r. USA, Kanada, Japonia i WE utworzyły grupę współpracy w kwestiach handlu międzynarodowego. Do największych osiągnięć G7 w latach 80. należy zaliczyć dwa układy w sprawach monetarnych. Pierwsze z nich – z 1985 r., tzw. porozumienie Plaza – dotyczyło zgody Francji, RFN, Wielkiej Brytanii, Japonii i USA na interwencję na rynku walutowym celem powstrzymania aprecjacji dolara amerykańskiego wobec jena40; drugie – tzw. porozumienie z Luwru, potwierdzone na spotkaniu mini-strów finansów tych samych krajów w Waszyngtonie w 1987 r. – dotyczyło zgody na deprecjację dolara, co miało doprowadzić do zwiększenia stabilności głównych walut. Podczas szczytu w Paryżu w 1989 r. w deklaracji ekonomicz-nej przywódcy podkreślali, że pod wpływem porozumień Plaza i Luwr kraje G7 zgodziły się na dalsze wzmocnienie koordynacji w celu poprawy funkcjonowa-nia ich gospodarek i ustanowiefunkcjonowa-nia stabilności kursów walutowych. Wszelkie tego typu procedury miały być jednak przeprowadzane we współpracy z IMF41.

39 A. Dybczyński, Grupa Siedmiu (G-7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach

międzynarodo-wych. Istota, mechanizmy działania, zasięg, red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s. 372.

40 Announcement the Ministers of Finance and Central Bank Governors of France, Germany, Japan, the United Kingdom, and the United States (Plaza Accord), September 22, 1985

(www.g8.utoronto.ca). W maju 1985 r. Bank Rezerw Federalnych zdecydował się na obniżkę stóp procentowych, co spowodowało spadek kursu dolara (w ciągu kilku miesięcy o 11%). W sierpniu 1985 r. sekretarz skarbu USA James Baker wraz z ministrami finansów Francji, Japonii, RFN i Wielkiej Brytanii zawarł umowę w nowojorskim hotelu Plaza, która dotyczyła koordynacji działań celem dalszego, ale kontrolowanego obniżenia kursu waluty amerykańskiej. W ciągu kolejnych kilku miesięcy USD stracił 24% na wartości. Nowy system nazywano kontrolowaną płynnością walut (W. Morawski, Zarys powszechnej historii pieniądza i bankowości, Warszawa 2002, s. 202).

W latach 90. odrębne porozumienia kraje G8 zawierały też w kwestiach bezpieczeństwa międzynarodowego (czemu m.in. służyło zwołanie dodatkowe-go szczytu w Moskwie w 1996 r.) czy w walce z terroryzmem.

Schemat 2.1. Powiązania G8 z ważniejszymi instytucjami międzynarodowymi Ź r ó d ł o: opracowanie własne.

Do sfery działania G8, wykraczającej poza sam szczyt, należy zaliczyć rela-cje z zewnętrznymi partnerami. Wiele wspólnych kwestii łączyło forum państw najbardziej uprzemysłowionych z krajami UE, które bezpośrednio nie uczestni-czyły w szczycie, były jednak na nim reprezentowane przez przewodniczącego KE, szefa rządu kraju, który w danym półroczu przewodniczył UE, a także komisarzy odpowiedzialnych za sprawy zagraniczne i gospodarcze. Poza tym zdecydowana większość państw UE brała udział w programach inicjowanych przez G8, a z drugiej strony projekty firmowane przez KE były również dysku-towane na forum podczas fazy przygotowawczej czy w trakcie samego szczytu. G8 prowadziła ponadto ożywiony dialog z liczącymi się siłami regionalnymi

ONZ: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny GATT/WTO IMF IBRD ^OECD FAO ICAO ILO IMO UNESCO UNIDO WCO WHO WMO IAEA IEA G7/G8 (szefowie dyplomacji i innych ministerstw) G5, G7, G10, G20 (ministrowie finansów i prezesi banków centralnych) G8

Francja, Japonia, Kanada, Niemcy, Rosja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Włochy, Unia Europejska (jako obserwator)

ITC UNAIDS UNCTAD UNDCP UNDP UNEP Klub Paryski MDB EBRD BIS

(zwłaszcza „5”: Brazylią, ChRL, Indiami, Meksykiem, RPA) oraz przedstawi-cielami krajów afrykańskich i Bliskiego Wschodu. Kontakty z tymi regionami są najbardziej intensywne, ale G8 prowadzi również dialog ad hoc i odnosi się na bieżąco do problemów poszczególnych państw, które przechodzą trudności ekonomiczne (np. Argentyna podczas kryzysu w 2000 r.), polityczne (Irak w latach 2003–2006) czy zmagają się z atakami terrorystycznymi lub klęską żywiołową.

W ciągu ponad 30 lat kontakty G7/G8 rozszerzały się na nowych partnerów. Obok relacji z innymi krajami, grupa jako całość szczególnie intensyfikowała współpracę z wieloma organizacjami międzynarodowymi42. G8 miała wpływ na politykę, programy i decyzje podejmowane przez ONZ (poczynając od RB, w której zasiadało trzech, a od 1998 r. czterech członków forum, a kończąc na wielu wyspecjalizowanych agencjach) oraz w IMF, WB, WTO, OECD i wielu innych organizacjach (zob. schemat 2.1). Bliższe relacje między G8 a większo-ścią z tych instytucji będą szczegółowo przedstawione w rozdziałach od czwar-tego do siódmego.

Schemat 2.2. System G8 Ź r ó d ł o: opracowanie własne.

42 Przywódcy G7 już w 1977 r. podkreślili, że gospodarka światowa powinna być widziana szerzej niż tylko z perspektywy współpracy między rządami, również poprzez wzmocnienie organizacji międzynarodowych (Declaration: Downing Street Summit Conference, May 8, 1977).

Kontakty G8 nie kończyły się na głównych aktorach stosunków międzyna-rodowych (państwach i organizacjach). Przewodniczący corocznych szczytów od początku nowego milenium dbali bardziej o relacje z organizacjami pozarzą-dowymi i mediami. Organizowane były spotkania przywódców z przedstawicie-lami wielu instytucji społecznych w celu przedyskutowania najbardziej palących kwestii globalnych i regionalnych43. Dialog ze społeczeństwem obywatelskim był niezbędny w dobie powszechnego zainteresowania spotkaniami przywódców i stał się antidotum na krytykę części środowisk politycznych, a zwłaszcza ruchu alterglobalistycznego. Postulowana przez nie większa otwartość przywódców na głos społeczeństw nie była jednak możliwa z przyczyn technicznych, gdyż po zamieszkach w Genui w 2001 r. oraz po atakach terrorystycznych w Londynie 7 lipca 2005 r. (podczas szczytu w Gleneagles) oczywista stała się konieczność zwiększenia bezpieczeństwa zjazdów szefów państw.

Tradycje kontaktów (o różnym natężeniu) szczytu z mediami były podtrzy-mywane od początku działalności Grupy. Gospodarze byli odpowiedzialni za organizację konferencji prasowych, na które zapraszano uczestników spotkań (także gości spoza ścisłego forum). Mimo opinii o zamykaniu się przywódców w izolowanych twierdzach i trudnościach z komunikacją z nimi44, na szczytach akredytowanych bywało kilka tysięcy dziennikarzy45. Trzeba też zauważyć, że szczyty w Europie cieszyły się w mediach większą popularnością.

W latach 1975–2008 odbyło się 27 szczytów G7 (pierwszy odbył się w ra-mach G6) i 11 szczytów G8, z tym, że w latach 1998–2002 odbywały się w tym samym czasie spotkania w gronie siedmiu i ośmiu przywódców. Ponadto w la-tach 90. spotkania z rosyjskimi przedstawicielami określano mianem G7 plus 1, a w 1997 r. użyty został termin Szczyt Ośmiu. Problemem jest odpowiednie zakwalifikowanie dodatkowego szczytu w Moskwie w kwietniu 1996 r. w spra-wie bezpieczeństwa międzynarodowego. W spra-wielu opracowaniach nie zalicza się go do „głównego nurtu” tradycyjnych zjazdów. Abstrahując jednak od tych niuansów, można podsumować, że do 2008 r. zorganizowano 34 zjazdy przy-wódców G7/G8 (zob. aneks). Z wyjątkiem pierwszego spotkania, odbywającego

43 Przywódcy G8 starają się nawiązywać kontakty w ramach Międzynarodowego Forum Organizacji Pozarządowych, tzw. Obywatelskiego G8 (International Forum of Non-Governmental

Organisations, the Civil G8). Od końca lat 90. zwiększył się mocno udział społeczeństwa

w systemie, w którym funkcjonowała Grupa. Organizacje pozarządowe uaktywniały się szczegól-nie przed samym szczytem, zwłaszcza w takich kwestiach, jak umorzeszczegól-nie długów, ochrona środowiska, dostęp do lekarstw. Ważnym wyzwaniem, przed jakim stanęło G8 w nowym milenium, było wciąganie biznesu w globalne projekty (J. Kirton, The Road from Rambouillet to

the Sea Island Summit: Process, Accomplishments and Challenges for the Corporate Community,

www.g8.utoronto.ca).

44 Część krytycznych mediów podsuwało ekstremalne propozycje „zesłania” przywódców G8 na Antarktydę lub organizacji szczytu na transatlantyku.

się w listopadzie, wszystkie z nich miały miejsce w maju, czerwcu lub lipcu. Miejsca kolejnego szczytu są na ogół ogłaszane w dokumencie rok wcześniej. Istnieje dowolność wyboru miejsca spotkania przez gospodarza konferencji. Przywódców G7/G8 najczęściej gościł Londyn i Tokio (po 3 razy). Dwukrotnie delegacje najbardziej uprzemysłowionych krajów zjeżdżały do Wenecji i Bonn. Począwszy od 2002 r. utrzymywała się tendencja do omijania dużych skupisk miejskich, aby zapobiec grupowaniu się większych demonstracji przeciwników szczytu. Dlatego na miejsca goszczące przywódców w latach 2002–2008 wybierano niewielkie miejscowości, kurorty czy ośrodki wypoczynkowe (Kana-naskis, Evian, Sea Island, Gleneagles, Heiligendamm). Przyznanie Sankt Petersburgowi roli gospodarza szczytu w 2006 r. miało charakter symboliczny, gdyż obrady światowych liderów odbywały się w pobliskim Strielnie.

Szczyty najbardziej uprzemysłowionych demokracji układają się w cykl, który tworzą po kolei kraje przewodniczące Grupie. Rozpoczynała go Francja, następnie gospodarzem były Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Japonia, Włochy i Kanada. Dzięki ustąpieniu miejsca przez Niemcy, Rosja po raz pierwszy weszła do cyklu spotkań G8 jako gospodarz w 2006 r., przesuwając tym samym o rok przewodnictwo Niemiec i kolejnych państw. Dotychczas odbyły się pełne cztery cykle spotkań, a przewodnictwo Francji w 2003 r. otworzyło piątą rundę, którą zakończy w 2010 r. szczyt w Kanadzie (taki harmonogram spotkań przyjęto wyjątkowo już w 2002 r. w Kananaskis).

Przewodniczący – gospodarz jest odpowiedzialny za organizację nie tylko samego szczytu, ale także pozostałych spotkań, również na poziomie ministe-rialnym. Przewodnictwo liczy się od początku roku kalendarzowego, przy czym znacznie większa intensywność spotkań obserwowana jest przed szczytem niż po nim. Na przewodniczącym szczytu spoczywa odpowiedzialność moderatora dyskusji, może on też skorzystać z możliwości ogłoszenia odrębnego dokumentu z dyskusji przywódców. Obrady podzielone są na sesje poświęcone poszczegól-nym problemom, przywódcy dyskutują ponadto podczas wspólnych posiłków.

Materialnym dowodem wysiłków szefów rządów podczas dwóch–trzech dni intensywnych rozmów jest dorobek dokumentacyjny, który jest upubliczniony jeszcze przed zamknięciem szczytu. Podstawowym dokumentem publikowanym na szczycie do końca lat 90. była deklaracja ekonomiczna, która często opatrzo-na była odrębnym tytułem (opatrzo-nazywaopatrzo-na też była po prostu deklaracją, oświadcze-niem, komunikatem końcowym ze szczytu: economic declaration, declaration,

statement, communiqué, summit communiqué, final communiqué). Warto w tym

miejscu przypomnieć, że w latach 1997–2002 były wydawane oddzielne komunikaty z posiedzeń G7 i G8, i dopiero szczyt w Evian w 2003 r. był pierwszym, na którym wszystkie dokumenty podpisane zostały przez ośmiu przywódców. Wraz ze wzrostem aktywności G8 sama deklaracja nie wystarcza-ła już do określenia przyszłych dziawystarcza-łań Grupy. Uzupełniały ją (lub zastępowały)

plany działania (action plans), programy działania (action programmes), wspólne akcje (joint actions), karty (charts), raporty (reports), projekty (drafts), propozycje (proposals), inicjatywy (initiatives), zalecenia (recommendations).

Dorobek szczytu zawierał ponadto wiele innych dokumentów, jak oświad-czenia polityczne, specjalne komunikaty w kwestii konkretnego problemu z zakresu gospodarki światowej lub sytuacji międzynarodowej. Do szczególnych dokumentów ze szczytów należały oświadczenia przewodniczącego (chairman’s

summary, chair’s statement, chair’s conclusion), które podkreślały osiągnięcia

i najważniejsze problemy poruszane na spotkaniach. Gospodarz obrad dyspono-wał możliwością interpretacji przyjętych ustaleń i zobowiązań, co jednak nie było zawsze równoznaczne z ich akceptacją przez pozostałych członków forum46. Do dokumentów ze szczytu należałoby zaliczyć również stenogramy z konferencji prasowych, mających miejsce w czasie i po zakończeniu obrad przywódców. Tego rodzaju źródła można traktować jako uzupełnienie do analizy aktywności G8 i podejmowanych przez nią inicjatyw.

Tylko podstawowe dokumenty (deklaracje, plany działania, karty, progra-my) uwzględniały zalecenia ze szczegółowymi propozycjami skierowanymi bądź to do członków Grupy, bądź to do międzynarodowych organizacji. Kraje G8 na podstawie sygnowanych deklaracji zobowiązywały się do określonych działań czy konkretnych przedsięwzięć. W deklaracjach odnaleźć też można propozycje nowych umów międzynarodowych lub gwarancje ratyfikacji wcześniej zawartych układów. Deklaracje zachęcały członków do tworzenia nowych organizacji międzynarodowych lub powoływania odrębnych ciał w ra-mach systemu G8. Elementem oświadczeń były również rekomendacje wobec państw trzecich czy instytucji międzyrządowych do podjęcia określonych kroków w danej dziedzinie47.

Podstawowe deklaracje i plany działania nawiązywały w ogromnej mierze do kwestii związanych z gospodarką światową. Zalecenia związane były z po-lityką makroekonomiczną (jak inflacja, zatrudnienie, wzrost gospodarczy), handlem, kwestiami monetarnymi, nową architekturą finansową, energią, ochroną środowiska, stosunkami między Wschodem i Zachodem oraz Północą i Południem. Dokumenty odnosiły się zarówno do problemów globalnych, niekoniecznie powiązanych z gospodarką światową (np. kwestie terroryzmu czy bezpieczeństwa), jak i kwestii regionalnych (jak konflikty czy wojny domowe). Zakres tematyczny szczytu był niezwykle szeroki.

46 Do takiej sytuacjo doszło np. w Sea Island w 2004 r., kiedy po oświadczeniu przewodni-czącego G. W. Busha odciął się od niego prezydent Francji J. Chirac.

47 A. de Guttry, The Institutional Configuration of the G-7 in the New International Scenario, „The International Spectator” 1994, no 2 (29), s. 70–80; P. Hajnal, op. cit.