Wskaźniki handlu i inwestycji zagranicznych: udział w wymianie światowej, tempo obrotów, wewnętrzna struktura światowej, tempo obrotów, wewnętrzna struktura

G8 wywierała ogromny wpływ na handel światowy (zob. wykres 4.1). W 2005 r. siedem państw ugrupowania mieściło się w pierwszej dziesiątce eksporterów i importerów towarów na świecie (a uwzględniając UE aż 9 krajów, gdyż Belgia i Holandia były też reprezentowane na szczytach). Na pierwszym miejscu w rankingu eksporterów plasowały się Niemcy, a wśród importerów dominowały Stany Zjednoczone. Spośród uczestników szczytu w dziedzinie handlu w czołówce nie mieściła się tylko Rosja, która zajmowała w świecie 13. miejsce wśród eksporterów i 20. wśród importerów.

Wykres 4.1. Liderzy handlu światowego w 2005 r. (łącznie według wartości eksportu i importu, w mld USD)

Ź r ó d ł o: opracowanie własne. Dane za: International Trade Statistics, [dalej: ITS] 2007, za: www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2007.

Udział G8 w globalnym handlu towarami w 2005 r. wynosił 43% (zob. tab. 4.5). Gdyby jednak uwzględnić całą UE, to sięgał on ponad 60%, z tym że udział w globalnym przywozie przewyższał wkład w światowy wywóz. Dominację G8 dostrzec można również w handlu usługami. Wśród państw, liderem w eksporcie i imporcie światowym były w 2005 r. Stany Zjednoczone, a udział Grupy w globalnym przepływie usług wynosił ponad 45%13.

Mimo dominującego znaczenia Grupy w międzynarodowej wymianie towa-rowej, począwszy od ostatniej dekady XX w. jej wkład w globalne obroty systematycznie malał. Jeszcze w 1990 r. udział G7 w eksporcie światowym wynosił 50,5%14. W 2006 r. wkład G8 w globalny eksport sięgał 40%. W ciągu półtorej dekady, mimo wzmocnienia Grupy przez Rosję, nastąpił realny spadek udziału o 10 punktów procentowych. Tylko w porównaniu z 2005 r. nastąpił spadek o 1,5 punktu. Natomiast udział w imporcie światowym w 2006 r. w po-równaniu do roku poprzedniego utrzymał się na niezmienionym poziomie. Równocześnie zmniejszał się udział Grupy w światowym handlu usługami. W ciągu roku w eksporcie światowym spadł on o 1 punkt, a w imporcie o blisko 1,5 punktu15.

13 International Trade Statistics [dalej: ITS] 2007, za: http://stat.wto.org/CountryProfiles.

Globalny handel usługami stanowił około 20% wymiany światowej, ale jego dynamika była wyższa niż tradycyjnego handlu towarami. Stany Zjednoczone, zarówno w eksporcie (15% udziału), jak i w imporcie (12%) usług wyprzedzały Niemcy, Wielką Brytanię, Francję i Japonię. Jednak udział UE jako całości przewyższał w obrotach usługami znacząco rezultaty amerykańskie. Zob. szczegółową analizę w: A. Wróbel, Polityka liberalizacji międzynarodowego sektora usług, [w:] Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu

Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, red. E. Haliżak i in., Warszawa

2006, s. 194–195.

14 A. Maddison, op. cit., s. 359–362. Uwzględniając Rosję i wszystkie państwa UE, wyniósł-by on ponad 70%.

Tabela 4.5. Udział G8 w światowym handlu towarami oraz wymiana w ramach ugrupowania w 2005 r. (w %)

Państwo

Udział w światowym Udział eksporcie imporcie ^eksportu

do G8+UE importu z G8+UE Francja 4,5 4,5 74,5 72 Japonia 5,5 5 43 28 Kanada 3,5 3 92 73 Niemcy 9,5 7 74 69 Rosja 2,5 1 47 52 USA 9 16 51 44 Wlk. Brytania 3,5 4,5 74 66 Włochy 3,5 3,5 69 63 UE (bez członków G8) 18,5 19,2 X X

Udział G8 (+UE) – 2 i 3 kol.; średnia G8 (+UE) – 4 i 5 kol.

41,5 (60) 44,5 (63,7) 65,5 58,5 Ź r ó d ł o: ITS 2007, za: http://stat.wto.org/CountryProfiles, Rocznik statystyki

międzynaro-dowej [dalej: RSM] 2006, GUS, Warszawa 2007, s. 463–466.

Spadek udziału Grupy w eksporcie i imporcie światowym dóbr i usług wy-nikał ze słabszej dynamiki w porównaniu z tempem światowym. Jeszcze w la-tach 80. tempo wywozu G7 (4,8% rocznie) było wyższe niż średnia światowa (4,4%). Podobne różnice występowały w przywozie (4,9% dla G7 i 4,6% dla świata). Odwrotne tendencje ujawniły się w kolejnych dekadach. W latach 90. średnie tempo wzrostu eksportu i importu G7 było wprawdzie wyższe niż w po-przedniej dekadzie (odpowiednio 5,7 i 5,9%), jednak niższe od dynamiki światowej (odpowiednio 6,5 i 6,2%)¹⁶. Z kolei w latach 2000–2006 średni roczny przyrost obrotów handlowych dla G8 wyniósł 4% (eksport 3%, a import 5%), co było niemal o 2 punkty procentowe słabszym wynikiem niż wskaźniki dla globu (eksport 5,8%, a import 6%)17.

G8 w dużym stopniu była uzależniona od wzajemnego handlu. W 2005 r. blisko 2/3 towarów z państw G8 i UE trafiała na rynek wewnętrzny. Z kolei import w ramach ugrupowania oscylował w granicach 60%. Najbardziej uzależniona od rynku wewnętrznego była Kanada, z której w 2006 r. wywożono ponad 90% towarów do pozostałych państw – uczestników szczytu (z czego ponad 80% do Stanów Zjednoczonych). Kanada importowała 55% towarów z USA, ponad 12% z UE i 4% z Japonii.

W dużym stopniu wewnętrzny rynek upodobały sobie kraje europejskie, z których ponad 70% towarów trafiało do pozostałych państw – uczestników szczytu. Eksport francuski, niemiecki, włoski i brytyjski ukierunkowany był

16 Dane za WEO 1980–2000.

głównie na rynek UE (ponad 60%). Większe znaczenie w brytyjskim wywozie miały też Stany Zjednoczone (ponad 13%). W przypadku Francji, Niemiec i Włoch, rynek Ameryki Północnej i Japonii stanowił około 10% eksportu. Mniejsze znaczenie dla państw europejskich miały obroty z Federacją Rosyjską. Zaledwie 2% eksportu Niemiec i Włoch (co i tak było najlepszym wynikiem wśród państw Grupy) kierowane było we wschodnim kierunku, podczas gdy 4% importu z Rosji trafiało do Niemiec.

Mniej zależne od partnerów z G8 były Stany Zjednoczone, których eksport do G8+UE i tak przekraczał 50%, a głównym odbiorcą towarów amerykańskich była Kanada (22%) i UE (21%). Z kolei USA importowały towary w pierwszym rzędzie z UE (18%) i Kanady (16%). Przy uwzględnieniu bilateralnych obrotów w handlu towarami i usługami oraz inwestycji zagranicznych, USA i UE były u progu XXI w. największymi kontrahentami na świecie. W sumie aż 37% globalnej wymiany towarów i 45% handlu usługami przepływało między tymi dwoma organizmami. Ogółem na przełomie wieków przepływ towarów, usług i kapitału między nimi szacowany był na sumę około 2 bln dolarów rocznie18. Spośród krajów europejskich najwięcej towarów eksportowały i importowały zza Atlantyku Niemcy, które w 2000 r. zdystansowały dotychczasowego lidera pod tym względem – Wielką Brytanię. USA miały jednak duży deficyt handlo-wy z Niemcami. Z partnerów zewnętrznych UE bezapelacyjnie największym odbiorcą były USA, które wyprzedzały Szwajcarię i Japonię.

Najmniejszy stopień powiązań handlowych z G8 dotyczył Japonii, ale na-wet w przypadku tego kraju głównym kierunkiem eksportu były USA (ponad 20%) i UE (ok. 15%). Japonia najwięcej towarów przywoziła z Chin (ponad 20%), USA (12%) i UE (ponad 10%).

Rosja do 2005 r., jako jedyne państwo forum, miała ujemny bilans handlo-wy z krajami G8. W 2006 r., po raz pierwszy w dotychczasohandlo-wych relacjach, rosyjski eksport do państw G8+UE przewyższył import z tego obszaru. W przy-padku Rosji nastąpiła więc zasadnicza zmiana między 2005 a 2006 r. (zbieżna z organizacją szczytu w Sankt Petersburgu). Udział w eksporcie wewnętrznym Grupy wzrósł do niemal 60% (wzrost w ciągu roku o 13 punktów), podczas gdy poziom importu nie zmienił się. Rosja dostarczała głównie dobra i surowce do UE (ponad 56%), natomiast przywoziła produkty z UE (44%), Chin (9%), Ukrainy (7%) i Japonii (6%).

W wewnętrznej strukturze towarowej zdecydowanie przeważały produkty przemysłowe (stanowiące od 50% w kanadyjskim wywozie do 90% w japoń-skim). Wyjątkiem była Rosja – ponad 2/3 jej eksportu w 2006 r. stanowiły

18 J. M. Fiszer, Wspieranie przez Stany Zjednoczone demokratycznych przemian w państwach

Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 roku, „Studia Polityczne” 2003, nr 14, s. 96; K.

Cze-rewacz, Global Aspects of the New Transatlantic Marketplace Formation, [w:] Emerging Markets:

paliwa i surowce. Odnośnie do importu towarów, średnia dla G8 w wewnętrznej wymianie wynosiła około 70% (średnią tę najbardziej zaniżała Japonia – mocno uzależniona od przywozu surowców)19.

Równie istotny we wzajemnych kontaktach gospodarczych był przepływ BIZ, który w latach 1990–2006 wzrastał znacznie szybciej niż handel. Najbar-dziej uzależnione od siebie były rynki amerykański i europejski. Na przełomie stuleci USA kierowały około 2/3 inwestycji zagranicznych do UE. W odwrot-nym kierunku szło blisko 50% inwestycji unijnych20. Udział Grupy w globalnym przepływie BIZ, podobnie jak w przypadku handlu, zaczął się stopniowo obniżać w końcu XX w. Tendencja ta coraz mocniej zaznaczała się w nowym stuleciu.

W 2000 r. udział państw G8 w światowym przepływie netto BIZ wynosił ponad 53%, a w 2005 r. spadł do 46%. Warto równocześnie zauważyć, że w tym czasie zahamowaniu uległo tempo wzrostu globalnych BIZ. W 2000 r. najwięk-szy kapitał przepływał przez gospodarkę amerykańską, niemiecką i brytyjską, a 6 lat później – przez brytyjską, amerykańską i francuską21. Wliczając aktyw-ność inwestycyjną wszystkich krajów UE, udział Grupy w światowych inwesty-cjach przekraczał 60%. Mimo że z roku na rok wkład G8 w globalne przepływy kapitału zmniejszał się, jednak był wyższy niż wkład Ósemki w globalny produkt. Pozycja G8 w handlu i inwestycjach międzynarodowych bez wątpienia torowała Grupie przewodnictwo również w pozostałych sektorach gospodarki światowej.

4.3. Inflacja, zatrudnienie i bezrobocie: wielkości, proporcje,