Funkcja edukacyjna

Analizując edukacyjne korzyści podróżowania badanych osób, należy odwołać się do pojęcia edukacji, która (…) może być rozumiana jako ogół

prze-bytych doświadczeń, znaczących dla kształtowania się kompetencji i tożsamości osoby. Może być też rozumiana jako ogół interakcji jednostki z jej subiektyw-nym światem, społeczsubiektyw-nym i obiektywsubiektyw-nym światem życia (środowiskiem), zna-czącym dla jej optymalnego rozwoju (Kwieciński 2007, s. 21). Turystyka,

zwłaszcza indywidualna, zwiększa wiedzę o świecie i o swoim kraju. Poznawa-nie różnych składników środowiska na drodze bezpośredPoznawa-niej obserwacji,

do-89 świadczeń oraz samokształcenia daje możliwość konfrontacji wiedzy ogólnej i specjalistycznej z konkretnym obrazem rzeczywistości. Konfrontacja wiedzy o świecie zdobytej z publikacji, środków masowego przekazu z praktycznym doświadczeniem turystów niejednokrotnie powoduje głębokie zmiany. Dzięki silnym przeżyciom poznawane zjawiska i fakty w sposób szczególny są uświa-damiane, rozumiane oraz zapamiętywane. Osoby uprawiające backpacking przywiązują dużą wagę do przygotowania się do wyjazdu, które obejmuje gro-madzenie wszechstronnych informacji o odwiedzanych krajach. Wiedza o róż-nych aspektach kulturowych, społeczróż-nych, historyczróż-nych czy geograficzróż-nych jest często pogłębiana po powrocie z podróży. Typ i rodzaj wiadomości zależny jest od motywacji poznawczych oraz rodzaju zainteresowań backpackersów. Motywacje poznawcze mieszczą się w koncepcji całożyciowego uczenia się. Zakłada się w niej, że zdolność rozumowania, przyswajania wiadomości, do-skonalenia zdolności intelektualnych, a także refleksja nad doświadczeniami i dążenie do pogłębiania wiedzy trwają przez całe życie człowieka.

Powiązania pomiędzy turystyką a edukacją są długotrwałe. Jak donosi większość turystycznych raportów, uczenie się było ważnym czynnikiem w hi-storii turystyki, co manifestowało się m.in. poprzez Grand Tour – podróże po Europie będące obowiązkową częścią szlacheckiego wykształcenia. Osoba, która nie odbyła pewnych podróży, nie mogła się uważać za wykształconą, wymagano wręcz interesowania się światem, jego zwiedzaniem i poznawaniem. Wstępem do rozkwitu turystyki w XVIII w. były liczne podróże młodych ary-stokratów, bogatego mieszczaństwa, głównie angielskiego, francuskiego i nie-mieckiego, rozpoczęte w drugiej połowie XVII stulecia. Celem tych podróży było przede wszystkim zdobywanie wiedzy, a wybór kraju lub regionu zależał od wyboru uczelni, w jakiej zamierzano studiować. Grand Tour oznaczało po-dróż dla zdobycia ogólnej wiedzy poza krajem, orientacji w świecie i nawiąza-nia kontaktów. Podróże te weszły wręcz do kanonu kształcenawiąza-nia i stały się obo-wiązkiem towarzyskim (Ślusarczyk 2008, s. 40-41).

Turystyka może być traktowana jak element, funkcja kultury, spotkanie przedstawicieli odmiennych grup etnicznych, a także jako czynnik przemian. Kultura i turystyka są w związku dialektycznym. Kultura inspiruje rozwój tury-styki, natomiast turystyka wzbogaca, chroni i popularyzuje dobra kulturowe. Kontakty backpackersów ze społecznościami odwiedzanego kraju charakteryzu-je pewna nierówność szans spotykających się stron oraz brak początkowej bez-interesowności stosunków pomiędzy mieszkańcami i turystami. Dla osób upra-wiających backpacking są to często kontakty z przedstawicielami krajów rozwi-jających się, których mieszkańcy żyją w odmiennych aniżeli turyści warunkach społeczno-ekonomicznych i kulturowych i pozbawieni są często możliwości korzystania z edukacji instytucjonalnej. Zderzenie z trudnymi warunkami życia tubylców różnych rejonów świata sprawia, iż backpackersi doceniają możliwo-ści własnego wszechstronnego rozwoju.

90

Turyści indywidualni, chcąc uniknąć powierzchownego poznania odwie-dzanych miejsc, organizują wyprawy mające na celu dotarcie w głąb danego rejonu, aby nawiązać bezpośrednie kontakty z tubylcami i poznać ich życie codzienne. Postawa otwartego umysłu i ciekawości świata pozwala dostrzec bogactwo oraz różnorodność kultur z ich odmiennymi obyczajami, formami kultów religijnych i stylami życia. Przejawia się w tym funkcja poznawcza tury-styki, stymulująca aktywność intelektualną. Potwierdzeniem tego są badania pokazujące, że głównymi motywami podróży młodych backpackersów jest odkrywanie innych kultur (83%) oraz poszerzanie wiedzy (69%), a istotnymi zyskami podróżniczych doświadczeń jest samoświadomość, wiedza o sobie (określana jako odkrywanie siebie) oraz rozumienie własnej kultury (Richards, Wilson 2004, s. 26-29). Podkreśla to także w swoich pracach R. Kapuściński (2007, s. 170) twierdząc: Nie można poznać własnej kultury, nie znając innych

kultur (…). Własna kultura odbija się w innych i dopiero wtedy zaczyna być rozumiana. Inne kultury są lustrami, w których się odbijamy, w których możemy dopiero prawdziwie się zobaczyć.

Turystyczne doświadczenia poszerzają wiedzę i stymulują aktywność in-telektualną, ale również uczą określonych umiejętności praktycznych. Szcze-gólnie ważne dla backpackersów są umiejętności organizacyjne, efektywne zarządzanie czasem, środkami finansowymi, nawiązywanie kontaktów interper-sonalnych czy poszukiwanie różnorodnych źródeł informacji i weryfikowanie znajomości języków obcych. Podczas długoterminowych, niezależnych i samo-dzielnie organizowanych wyjazdów backpackersi mają możliwość kształtowa-nia dyspozycji osobowościowych, zwłaszcza samodzielności, kreatywności, inicjatywy. Dokumentują to badania narracyjne Ch. Noy (2004, s. 90-91), z któ-rych wynika, że backpackersi dostrzegają istotny wpływ turystyki na kształto-wanie ich tożsamości. Zyskami z podróży są przede wszystkim większa dojrza-łość, pewność siebie, tolerancja i cierpliwość, a także zmiana nastawienia do życia i pozytywna ocena posiadanych możliwości. Międzynarodowe badania prowadzone przez P. Pearce’a i F. Foster’a (2006, s. 1289-1296) udowadniają, że backpacking zwiększa i wzmacnia umiejętności, które wpływają na indywi-dualny rozwój oraz wzbogacanie tożsamości. Możliwość nabywania wielu kompetencji sprawia, że backpacking jest wręcz określany mianem uniwersyte-tu podróży. Z całego spektrum umiejętności badane osoby szczególnie podkre-ślają wzrost pewności siebie, otwartość umysłu, efektywną komunikację, a tak-że zdolności adaptacyjne i organizacyjne, w tym szczególnie umiejętność po-dejmowania decyzji i zarządzania finansami. Kompetencje interpersonalne, językowe czy choćby radzenie sobie w trudnych sytuacjach w naturalny sposób są rozwijane poprzez podróżnicze doświadczenia. Potwierdzeniem edukacyjnej funkcji turystycznych aktywności są wyniki innych badań (Gmelch 1997, za: Pearce, Foster 2007, s. 1286). Badani studenci, po powrocie z długotrwałych podróży, również obserwowali u siebie zdecydowany wzrost pewności siebie