Funkcja ekonomiczna

tucji organizujących wyjazdy turystyczne daje backpackersom okazje do wery-fikowania decyzji dotyczących poszczególnych aspektów samodzielnie projek-towanej i podejmowanej podróży. Poczucie wewnątrzsterowności przejawia się w podejmowaniu decyzji dotyczącej trasy, zakwaterowania, wydawanych środ-ków finansowych, a także realizacji określonych potrzeb i respektowania przy-jętych przez siebie wartości.

9.4. Funkcja ekonomiczna

Turystyka zinstytucjonalizowana wywiera duży wpływ na rozwój spo-łeczno-gospodarczy odwiedzanych krajów. Tym bardziej jest on dostrzegalny, że powstają nowe miejsca pracy, rozbudowuje się infrastruktura oraz sieć usług. Wpływ turystyki niezinstytucjonalizowanej nie jest tak widoczny, jak działania całej sieci instytucji związanych z masowymi, zorganizowanymi ofertami. Mi-mo tych różnic, backpacking odgrywa dyskretny, lecz bezpośredni wpływ na społeczność lokalną, inspirując ją do przejawiania własnej inicjatywy na rzecz coraz liczniej napływających turystów indywidualnych.

W początkowych latach XXI wieku wielu ekspertów międzynarodowych prognozowało istotny spadek tempa rozwoju światowej gospodarki turystycznej, niektórzy przepowiadali załamanie dotychczasowych trendów w tej sferze, w związku z zamachami terrorystycznymi w Nowym Jorku i innych częściach świata. Na szczęście przepowiednie nie sprawdziły się i światowy przemysł tury-styczny nadal dynamicznie się rozwija, w szczególności w nowych krajach Unii Europejskiej, czy też w Azji oraz Ameryce Południowej (Bosiacki 2008, s. 7).

Dodać warto, że dynamika pewnych trendów powoduje, iż turystyka staje się formą konsumpcji, co ma liczne konsekwencje w rozwoju gospodar-czo-ekonomicznym danego kraju. Turyści jako konsumenci wielu dóbr i usług są nośnikami zapotrzebowania na rozmaite świadczenia. Pod wpływem popytu turystycznego powstają nowe pola aktywności w różnych dziedzinach wytwór-czości i usług. Zaspokajając zróżnicowane potrzeby usług komunikacyjnych, gastronomicznych, noclegowych, handlowych czy rozrywkowych, turyści stają się uczestnikami rynku turystycznego. Jeśli popyt zostaje zaspokojony podażą poszukiwanych usług oraz dóbr, pojawia się istotne źródło dochodów w miej-scowościach odwiedzanych przez turystów. Wszystko to może przynieść efekty w formie nowych rozwiązań w wielu dziedzinach życia, przyczyniając się do społeczno-ekonomicznego rozwoju miejscowości turystycznej i wpływając na innowacyjność gospodarki. W wyniku inspiracji rynku powstaje i prężnie roz-wija się infrastruktura turystyczna oraz sieć jednostek gospodarczych. Miesz-kańcy rejonów odwiedzanych przez turystów czerpią określone korzyści finan-sowe, udzielając noclegu czy sprzedając produkty żywnościowe i posiłki. Po-dejmując pracę w sektorze turystycznym, pozyskują zasadnicze lub dodatkowe źródło zarobkowania. Dotyczy to w szczególności rejonów odwiedzanych przez

94

backpackersów, którzy nie korzystają z pośredników oferujących sieci usług hotelowych czy gastronomicznych. Zatem wszystkie środki finansowe zostają bezpośrednio w rękach mieszkańców danego kraju, a nie pośredników przejmu-jących część zysków.

Co istotne, na przełomie XX i XXI w. nastąpiły istotne jakościowe zmia-ny w turystyce międzynarodowej. Współczeszmia-ny turysta poszukuje ofert unika-towych, preferuje aktywne formy spędzania czasu podczas wakacyjnych wyjaz-dów i korzysta z nowoczesnych technik obsługi. Oczekiwanie niezwykłych doświadczeń podróżniczych, które wykraczają poza powielane oferty turystyki masowej, jest jedną z przyczyn samodzielnego organizowania wyjazdów przez osoby uprawiające backpacking. To wymagająca grupa odbiorców usług tury-stycznych, która jest nastawiona przede wszystkim na aktywne poznawanie krajów i miejsc z dala od popularnych szlaków turystyki zorganizowanej. Spe-cyficzne wymagania backpackersów dotyczące podróży mogą być realizowane dzięki niezależności od instytucji turystycznych i gotowości do samodzielnego projektowania wyjazdów. Potrzebie ich autonomii sprzyja dostępność i umie-jętność korzystania z informacji dotyczącej infrastruktury, atrakcji turystycz-nych czy środków transportu w różturystycz-nych rejonach świata.

Kolejny kontekst ułatwiający zrozumienie ekonomicznych aspektów backpackingu jest związany z liberalizacją rynku transportowego oraz zmiana-mi zasad konkurencji. Pojawienie się nowego segmentu tzw. tanich przewoźni-ków lotniczych zbiegło się z rozwojem backpackingu. Mimo że wspomniane podmioty działały dużo wcześniej, apogeum ich rozwoju nastąpiło w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. (Hampton 2010, s. 9). Tani przewoźnicy większość biletów lotniczych sprzedają za pośrednictwem Internetu, a z tej formy korzystają przede wszystkim backpackersi. Niskie koszty umożliwiają przewoźnikom oferowanie cen biletów niższych o 50-70% aniżeli tradycyjnych linii lotniczych. Rozwój tanich linii lotniczych jest czynnikiem stymulującym podróże zarówno wewnątrzregionalne, jak i międzyregionalne, przekształcają-cym większe i mniejsze miasta w enklawy turystyki niskobudżetowej. Przykła-dem są wyspy Fidżi, które ze względu na lokalizację stają się miejscem prze-pływu niezależnych podróżujących z Ameryki Północnej czy Europy do Austra-lii lub Nowej Zelandii. Turystyka obecnie generuje więcej dochodów z zagrani-cy w porównaniu z innymi sektorami przemysłu. Badacze wskazują na liczne korzystne wpływy backpackingu na rozwój odwiedzanych destynacji, pomimo ograniczonego wsparcia władz rządowych dla tej formy turystyki. Po oddziele-niu konwencjonalnej turystyki masowej od innych jej form okazuje się, że back-packing jest ważnym subsektorem zysków, przede wszystkim w krajach rozwi-jających się. Niewiele jest badań na temat ekonomicznego wpływu backpackin-gu na sytuację gospodarczą krajów rozwijających się. Rola backpackinbackpackin-gu w rozwoju społeczności lokalnych najczęściej jest taktycznie ignorowana. Czę-sto wręcz osobom odpowiedzialnym za oficjalne planowanie zagospodarowania turystycznego odradza się uwzględnianie tej formy. Pomimo obiecującego

roz-95 woju sektora turystycznego, doświadczanie wielu przeszkód w tej kwestii jest znamienne dla krajów rozwijających się. Podobnie jak na wyspach Fidżi, poli-tyka turystyczna Indonezji jest nastawiona raczej na działania, które mają przy-ciągnąć raczej masowych turystów aniżeli niskobudżetowych (Hampton 2003, s. 8-20).

Zwolennicy backpackingu przywiązują dużą wagę do kwestii finanso-wych, zarówno w odniesieniu do rozwoju gospodarczego odwiedzanych rejo-nów, jak i w perspektywie własnych wydatków. Charakterystyczną cechą back-packingu są długoterminowe, międzynarodowe wyprawy w odległe zakątki świata. Ze względu na stosunkowo długi czas podróżowania backpackerzy wy-bierają kraje cechujące się niskimi kosztami pobytu oraz mniej popularne w po-równaniu z destynacjami turystyki masowej. Z racji częstego przemieszczania się akceptują niższy standard zakwaterowania i wybierają hotele niskobudżeto-we, a nie sieciowe. To nie tylko wybór jakości i kosztów, ale i miejsc gwarantu-jących kontakty z podróżującymi w podobnym stylu. Z uwagi na możliwość bezpośredniego kontaktu z mieszkańcami preferują lokalne bary i restauracje oraz prywatne pensjonaty lub pokoje w kwaterach prywatnych. Przyczyniają się w ten sposób do stymulowania inicjatywy i przedsiębiorczości lokalnych spo-łeczności, które zyskują korzyści finansowe bez strat z powodu pośredników.

96

Rozdział IV. WIELOWYMIAROWOŚĆ ZJAWISKA

BACKPACKINGU

Backpacking podlegał przeobrażeniom od czasu wyłonienia się prekurso-rów tego nurtu, mającego korzenie w ruchu hipisowskim (Cohen 1973, 1978; Pearce 1993; Riley 1988). Większość podróżujących hipisów napędzała pobud-ka rewolucjonizowania społeczeństwa. Dzisiejsi backpackersi są ukierunkowani bardziej na przyjemność. Nie tyle są nastawieni na zmiany zewnętrzne, co prze-obrażanie siebie samych i szukanie doskonałego stanu wewnętrznego. Prekurso-rem backpackersa był opisywany przez Cohena (1973, s. 92) dryfujący turysta, który reprezentował wszystkich młodych, podróżujących z plecakami, korzysta-jących z taniego zakwaterowania. Nie jest on jednak adekwatnym odpowiedni-kiem współczesnego backpackersa. Ta grupa zawiera bardzo różne kategorie tożsamości, zachowań i celów. W ciągu ostatnich lat zmienia się dynamika backpackingu oraz konstrukcja tożsamości jego reprezentantów. Przybywa również badaczy zajmujących się wieloaspektowymi analizami tego zjawiska. Są wśród nich przedstawiciele nauk humanistycznych oraz geograficzno-przy-rodniczych. Grupy antropologów, socjologów, pedagogów oraz przedstawicieli innych dyscyplin naukowych podejmują się badań ilościowych i jakościowych dotyczących rozmaitych uwarunkowań backpackingu na świecie.

Na szczególną uwagę zasługuje Międzynarodowe Stowarzyszenie Tury-styki, Wypoczynku i Edukacji (ATLAS), które powstało w 1991 r. w celu roz-wijania międzynarodowych inicjatyw edukacyjnych w zakresie turystyki oraz rekreacji i ma członków w ponad siedemdziesięciu krajach świata. Stowarzy-szenie powołało Backpackers Resarch Group (BRG) obejmującą badaczy i pra-cowników akademickich z różnorodnych ośrodków uniwersyteckich z dzie-więtnastu krajów. Reprezentują oni nie tylko dyscypliny humanistyczne, ale także geograficzne i ekonomiczne. Początkowo opracowania dotyczące back-packingu pochodziły z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Izraela, Indii, Malezji, No-wej Zelandii i Australii. Obecnie ciągle przybywa uczelni zainteresowanych badaniami naukowymi odnoszącymi się do backpackingu. Zwiększa się także zakres tych badań o kolejne, nowe aspekty. Backpacking stał się zarówno waż-nym segmentem turystyki międzynarodowej, jak i istotważ-nym narzędziem marke-tingu. Potwierdzeniem tego jest uznanie ekonomicznych zasług backpackingu jako niszy rynkowej dla lokalnych społeczności. W branży turystycznej kwestie ekonomiczne są najbardziej widocznym aspektem rozwoju nowych form tury-styki. Badania naukowe pokazują dużo większy zakres rozwoju nowych kon-ceptów backpackingu w ujęciu antropologicznym, geograficznym czy psycho-logicznym.

97 Najnowsze opracowania dotyczą kwestii płci, odmian backpackingu, bu-dowania tożsamości poprzez uprawianie tej formy turystyki, zderzenia kultur, wewnątrzspołecznych napięć w enklawach podróżników, a także uczenia się i rozwijania umiejętności charakterystycznych dla osób uprawiających back-packing (Aramberri 2003; Hannam, Ateljevic 2008; Hannam, Diekmann 2010; Larsen, Qgaard, Brun 2011; Pearce, Foster 2007; Richards, Wilson 2004). W odniesieniu do obserwowanych zmian społeczno-kulturowych wyznaczane są nowe kierunki badań, których wyniki na bieżąco publikuje się m.in. w Annals of Tourism Research, Cultural Anropology czy Journal of Travel Research.

Na szczególne zainteresowanie zasługuje zwrot w badaniach dotyczących turystyki, którego przykładem jest opracowanie J. Harrison (2002, ss. 262), koncentrujące uwagę na doświadczeniach indywidualnego turysty, traktowane-go już nie jako przedmiot badań, lecz podmiot przeżywania turystyki. Zaryso-wuje się w literaturze nowy nurt, a mianowicie odchodzenie od ilościowych badań na rzecz analizy pogłębionych narracji. J. Harrison, prowadząc wywiady z kanadyjskimi entuzjastami indywidualnego podróżowania, dociera do tego, co nadaje sens ich podróżom. Znaczenie backpackingu, odnajdywane przez ich zwolenników, przenika wiele obszarów życiowej aktywności.