Zewnętrzne symbole backpackingu

ba nauczyć się nie tylko języka mówionego, ale także języka czasu. Złożone społeczności organizują czas co najmniej na dwa różne sposoby: w północnej Europie wydarzenia są ułożone w formie oddzielnych jednostek następujących jedna po drugiej, natomiast charakterystyczne dla modelu śródziemnomorskiego jest robienie wielu rzeczy jednocześnie. Czas monochroniczny obejmuje działa-nia polegające na wykonywaniu rzeczy sekwencyjnie, jest zorientowany na zadania, harmonogramy i procedury, natomiast czas polichroniczny odnosi się do wykonywania wielu rzeczy naraz. Zatem podstawowa kategoria, która różni-cuje sposób traktowania czasu, jest wyznaczana przez przedmiotowe vs. pod-miotowe podejście do życia, przejawiające się w koncentracji na zadaniu lub na osobie i byciu w relacji z nią. Backpackersi, których rytm codziennego funkcjo-nowania wyznaczają harmonogramy i procedury, dzięki podróżowaniu do-świadczają relacyjnego nastawienia do czasu, a przede wszystkim niespieszne-go bycia z drugim człowiekiem. Kultury polichroniczne są zorientowane na osoby, relacje międzyludzkie i rodzinę, która jest sednem ich egzystencji. Ara-bowie czy mieszkańcy Ameryki Łacińskiej, czyli przedstawiciele obszarów polichromicznych, są tak głęboko zaangażowani w swoje interesy, że czują przymus bycia w kontakcie ze sobą. Ponadto wchodzą w interakcję z kilkoma osobami jednocześnie. Ludzie podróżujący po Ameryce Łacińskiej lub krajach śródziemnomorskich odbierają tamtejszą biurokrację jako ociężałą, konieczne są więc znajomości, które nadadzą bieg sprawie (Hall 1999, s. 54-63). Turyści z krajów monochronicznych przeniesieni w kulturę polichroniczną mają okazję, aby na pewien czas uwolnić się od terminarzy i zadań. Mieszkańcy Europy Zachodniej na co dzień znajdują niewiele sytuacji wolnych od żelaznego uści-sku czasu, który wpływa na to, jak postrzegamy sekwencyjnie podzielony świat. Czas monochroniczny jest arbitralny i narzucony, to znaczy wyuczony.

Backpackersi, mając dużo czasu, mogą intensywnie angażować się w roz-maite aktywności, na które nie mogą sobie pozwolić w rytmie codziennym. Specyfika odwiedzanych miejsc wymaga zmiany nawyków i uczy adaptacji do rytmu charakterystycznego dla danej kultury oraz innego nastawienia do czasu. Dla backpackersów przybycie do danego miejsca dzień później nie jest żadnym problemem, zwłaszcza jeśli można z tego zrobić użytek w opowieściach o tru-dach podróży. Natomiast dla konwencjonalnych turystów opóźnienie jest kata-strofą i podstawą do ubiegania się o rekompensatę. Dla turystów zorganizowa-nych opóźnienie jest stratą przeróżzorganizowa-nych szans i okazji, natomiast dla backpac-kersów jest integralną częścią podróżniczych doświadczeń.

8. Zewnętrzne symbole backpackingu

Nieodłącznym atrybutem backpackersa jest plecak, będący nie tylko symbolem mobilności i wolności, ale też niezwykle praktycznym przedmiotem ułatwiającym ciągłe przemieszczanie się w różnych warunkach i rozmaitymi

85 środkami transportu. Przedwyjazdowa selekcja praktycznego sprzętu czy odzie-ży wymaga wiedzy dotyczącej warunków i sytuacji panujących w określonym kraju czy regionie. Dzięki konieczności noszenia ze sobą plecaka, backpackersi mają bagaż ograniczony do minimum. Posiadają jedynie to, co niezbędne w długiej podróży i zmieniających się strefach klimatycznych. Cały dobytek potrzebny backpackersom przez wiele tygodni lub miesięcy jest noszony na plecach, co gwarantuje stały dostęp do wszystkich rzeczy. Daje to swobodę ruchów, a wolne obydwie ręce umożliwiają sprawdzanie trasy na mapie, przy-witanie się, pożegnanie, kupowanie biletu czy jedzenia. Plecak znamionuje poczucie niezależności i mobilność, a także zwykłą wygodę. Ponadto ujmuje swobodą pakowania i znajdowania potrzebnych w danym momencie rzeczy. Symbol backpackersów uświadamia, jak niewiele potrzebujemy, będąc na odle-głych krańcach świata. Demaskuje też tendencję do kupowania i gromadzenia, co odzwierciadla ogrom przedmiotów, którymi otaczamy się w życiu prywat-nym i zawodowym. Plecak jest atrybutem osoby będącej z dala od domu, do którego dodajemy kolejne przedmioty, sprzęty i rzeczy. Jednocześnie jest sym-bolem hierarchizowania podróżniczych elementów, ponieważ konieczny jest wybór rzeczy niezbędnych, przydatnych i praktycznych. Odmienne są kryteria dobierania przedmiotów używanych w mobilnym i osiadłym życiu. Plecak, ze względu na ograniczoną pojemność, wymaga niekiedy rezygnowania z rzeczy i pozbywania się ich. To ruch będący w opozycji do konsumpcyjnego stylu życia, który opiera się na nieustannym kupowaniu, kolekcjonowaniu i zbieraniu wrażeń będących pochodną rzeczy. Plecakowcy noszą bagaż nie tylko fizycz-nie, co zaświadcza ich nazwa, ale dźwigają także bagaż kulturowy. Ich ścieżki są poprzecinane charakterystycznymi kulturowymi oznakami takimi, jak popu-larne wśród nich bary z bananowymi naleśnikami czy tanie hotele.

Backpacking symbolizuje także styl ubierania się: dosyć zróżnicowany, zależny od wieku, kraju pochodzenia oraz doświadczeń podróżniczych. Ubranie to coś więcej niż tylko okrycie ciała, jest ono także sposobem komunikowania się. Podkreśla to J. Heath: Symboliczne zastosowanie ubioru pod wieloma

względami przypomina język, ma swoją gramatykę umożliwiającą różnoraką ekspresję. I jest to język niezwykle bogaty, z lokalnymi i pokoleniowymi dialek-tami, na tyle wyrafinowany, że umożliwia żarty, ironiczne wypowiedzi, a nawet użycie slangu i metafor (Heath 2010, s. 205).

Na uwagę zasługują badania dotyczące sposobu ubierania się backpac-kersów (Hottola 2008a; Westerhausen 2002). Były one częścią projektu na te-mat międzykulturowej adaptacji backpackersów w Azji Wschodniej. Grupę tworzyli przedstawiciele osiemnastu narodowości, najliczniejsi byli Anglicy, Holendrzy i Niemcy. Połowa z nich należała do studentów uniwersytetu, poli-techniki bądź college’u i była zainteresowana głównie poznawaniem świata i uczeniem się poprzez doświadczenia. Drugą połowę stanowili młodzi profe-sjonaliści w przerwie pomiędzy karierą a nowym biznesowym przedsięwzię-ciem. W wyniku analizy sposobu ubierania się backpackersów wyodrębniono

86

pięć ich rodzajów: zwyczajny, elegancki, plenerowy, kontrkulturowy i typowo

turystyczny.

Do pierwszej, tzw. zwyczajnej kategorii backpackersów (48%) należeli turyści ubrani w jeansy albo bawełniane proste spodnie, T-shirt i zwyczajne lub sportowe buty. Alternatywnym zestawem były koszule z długim rękawem, bluzy i swetry. Styl, który był odzwierciedleniem rezerwy i niechęci do ekstra-wersji preferowali przeważnie Anglicy. Tendencje do praktycznych, rozsądnych zachowań, akceptacja prymitywnych warunków były efektem długiego czasu spędzanego w podróży, a to wiązało się z decyzją o zabraniu ze sobą starych, znoszonych, a zarazem wytrzymałych ubrań. Szczególnie kobiety przywiązy-wały wagę do tego, aby w miejscach publicznych ich sposób ubioru nie przy-ciągał zbytnio uwagi miejscowych mężczyzn. Skromny ubiór turysty poruszają-cego się po krajach azjatyckich miał na celu unikanie niezręcznych kontaktów z żebrakami i naciągaczami. Jednocześnie osoby celowo ubierające się w nie-dbały sposób miały świadomość, że w niektórych sytuacjach ich wygląd nie wzbudza szacunku i zaufania. Wizerunek był raczej wynikiem pragmatycznych wyborów i konsekwencją warunków panujących w drodze, aniżeli jakiejkol-wiek ideologii.

Klasyczna elegancja była drugim rodzajem ubioru. W przeciwieństwie do

zwyczajnego, tę wersję charakteryzowała schludność, koszule z kołnierzykiem i długimi lub krótkimi rękawami, stylowe długie spodnie i zwykłe buty. Dodat-kowo wśród reprezentantów tej grupy można było dostrzec wysokiej jakości T-shirty, swetry, kurtki. Jej przedstawicielami byli profesjonaliści, preferujący droższe pensjonaty z lepszą obsługą. Ubiór był także atrybutem innego statusu podróżujących, którzy cenili wyższy standard zakwaterowania i transportu.

Trzecia grupa reprezentowała styl plenerowy. Preferowali go turyści zain-teresowani naturą, w większości byli to studenci i osoby pracujące. Ich gardero-bę charakteryzowały zielone, plenerowe ubrania, typowe turystyczne spodenki, skórzane paski, bawełniane wytrzymałe bluzy z dodatkowymi kieszeniami i so-lidne, trekkingowe buty. Styl nie tylko był dopasowywany do warunków dzikiej przyrody, ale miał walory praktyczne, zwłaszcza w spartańskich warunkach.

Kolejny sposób ubierania się backpackersów można określić jako styl

kontrkultury z dominacją stylu hipisowskiego, obejmującego także popularne

subkultury muzyki młodzieżowej (hard rock, hip hop i punk). Idealizację kultu-ry orientalnej, określanej eklektycznym orientalizmem, odzwierciedlała hipisow-ska moda kontynuowana przez część backpackersów (Welk 2004, s. 88). Więk-szość mężczyzn nawiązujących do stylu hipisów miała także długie włosy i brody, w przeciwieństwie do dominujących wśród przedstawicieli klasy śred-niej norm i porządku, który odzwierciedlały krótkie włosy, ogolona twarz męż-czyzn i prosta, średniej długości fryzura kobiet.

Typowy, tzw. turystyczny styl był wśród badanych najmniej popularnym sposobem ubioru (zaledwie 5%). Powszechnym odzieniem były T-shirty w ude-rzających jaskrawych kolorach, szorty, spodnie dresowe, sandały i okulary

87 przeciwsłoneczne. Reprezentowany był głównie przez osoby w średnim wieku z doświadczeniem zawodowym. Sposób ubierania odzwierciedla ogromne zróżnicowanie wśród zwolenników backpackingu, reprezentujących odmienne grupy wiekowe i społeczno-zawodowe. Kulturową wrażliwością cechowała się grupa badanych kobiet podróżujących po Indiach. Większość (75%) wkładała sporo wysiłku i uwagi, aby ich ubiór w miejscach publicznych był obszerny, zakrywający ciało i niepodkreślający zbytnio sylwetki. Ponadto większość uni-kała makijażu. Okazuje się, że jedna czwarta badanych nie przywiązywała wagi do respektowania lokalnych standardów dotyczących ubioru kobiet. Ignorancję wobec zasad lokalnej kultury manifestowano przez prowokujący wygląd, obci-słe spodnie, bluzki i nagie ramiona (Hottola 2008a, s. 45-50).

Ubiór jest elementem mowy ciała, czyli określonym komunikatem wysy-łanym do innych. Bywa wyrazem ignorancji lub szacunku wobec przedstawicie-li danej grupy społeczno-kulturowej. Może być także przejawem buntu, prowo-kacji, kryterium stratyfikacji albo manifestowania określonej ideologii. Wszyst-kie elementy komunikacji niewerbalnej, w tym ubiór, są wykorzystywane w kreowaniu wizerunku. Ludzie mają tendencję do oceniania innych po wyglą-dzie i wyciągają szczegółowe wnioski z informacji, które widzą. Zewnętrzny wygląd jest często postrzegany jako odzwierciedlenie wewnętrznych wartości i preferencji. Podział backpackersów, którego dokonał P. Hottola na podstawie ich wizerunku, nie jest jednoznaczny. Pewne mody są tworzone poprzez grupę, inne indywidualnie. Podstawą jednego stylu jest kultura, z której pochodzi tury-sta, natomiast inny styl jest zapożyczany z grup etnicznych krajów odwiedza-nych. Raz wygląd jest wynikiem określonych sytuacji, innym razem bywa do-pasowaniem się do kultury określonego kraju.

Niewiele osób zostaje w obrębie jednej kategorii wizerunku, badani przyjmują wiele różnorodnych ról i zachowań na okoliczność różnych sytuacji. Zatem ich styl ubierania się jest też odzwierciedleniem różnorodnych aktywno-ści, które podejmują w trakcie podróży. Inaczej ubierają się, obserwując dziką przyrodę i wybierając trekking, inaczej, odwiedzając sanktuaria, a jeszcze ina-czej, relaksując się na plaży (Westerhausen 2002, s. 72). Starają się jednak za-chowywać konformistycznie i z szacunkiem dopasować się do lokalnie obowią-zujących norm. W przestrzeń publiczną wkomponowują się stylem postrzega-nym jako akceptujący normatywne kody. Natomiast w metaprzestrzeni back-packersów – w pensjonatach, schroniskach, nieformalnych zbiorowościach – zachowują oni standardy kultury podróżniczej i wymaganych warunków bycia w drodze. Z jednej strony ubiór jest odzwierciedleniem stylu podróżowa-nia będącego wyrazem swobody i wolności, z drugiej strony jest wyrazem kon-trastu w odniesieniu do standardów wyznaczanych przez pełnione na co dzień role społeczne i zawodowe.

88