Podobieństwa i różnice wśród backpackersów

Trzeba zaznaczyć, iż współczesna społeczność backpackersów nie jest grupą homogeniczną, zawiera członków wszystkich klas społecznych, grup wiekowych oraz przekonań politycznych. Pochodzą oni z centrum społeczeń-stwa i większość po powrocie z podróży na nowo integruje się ze swoim śro-dowiskiem. Backpacking jest przejściem w nonkonformizm. Jak zauważa P. Welk (2004, s. 85), jest kontrkulturowym piknikiem, przerwą od codziennego, konformistycznego sposobu egzystencji. Wyjazd zawiesza normalny styl życia i jest interwałem pomiędzy skomasowanymi obowiązkami wyznaczającymi codzienny rytm. Wielu backpackersów znajduje się na rozdrożu, są wśród nich osoby, które właśnie ukończyły szkołę średnią lub studia, ożeniły się albo roz-wiodły, zmieniły pracę bądź jej szukają. Stąd większość wyprawiających się w świat jest na etapie okresu przejściowego w życiu. Rekrutują się najczęściej spośród studentów lub absolwentów przed rozpoczęciem kariery zawodowej albo przedstawicieli klasy średniej, znajdujących się na skrzyżowaniu życio-wych dróg w poszukiwaniu sensu istnienia. Symboliczny gap year – niegdyś zarezerwowany dla osób po studiach, jako szczególny rodzaj inicjacji przed wejściem w prawdziwą dorosłą rzeczywistość – obecnie coraz częściej dotyczy

121 tych, którzy mają już za sobą pierwszy etap dojrzałego odpowiedzialnego życia. Pośpiech, dysproporcja pomiędzy pracą i niepracą, rozczarowanie oraz zagu-bienie stymulują potrzebę odnalezienia się na nowo. Indywidualne podróżowa-nie sprzyja odkrywaniu własnego ja opartego na spokoju i pewności co do wy-boru dalszej życiowej drogi. Dominującą kategorią backpackersów byli niegdyś studenci. Obecnie są oni tylko częścią zróżnicowanej społeczności, która obej-muje przedstawicieli niemal wszystkich kategorii wiekowych oraz grup spo-łeczno-zawodowych. Wśród backpackersów przeważają osoby z wykształce-niem wyższym, ale są także podróżnicy z dyplomem szkoły średniej albo zawo-dowej.

Czynnikami różnicującymi backpackersów są nie tylko wiek, pochodze-nie i wykształcepochodze-nie, ale także cechy charakteru, odmienne motywy podejmo-wania podróży, sposób jej planopodejmo-wania i postrzeganie ryzyka. Backpackersi róż-nią się pomiędzy sobą mobilnością, częstotliwością przemieszczania się oraz podróżniczymi doświadczeniami. Niektórzy charakteryzują się dużym tempem w zmienianiu lokalnego środowiska i nieustanną ruchliwością w przestrzeni, co przede wszystkim warunkuje długość pobytu w danym kraju. Będąc w podróży kilka lub kilkanaście tygodni, mogą świadomie wybierać niezbyt szybki środek transportu publicznego. Natomiast krótszy czas podróżowania jest naznaczony większą intensywnością i tempem przemieszczania się z jednego miejsca do drugiego. Codzienne konwencjonalne działania wymagają od podróżujących mobilności przestrzennej, ideologicznej, kulturowej oraz intelektualnej, w cią-gle nowych i zmieniających się sceneriach. Dla równowagi backpackersi po-trzebują także pewnej struktury – określonego poziomu stałości, stabilności formy i tożsamości (O’Regan 2010, s. 85-100).

Można dostrzec pewną niekonsekwencję w zachowaniu tej grupy, mia-nowicie backpackersi schodząc z ubitego szlaku, starają się unikać masowych turystów. Jednakże w rzeczywistości ich praktyki obejmują też znane ścieżki, ustalone, rutynowe działania i cały system turystycznych udogodnień charakte-rystyczny dla turystów zorganizowanych (Cohen 1973, s. 89-100). Przemysł turystyczny bowiem staje się bardziej rozbudowany i turyści zarówno zorgani-zowani, jak i indywidualni są przyciągani przez te same destynacje oraz atrak-cje. Przybywa podróżujących, więc w niektórych miejscach spotykają się back-packersi oraz przedstawiciele masowej turystyki. Pomimo iż ciągle wzrasta liczba narodowości backpackersów, przeważają wśród nich przedstawiciele krajów Zachodu. Ogromna większość pochodzi z Ameryki Północnej, Australii, Nowej Zelandii i Europy Zachodniej. Izraelscy turyści pojawiają się obecnie coraz liczniej w różnych rejonach świata, przybywa także podróżujących Ja-pończyków. Średni wiek backpackersów, niezależnie od narodowości, wynosi od 18 do 33 lat, choć coraz liczniej podróżują przedstawiciele średniej i późnej dorosłości.

Należy pamiętać, że istotną rolę dla backpackersów odgrywa kultura, po-przez którą poszukują miejsc i ludzi, podzielając z nimi podobne zasady,

warto-122

ści oraz opinie, pomagające tworzyć własną tożsamość i poczucie przynależno-ści do specyficznej, podróżniczej społecznoprzynależno-ści. Gromadzą się podobne typy osób, zanim w kolejnych krajach zaczną się strukturalizować i normalizować enklawy mody na backpacking.

Coraz częściej zauważa się wyraźne znaki wzrastającej fragmentaryzacji rynku backpackersów. Jednym z jej trendów są narodowe i etniczne grupy osób wspólnie podróżujących. Przykładem są Japończycy oraz Izraelczycy, dosyć hermetyczni względem przedstawicieli innych narodowości. Ch. Noy (2004, s. 81-82) zauważyła, że większość turystów cechuje skłonność do kontaktów z towarzyszami podróży z różnych krajów, natomiast młodzież izraelska tworzy pewnego rodzaju enklawy. Szukają oni głównie towarzystwa innych Żydów i rutynowo stosują podobny plan podróży. Wybierają zakwaterowanie polecane przez znajomych oraz restauracje prowadzone przez rodaków. Ponadto często utrzymują kontakt z rodziną poprzez ambasady i konsulaty, gdzie odbierają przesłane im z kraju listy, paczki bądź potrzebne dokumenty. Kolektywne, spójne ścieżki uczestniczenia w podróży są odbiciem unikalnej kultury i naro-dowej społeczności. Backpacking jest szeroko rozpowszechnionym zwyczajem wśród młodzieży izraelskiej kończącej służbę wojskową. W Izraelu zmniejsza się autorytet wojska w socjalizacji młodzieży, a w czasie pobytu w wojsku mło-dzież pozostaje nadal w bardzo bliskich relacjach rodzinnych. Ze względu na potrzebę separacji, backpacking staje się dla młodzieży żydowskiej rytuałem

przejścia i emocjonalnego oddzielenia się od rodziców.

Różnica pomiędzy backpackersami leży nie tylko w zwyczajach narodo-wościowych. Część z nich wyróżnia rzetelne przygotowanie przed wyjazdem. Zbierają oni informacje o danym kraju, jego kulturze, historii, korzystając z roz-maitych źródeł, m.in. Internetu, przewodników, publikacji tematycznych oraz relacji osób, które odwiedzały dane miejsca. Weryfikują wiedzę teoretyczną z doświadczeniami zdobytymi podczas podróży. Ch. Noy (2004, s. 81-82) pod-kreśla jednak, że są także backpackersi, którzy opod-kreślają siebie jako pewien rodzaj ignorantów niewiele wiedzących o danej kulturze. Dopiero wyjazd i bez-pośrednia konfrontacja z kulturą danego kraju wzbogaca ich wiedzę, redukują uprzedzenia i stereotypy oraz zwiększają tolerancję i szacunek dla innych.

Wśród backpackersów wyłonił się w ostatnich latach podtyp określany mianem flashpackingu. Jest to dynamicznie rozwijające się zjawisko, które ma dwa oblicza. Jedno z nich obejmuje grupę nastolatków i dwudziestolatków, którzy coraz większą wagę przywiązują do zabieranych w podróż gadżetów high-tech. Standardowy niegdyś aparat cyfrowy i odtwarzacz MP3 zostaje po-szerzony o nowoczesny arsenał podróżniczego niezbędnika, do którego dodać należy: ładowarki, kable, adaptery kart pamięci, flashdrivery, iPody, przenośne odtwarzacze płyt CD, edytory tekstu i konsole do gier komputerowych. Z pew-nością jest to spowodowane tym, że nieustannie przybywa elektronicznych za-bawek, z którymi najmłodsza generacja nie chce się rozstawać na okres waka-cji. Flashpackersa najlepiej opisuje posiadanie, a zarazem biegłość w obsłudze

123 drogiego sprzętu technicznego, o który nieustannie troszczy się w podróży. Zabierane rzeczy są precyzyjnie układane w wielofunkcyjnym i ergonomicz-nym plecaku. Część sprzętu służy temu, aby informować na bieżąco resztę świata o kolejnych etapach i przeżyciach z egzotycznego szlaku.

Flashpacking ma też inne oblicze, którego reprezentantami są osoby po-wyżej trzydziestego roku życia, mające ugruntowaną pozycję zawodową. Prze-rywają oni intensywnie przebiegającą karierę, wyruszając w podróż, która staje się czasem gromadzenia energii na kolejne lata pracy. Mając wyższe dochody niż młodzi backpackersi, mogą sobie pozwolić na odrobinę luksusu, kiedy na-potykają na podróżnicze uciążliwości. Dysponując większymi możliwościami finansowymi, flashpackersi przekraczają powszechnie przyjęte standardy, takie jak choćby dzielenie wspólnego pokoju z innymi turystami. Znawcy tematu zauważają, że flashpackersi przejawiają niekiedy nieco lekceważący stosunek do nadmiernie hałaśliwych i podekscytowanych młodszych kolegów. Grupa ta reprezentuje status taniego wypoczynku przeplatanego luksusowymi elementa-mi, jak np. kolacja w dobrej restauracji w mieście czy rafting albo inna kosz-towna rekreacyjna atrakcja. Wybierając droższe zakwaterowanie, flashpackersi mają wpływ na ekonomiczny rozwój lokalnej ludności. Przynoszą oni znacznie wyższe dochody miejscowej ludności aniżeli tradycyjni backpackerzy (Jarvis, Peel 2010, s. 21-38). Dzisiejszy flashpacker jest neologizmem określającym bardziej zamożnego backpackersa, który decyduje się na dłuższą przerwę w pracy. Budżet, jakim dysponuje, zakwaterowanie czy rzeczy, które ze sobą zabiera są cechami charakteryzującymi go i wyróżniającymi od innych. Przygo-da, pozostając nadal cenowo atrakcyjna, nie musi wykluczać komfortu i wygo-dy. Flashpacker jest migawką, odbiciem backpackersa. Wyrusza w podróż na krócej i jest gotowy ponosić znacznie wyższe koszty, decydując się np. na droż-szy, a zarazem wyższy standard noclegu czy transportu.

Jak widać, dynamika pewnych trendów nie omija backpackingu. Dzisiej-szy backpacker czy flashpacker zabiera raczej laptopa, kamerę cyfrową i telefon komórkowy. Te i inne urządzenia elektroniczne nie istniały w latach siedem-dziesiątych XX w., kiedy funkcjonowali drifterzy – prekursorzy backpacker-sów. Nie wymagano wówczas bycia w ciągłym kontakcie z innymi. Raczej re-zygnowano z wielu rzeczy, zamiast zastępować je zredukowanymi do niezbęd-nej wagi elektronicznymi sprzętami (Bushell, Anderson 2010, s. 187-198).

Różnice pomiędzy niezależnymi turystami występują również w postrze-ganiu przestrzeni i odnoszą się do odmiennej percepcji mężczyzn i kobiet. Pod-czas gdy kobiety są bardziej skoncentrowane na doświadczaniu jakości, samego bycia w odmiennej przestrzeni, mężczyźni są zorientowani na podejmowane w niej aktywności. Ponadto badania dotyczące kobiecej percepcji krajobrazu pokazują je przez pryzmat refleksyjności i duchowości. Natomiast mężczyźni traktują przestrzeń w sposób rywalizacyjny, eksplorujący i wykorzystują ją do swoich celów. Różne przestrzenie były też identyfikowane jako domeny mę-skie, zwłaszcza bary, puby i centra aktywności sportowych. Kobiety częściej

124

traktują wyjazdy turystyczne jako możliwość pogłębiania bliskich relacji z in-nymi. Wybierają miejsca, które dają im możliwość ucieczki od codziennego życia i cieszenia się kulturowymi przeżyciami z innymi kobietami. Prowadzi to często do formowania się nowej tożsamości. Zdecydowana większość kobiet, w porównaniu z mężczyznami, stwierdza, że chce podróżować, aby zaspokajać potrzebę niezależności i wolności od rodziny, co daje poczucie komfortu z ro-bienia wielu rzeczy samodzielnie (Myers, Hannam 2008, s. 175-186).

Różnice wyłaniające się pośród backpackersów dotyczą identyfikowania się z tym terminem lub też nazywania siebie turystą bądź podróżującym. Osoby określające siebie mianem backpackersa stanowiły, według danych M. Hamp-tona (2010, s. 18), połowę badanych (46,5%), jedna czwarta utożsamiała się z terminem niezależny podróżujący, a 12% definiowała siebie jako turystów. Subgrupa flashpackersów identyfikuje się raczej z określeniem niezależny po-dróżujący (50%) niż backpackers (22%), który w ich odczuciu jest terminem przestarzałym i bardziej adekwatnym dla ludzi młodszych. Niezależnie od wie-ku, większość backpackersów pochodziła z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjedno-czonych, Skandynawii, Australii i Niemiec. Flashpackersi podróżowali, stymu-lowani podobnymi motywami, tymi trasami co pozostali backpackersi i korzy-stali z tej samej infrastruktury. Najważniejszym bodźcem zachęcającym do podróżowania była potrzeba wydłużonej przerwy od codziennego, przesycone-go rutyną życia, a także możliwość spotkania innych podróżujących i doświad-czania obcej kultury. Subkategorię flashpackersów zdecydowanie różniły więk-sze wydatki przeznaczane na zakwaterowanie, wyżywienie i lokalne wycieczki. Odmienny był także sposób flashpackersów na znajdowanie czasu na podróżo-wanie. Najczęściej była to przerwa w pracy zawodowej lub płatne wakacje. U klasycznych backpackersów był to okres pomiędzy szkołą średnią a studiami bądź wydłużona przerwa w studiowaniu czy też przed samym jego zakończe-niem. W wyniku znużenia pracą i braku równowagi pomiędzy życiem zawodo-wym a prywatnym flashpackersi przeznaczają na podróżowanie tzw. sabatikal – urlop naukowy. W tym czasie chcą się zrelaksować i zredukować poczucie kon-troli.

Podobną do flashpackersów kategorią są backpackersi plus. Podróżują z nieodzownym plecakiem, tymi samymi szlakami, co pozostali backpackersi, ale w krótszym czasie – obejmującym raczej tygodnie aniżeli miesiące. Podob-nie jak flashpackersi, mają oni profesjonalne wykształcePodob-nie, a podróżowaPodob-nie jest dla nich wykorzystaniem przerwy w karierze zawodowej. Backpackersi plus nie mają potrzeby ograniczenia budżetu, lecz preferują wyższy standard zakwaterowania (Hampton 2010, s. 18). Wyłania się więc coraz liczniejsza subgrupa, zwana backpackersami krótkoterminowymi. Ma to związek ze stop-niową obniżką cen biletów lotniczych. Podróżują podobnie jak inni, długoter-minowi, ale są ograniczani czasem i cyklicznością wakacyjnych schematów. Zdobyte doświadczenia pomagają im przełączyć się szybko na tryb backpac-kingu. Możliwe jest to dzięki społecznym kontaktom z innymi oraz większej

125 niezależności i elastyczności, czego nauczyły ich wcześniejsze doświadczenia bycia klasycznymi backpackersami (Sorensen 2003, s. 861-862).

W kontekście współczesnej hipermobilności, fenomen przerwy w karie-rze zawodowej podkreśla zróżnicowane społeczne i ekonomiczne wyzwania. Grupy czynników związane z odroczeniem rodzinnych obowiązków i zmianą rzeczywistości zawodowej, która ograniczana jest kontraktem, umową bądź zmianą pracy, przyczyniają się do powiększania się liczby współczesnych flashpackersów. Uwarunkowania uwzględniają konieczność, a zarazem trud-ność w zachowaniu równowagi pomiędzy życiem zawodowym a osobistym. Przemysł turystyczny odpowiada na to rozwojem stron internetowych, które promują przerwy w pracy i różne opcje podróży8

.