Znaczenie wzajemnych relacji wśród backpackersów

Mobilne społeczeństwo umożliwia backpackersom utrzymywanie powią-zań w płynnej sieci relacji tworzonych zarówno przez przyjaciół czy rodzinę, jak i spotkanych w drodze podróżnych oraz lokalnych mieszkańców. Doświad-czeni turyści czasem podróżują samotnie, częściej jednak wyjeżdżają w grupie znajomych czy osób przypadkowo zebranych. Pomimo, że wędruje się w poje-dynkę, nieuniknione jest spotykanie innych ludzi, z którymi pokonuje się część

76

trasy. Nawet przelotne kontakty mogą mieć znaczenie ze względu na autentycz-ny charakter i dobre intencje. Backpacking to reakcja na postępujące wyobco-wanie obecne we współczesnym świecie. W narracjach backpackersów odna-leźć można takie wypowiedzi: W reakcji na samotność świata wybieramy

sa-motną podróż, odnajdując towarzystwo w kontaktach z innymi samotnymi po-dróżnikami. Nomada to człowiek często zmieniający miejsce pobytu, prowadzą-cy nieosiadły tryb życia, niemająprowadzą-cy stałego miejsca zamieszkania. Z premedyta-cją nie obierając celu wędrówki, z jej pomocą szukamy uwolnienia (Szymczak

2012, s. 49).

Backpackersi są członkami tzw. kultury drogi, tworzą grupę społeczną powiązaną tymczasową więzią. Doświadczają krótkoterminowych płynnych, interakcji poprzez wspólne podróżowanie, jedzenie czy dzielenie się podobnymi doświadczeniami. Relacje społeczne oscylują wokół podzielanej ideologii, po-czucia więzi, swoistej niepewności tego wszystkiego, co mogą oni napotkać w drodze do nieznanych i odległych miejsc. Ale przede wszystkim znamienna dla tych relacji jest ich powierzchowność, ograniczona czasem wspólnego przemieszczania się. Doświadczenia turystów indywidualnych są określane kulturą drogi odnoszącą się do fizycznej mobilności, krótkotrwałych kontaktów społecznych, a zwłaszcza większej ilości czasu na udział w tej społeczności (Sorensen 2003, s. 851-852). Społeczność backpackersów jest hierarchicznie ustrukturyzowana, a pozycja poszczególnych osób jest powiązana z takimi war-tościami, jak: wolność, niezależność, tolerancja, kontakty z miejscową ludno-ścią. Backpackersi chcą często przenosić do codziennego życia wszystkie tości zdobyte i ugruntowane w drodze. Idealistyczne podejście do pewnych war-tości i niemożność kopiowania sytuacji z podróży do codzienności weryfikowa-na jest przez inne uwarunkowania kulturowe, w których funkcjonują weryfikowa-na co dzień.

Jak wskazują liczne przykłady z literatury (Richards, Wilson 2004; Murphy 2001; Pearce 1990), społeczne interakcje i spotkania z ludźmi są jedną z ważniejszych cech charakterystycznych backpackingu. Składają się na inte-gralną część ich doświadczeń, odgrywając ważną rolę we wzajemnym przeka-zywaniu rozmaitych informacji. Uczestnicy backpackingu znajdują wspólny język właśnie dzięki relacjom społecznym. Spotkania odgrywają ważną rolę w dzieleniu się praktyczną wiedzą. Wzajemne relacje z innymi podróżującymi mają ogromne znaczenie zarówno przed wyjazdem, jak i w trakcie wyprawy. Kontakty interpersonalne opierają się na wymianie, pomocy i komunikacji.

Najbardziej wiarygodnym źródłem informacji o danym kraju są społecz-ności backpackersów, zloty, ogólnokrajowe spotkania, portale internetowe czy blogi. Mają one służyć pomocą innym podróżującym. Subkultura backpakingu formuje się głównie na podstawie przewodnika Lonely Planet, który gwarantuje spotkania z osobami podróżującymi indywidualnie. Poczucie przynależności jest źródłem zbiorowej tożsamości backpackersów.

77 Przypisywanie przez backpackersów dużego znaczenia wzajemnym kon-taktom wynika między innymi z tęsknoty za autentycznym spotkaniem z dru-gim człowiekiem. Tempo zmian sprzyjające poczuciu wyobcowania, krótko-trwałym związkom z rzeczami i miejscami, wpływa na nietrwałość relacji z in-nymi ludźmi. Prawdziwe poznawanie świata, dzięki któremu moglibyśmy

do-tknąć rzeczywistości, posmakować jej, wymaga podróżowania, czasu, obcowa-nia z innym człowiekiem. Zbliżenie między ludźmi nie dokonuje się błyskawicz-nie. W pierwszym odruchu człowiek, stykając się z ludźmi innej rasy czy religii, odczuwa rezerwę. Dopiero po przełamaniu dystansu i nieśmiałości ludzie za-czynają się otwierać. I to jest najcenniejszy moment kontaktu z innym, który przekazuje nam wiedzę o sobie, o świecie, a my przekazujemy nasz świat jemu. Następuje wzajemne wzbogacanie się (Kapuściński 2008, s. 24).

Ważną rolę w spotkaniach mają miejsca, które sprzyjają kreowaniu spe-cyficznej atmosfery. Wspólne zakwaterowanie w hostelach stwarza turystom warunki i zachęca do społecznych relacji, wymiany doświadczeń, udzielenia rad. Charakterystyczne jest to, że między podróżującymi tworzy się niezwykła więź. Grupa backpackersów dostarcza sobie wsparcia i poczucia bezpieczeń-stwa, a przede wszystkim zaspokaja potrzebę przynależności do tej społeczno-ści. Łatwość podchodzenia do każdej nowej osoby wynika z wyznawanej ide-ologii podróżowania, gotowości do dzielenia się z innymi praktycznymi infor-macjami o atrakcjach, potencjalnym ryzyku i zagrożeniach. Częste kontakty i wymiana doświadczeń mają też implikacje dla rozwoju przemysłu turystycz-nego, ze względu uwagi na przekazywane informacje o zakwaterowaniu czy po-lecanych sprawdzonych miejscach.

Kontakty interpersonalne są budowane przede wszystkim na wspólnocie doświadczeń. Zagadnienia dotyczące szlaków podróżniczych i aktywności z ni-mi związanych nadają znaczenie relacjom nawiązywanym z innyni-mi backpac-kersami. Głównymi tematami rozmów pomiędzy backpackersami podróżują-cymi po Australii były (Murphy 2001, s. 51-57):

• miejsca, w których byli lub do których jadą • robienie niezwykłych, ekscytujących rzeczy

• dom, podobieństwa i różnice między przedstawicielami różnych narodów • podróżnicze opowieści, doświadczenia

• znużenie powierzchownymi pogawędkami

• przekazywanie informacji o atrakcyjnych rejonach i zakwaterowaniu. Nasz sposób reagowania na świat w dużej mierze zależy od tego, wśród jakich osób przebywamy. Inni mają własną wizję tego, jacy jesteśmy. Dzięki temu powstrzymujemy się niekiedy przed ujawnianiem niektórych aspektów naszej osobowości. Nawiązywanie i pogłębianie kontaktów ma specyficzną dy-namikę, zależną od kontekstu sytuacyjnego, spotykanych osób, pełnionych ról, naszych oczekiwań, norm i konwencjonalnych zachowań.

Z badań wynika, że podczas podróży czas potrzebny na nawiązanie bliż-szych relacji jest znacznie krótszy niż w normalnych, codziennych sytuacjach

78

(Vogt 1976; Riley 1988). W czasie przemieszczania się następuje dużo szybsze zbliżanie się ludzi, natomiast w zwykłych sytuacjach potrzeba tygodni lub mie-sięcy na zbudowanie więzi. W podróży kontakt jest intensywniejszy. Badania J. Vogta i P. Riley potwierdzają większą łatwość w nawiązywaniu relacji w po-dróży aniżeli w codzienności. Bycie bardziej otwartym na innych i rozmow-nym, w wyniku podróżowania, obserwują nawet osoby postrzegające siebie jako nieśmiałe. Indywidualne niezależne podróżowanie wręcz wymusza otwar-tość w kontaktach. Spontaniczne spotkania i różne sytuacje społeczne w natu-ralny sposób rozwijają umiejętności interpersonalne. Ich skutkiem może być tolerancyjne nastawienie do sytuacji, otoczenia, a zwłaszcza innych ludzi. Ba-dani zauważyli, iż rozwinęli umiejętności interpersonalne dzięki doświadcze-niom zdobytym w sytuacjach społecznych. Nawiązywanie kontaktów z obcymi nie jest łatwe dla wszystkich backpackersów, dlatego pracownicy schronisk oraz hoteli powinni mieć wiedzę i umiejętności kreowania przyjaznej atmosfe-ry, która mniej odważnym pomoże wejść w relacje z innymi. Im lepsze wspo-mnienia z danego hotelu czy schroniska, tym większe prawdopodobieństwo rekomendacji tych miejsc innym.

Backpackersi dostrzegają, że częste i wszechstronne kontakty interperso-nalne nawiązywane podczas podróży wpływają na zmianę osobowości, rozwi-janie cech ułatwiających radzenie sobie w sytuacjach społecznych. Bycie w dro-dze jest też świetną okazją do szczerych i otwartych kontaktów z innymi, po-nieważ ulotność, tymczasowość sytuacji umożliwia traktowanie relacji jako wolnej od oczekiwań i zobowiązań. Niezależne podróżowanie jest przede wszystkim czasem spotkań, najwięcej można ich doświadczyć w pojedynkę (Binder 2004, s. 96). Samotne podróżowanie daje więcej możliwości do namy-słu i czasu dla siebie. Kieruje uwagę nie tylko na to, co wokół, ale przede wszystkim wyostrza świadomość wewnętrznego świata. Potęguje się uważność na wszelkie bodźce, które mogą skłaniać do namysłu i refleksji. Poza tym wszelkie pytania i działania, które w grupie rozkładają się na kilka osób, samot-nych nomadów są skondensowane w jednej osobie. Innej rangi nabierają roz-mowy z kierowcami, pasażerami, handlarzami owoców, pracownikami restau-racji oraz hosteli. Przemieszczanie się w samotności niesie ze sobą szczególne-go rodzaju korzyści, m.in. wyostrza uważność na wszystko, co nas otacza. Ła-twiejsza jest wówczas koncentracja, niezaburzona obecnością innych.

Innego rodzaju zyski daje podróżowanie w grupie, które jest nieustannym weryfikowaniem umiejętności społecznych. Grupa turystyczna zorganizowana ma charakter formalny, często składa się z przypadkowych osób. Znany jest też dychotomiczny podział obowiązków i uprawnień członków grupy, którą tworzą z jednej strony turyści jako klienci, z drugiej strony organizatorzy – przewodni-cy, piloci, rezydenci (Winiarski, Zdebski 2008, s. 90-100). Często tworzą się grupy turystyczne, które mogą mieć charakter indywidualny bądź instytucjonal-ny. Grupa turystyczna zorganizowana przez ludzi chcących odbyć wspólną wyprawę ma zazwyczaj charakter nieformalny. Składa się zwykle ze znajomych

79 lub spokrewnionych, którzy samodzielnie przygotowują wyjazd i dzielą między siebie obowiązki. Zdarza się, że jej członkowie mają już wspólne doświadcze-nia turystyczne, które ułatwiają funkcjonowanie w różnych sytuacjach. Indywi-dualna organizacja wyjazdu stwarza możliwość dostosowania formy, celu, cza-su do potrzeb i preferencji jej uczestników. Wymaga jednak większego zaanga-żowania, wiedzy oraz określonych kwalifikacji. Ponadto wcześniejsza znajo-mość zmniejsza ryzyko pojawiania się konfliktów podczas wspólnego podró-żowania, a także ułatwia podział obowiązków związanych z funkcjonowaniem w zmieniających się miejscach.

Kontakty z ludźmi są jedną z najistotniejszych cech charakterystycznych backpackingu, a zarazem immamentną częścią tego doświadczenia. Odgrywają kluczową rolę we wzajemnym przekazywaniu użytecznych informacji. Kontak-ty interpersonalne opierają się nie Kontak-tylko na komunikacji, lecz także na wymianie doświadczeń i pomocy. Backpackersi mają ze sobą dobre porozumienie dzięki wspólnocie doświadczeń. Wzajemne relacje z innymi podróżującymi mają ogromne znaczenie zarówno przed wyjazdem, jak i w trakcie wyprawy.