W czerwcu 2007 r. Rada Szefów Państw i Rządów ECOWAS przyjęła ambitny plan rozwoju pod nazwą „Vision 2020”, który określał cele i wyznaczniki rozwoju państw członkowskich organizacji do 2020 r. Wizja ta stwierdzała wprost, że głównym założe-niem jest „powstanie pozbawionego granic, spokojnego, zamożnego i spójnego regio-nu, którego podstawą jest dobra administracja, zaś ludzie mają dostęp i możliwość wykorzystania ogromnych zasobów dzięki zrównoważonemu rozwojowi i ochronie środowiska”39. Hasło powyższe miało w szczególności doprowadzić do rozwoju regio-nu i wyprowadzenia społeczeństw państw członkowskich z biedy. Twórcy dokumentu słusznie zauważali m.in., że państwa zachodnioafrykańskie zostały zaliczone przez ONZ do grupy LDC (ang. Least Developed Countries) – najmniej rozwiniętych kra-jów, a tym samym ten region obejmował 35% wszystkich afrykańskich LDC, zaś aż 11 z 15 państw członkowskich znajdowało się w tej grupie. 60% mieszkańców tego teryto-rium żyło za mniej niż 1 dolara dziennie, a sam region pozostawał najbardziej ubogim obszarem na świecie40. Mając na uwadze tę kwestię oraz wolę przeciwdziałania nega-tywnym zjawiskom w sferze ekonomicznej, Komisja ECOWAS zobowiązała się pod-jąć takie działania, jak integracja w wymiarze handlu, rynku, walutowym, fizycznym, produkcyjnym i politycznym. W 2008 r. państwa członkowskie w sumie zamieszki-wało 280 mln ludzi, co powodozamieszki-wało największy stopień zagęszczenia na kontynencie i stanowiło 40% populacji Afryki Subsaharyjskiej41.
Niebezpieczeństw w kategoriach socjoekonomicznych upatrywano w braku poczucia bezpieczeństwa, nierównościach płci i słabości niektórych segmentów spo-łeczeństwa, słabej jakości opiece społecznej, rzadkości zasobów, powolnym procesie integracji gospodarczej, niedostateczności infrastruktury, wysokim kosztom prowa-dzenia działalności gospodarczej, słabym potencjale sektora prywatnego i instytu-cji, nadmiernej zależności od eksportu towarów oraz zmianach klimatu i degrada-cji środowiska. W zakresie zaś wyzwań politycznych wymieniono przeciwdziałanie nietrwałym związkom politycznym, a w szczególności podjęciu politycznego zobo-wiązania do pogłębienia integracji regionalnej, która zasadniczo do tej pory nie ist-niała. W zakresie wyzwań wewnątrzregionalnych problematycznym było zjawisko masowej migracji, handel narkotykami i proliferacja broni strzeleckiej. Do nieko-rzystnych czynników zewnętrznych zaliczono też zjawisko „drenażu mózgów”, powo-dowane głównie przez takie wewnętrzne czynniki, jak brak osobistego bezpieczeń-stwa politycznego, niewłaściwe zasady zatrudnienia, niewystarczające wynagrodzenie i warunki pracy42.
39 ECOWAS Vision 2020 Towards A Democratic and Prosperous Community. The Reader Friendly Ver-sion. Abudja 2010, s. 2. Źródło: http://www.ecowas.int/wp-content/uploads/2015/01/ECOWAS-VISION-2020.
pdf (dostęp: 26.06.2017).
40 Ibidem, s. 5.
41 Ibidem.
42 Ibidem, s. 7.
Aby zniwelować negatywne zjawiska w ramach ECOWAS, twórcy wizji postawili szczególnie na rozwinięcie współpracy, tak aby „ECOWAS państw” stał się „ECOWAS ludzi”. W tym znaczeniu w założeniach położono szczególny nacisk na wzrost umie-jętności i podmiotowości społecznej, w ramach której wszyscy mieliby zyskać równe szanse rozwoju. Rozwój ten ma odbywać się w warunkach pokojowych, czemu m.in.
ma służyć wzajemna ochrona bezpieczeństwa oraz zwalczanie przemytu narkotyków i broni. Ważnym czynnikiem ma być też poszanowanie odmienności kulturowej. Do 2020 r. ma powstać zunifikowany i zjednoczony region, zintegrowany z przestrzenią globalną, wykorzystujący zasady dobrego politycznego i ekonomicznego zarządzania, transparentności i odpowiedzialności za powierzone środki publiczne, gdzie prawa człowieka są chronione i respektowane. W tych ramach ma także istnieć zjednoczony rynek, na którym obowiązywać będzie jednolita waluta, wspomagana przez wydajne systemy finansowe i rozliczeń płatności43.
Niestety powyższe założenia nie uległy dotychczas spełnieniu choćby w części.
W momencie powstawania niniejszego tekstu, czyli w połowie 2017 r., zdecydowa-na większość wskaźników społeczno-ekonomicznych dla członków ECOWAS nie zmieniła się na korzyść w sposób zauważalny od momentu opracowania omawiane-go dokumentu. Wątpliwym jest także, aby w ciągu 3 lat udało się szybko zrealizować założenia, które zostały ambitnie zaplanowane na lat 13. 11 państw ECOWAS, zgod-nie z danymi ONZ, wciąż znajdowało się wśród LDC: Benin, Burkina Faso, Gambia, Gwinea, Gwinea Bissau, Liberia, Mali, Niger, Senegal, Sierra Leone i Togo44. Najnow-sze dane demograficzne na dzień 26 czerwca 2017 r. podawały, że państwa ECOWAS zamieszkiwało ponad 368 mln ludzi45, czyli o blisko 31% więcej.
Kolejnym, nie mniej znaczącym wyzwaniem jest rozwój struktur terrorystycz-nych i ekstremistyczterrorystycz-nych. Szczególnym tutaj przykładem jest obszar Nigerii, gdzie na północy w sposób znaczący i zauważalny dają o sobie znać ekstremiści z organizacji Boko Haram. Południe tego kraju, zwłaszcza delta rzeki Niger, boryka się z problemem powstańców spod flagi m.in. NDA (ang. Niger Delta Avengers46) i pozostałych, mniej lub bardziej znaczących, grup oporu47. W zakresie, póki co, niezbrojnym odradza się tam również suwerenistyczny sentyment do Biafry. Nie zmienia to faktu, że w porów-naniu do wojen domowych, m.in. w Sierra Leone i Liberii, obecne problemy dotyczące
43 Ibidem, s. 8–9.
44 List of Least Developed Countries (as of May 2016). Źródło: http://www.un.org/en/development/desa/
policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf (dostęp: 26.06.2017).
45 Obliczenia własne na podstawie: Western Africa Population (LIVE). Źródło: http://www.worldometers.
info/world-population/western-africa-population/ (dostęp: 26.06.2017).
46 K. Gadera: Kim są mściciele z Delty Nigru. Źródło: http://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/
kim-sa-msciciele-z-delty-nigru/ (dostęp: 26.06.2017).
47 W tym zakresie w prasie nigeryjskiej pojawiają się dodatkowo takie grupy o charakterze zbrojnym, jak Adaka Boro Avengers, Asawana Deadly Force of Niger Delta, Niger Delta Greenland Justice Mandate, Niger Delta Justice Defence Group, Niger Delta Volunteers, Niger Delta Red Squad, Niger Delta Revolutionary Cru-saders lub Reformed Egbesu Fraternities.
integralności terytorialnej Nigerii są zdecydowanie mniejsze. Nie oznacza to oczywi-ście, że należy je lekceważyć. Niemniej pod względem bezpieczeństwa ECOWAS speł-nił swoją rolę, a jego wysiłki zostały dostrzeżone przez światową opinię publiczną, jak również przyczyniły się do instytucjonalnego wzmocnienia samej organizacji48.
Tylko wyżej wymienione problemy oznaczają, że ECOWAS jest trudną unią, któ-ra cały czas przeżywa poważne problemy grożące jej istnieniu. Jak zauważają kryty-cy, organizacja istnieje od 1975 r., ale przez ten czas niewiele zdołała osiągnąć. Powo-dem tego stanu są te kwestie, które dostrzegano już u zarania organizacji. Warto tutaj zwrócić uwagę na wciąż istniejące dziedzictwo kolonialne, które skutkuje różnicami pomiędzy byłymi terytoriami kolonialnymi frankofońskimi i anglofońskimi49. Na ten aspekt nakładają się lokalne i bardzo znaczące różnice kulturowe. Stąd też pojawiła się propozycja, aby to właśnie stworzenie właściwej polityki językowej stało się bodźcem integracyjnym, który będzie w stanie przełamać bariery w bezpośredniej komunika-cji między licznymi społecznościami i grupami etnicznymi zamieszkującymi państwa członkowskie ECOWAS, jak również przyczyni się do większej akceptacji i poczucia jedności. Obecnie bowiem to podstawowymi językami komunikacyjnymi w ramach organizacji są francuski, angielski i portugalski. Przeszkodą jest fakt, że tylko 10–20%
populacji zachodnioafrykańskiej posługuje się tymi językami. Przyjęcie natomiast edu-kacji w kierunku wzmocnienia pozycji języków regionalnych, a dopiero później eduka-cji języków europejskich, ma przynieść spodziewane efekty. Dzięki temu mają zostać stworzone podstawy dla wielojęzykowości, która umożliwi efektywną komunikację50.
Kolejnym czynnikiem, który niewątpliwie ułatwiłby także komunikację, byłaby nauka i ułatwienie dostępu do Internetu. Obecnie bowiem mediana populacji, która posiada dostęp do sieci w państwach ECOWAS, wynosi ok. 11% (najmniej mieszkańców z dostę-pem do Internetu posiada Niger – 2%, co jest drugim najgorszym wynikiem na kon-tynencie). Na tym tle pozytywnie wybija się tylko Nigeria, gdzie taki dostęp posiada 48,8% mieszkańców. Dla porównania, w Polsce jest to 67,5% mieszkańców, zaś w skali świata – 49,2%51. Tym samym Afryka należy do obszarów, które zaniżają wyniki sta-tystyczne w tym zakresie. W tym jednak wypadku na przeszkodzie stoi nie tyle brak wykształcenia i umiejętność korzystania z Internetu, co po prostu wysoki, jak na tam-tejsze warunki ekonomiczne, koszt zakupu urządzeń dostępowych.
48 W. Lizak: Afrykańskie instytucje bezpieczeństwa…, s. 392.
49 C. Lancaster: ECOWAS: Problems and Prospects. “Africa Notes” 1982, no. 4, October 10, s. 2.
50 D.M.A. Metondji: Language and regional integration in ECOWAS: challenges and prospects, s. 51–59. Źró-dło: http://ugspace.ug.edu.gh:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/8472/David%20Morgan%20Assogba
%20Metondji%20-%20Dissertation.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 26.06.2017). Niemniej jak trudne może to być zadanie wskazuje fakt, że tylko na terenie Nigerii funkcjonuje od 527 do 550 różnych języków – por. Nigeria, Ethnologue Languages of the World. https://www.ethnologue.com/country/NG (dostęp: 3.06.2017);
R. Blench: An Atlas of Nigerian Languages. Cambridge 2012, s. vi.
51 Najmniej mieszkańców z dostępem do Internetu żyje w Erytrei – tylko 1,3%. Dane z 31 marca 2017 r.:
Africa 2017 population and Internet users statistics for 2017. Źródło: http://www.internetworldstats.com/stats1.
htm#africa (dostęp: 28.06.2017); Internet Stats and Facebook Usage in Europe March 2017 Statistics. Źródło:
http://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe (dostęp: 28.06.2017).
Następnym wyzwaniem jest również dość ubogi, surowcowo-naturalny wolumen gospodarek tych krajów. W efekcie głównymi towarami eksportowymi państw człon-kowskich ECOWAS pozostają albo surowce naturalne, albo produkty rolne52. Ponad-to rządzące nimi elity niewiele zmieniły w tym zakresie, nie doprowadzając w tak długim okresie np. do rozwoju industrializacji. Tymczasem chociażby przykłady tzw.
azjatyckich tygrysów (np. Korei Południowej) pokazują, że gwałtowny rozwój w cią-gu niespełna dwóch pokoleń jest całkowicie możliwy do przeprowadzenia. Do jego spełnienia potrzebna jest nie tylko polityczna wizja, ale również i wola.
Kolejną przeszkodą jest brak wystarczającego rozwoju sektora bankowego dla całej gospodarki ECOWAS. Istniejący bank ECOWAS nie jest wystarczający. Kraje człon-kowskie wciąż nie są w stanie porozumieć się w kwestii stworzenie jednolitej waluty, zaś mowa w praktyce jest wciąż o dwóch, z których jedna funkcjonuje od 1945 r., ale nie obejmuje wszystkich państw ECOWAS. Co prawda waluty tylko trzech krajów organi-zacji nie posiadają statusu wymienialnego (Liberii, Nigerii, RZP), jednak jedna z nich dotyczy największego kraju ECOWAS, który w dodatku znajduje się w dość trudnej sytuacji ekonomicznej. Sytuację pogłębia wciąż niedostateczny poziom jakości usług bankowych oraz rozliczeń płatności. To właśnie te czynniki, jak również, mimo realnie deklarowanej woli politycznej i wsparcia, brak konkretnych politycznych zobowiązań, powodują problemy we wdrożeniu jednolitej waluty w ramach ECOWAS53.
W powyższym kontekście warto też zwrócić uwagę na pozycje poszczególnych państw członkowskich ECOWAS w Globalnym Rankingu Konkurencyjności opra-cowanym przez Światowe Forum Ekonomiczne:
Tabela 3. Miejsca państw członkowskich ECOWAS w Globalnym Rankingu Konkurencyjności opracowanym przez World Economic Forum w latach 2016–2017
Pozycja Państwo Pozycja w rankingu
1. Wybrzeże Kości Słoniowej 99
2. RZP 110
3. Senegal 112
4. Ghana 114
5. Gambia 123
6. Benin 124
7. Mali 125
52 Przykładowo głównym towarem eksportowym Nigerii w zakresie surowców naturalnych jest ropa naf-towa i jej pochodne, Sierra Leone – diamenty, Burkina Faso – złoto, Niger – ruda uranu. W zakresie produk-tów pochodzenia naturalnego np. dla Sierra Leone są to kawa, ryby, Burkina Faso – bawełna, inwentarz żywy, Niger – inwentarz żywy, wspięga wężowata i cebula – por. E.C. Ogbonna, B. Aluko, K. Awuah: The ECOWAS Platform…, s. 107; FIELD LISTING: EXPORTS – COMMODITIES. The World Factbook. Źródło: https://www.
cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2049.html#75 (dostęp: 26.06.2017).
53 Waluty wymienialne. Źródło: http://www.skarbiec.biz/forex/wymienialne.htm (dostęp: 26.06.2017);
P. Alaje: The Naira Is Dead: Lets Redenominate the Currency Before Its Too Late!. Źródło: http://opinion.
premiumtimesng.com/2017/01/31/176770/ (dostęp: 26.06.2017); F. Bakoup, D. Ndoye: Why and when…;
M.P. Fwangkwal: Monetary integration in the ECOWAS. “Understanding Monetary Policy Series” 2014, no. 37, s. 17.
Pozycja Państwo Pozycja w rankingu
8. Nigeria 127
9. Liberia 131
10. Sierra Leone 132
11. Burkina Faso –
12. Gwinea –
13. Gwinea Bissau –
14. Niger –
15. Togo –
Opracowanie własne na podstawie: K. Schwab: The Global Competitiveness Report 2016–2017, s. xiii. Źródło: http://www3.
weforum.org/docs/GCR2016–2017/05FullReport/TheGlobalCompetitivenessReport2016–2017_FINAL.pdf (dostęp: 26.06.2017).
Najlepszym wynikiem, na 138 państw poddanych badaniu, cieszy się Wybrzeże Kości Słoniowej, które zajęło jednak dopiero 99. miejsce. Aż 5 państw natomiast w ogó-le nie zostało uwzględnionych w tym badaniu. Na tw ogó-le wyników z innych kontynen-tów cała Afryka ogólnie wypada najsłabiej. W dodatku ranking uwzględnia tylko 35 państw afrykańskich, uznając pozostałe w sposób niewymowny za pozostające poza rankingiem wskutek słabości instytucjonalnej lub politycznej. Ta sytuacja jest kolej-nym przykładem skali wyzwań, jakie czekają analizowaną organizację.
Kolejnym wyzwaniem jest kwestia walki z korupcją, której występowanie w nie-których państwach członkowskich ECOWAS jest wyjątkowo silne. W niew nie-których jed-nak krajach poziom ten jest niższy, aniżeli niektórych państwach UE czy ogólnie euro-pejskich.
Tabela 4. Pozycje w państw członkowskich ECOWAS w rankingu Indeks Percepcji Korupcji orga-nizacji Transparency International za rok 2016
Pozycja Państwo Pozycja w rankingu
1. RZP 38
2. Senegal 64
3. Ghana 70
4. Burkina Faso 72
5. Liberia 90
6. Benin 95
7. Niger 101
8. Wybrzeże Kości Słoniowej 108
9. Mali 116
10. Togo 116
11. Sierra Leone 123
12. Nigeria 136
13. Gwinea 142
14. Gambia 145
15. Gwinea Bissau 168
Opracowanie własne na podstawie: Corruption Perceptions Index 2016. Źródło: https://www.transparency.org/news/feature/
corruption_perceptions_index_2016#table (dostęp: 28.06.2017). Badaniem objęto 176 państw. Pozycja najwyższa (1) oznacza najmniej skorumpowane państwo.
Chlubnym przykładem jest tutaj RZP, w której poziom korupcji adekwatny jest do poziomu Litwy i m.in. o trzy pozycje niższy od Hiszpanii. Ogólnie też jest to kraj z drugim najniższym poziomem tej patologii na kontynencie afrykańskim54. Niestety państwo to pozostaje również najmniejszym pod względem demografii, PKB, a także mocy ogólnej podmiotem w tym związku. Kolejny kraj, którym jest Senegal, zajmuje bardziej już odległą – 64. pozycję. Niestety największy kraj ECOWAS – Nigeria, zaj-muje odległe 136. miejsce. Najgorzej wygląda w tym zestawieniu Gwinea Bissau, któ-ra zajęła 168. pozycję, dołączając do mało prestiżowego grona najbardziej skorumpo-wanych państw świata.
Państwa członkowskie ECOWAS są stroną odpowiednich umów dotyczących zwal-czania korupcji55, jak również w wielu przypadkach same na własnym terenie prowa-dzą walkę z tą patologią, jednak sama organizacja nie poświęca tej kwestii wiele miej-sca. Protokół antykorupcyjny, który został przyjęty w 2001 r., wciąż nie wszedł w życie z powodu braku jego akceptacji przez wszystkie państwa członkowskie. Faktycznie został on przyjęty wyłącznie przez Senegal i Ghanę56. W dodatku jego treści próżno szukać na samej stronie internetowej ECOWAS. Nie zmienia to faktu, że w jakimś stopniu ta tematyka jest obecna w dyskursie organizacyjnym. Przykładowo w lutym 2015 r. w Niamey w Nigrze odbyła się konferencja, na której obecni przedstawiciele 13 państw członkowskich (na 15) m.in. stwierdzili potrzebę stworzenia strategicznego planu na rzecz walki z korupcją w Afryce Zachodniej57. Na stronach ECOWAS nato-miast w lutym i marcu pojawiły się informacje na temat konieczności wypracowa-nia strategii dotyczącej ochrony sygnalistów (ang. whistleblower) w kontekście walki z korupcją i malwersacjami finansowymi58.
54 Najniższy poziom korupcji na kontynencie afrykańskim odnotowany został w Botswanie, która znala-zła się na 35. miejscu – por. Corruption Perceptions Index…
55 W szczególności mowa tutaj o konwencji UA dotyczącej zapobiegania i zwalczania korupcji, por. Afri-can Union Convention on Preventing and Combating Corruption. Źródło: https://www.au.int/web/sites/default/
files/treaties/7786-file-african_union_convention_preventing_combating_corruption.pdf (dostęp: 28.06.2017).
Tylko RZP nie podpisała tego dokumentu – por. List of countries which have signed, ratified/acceded to The African Union Convention on Preventing and Combating Corruption. Źródło: https://www.au.int/web/sites/
default/files/treaties/7786-sl-african_union_convention_on_preventing_and_combating_corruption_9.pdf (dostęp: 28.06.2017).
56 International conventions. Źródło: https://www.oecd.org/cleangovbiz/internationalconventions.htm (dostęp: 28.06.2017); tekst dokumentu o nr „Protocol A/P.3/12/01” na stronie organizacji pozarządowej The Carter Center: Economic Community of West African States Protocol on the Fight against Corruption. Źródło:
https://eos.cartercenter.org/uploads/document_file/path/406/ECOWAS_Protocol_on_Corruption.pdf (dostęp:
28.06.2017); Senegal: nation adopts ecowas anti-corruption protocol. Źródło: https://www.acauthorities.org/news/
senegal-nation-adopts-ecowas-anti-corruption-protocol (dostęp: 28.06.2017); Stocktaking of Business Integrity and Anti-Bribery Legislation, Policies and Practices in Twenty African Countries. “OECD Publishing” 2012, s. 28.
57 Regional Conference Anti-Corruption in West Africa Final Conclusions. Źródło: https://www.unodc.org/
documents/westandcentralafrica/Regional_Conference_on_Anti-Corruption_in_West_Africa_-_FINAL_
CONCLUSIONS.pdf (dostęp: 28.06.2017).
58 ECOWAS sensitises stakeholders on whistleblower protection strategy. Źródło: http://www.ecowas.int/
ecowas-sensitises-stakeholders-on-whistleblower-protection-strategy/ (dostęp: 28.06.2017); ECOWAS to
Promo-Nie zmienia to faktu, że problematyka korupcji jest jednym z poważniejszych problemów państw ECOWAS, zaś w samym łonie organizacji nie widać specjalnej woli walki kompleksowego zwalczania tego zjawiska. Jednak ta sprawa stanowi kolej-ne i bardzo poważkolej-ne wyzwanie dla ECOWAS na drodze do budowy efektywkolej-nej unii.
Niemniej wielkim i znaczącym wyzwaniem jest wdrożenie jednolitego obywatel-stwa zachodnioafrykańskiego. Warto przypomnieć, że kwestia ta leżała u podstaw założenia organizacji59, jednakże wciąż nie została przekształcona w konkretne umo-cowania i decyzje o charakterze prawnym. Natomiast wdrożenie tej zasady stałoby się niewątpliwie ukoronowaniem polityki swobodnego przepływu osób w regionie60.
Zakończenie
Wspólnota ECOWAS nie należy do najsilniejszych pod względem mocy ogólnej w porównaniu do pozostałych regionalnych wspólnot ekonomicznych działających w ramach UA. Jednakże jest wystarczająco zintegrowana, aby w zauważalny sposób móc reagować, jak i próbować efektywnie wdrażać swoją politykę w wymiarze regio-nalnym oraz ponadregioregio-nalnym. Nie oznacza to jednak, że pośród innych organizacji afrykańskich organizacja ma znaczenie dominujące. Państwa ECOWAS borykają się niestety z wieloma problemami o charakterze wręcz egzystencjalnym, co nie pozwa-la im brać aktywnego udziału w polityce nie tylko o charakterze globalnym, ale rów-nież kontynentalnym. Nie zmienia to faktu, że zwłaszcza w tym ostatnim wymiarze ECOWAS spełnia istotną rolę stabilizującą („pierwszego kontaktu”), zwłaszcza na polu zapewniania bezpieczeństwa własnym członkom.
W przeciwieństwie do UE, na której wzorowali się twórcy ECOWAS, ramy trak-tatowe zachodnioafrykańskiej wspólnoty powstały bardzo szybko. Powstanie zaś UE było długim procesem ewolucyjnym, który u swojego zarania został poprzedzony jednym z największych w świecie konfliktów – II wojną światową. Tym samym był on pewnego rodzaju mitem założycielskim, wpierw zachodnioeuropejskiego, związ-ku państw. W wypadzwiąz-ku ECOWAS nic takiego nie miało miejsca. Powołanie do życia wspólnoty zachodnioafrykańskiej, która powstała dla obrony interesów swoich człon-ków, nie zostało akuszerowane tak tragicznymi doświadczeniami, jak na „starym
kon-te the Culture of Whistle Blowers’ Prokon-tection. Źródło: http://www.ecowas.int/ecowas-to-promokon-te-the-culture- http://www.ecowas.int/ecowas-to-promote-the-culture-of-whistle-blowers-protection/ (dostęp: 28.06.2017); More ECOWAS member States indicate interest in whistle blower strategy. Źródło: http://www.ecowas.int/more-ecowas-member-states-indicate-interest-in-whistle-blower-strategy/ (dostęp: 28.06.2017).
59 Mowa o tym w preambule traktatu w przedostatnim akapicie – por. Treaty of the Economic Community of West African States (ECOWAS). Concluded at Lagos on 28 May 1975, s. 19. Źródło: http://www.refworld.org/
docid/49217f4c2.html (dostęp: 26.06.2017).
60 B.H. Yaya: Economic Community of West African States (ECOWAS) and the Challenges of Building a new Citizenship in West Africa, s. 2–5. Źródło: http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2012/02/
yayappaper.pdf (dostęp: 26.06.2017).
tynencie”. Oczywiście można wskazywać okres kolonializmu europejskiego, jednak-że to doświadczenie nie okazało się w efekcie tak traumatyczne, aby stać się bodźcem do efektywnej budowy ponadnarodowego związku. Można powiedzieć, że powstanie ECOWAS było efektem swoistej mody na powoływanie organizacji transnarodowych w XX w. Prócz bowiem szczytnych celów, które przyświecały jej ojcom-założycielom, faktycznie niewiele czynników w sposób realny pobudzało emocje i wolę działania dla stworzenia efektywnej organizacji transnarodowej wzorem UE. Pytaniem otwar-tym pozostaje, czy przedstawiciele zachodnioafrykańskich elit zdawali sobie sprawę, jak niewiele są w stanie realnie sobie nawzajem zaoferować.
O ile ECOWAS zakłada pełną integrację społeczną, o czym wspominał już traktat założycielski z 1975 r., to należy podkreślić kolejny element o niezwykle silnym cha-rakterze dezintegracyjnym. Jest nim brak identyfikacji społeczeństw zamieszkują-cych poszczególne państwa z samymi państwami, które bywają traktowane nierzadko jako niechciane „dziedzictwo białego człowieka”, a których granice międzypaństwo-we przebiegają w sposób sztuczny. Próba zbudowania na tak kruchym fundamencie kolejnego tworu wydaje się być skazana na porażkę, szczególnie w kontekście braku istnienia planu propagacji założeń ECOWAS na najniższych poziomach społecznych.
Należy podkreślić, że pomimo właściwej definicji wielu problemów faktycznie niewielki ich zakres uległ rozwiązaniu wskutek wspólnych działań. Tym samym
Należy podkreślić, że pomimo właściwej definicji wielu problemów faktycznie niewielki ich zakres uległ rozwiązaniu wskutek wspólnych działań. Tym samym