Gospodarcze atuty transformacji sektora energetycznego

Transformacja energetyczna rozumiana jako przejście do zrównoważonej energetyki i gospodarki sprzyja nie tylko ochronie środowiska, ale w dłuższej perspektywie będzie wzmacniać konkurencyjność gospodarek. Ograniczenie emisji gazów

cieplarnianych pobudza zapotrzebowanie na niskoemisyjne technologie wytwarzania energii, co rodzi synergię celów polityki klimatycznej z interesem gospodarczym, tworząc sprzyjające warunki dla niskoemisyjnych gospodarek. Modernizacja energetyczna stwarza także przyjazne perspektywy ekonomiczne dla rozwoju nowych gałęzi przemysłu. Jest również szansą budowy innowacyjnej gospodarki oraz osiągania korzyści ekonomicznych przez uzyskanie przewagi konkurencyjnej gospodarek niskoemisyjnych na rynku globalnym, związanych ze stosowaniem nowoczesnych technologii high-tech, napędzających politykę eksportową państw dysponujących patentami w tym zakresie. W jej wyniku następuje rozwój nowych sektorów gospodarki sprzyjający pobudzeniu przemysłowej konkurencyjności.

Transformacja energetyczna stwarza doskonałą okazję do promocji narodowych interesów gospodarczych, a przemysł energetyki niskoemisyjnej może stać się

katalizatorem pobudzenia gospodarczego (m.in. przez eksport technologii

ograniczających emisję GHG) i źródłem stymulowania lokalnego zatrudnienia przez stworzenie znaczącej liczby nowych miejsc ekopracy. Przewaga w zakresie

nowoczesnych technologii energetycznych powoduje, że wiele państw łączy walkę ze zmianami klimatu z interesem gospodarczym definiowanym w kategoriach wzrostu konkurencyjności. Znaczenie ekonomiki zmian klimatycznych podkreśla raport brytyjskiego ekonomisty Nicholasa Sterna, który wskazuje, że

„(…) kroki zmierzające do ograniczenia zmian klimatycznych stworzą ponadto nowe perspektywy dla biznesu: powstaną nowe rynki dla technologii wytwarzania czystej energii i dla innych czystych towarów i usług. Rynki te mogą rozwinąć się w takim stopniu, że warte będą setki miliardów dolarów rocznie, a zatrudnienie w tych sektorach odpowiednio wzrośnie [przypis 2 .38 ].”

Str. 81

Polityka ekologicznej transformacji energetycznej realizuje cele ekonomiczne, integrując cele środowiskowe z celami gospodarczymi. Promocja gospodarki niskoemisyjnej (low-emission economy) stwarza uwarunkowania do rozwoju wielu sektorów przemysłu (energetycznego, budowlanego, motoryzacyjnego i innych). W tym sensie polityka klimatyczna staje się narzędziem strategii ekonomicznej,

umożliwiając osiąganie wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym ograniczeniu emisji zanieczyszczeń. Ekologiczna modernizacja ma zapewnić osiągnięcie celów środowiskowych z jednoczesnym postępem industrialnym i wzrostem gospodarczym.

Europejskie firmy zajmują silną pozycję w światowym sektorze produkcji energii odnawialnej, zatrudniając około 1,2 miliona osób w 2015 roku, aczkolwiek to kraje azjatyckie charakteryzuje największa dynamika w tworzeniu zatrudnienia w sektorze zielonej energii (60 procent udziału w globalnym zatrudnieniu w tym sektorze)

[przypis 2 .39 ]. Według International Renewable Energy Agency w 2015 roku w sektorze energetyki odnawialnej (z wyłączeniem dużych elektrowni wodnych)

zatrudnionych było około 8,1 mln ludzi, najwięcej w sektorze fotowoltaiki (2,8 miliona osób), produkcji biopaliw płynnych (1,7 miliona), energetyce wiatrowej (1 milion) [przypis 2 .40 ]. Pięć z 10 krajów z największą liczbą miejsc pracy w energetyce odnawialnej to Chiny, Indie, Indonezja, Japonia i Bangladesz. Produkcja paneli fotowoltaicznych przeniosła się zdecydowanie z Europy i Ameryki Północnej właśnie

do Azji (Chiny i Japonia). Chiny wytworzyły w 2014 roku około 70 procent światowej produkcji modułów słonecznych PV (około 34 GW mocy) [przypis 2 .41 ]. W Indiach słoneczna PV daje zatrudnienie ponad 100 tys. pracowników [przypis 2 .42 ].

Niemcy. Kraj ten, dążąc do zbudowania gospodarki niskowęglowej, wypracował najsilniejszą pozycję międzynarodową w zielonych innowacjach, daleko

wyprzedzając w tym zakresie pozostałe kraje UE. W ten sposób w Niemczech koszty transformacji energetycznej (energiewende) są przynajmniej częściowo

rekompensowane przez zyski z eksportu zaawansowanych technologii [przypis 3.43].

Str. 82

Niemcy zakładają stopniowe (do 2022 r.) wycofywanie energii jądrowej z portfela energetycznego, przy wzroście udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji prądu (do ok. 50 procent w 2030 r. i do 80 procent w 2050 r.), a także zmniejszenie uzależnienia od importu energii i obniżenia emisji dwutlenku węgla. Zgodnie z prawem odnawialne źródła energii mają pierwszeństwo w stosunku do tradycyjnej generacji. Dzięki temu oraz za sprawą systemu wsparcia (m.in. poprzez

gwarantowaną stałą cenę odbioru) dla zielonej energetyki jej udział w produkcji energii elektrycznej w Niemczech wzrósł trzykrotnie w ciągu ostatnich 10 lat.

Społeczeństwo niemieckie zdecydowanie opowiada się za dalszym rozwojem OZE nawet w obliczu rosnących stawek detalicznych. Są to realne koszty transformacji energetycznej (rekompensowane ograniczeniem wydatków na import paliw

kopalnych), które w długoterminowej perspektywie mają się zwrócić przyszłym pokoleniom.

Francja. Cel transformacji energetycznej przyjęła także Francja w ustawie Transition énergétique pour la croissance verte (2015), która zakłada między innymi zmianę modelu energetycznego opartego na paliwach kopalnych poprzez promowanie zielonego wzrostu i efektywności energetycznej (przy stopniowym zmniejszaniu udziału energetyki jądrowej). Jednym z głównych sposobów ograniczenia zużycia energii jest efektywność energetyczna w sektorze budownictwa i transportu.

Francuska transformacja energetyczna zakłada zmniejszenie końcowego zużycia energii o 20 procent w 2030 roku i o 50 procent w roku 2050 w stosunku do roku 2012, zwłaszcza poprzez inwestycje w sektorach budownictwa i transportu, a także przez zmniejszenie zużycia paliw kopalnych (ropy, gazu, węgla) o 30 procent do 2030 roku (w stosunku do roku 2012) oraz wzrost udziału energetyki odnawialnej z

14 procent w 2012 roku do poziomu 32 procent w 2030 roku. W sektorze

mieszkalnictwa (który odpowiada za prawie połowę zużycia energii w kraju) działania obejmują między innymi obowiązkową termomodernizację budynków, montaż tak zwanych inteligentnych liczników. Sektorem, w którym upatruje się znaczącego obniżenia emisji (CO)2, jest sektor transportu, między innymi przez spopularyzowanie pojazdów z napędem elektrycznym. Francuska transformacja stawia także na

ekologizację przestrzeni publicznej i wprowadza wysoki podatek za emisję (CO)2 z paliw kopalnych w zależności od generowanej emisji.

Francja i Niemcy na wspólnym posiedzeniu Rady Ministrów 19 lutego 2014 roku ogłosiły zawiązanie partnerstwa przemysłowo-technologicznego w zakresie rozwoju technologii inteligentnych sieci przesyłu energii elektrycznej, technologii energetyki słonecznej i wodorowej, efektywności energetycznej i magazynowania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, a także rozwój badań naukowych.

Str. 83

Określono również instytucje partnerskie mające wspierać tę współpracę, jak

francuska Agencja Środowiska i Zarządzania Energią (ADEME) i Niemiecka Agencja Energetyczna (DENA) czy francusko-niemieckie biuro na rzecz rozwoju energetyki odnawialnej OFAEnR (L'Office franco-allemand pour les énergies renouvelables) [przypis 2.44]. W kolejnym etapie planuje się przygotowanie wspólnej strategii przemysłowo-technologicznej, a w przyszłości powołanie wspólnego konsorcjum produkującego komponenty dla urządzeń przemysłu energetyki odnawialnej (paneli fotowoltaicznych, turbin wiatrowych itp.) ukierunkowanego na eksport technologii niskoemisyjnych i rozbudowę inteligentnych sieci (smart grids) [przypis 2.45].

Dania realizuje konsekwentnie plan pełnego przejścia na odnawialne źródła energii do roku 2050. Transformacja energetyczna w Danii rozpoczęła się w połowie lat 90.

20 wieku, i była oparta na budowie zdecentralizowanych źródeł energetyki odnawialnej (głównie wiatrowej i biomasy) oraz na polityce efektywności

energetycznej [przypis 2.46]. W 2015 roku elektrownie wiatrowe osiągnęły poziom 42 procent udziału (rekord światowy) w duńskim miksie zużycia energii elektrycznej [przypis 2.47]. Dania stanowi przykład sukcesu strategii energetycznej transformacji zmierzającej do całkowitego wyeliminowania stosowania paliw kopalnych do 2050 roku. Duński producent turbin wiatrowych (Vestas) jest ważnym elementem w gospodarce kraju. Duńska transformacja energetyczna obejmuje znaczący udział

generacji rozproszonej w strukturze mocy wytwórczych i produkcji energii elektrycznej i ciepła, oraz promocję procesów kogeneracyjnych w skali makro (elektrociepłownie zawodowe) i mikro (bloki małej mocy).

Szwecja. Kraj ten rozwija aktywność gospodarczą, którą można określić mianem

„przemysłu przyjaznego środowisku” (Environmental Industry). W rezultacie polityki zrównoważonego rozwoju tylko 5 procent energii elektrycznej wytwarza się przy użyciu paliw kopalnych (45 procent pochodzi z elektrowni wodnych, 38 procent z energii jądrowej, a 12 procent z innych źródeł odnawialnych) [przypis 2.48]. Szwedzki rząd w ramach energetyczno-klimatycznej modernizacji przyjął cel, by do 2020 roku osiągnąć pięćdziesięcioprocentowy udział OZE w całkowitym zużyciu energii (10 procent w sektorze transportu) [przypis 2.49].

Str. 84

Istotnym elementem polityki energetycznej Szwecji jest energooszczędność, co niesie duże znaczenie dla zmniejszenia kosztów funkcjonowania całej gospodarki.

Warto zauważyć, iż zużycie energii w Szwecji od około 25 lat pozostaje na mniej więcej tym samym poziomie, ale przy postępującym wzroście PKB.

Gospodarki na świecie znacząco się różnią w zakresie udziału PKB przeznaczanego na stymulowanie zielonego wzrostu. Przykładowo w latach 2008-2009 Korea

Południowa wydała na ten cel 5 procent PKB, Chiny nieco ponad 3 procent, Stany Zjednoczone i Japonia około 1 procent PKB, a średnia na świecie wyniosła 0,7 procent (zob. tab. 6) [przypis 2.50]. Najsilniejszym bodźcem rynkowym osłabiającym rozwój zielonej gospodarki są subsydia dla paliw kopalnych [przypis 2.51]. Ceny rynkowe węgla, ropy, gazu ziemnego oraz produktów z nich uzyskanych (prąd

elektryczny, paliwa) nie tylko nie obejmują szkód środowiskowych powodowanych ich wpływem, ale często surowce te są dotowane przez państwa. Współcześnie

wszystkie gospodarki są uzależnione od paliw kopalnych, co więcej kraje rozwijające się i aspirujące do wzrostu też podążają tą drogą, gdyż paliwa kopalne są najtańsze.

Tak długo, jak długo paliwa kopalne są mocno dotowane, a ich cena nie obejmuje kosztów związanych z usuwaniem zanieczyszczeń, kosztów społecznych, inne niskoemisyjne źródła energii pozostaną niekonkurencyjne.

Transformacja w kierunku niskoemisyjnych źródeł energii wymaga czasu i olbrzymich nakładów finansowych. Bariery transformacji leżą w ograniczeniach techniczno-ekonomicznych, związanych z dużymi kosztami inwestycyjnymi oraz interesach lobby

przemysłu energetyki konwencjonalnej. Można jednak oczekiwać, że poniesione nakłady przyniosą w przyszłości tak zwany efekt renty, to znaczy kiedyś poniesione ogromne koszty modernizacji systemu energetycznego w kierunku niskoemisyjności i energooszczędności przyniosą zyski w postaci tańszego prądu czy opłat za energię.

Str. 85

Transformacja systemu energetycznego jest kosztowna, ale w dłuższej perspektywie niesie konkretne korzyści gospodarcze, społeczne i środowiskowe, takie jak poprawa zdrowia ze względu na ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, ale także

zwiększenie poziomu niezależności i bezpieczeństwa energetycznego kraju ze względu na ograniczenie importu paliw kopalnych (oszczędności budżetowe) i dywersyfikację bazy paliwowej. Inne korzyści to nowe miejsca pracy, rozwój działalności badawczo-rozwojowej (B [plus] R), kształcenie kadr specjalistów czy poprawa opłacalności wytwórczej wobec kosztów związanych z rozwojem

międzynarodowych i regionalnych systematów redukcji emisji GHG.

Tabela 6. Wsparcie dla zielonej gospodarki.

1. wsparcie dla OZE, EJ i CCS

2. wsparcie dla oszczędności energii w mieszkalnictwie i transporcie i ograniczeniu strat sieci przesyłowych

3. wsparcie dla ograniczenia zanieczyszczenia wody i eliminacji odpadów

Źródło: opracowanie własne na podstawie: E.E. Barbier, Are There Limits to Green Growth?, „World Economics”, vol. 16, no. 3, 2015 July-September, s. 5. [pomiń tabelę 6]

1.1. Chiny

1.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 1,6

1.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 182,4

1.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 34 1.5 PKB [procent]: 3,1

2.1. USA

2.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 39,3 2.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 58,3

2.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 20 2.5 PKB [procent]: 0,9

3.1. Korea Południowa

3.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 30,9 3.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 15,2

3.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 13,8 3.5 PKB [procent]: 5,0

4.1. Japonia

4.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 14 4.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 29,1

4.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0,2 4.5 PKB [procent]: 1,0

5.1. UE

5.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 13,1 5.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 0,6

5.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0 5.5 PKB [procent]: 0,2

6.1. Niemcy

6.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 0

6.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 13,8

6.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0 6.5 PKB [procent]: 0,5

7.1. Australia

7.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 3,5 7.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 6,5

7.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0 7.5 PKB [procent]: 1,3

8.1. Francja

8.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 0,9 8.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 5,1

8.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0,2 8.5 PKB [procent]: 0,3

9.1. Wielka Brytania

9.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 0,9 9.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 4,9

9.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0,1

9.5 PKB [procent]: 0,3 10.1. Kanada

10.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 1,1 10.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 1,4

10.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0,3 10.5 PKB [procent]: 0,2

11.1. Włochy

11.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 0 11.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 1,3

11.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 0 11.5 PKB [procent]: 0,1

12.1. G20

12.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 105,3 12.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 330,1

12.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 78,1 12.5 PKB [procent]: 0,8

13.1. Świat

13.2. Energia niskoemisyjna (1) [mld dol.]: 107,6 13.3. Efektywność energetyczna (2) [mld dol.]: 335,3

13.4. Hydro i zagospodarowanie odpadów (3) [mld dol.]: 79,1 13.5 PKB [procent]: 0,7

Koniec tabeli 6

Str. 86 Strona pusta

Str. 87

CZĘŚĆ 2. Stanowiska i interesy głównych światowych emitentów wobec