Na przełomie 20 i 21 wieku wyłoniła się grupa państw znajdujących się w podwójnej roli – kraju de facto rozwiniętego i uprzemysłowionego, a jednocześnie z mocy klasyfikacji ONZ kraju rozwijającego się, a więc spoza Aneksu 1 Konwencji
UNFCCC. Przykładem takich państw są Meksyk i Korea Południowa. W związku z akcesją do OECD Meksyk (maj 1994) i Korea Południowa (grudzień 1996) wycofały się z G77. Kraje te mają legitymację do odgrywania roli pośredników i partnerów na rzecz budowy szerszego globalnego poparcia na rzecz polityki klimatycznej wśród krajów rozwijających się.
Meksyk. Meksyk ratyfikował konwencję klimatyczną 11 marca 1993 roku, a protokół z Kioto 7 września 2000 roku. Historycznie poziom emisji wzrastał (w okresie 1990-2013 o 74 procent), ale w coraz większym stopniu emisja przesunęła się z sektora rolnictwa i gospodarowania ziemią (24 procent w 1990 r.) do sektora produkcji energii, gdzie pomiędzy 1990 a 2013 rokiem emisje wzrosły o ponad 50 procent [przypis 10.1]. W 2010 roku gubernatorzy stanów Chiapas (Meksyk), Acre (Brazylia) i Kalifornii (Stany Zjednoczone) podpisali wstępne porozumienie o współpracy w celu stworzenia rynku kupna i sprzedaży uprawnień do emisji dwutlenku węgla z
wykorzystaniem leśnictwa. Otworzyło to rządowi stanu Chiapas drogę do
promowania pilotażowego projektu w ramach programu REDD [plus] w puszczy tropikalnej Lacandon, który ma przynieść uprawnienia do emisji dwutlenku węgla dla podmiotów w Kalifornii. Projekt jest realizowany na terenach siedmiu narodowych rezerwatów przyrody. Meksyk dokonał postępów w planowaniu polityki i rozwoju instytucji na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu między innymi w 2012 roku, przyjmując kluczową ustawę będącą podstawą jego polityki klimatycznej (Ley General de Cambio Climático, LGCC), jedną z pierwszych tego typu regulacji w krajach rozwijających się [przypis 10.2].
Str. 164
Ustawa definiuje cel zmniejszenia emisji o 50 procent w stosunku do poziomu z 2000 do 2050 roku. W czerwcu 2013 roku przyjęto Narodową Strategię Zmian Klimatu (NSCC), w której Meksyk potwierdził założone cele, z zastrzeżeniem otrzymania
międzynarodowego wsparcia [przypis 10.3]. NSCC projektuje strategiczne
długoterminowe założenia klimatyczne oraz określa ogólne wytyczne o charakterze operacyjnym. Drugi Specjalny Program Zmian Klimatu (PECC na lata 2014-2018) zawiera 23 środki zmniejszające emisję do 2018 roku [przypis 10.4]. Ponadto
zawiera cele dla rozwoju OZE na lata 2018-2024 (24,61 procent do 2024 r.) [przypis 10.5]. Meksyk pozyskuje około 11 procent energii elektrycznej z hydroelektrowni, a pozostałe odnawialne źródła dostarczają około 3 procent energii elektrycznej (2013).
Kilka projektów wiatrowych znajduje się w stanie Baja California i w południowym Meksyku, energetyka wiatrowa i słoneczna są jednak nadal stosunkowo mało rozwinięte w tym kraju. Meksyk znajduje się w ścisłej czołówce państw
wykorzystujących energię geotermalną w produkcji prądu elektrycznego (wyróżnia się zakład geotermalny Cerro Pietro z zainstalowaną mocą 645 MW w stanie Baja California). W dniu 28 marca 2015 roku przedstawiono INDC, proponując
bezwarunkową redukcję emisji gazów cieplarnianych o 25 procent do 2030 roku (oraz warunkową redukcję o 40 procent do 2030 roku, uzależnioną od otrzymania wsparcia międzynarodowego) [przypis 10.6]. Szczyt emisji dla całej gospodarki ma przypaść na rok 2026, a następnie mają one maleć.
Korea Południowa (Republika Korei). Dynamiczna industrializacja w latach 80.
ubiegłego stulecia stała się źródłem dużych problemów związanych z
zanieczyszczeniem środowiska. W połowie 20 wieku Korea Południowa zaliczała się do grona zacofanych państw rolniczych, a z wojny w latach 1950-1953 kraj wyszedł poważnie zdewastowany – zniszczono około połowy bazy przemysłowej i trzy czwarte linii kolejowych.
Str. 165
Państwo zajmujące południową część Półwyspu Koreańskiego dokonało jednak w ciągu ostatnich dziesięcioleci spektakularnego skoku cywilizacyjnego. Za sprawą rozbudowy sektora przemysłowego w Korei Południowej nastąpił dynamiczny wzrost gospodarczy, a w ślad za nim rosła emisja GHG (w latach 1990-2013 niemal o 150 procent, co stanowiło największy wzrost procentowy wśród państw OECD) [przypis 10.7]. Dynamicznie rozwijający się eksport przemysłu wytwórczego Korei odgrywa kluczową rolę w zwiększaniu poziomu emisji.
Na początku lat 90. 20 wieku władze w Seulu wprowadziły liczne inicjatywy mające na celu ścisłą regulację emisji 26 rodzajów gazów i pyłów. Zintensyfikowano także
działania w ramach rządowego programu zalesienia. Największym problemem było jednak ograniczenie emisji w sektorze energetycznym. Zapotrzebowanie
energetyczne południowokoreańskiego przemysłu zdecydowanie przewyższało potencjał surowcowy Korei Południowej, która posiada niewielkie zasoby
energetyczne (głównie węgiel słabej jakości). Kraj ten jest jednym z największych światowych importerów energii (97 procent całkowitego zużycia energii pierwotnej pochodzi z importu drogą morską). Większość zainstalowanych mocy wytwórczych jest oparta na paliwach kopalnych – udział ropy naftowej w krajowej konsumpcji energii pierwotnej to 39 procent, węgla – 31 procent, a gazu ziemnego – 16 procent (2014) [przypis 10.8]. Węgiel stanowi 40 procent dostaw energii elektrycznej Korei Południowej [przypis 10.9], aczkolwiek kraj ten promuje rozwój odnawialnych źródeł energii, tak by zwiększyć udział OZE w produkcji energii elektrycznej z 2 procent do 10 procent w 2022 roku, oraz by w roku 2027 OZE zaspokajały 12 procent całkowitej konsumpcji energii (wobec 2 procent w roku 2013) [przypis 10.10]. Niewielki udział elektrowni wodnych ogranicza się do małych zapór na rzece Han oraz elektrowni szczytowo-pompowej w Yangyang (1 GW), 120 km od stolicy Seulu [przypis 10.11].
Korea Południowa znalazła się wśród państw, które ratyfikowały protokół z Kioto, lecz, pomimo systematycznie pogarszającej się sytuacji ekologicznej, nie została objęta obowiązkiem ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. W sierpniu 2008 roku, w 60. rocznicę powstania państwa południowokoreańskiego, ogłoszono politykę niskoemisyjnego zielonego wzrostu jako nową wizję rozwoju gospodarczego realizującego cele ekologiczne na kolejne 60 lat [przypis 10.12].
Str. 166
W lutym 2009 roku prezydencki komitet (składający się z ministrów i ekspertów) rozpoczął promocję polityki zielonego wzrostu. W celu przyspieszenia jej realizacji w lipcu 2009 roku uchwalono narodową strategię zielonego wzrostu (2009-2050) i pierwszy plan pięcioletni (2009-2013), które miały zapewnić kompleksowe ramy prawnopolityczne na rzecz rozwoju ekologicznego w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej [przypis 10.13]. W kwietniu 2010 roku przyjęto także ustawę o niskiej emisji dwutlenku węgla (Framework Act on Low Carbon, Green Growth).
Wszystkie te działania służyły realizacji ogólnonarodowego celu wypracowania modelu zrównoważonego rozwoju przy zagwarantowaniu stałego wzrostu
gospodarczego [przypis 10.14]. W czerwcu 2014 roku przyjęto drugi plan pięcioletni
(2nd Five-Year Plan for Green Growth) na lata 2014-2018.
W ocenie południowokoreańskich władz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych może się przyczynić do wzrostu konkurencyjności południowokoreańskiej
gospodarki. Rząd zamierza stać się głównym eksporterem technologii
niskoemisyjnych, przeznaczając 30,7 miliarda dolarów dla wsparcia badań nad rozwojem odnawialnych źródeł energii, efektywnością energetyczną budynków i poprawą gospodarki odpadami [przypis 10.15]. Przewidywane korzyści tych działań obejmują zwiększenie zatrudnienia w sektorach ekologicznych, poprawę przychodów i bezpieczeństwa energetycznego, a także znaczącą redukcję emisji GHG [przypis 10.16]. Wszystkie te wysiłki mają sprawić, że południowokoreańska gospodarka stanie się z jednej strony bardziej przyjazna środowisku, a z drugiej – zyska na konkurencyjności.
Korea Południowa z sukcesem wdrożyła zieloną strategię rozwoju – kompleksowy pakiet polityk nakierowany na wszystkie obszary polityk, w tym na zmiany
klimatyczne. Jednym z jego głównych elementów był system cap-and-trade
wprowadzony w styczniu 2015 roku. Jego prekursorem był wdrożony w 2012 roku system zarządzania przez cele (Target Management System), który objął 60 procent emisji kraju. Koreański ETS obejmuje zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie emisje, w tym wszystkie instalacje urządzeń w sektorach przemysłowych i energetycznych o rocznej emisji większej niż 25 kt (CO)2e [przypis 10.17].
Str. 167
W fazie 1 (2015-2017) nie ma systemu aukcyjnego (100 procent uprawnień
przyznano za darmo) [przypis 10.18]. Limity dla etapu 2 (2018-2020) i Etapu 3 (2021-2025) nie zostały jeszcze ogłoszone. W fazach 2 i 3 liczba uprawnień może jednak zostać zmniejszona do 90 procent [przypis 10.19]. Dla porównania w EU ETS w fazie 3 (20132020) około 50 procent uprawnień podlega obrotowi rynkowemu. Sektory wrażliwe (narażone na carbon leackage) otrzymają bezpłatne uprawnienia w ilości odpowiadających ich średnim emisjom z okresu 2011-2013 (wyłączono sektory lotnictwa, naftowy i ceramiczny) [przypis 10.20].
W czerwcu 2015 roku Korea Południowa zapowiedziała anulowanie czterech
planowanych nowych elektrowni węglowych o łącznej mocy 3740 MW. W tym samym czasie ogłoszono plany budowy dwóch nowych reaktorów jądrowych [przypis 10.21].
W siódmym planie dostaw energii elektrycznej (z czerwca 2015 r.) Korea Południowa
zaplanowała następujący energy mix do roku 2029: energia jądrowa – 28,2 procent, węgiel – 32,3 procent, LNG – 24,8 procent, źródła odnawialne – 4,6 procent, systemy kogeneracji 5,8 procent oraz produkcja energii z ropy naftowej i elektrowni
szczytowo-pompowych łącznie – 4,3 procent [przypis 10.22]. Oznacza to spadek udziału węgla i wzrost znaczenia energetyki jądrowej w porównaniu z poprzednim planem zaopatrzenia w energię elektryczną. W lipcu 2016 roku ogłoszono, że Korea zamknie do 2025 roku 10 starych elektrowni węglowych, by obniżyć uzależnienie od brudnych paliw i zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych [przypis 10.23].
Rozwój OZE jest stymulowany przez program Renewable Portfolio Standard (RPS), wprowadzony w 2012 roku (zastąpił obowiązujące taryfy gwarantowane). RPS zobowiązuje dostawców do wypełnienia rocznych celów produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Rząd koreański planuje zainwestować 8,2 miliardów dolarów w budowę morskich farm wiatrowych, tak by do końca 2019 roku elektrownie wiatrowe osiągnęły moc 2,5 GW (w 2012 r. było to 0,4 GW).
Str. 168
Kraj ten promuje projekty solarne i energetykę pływów morskich w ramach zielonej strategii wzrostu. Dla sektora budownictwa mieszkaniowego rząd utworzył program dotacji (projekt 1 Million Green Homes) obejmujący zainstalowanie w milionie domów odnawialnych źródeł energii geotermalnej, słonecznej PV lub małych elektrowni wiatrowych i paneli solarnych. Dotacje sięgają 50 procent kosztów dla każdego gospodarstwa domowego, a program jest wprowadzany z sukcesem. W sektorze transportu w 2009 roku Korea Południowa przyjęła standardy emisji 140 g/km, obowiązujące od 2015 roku dla lekkich ciężarówek. W grudniu 2014 roku średnia emisja została ograniczona i przyjęto standard 97 g/km od 2020 roku [przypis 10.24].
Korea Południowa nie posiada wiążącego zobowiązania w ramach protokołu z Kioto, przed szczytem klimatycznym w Kopenhadze w grudniu 2009 roku władze Korei Południowej ogłosiły jednak dobrowolny cel redukcyjny, aby zmobilizować
społeczność międzynarodową do podjęcia odpowiedzialnych działań. W dniu 30 czerwca 2015 roku Korea Południowa przedstawiła INDC, ustanawiając dla całej gospodarki cel zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 37 procent poniżej emisji scenariusza business-as-usual (BAU, tj. 850,6 miliona ton ekwiwalentu (CO)2 do 2030 r.), co oznacza redukcję o 19 procent w porównaniu z rokiem 1990 [przypis 10.25]. Korea Południowa zamierza osiągnąć ten cel przy użyciu mechanizmu
międzynarodowego rynku emisji (CO)2 [przypis 10.26]. Istnieje kilka ogólnych obaw o cel redukcji deklarowany przez Koreę Południową, która powiązała go ze
scenariuszem sytuacji gospodarczej (business as usual scenario, BAU). Wynik ilościowy emisji w roku 2030 według takiego scenariusza jest trudny do
przewidzenia, a ocena jego realizacji pozostawia wiele wątpliwości interpretacyjnych.
Str. 169
ROZDZIAŁ 11. Pozostali główni światowi emitenci GHG a reżim ochrony