Wewnętrzne uwarunkowania i cele klimatyczne Rosji
Rosja ratyfikowała protokół z Kioto 5 listopada 2004 roku, co umożliwiło jego wejście w życie 16 lutego 2005 roku. Proces ratyfikacji warunkowały trzy czynniki określające interesy Rosji w sprawie zmian klimatu [przypis 7.1]: 1. interesy gospodarcze po rozpadzie byłego Związku Radzieckiego i towarzysząca temu zapaść gospodarcza;
2. preferencje centralnych organów władzy; 3. międzynarodowy wizerunek Rosji [przypis 7.2]. Po ratyfikacji protokołu Rosja jawiła się jako kraj sprzyjający ochronie środowiska i wrażliwy na problem zmian klimatu [przypis 7.3]. Dodatkowo
przystąpienie Rosji do protokołu z Kioto było zgodne z interesami gospodarczymi tego państwa, gdyż nie wiązało się z kosztami redukcji emisji gazów cieplarnianych, przeciwnie – uznanie roku 1990 za bazowy oznaczało, że Rosja zyskała znaczące korzyści finansowe z handlu prawami do emisji wobec nadwyżki uprawnień [przypis 7.4]. Rosyjski cel protokołu z Kioto dla pierwszego okresu zobowiązań wynosił 0 procent w stosunku do poziomu z 1990 roku. Po upadku Związku Radzieckiego restrukturyzacja ekonomiczna i polityczna rosyjskiego systemu gospodarczego doprowadziła do gwałtownego spadku emisji GHG do historycznego minimum tak, że
pod koniec ostatniej dekady 20 wieku poziom emisji wyniósł 40 procent tego z początku lat 90. ubiegłego stulecia [przypis 7.5].
Str. 136
Przystąpienie do protokołu nie wiązało się zatem dla Rosji z kosztami ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, kraj był bowiem w stanie wywiązać się z zobowiązań Kioto bez podejmowania jakichkolwiek wysiłków na rzecz redukcji GHG (w 2013 r.
emisja nadal była o 28,7 procent mniejsza niż w 1990 roku) [przypis 7.6]. W
konsekwencji w kolejnych latach bardzo niewiele działań zostało podjętych na rzecz wdrażania polityk klimatycznych i modernizacji gospodarki [przypis 7.7].
Współczesna Rosja oficjalnie popiera cel redukcji emisji (CO)2, ale ze względu na wewnętrzne uwarunkowania dopiero w długoterminowej perspektywie roku 2050, sprzeciwiając się ograniczeniom emisji w perspektywie krótkoterminowej i
średnioterminowej. Ponadto Rosja wspiera stanowisko, by państwa spoza Załącznika 1 miały prawo indywidualnego podjęcia deklaracji odnośnie do
ograniczenia emisji. Najważniejszym priorytetem Rosji jest wzrost PKB, podczas gdy zmiany klimatu pozostają marginalnym problemem politycznym. Utrudnia to
wprowadzenie w życie jakichkolwiek działań z zakresu polityki klimatycznej.
Stanowisko Rosji wobec reżimu klimatycznego jest zdeterminowane przez interesy energetyczne (sektor węglowodorów zapewnia 50 procent PKB), stąd polityka
klimatyczna jest wdrażana tylko, jeżeli jest synergiczna (koherentna) z działaniami na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i ekonomicznego tego państwa. Zaostrzanie reżimu redukcji GHG w Europie i na świecie, stwarza korzystne uwarunkowania eksportu „błękitnego paliwa” i energii elektrycznej na rynki zewnętrzne, szczególnie UE. Dlatego Rosja jest zainteresowana postępem we wdrażaniu restrykcyjnej polityki klimatycznej w UE, nie zaś wprowadzaniem ograniczeń na rynku wewnętrznym.
Sprawy ochrony klimatu w Rosji wciąż pozostają na marginesie problemów
polityczno-gospodarczych, co więcej, w kraju – w społeczeństwie i wśród naukowców – dominuje sceptyczne podejście do przyczyn efektu cieplarnianego i globalnego ocieplenia. Istnieje również powszechne przekonanie, że Rosja przez kryzys
gospodarczy poświęciła zbyt dużo, aby zmniejszyć emisję od 1990 roku. Czynniki te wykluczają wdrożenie przez Rosję w najbliższej perspektywie polityki ograniczania emisji, która ingerowałaby we wzrost gospodarczy. W najbliższych latach można się spodziewać znaczącego wzrostu emisji wynikającego ze zmiany struktury krajowego
zużycia paliw na skutek urealnienia cen gazu ziemnego na rynku wewnętrznym (ponieważ gaz przeznaczany jest na eksport, rośnie konsumpcja węgla
wypełniającego lukę w zapotrzebowaniu krajowym) [przypis 7.8].
Str. 137
W związku z dominującą rolą tradycyjnych paliw w krajowym sektorze
energetycznym odnawialnym źródłom energii trudno konkurować, toteż potencjał krótkoterminowego wzrostu odnawialnych źródeł energii w Rosji jest ograniczony, z wyjątkiem odległych regionów, gdzie energia odnawialna może zastąpić ropę naftową [przypis 7.9]. Rosja jest we wczesnej fazie wdrażania polityki rozwoju OZE.
W 2008 roku opublikowano Raport o zmianach klimatu i ich konsekwencjach dla Federacji Rosyjskiej (opracowany przez Roshydromet i Rosyjską Akademię Nauk), w którym rosyjski rząd uznał rzeczywiste zagrożenie powodowane zmianami
klimatycznymi i przy pomocy czołowych naukowców opracował plan działań obejmujący między innymi badanie wpływu zmian klimatu na systemy naturalne i ekonomiczne aspekty zdrowia ludzkiego [przypis 7.10].
Głównym filarem polityki klimatycznej Rosji są działania na rzecz poprawy
efektywności energetycznej (stanowią one ok. 90 procent prognozowanych redukcji gazów cieplarnianych do 2020 r.). Efektywność energetyczna jest podstawowym łącznikiem między bezpieczeństwem energetycznym a ochroną klimatu w Rosji.
Mimo widocznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych przez rosyjską gospodarkę nadal pozostaje ona znacznie bardziej energochłonna (1,55 kg (CO)2/PKB) niż gospodarki amerykańska (0,35 kg (CO)2/PKB) lub UE (0,22 kg
(CO)2/PKB) [przypis 7.11]. Rosja sformułowała dwa cele dotyczące energochłonności w różnych aktach prawnych. Te dwa cele odnoszą się do różnych lat docelowych i podstawowych. W 2008 roku kraj ten przyjął Dekret w sprawie niektórych środków w celu zwiększenia energii i efektywności ekologicznej rosyjskiej gospodarki, który zawierał cel redukcji energochłonności o 40 procent w latach 2007-2020 [przypis 7.12]. 23 listopada 2009 roku prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew podpisał ustawę federalną O oszczędności energii i poprawie efektywności energetycznej oraz o zmianie w Federacji Rosyjskiej niektórych aktów prawnych, która ustanowiła prawne podstawy dla poprawy efektywności energetycznej [przypis 7.13].
Str. 138
Ustawa ta określiła cel zmniejszenia energochłonności o 44 procent w latach 2005-2030 między innymi przez opomiarowanie licznikami poboru zużycia gazu, wody, ciepła, prądu, wprowadzenie certyfikatów efektywności energetycznej nowych budynków, obowiązkowe audyty energetyczne dla agencji rządowych, firm państwowych, komunalnych i dużych użytkowników energii. Ograniczenie energochłonności rosyjskiej gospodarki pojawiające się jako cel wielu strategii i programów rządowych ma przede wszystkim znaczenie ekonomiczne, nie zaś ekologiczne, w związku bowiem ze znaczącymi zobowiązaniami eksportowymi oraz marnowaniem energii Rosji grozi deficyt energetyczny.
Drugim obszarem strategii wpisującym się w ramy polityki klimatycznej są działania kształtujące strukturę krajowego zużycia paliw [przypis 7.14]. Polityka subsydiowania paliw w ZSRR powodowała, że nie wykształcił się nawyk oszczędności energii, co powodowało duże jej zużycie, a w konsekwencji dużą energochłonność i emisyjność rosyjskiej gospodarki. W czasach sowieckich energia była postrzegana jako dobro należne każdemu o tyle, o ile było na nią zapotrzebowanie. Dostęp do taniej energii i duże zasoby ropy ochroniły były ZSRR przed skutkami szoku naftowego lat 70. 20 wieku, ale też nie dały impulsu do rozwijania efektywności energetycznej, jak to nastąpiło w krajach OECD. W rezultacie współczesna rosyjska gospodarka jest znacznie bardziej energochłonna niż chińska i dwuipółkrotnie bardziej energochłonna niż średnia dla krajów OECD [przypis 7.15]. Jednym z istotnych kroków w zakresie lepszego wykorzystania zasobów energetycznych było przyjęcie w 2009 roku Dekretu o środkach stymulujących redukcję zanieczyszczeń powietrza ze spalania gazu ziemnego. Wprowadził on cel wykorzystania 95 procent dla gazu ziemnego przy wydobyciu ropy naftowej do roku 2012 [przypis 7.16]. Rosja historycznie miała wysokie emisje pochodzące ze spalania gazu ziemnego przy wydobyciu ropy
naftowej (gas flaring) [przypis 7.17]. Szacuje się, że przy wydobyciu ropy spalano tyle gazu ziemnego, ile wynosił cały jego import do Niemiec (było to marnotrawstwem na gigantyczną skalę) [przypis 7.18].
Str. 139
Międzynarodowa Agencja Energii (MAE) określa potencjał OZE w Rosji na około 270 Mtoe, podczas gdy całkowita podaż energii pierwotnej w Rosji jest na poziomie 672 Mtoe (2010) [przypis 7.19]. W 2012 roku udział OZE w całkowitej podaży energii pierwotnej wynosił 3 procent (hydroenergetyka – 1,9 procent; pozostałe OZE, w tym
biopaliwa – 1,1 procent) [przypis 7.20]. MAE sugeruje, że odnawialne źródła energii mogą być wykorzystane do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego rosyjskich peryferii, które muszą polegać na drogim imporcie paliw kopalnych i energii
elektrycznej z innych regionów. Kraj ten ma ogromny potencjał energetyki
odnawialnej, ale poza hydroenergetyką, która ma silne tradycje, pozostałe źródła odnawialne są wciąż na bardzo niskim poziomie [przypis 7.21]. Elektrownie wodne (piąty udział na świecie) zapewniają niemal 16 procent produkcji energii elektrycznej w Rosji (pozostałe OZE mają marginalny udział) [przypis 7.22]. Energia biomasy wykorzystywana jest na małą skalę, w niektórych regionach Rosji, głównie w północno-zachodnich, gdzie znajduje się rozwinięty przemysł papierniczy dostarczający odpady na bazie drewna. Rosja prawie nie wykorzystuje energii słonecznej pomimo dużego potencjału jej zasobów na olbrzymich przestrzeniach tego rozległego państwa (pierwsza rosyjska elektrownia słoneczna została otwarta w 2010 r.) [przypis 7.23].
Niestety OZE jest wciąż postrzegana jako bardziej kosztowna niż wytwarzanie energii z paliw kopalnych, których Rosja ma pod dostatkiem. Ogromne zasoby gazu ziemnego oferowane na krajowym rynku po stosunkowo niskiej cenie, a także duża liczba elektrowni jądrowych czynią OZE nieopłacalnymi. Co więcej, w ocenie
rosyjskich elit inwestycje w OZE mogłyby doprowadzić do wzrostu cen energii elektrycznej. Na szczęście ten sposób myślenia ewoluuje w ciągu ostatnich lat, co znajduje swoje odzwierciedlenie w wielu oficjalnych dokumentach, w tym na przykład w: Strategii energetycznej Rosji do 2030 (2009) [przypis 7.24], Koncepcji
długoterminowego rozwoju społeczno-gospodarczego do 2020 (2008) [przypis 7.25], Doktrynie klimatycznej (2009) [przypis 7.26] i w innych, chociażby dotyczących efektywności energetycznej (2010) [przypis 7.27].
Str. 140
W wyniku tych działań Rosja ustanowiła (2009) cel: wytworzenie 4,5 procent energii elektrycznej z OZE (głównie z energetyki słonecznej, wiatrowej i małych elektrowni wodnych, wyłączając duże instalacje wodne) do 2020 roku (w kolejnych
dokumentach pojawia się cel: 2,5 procent) [przypis 7.28]. Jesienią 2014 roku Federacja Rosyjska została członkiem Międzynarodowej Agencji Odnawialnych Źródeł Energii (IRENA). Rosja nie wprowadza jednak polityki zachęt gospodarczych do wdrażania projektów alternatywnych źródeł energii, a brak regulacji prawnych
dotyczących włączenia energii z OZE do sieci i niski poziom świadomości agencji rządowych, biznesu i społeczeństwa oraz niewystarczające finansowanie badań – wszystko to utrudnia ich rozwój [przypis 7.29].
Ograniczeniu emisji w Rosji sprzyja dynamiczny rozwój programu jądrowego.
Rosyjska branża energetyki jądrowej przeżywała długi okres stagnacji po katastrofie w Czarnobylu i w latach 90. 20 wieku, obecnie jednak panuje przekonanie, że
elektrownie jądrowe są kluczowym elementem rosyjskiej narodowej polityki energetycznej. Przemysł dąży do zwiększenia krajowej produkcji, a także do odgrywania większej roli na rynkach międzynarodowych przez eksport reaktorów wspierany przez tanie finansowanie.
Rosja – podobnie jak wiele państw – obawia się negatywnych konsekwencji ocieplania się klimatu, w tym przymusowych migracji z terenów dotkniętych
katastrofami naturalnymi (pustynnienie, powodzie), jednocześnie może się stać ich znaczącym beneficjentem poprzez ułatwienia dostępu do złóż surowców
zlokalizowanych na Dalekiej Północy. Dotyczy to też możliwości otwarcia tak zwanej Morskiej Drogi Północnej/Northeast Passage – globalne ocieplenie klimatu pociąga topnienie pokrywy lodowej, co otwiera nowe strategiczne szlaki transportowe łączące Atlantyk z Pacyfikiem.
Str. 141
Polityka klimatyczna Rosji na arenie międzynarodowej
Rosja nie zmieni swojej dotychczasowej strategii, zgodnie z którą kwestie klimatyczne są podporządkowane celom gospodarczym, to znaczy utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu, tak by redukcja gazów cieplarnianych nie hamowała jej rozwoju gospodarczego. W praktyce dla Moskwy kwestie zmian klimatycznych mają znaczenie drugorzędne, a udział w przeciwdziałaniu zmianom klimatu jest przez władze rosyjskie traktowany instrumentalnie – jako narzędzie przetargowe (przede wszystkim w relacjach z UE) oraz sposób współdecydowania o kluczowych
kwestiach globalnych. Najlepiej o takim podejściu świadczyło przyłączenie się Moskwy do reżimu z Kioto w 2004 roku w zamian za uzyskanie zgody UE na członkostwo państwa w WTO. W trakcie kolejnych międzynarodowych negocjacji klimatycznych Rosja uzależniała swój udział w nowym porozumieniu od objęcia postanowieniami państw dotychczas niezaangażowanych w ochronę klimatu, przede wszystkim Stanów Zjednoczonych oraz czołowych krajów rozwijających się, takich
jak Chiny, Indie czy Brazylia.
Przed szczytem w Kopenhadze rosyjska delegacja stała na stanowisku, że w porozumieniu post-Kioto rok 1990 powinien zostać utrzymany jako rok bazowy przy przyjmowaniu zobowiązań odnośnie do redukcji emisji GHG [przypis 7.30]. W
czerwcu 2009 roku ówczesny prezydent Dmitrij Miedwiediew wyraził gotowość Rosji do redukcji emisji do roku 2020 o 10 procent-15 procent w stosunku do roku 1990, taka deklaracja w praktyce oznaczała jednak możliwość wzrostu emisji, zgodnie bowiem z prognozami Rosja dopiero w 2025 roku uzyska poziom emisji z 1990 roku) [przypis 7.31].
Poparcie Rosji dla reżimu klimatycznego było uzależnione od działań Stanów Zjednoczonych, Chin i innych dużych gospodarek. Dlatego wobec ich bierności w komunikacie z 8 grudnia 2010 roku Rosja stwierdziła, że nie zamierza przyjąć ilościowych ograniczeń lub redukcji emisji na drugi okres rozliczeniowy protokołu z Kioto (Kioto-2) [przypis 7.32]. Kolejnym powodem było posiadanie dużej nadwyżki uprawnień do emisji jeszcze z pierwszego okresu rozliczeniowego, które jednak straciły swoją użyteczność na skutek wprowadzonych ograniczeń ich obrotem w latach 2013-2020 [przypis 7.33].
Str. 142
Rosja ogłosiła, że nie zamierza podejmować zobowiązań ilościowych ograniczenia emisji, które wiąże kraje Załącznika 1 do drugiego okresu zobowiązań. „Federacja Rosyjska uznaje przedłużenie protokołu z Kioto w obecnym stanie za nieskuteczne i bezcelowe i nie zamierza podjąć zobowiązań do obniżenia emisji gazów
cieplarnianych w ramach tak zwanej drugiej rundy zobowiązań” – powiedział rzecznik MSZ Alexander Lukashevich, dodając, że niezbędny jest nowy globalny plan redukcji GHG obejmujący pozostałych głównych emitentów [przypis 7.34]. W praktyce
oznacza to, że od 2013 roku Rosja de facto nie jest związana reżimem klimatycznym.
W INDC złożonym 1 kwietnia 2015 roku Rosja zaproponowała redukcję
antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych netto o 25 procent do 30 procent poniżej poziomu z roku 1990 do roku 2030 (z uwzględnieniem wskaźnika chłonności lasów). Aby osiągnąć proponowane cele, Federacja Rosyjska nie musi wdrażać żadnych nowych polityk, gdyż obecne narzędzia są wystarczające [przypis 7.35]. W trakcie paryskiej konferencji prezydent Władimir Putin oświadczył, że Rosja „w
dalszym ciągu wnosi wkład we wspólne wysiłki w celu przeciwdziałania globalnemu ociepleniu”, w praktyce jednak deklaracja ta de facto oznacza utrzymanie emisji na poziomie z 2013 roku. Dodatkowo Rosja zadeklarowała w INDC, że planuje osiągnąć cel redukcji, opierając się na wysiłkach i prawie krajowym, ale bez wykorzystania międzynarodowych mechanizmów rynkowych (nie zamierza tworzyć mechanizmu ETS). W Rosji obowiązują: dekret Prezydenta Federacji Rosyjskiej nr 752 z dnia 30 września 2013 roku w sprawie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych (który ustanowił cel redukcji emisji do 2020 r. o 25 procent w stosunku do poziomu z 1990 r.) [przypis 7.36] oraz ustawa rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 2 kwietnia 2014 roku nr 504-p [przypis 7.37]– jako wiążące instrumenty, zobowiązujące do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Akty te przewidują ograniczenie emisji gazów cieplarnianych całej gospodarki w poszczególnych sektorach, takich jak między innymi: energetyka, przemysł, rolnictwo, użytkowanie gruntów, gospodarka leśna i zagospodarowanie odpadów.
Str. 143
Jednym z najważniejszych elementów polityki klimatycznej Rosji jest gospodarka leśna obejmująca racjonalne wykorzystanie, ochronę, konserwację i reprodukcję lasów. Dlatego jeszcze w trakcie szczytu w Kopenhadze Rosja zabiegała, by przy wyliczaniu rzeczywistej emisji gazów cieplarnianych uwzględniać wskaźnik
zalesienia. Rosyjskie lasy borealne (Tajga [przypis 7.38]) mają globalne znaczenie dla łagodzenia skutków zmiany klimatu, ochrony zasobów wodnych, zapobieganiu erozji gleby i zachowaniu bioróżnorodności na naszej planecie. Rosja posiada 70 procent lasów borealnych i aż 25 procent ogólnoświatowych zasobów leśnych, które pochłaniają ogromne ilości (CO)2. Dlatego dla Rosji bardzo ważne było wskazanie w porozumieniu klimatycznym roli lasów w pochłanianiu (CO)2 i wskaźnika zalesiania przy wyliczaniu rzeczywistej emisji GHG. Uznanie możliwości równoważenia emisji poprzez wzrost zalesiania wynikało bezpośrednio z potencjału Rosji w tym zakresie i ochrony rosyjskich interesów gospodarczych na wypadek wzrostu emisji GHG w przyszłości. Zalesianie jako element redukujący emisję (CO)2 pozwoli Rosji na dywersyfikację uznawanych metod redukcji tego gazu w długoterminowej perspektywie.
W INDC Rosja podkreśliła, ze PKB Federacji Rosyjskiej w 2012 roku wyniósł 172,9 procent poziomu z 2000 roku, podczas gdy emisja gazów cieplarnianych wynosiła
tylko 111,8 procent poziomu z tego samego roku [przypis 7.39]. Znaczącemu wzrostowi PKB nie towarzyszył taki sam wzrost emisji gazów cieplarnianych. Rosja podkreśliła w swoim stanowisku, że oddzieliła wzrost gospodarczy od emisji gazów cieplarnianych (znaczące ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w przeliczeniu na jednostkę PKB już nastąpiło).
Rosja uznała globalne ocieplenie za poważne zagrożenie, któremu należy
przeciwdziałać. Opowiedziała się za włączeniem mechanizmów handlu emisjami zawartych w protokole z Kioto do nowego porozumienia, aczkolwiek ze względu na słabość rosyjskiego systemu administracyjnego oraz rosyjską politykę energetyczną (koncepcja bezpieczeństwa przy wykorzystaniu surowców energetycznych), sukces wdrożenia już zidentyfikowanych celów klimatycznych pozostaje niepewny, a w niektórych przypadkach trudny do przewidzenia. Rosja ma duży potencjał
energooszczędności przez zwiększenie wydajności energetycznej gospodarki, która pod tym względem wyraźnie odstaje od średniej europejskiej. Prawdziwym
wyzwaniem będzie też zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym Rosji.
Str. 144
Rosyjski INDC jest małym krokiem w drodze do rozwoju prawdziwej polityki klimatycznej opartej na niskoemisyjnej gospodarce, której rozwój będzie miał charakter długoterminowy.
Polityka klimatyczna w wybranych państwach byłego ZSRR
Poradziecka Azja Środkowa jest szczególnie narażona na problemy środowiskowe wywołane zmianami klimatu: rosnące temperatury pogłębiają tendencję do
pustynnienia, a topnienie lodowców górskich zmniejsza przepływ wody w basenach największych rzek regionu: Syr-Darii i Amu-Darii [przypis 7.40].
Kazachstan, Turkmenistan i Uzbekistan są istotnymi eksporterami węglowodorów, a stabilność panujących elit władzy w znacznym stopniu zależy od przychodów z ich eksportu. Stad te państwa nie są zainteresowane zapobieganiem zmianom klimatu, ograniczyły więc swoje zaangażowanie w globalne inicjatywy klimatyczne. W
konsekwencji emisje w Kazachstanie, Turkmenistanie, Uzbekistanie wzrosły znacząco od czasu rozpadu ZSRR [przypis 7.41]. Jedynym państwem, które wdrożyło ustawę o OZE, jest Kazachstan, ale praktyka odbiega od zamiarów
określonych w ustawie. W Kazachstanie od 2013 roku zaczął też działać system kontroli emisji największych emitentów (sektor energetyczny, sektor węgla i gazu oraz sektor wydobywczy) [przypis 7.42]. Był to pierwszy system handlu emisjami w skali kraju wśród krajów azjatyckich. Turkmenistan ma duży potencjał energetyki wiatrowej i solarnej, ale nie podejmuje skutecznych działań, by rozwijać alternatywne źródła energii. Przywoływane trzy kraje są sygnatariuszami protokołu z Kioto (jako kraje niewymienione w Aneksie 1), nie podejmują jednak skoordynowanej
współpracy regionalnej i koordynacji polityk adaptacyjnych na zmiany klimatu.
Dotychczas wprowadzono jedynie okresowe rejestracje emisji, lecz nie podjęto żadnych konkretnych działań mających na celu zmniejszenie emisji lub ograniczenie zużycia energii. Energia odnawialna w krajach byłego ZSRR wciąż jest
wykorzystywana na niewielkim poziomie pomimo olbrzymiego potencjału. W
południowym Kazachstanie do 2017 roku ma powstać farma wiatrowa (o mocy 250 MW, która powiększy dotychczasową moc energetyki wiatrowej – 15 MW). Oprócz energii wiatru Kazachowie planują wykorzystać również wodę i słońce, budując hydroelektrownię o mocy 18 MW i farmę fotowoltaiczną o mocy 24 MW [przypis 7.43].
Str. 145
Łączna moc z OZE w planach rządu ma sięgnąć 1440 MW. Wzrost udziału OZE do 20 procent do 2020 roku zapowiedział także Azerbejdżan. Jednym z największych producentów i eksporterów zielonej energii dla Europy planuje stać się Gruzja (ok. 85 procent energii elektrycznej produkowanej w Gruzji pochodzi z elektrowni wodnych).
Gruzja z Azerbejdżanem i Turcją zapowiedziały rozpoczęcie szeregu projektów inwestycyjnych dotyczących budowy farm wiatrowych oraz mostu energetycznego obejmującego produkcję i przesył energii elektrycznej z Azerbejdżanu, Gruzji i Turcji na rynek europejski (projekty te są jednak nadal w fazie planów i deklaracji) [przypis 7.44].
Kraje nadkaspijskie – mimo że oficjalnie zdecydowanie poparły przyjęcie nowego prawnie wiążącego globalnego porozumienia klimatycznego – bardzo powściągliwie sformułowały cele redukcji GHG w ramach narodowych wkładów. Azerbejdżan zadeklarował redukcję emisji GHG o 35 procent w stosunku do 1990 roku (co w praktyce oznacza możliwość wzrostu emisji, gdyż pomiędzy 1990 a 2013 rokiem poziom emisji GHG został zredukowany w tym kraju aż o 44 procent) [przypis 7.45].
Turkmenistan w INDC oświadczył, że przy projektowaniu polityki niskoemisyjnej bierze pod uwagę poziom rozwoju gospodarczo-technologicznego oraz społeczne skutki redukcji emisji. Pomiędzy 1990 a 2013 rokiem poziom emisji w Turkmenistanie wzrósł o 47 procent, toteż w INDC wskazano długoterminowy charakter polityki klimatycznej tego kraju taki, że kraj ten osiągnie stabilizację wzrostu lub redukcje emisji (CO)2 dopiero w 2030 roku [przypis 7.46]. Jedynie władze Kazachstanu w swoim INDC wskazały cel realnej redukcji GHG o 15 procent-25 procent do roku 2030 w stosunku do 1990 jako roku bazowego – TM (w okresie 1990-2013 nastąpił wzrost emisji o 3,2 procent), aczkolwiek z zastrzeżeniem pozyskania dodatkowych inwestycji międzynarodowych, dostępu do mechanizmu transferowego technologii niskoemisyjnych, środków z tak zwanego Zielonego Funduszu Klimatycznego i mechanizmu elastyczności dla kraju z gospodarką w okresie przejściowym [przypis 7.47].
Str. 146 Strona pusta
Str. 147
ROZDZIAŁ 8. Japonia – między ochroną klimatu a stabilnością dostaw energii