Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa wewnętrznego

Współcześnie w erze globalizacji, można wymienić cały szereg zagrożeń, które w znacz-nym stopniu destabilizują państwo oraz otoczenie międzynarodowe. Dlatego obecnie do głównych zagrożeń zalicza się terroryzm, proliferacje broni masowego rażenia, a także międzynarodową przestępczość zorganizowaną.

3.3.1. Terroryzm

Pojęcie „terroryzm” zostało zdefiniowane w 1996 r. przez Federalne Biuro Śledcze (FBI), które określa je jako „bezprawne użycie siły i przemocy przeciwko osobom i rzeczom

88 Tamże.

89 T. Terlikowski, Globalizacja ryzyka…, s. 158.

90 Tamże, s. 157.

(prawu własności), by zastraszyć lub zmusić rząd, ludność cywilną czy jakikolwiek inny segment systemu państwa do popierania politycznych lub społecznych zadań”92. Natomiast według Departamentu Obrony USA, terroryzm to „bezprawne użycie – lub groźba użycia – siły czy przemocy wobec osób lub mienia, by wymuszać lub zastraszać rządy czy społe-czeństwa, często dla osiągnięcia celów politycznych, religijnych czy ideologicznych”93.

W Słowniku terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, terroryzm rozumiany jest jako „teoria i praktyka określająca różnie umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup, skutkujące naruszeniem istnie-jącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz, państw i społeczeństw określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych”94.

Różnorodność definicji pojęcia terroryzmu występuje także wśród polskich bada-czy tego zjawiska. Ryszard Herbut prezentuje terroryzm jako pewną metodę walki po-litycznej, strategię oraz taktykę, która jest najlepszą metodą do osiągnięcia zakładanych celów politycznych, przy jednoczesnym użyciu przemocy. Z kolei, zgodnie z definicją proponowaną przez Tomasz Białka, terroryzm to odziaływanie mające na celu wywarcie wpływu politycznego poprzez stosowanie przemocy i przymusu, które nie są zgodne z prawem i łamią fundamentalne normy społeczne oraz reguły walki politycznej. Dzia-łania te polegają na celowym zastraszaniu i manipulowaniu. Cele polityczne osiągane są przy wykorzystaniu aktów przemocy, budujące jednocześnie aurę strachu i zagrożenia, jak również poprzez zastosowanie szantażu siłowego, utrudniającego funkcjonowanie wrogiego układu społecznego, a także wymuszającego działania i decyzje przeciwnika95.

Wraz z dynamicznym rozwojem świata spowodowanym polepszaniem się techni-ki, zjawisko terroryzmu przybiera nowe formy i rozszerza się o kolejne elementy. Jako przykład może posłużyć pojawienie się tzw. cyberterroryzmu, który polega na próbie zastraszenia przy użyciu narzędzi internetowych, np. w formie zagrożenia zatrzymania sprawności systemu komputerowego kierującego zaopatrzeniem danego miasta w wodę lub uruchomieniem rakiet balistycznych96.

Biorąc pod uwagę nasz kraj, śmiało można stwierdzić, że Polska nie należy do państw bezpośrednio zagrożonych atakami terrorystycznymi. Nie można jednak zupeł-nie wykluczać zwiększenia zainteresowania Polską ze strony organizacji terrorystycz-nych. Do potencjalnych argumentów przemawiających za wystąpieniem aktów terro-rystycznych na terenie Polski jest prozachodnia polityka RP, w tym strategiczny sojusz z USA, uczestnictwo Sił Zbrojnych RP w zagranicznych misjach pokojowych (zwłaszcza w Afganistanie), dobre stosunki z Izraelem (Izrael jest jednym z głównych wrogów dla

92 D. Mierzejewski, Bezpieczeństwo europejskie w warunkach przemian globalizacyjnych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, s. 139.

93 Tamże.

94 Słownik terminów…, s. 147.

95 M. Zajda, Teoretyczne aspekty terroryzmu, „SECURITY, ECONOMY & LAW” 2015, nr 8, s. 65.

islamskich terrorystów), przynależność Polski do strefy Schengen (umożliwia swobodny przepływ ludzi przez granice państw do niej przynależących), co ułatwia przedostanie się członków grup terrorystycznych do RP97.

3.3.2. Proliferacja broni masowego rażenia CBRN

Broń masowego rażenia jest pojęciem określającym niekonwencjonalne środki bojowe o dużej sile rażenia, prowadzącej do masowego zniszczenia, a także zabicia znacznej licz-by ludzi. W skład broni masowego rażenia wchodzi broń chemiczna, biologiczna, radio-logiczna i jądrowa98. Jej proliferacja niewątpliwie należy do najbardziej niebezpiecznego zagrożenia ówczesnego świata. Przez proliferację broni masowego rażenia należy rozu-mieć działania niektórych państw lub grupy państw, mające na celu zwiększenie poten-cjału broni masowego rażenia oraz środków transportu służących do jej przenoszenia. Działania te służą do osiągnięcia własnych interesów tych państw, jak również wzmoc-nieniu pozycji międzynarodowej, wynikającej z posiadania broni masowego rażenia99.

Najpotężniejszą i zarazem powodującą ogromne zniszczenia na dużą skalę, zarów-no wśród ludzarów-ności jak i infrastruktury, jest broń jądrowa. Działanie tej broni polega na natychmiastowym uwolnieniu energii, która jest następstwem reakcji łańcuchowej roz-padu ciężkich jąder atomów izotopów uranu oraz plutonu lub z syntezy jąder izotopów – deutrenu i trytu. Do czynników rażących broni jądrowej zaliczamy falę uderzeniową, promieniowanie cieplne oraz promieniotwórcze skażenie terenu100.

Za jedno z najniebezpieczniejszych i najważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa jest rozszerzenie występowania broni jądrowej, a takie zagrożenie może stanowić jej uży-cie przez grupy terrorystyczne. Działania terrorystów mogą polegać na eksplozji ładun-ków jądrowych, atakach na reaktory energetyczne, składowiska i transporty zużytego paliwa jądrowego. Coraz mocniej realna staje się groźba nieoficjalnych odpaleń rakie-towych, związana z niedociągnięciami systemów sterowania bronią jądrową, które są podatne na zakłócenia. Przypadkowe użycie broni nuklearnej oraz jej posiadanie przez niestabilne, awanturnicze kraje uważane jest za bardzo możliwe w perspektywie następ-nych lat. Były prezydent Stanów Zjednoczonastęp-nych Barack Obama uważa, że wojna nukle-arna między państwami nie jest już największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa, lecz wykorzystanie broni nuklearnej przez terrorystów oraz proliferacja broni nuklearnej do dużej ilości państw101.

97 E. Nowak, M. Nowak, Zarys teorii…, s. 140.

98 R. Cegłowski, Wojska chemiczne w systemie symulacyjnym JTLS, „Zeszyty Naukowe AON” 2016, nr 3 (104), s. 113.

99 Słownik terminów…, s. 109.

100 B. Stefańska, Proliferacja broni masowego rażenia, jako jedno z podstawowych zagrożeń dla

bezpieczeństwa, http://wso.wroc.pl/images/Konferencje/Katastrofy/2012/11_Stefanska_Barbara.

pdf (dostęp: 23.03.2018).

Również bardzo realne jest użycie przez terrorystów broni radiologicznej, czyli środków i urządzeń lub sposobów pozwalających na rozproszenie w środowisku sub-stancji promieniotwórczej, powodującej powstanie zaburzeń zdrowotnych, jak i lęku oraz paniki wśród ludzi. Skażenie radiacyjne środowiska dokonuje się przez rozpylenie mieszaniny radioizotopów z samolotu bądź jadącego pojazdu. Jednak najbardziej sku-teczne jest stworzenie tzw. brudnej bomby, która jest prosta do wykonania, gdyż należy zmieszać materiał promieniotwórczy z tradycyjnym ładunkiem wybuchowym. Eksplo-zja ładunku wybuchowego powoduje rozrzucenie materiału radioaktywnego na dużej przestrzeni, skutkiem czego jest radioaktywne skażenie terenu102.

Broń chemiczna również należy do broni masowego rażenia. Bronią chemiczną są toksyczne substancje chemiczne niezależnie od ich stanu skupienia, wobec tego należą do nich pary i gazy, ciecze, a także ciała stałe i zawiesiny cieczy w gazach oraz substancji stałych w gazach (aerozole), zwane bojowymi środkami trującymi (BST) oraz urządze-nia służące do ich przenoszeurządze-nia i rozprzestrzeurządze-niaurządze-nia103. BST to specjalna grupa związków chemicznych, które mogą doprowadzić do masowego porażenia ludzi, zwierząt i roślin przez bezpośrednie oddziaływanie na organizm człowieka lub przez zanieczyszczenie środowiska (gleby, powietrza, wody i żywności)104.

Z kolei broń biologiczna charakteryzuje się wykorzystaniem mikroorganizmów chorobotwórczych w celach zarażenia ludności, zwierząt oraz zakażenia wody, roślinno-ści, produktów żywnościowych, co prowadzi do powstania epidemii i ciężkich do ule-czenia chorób zakaźnych ludzi i zwierząt105. Ładunkiem bojowym broni biologicznej są mikroorganizmy patogenne (np. laseczki wąglika), wirusy (np. wirus ospy prawdziwej) lub toksyny pochodzenia biologicznego (np. botulina, rycyna). Charakterystyczną cechą tej broni jest jej niewielki koszt produkcji, ogromna skuteczność oraz minimalny stopień jej wykrywalności w początkowej fazie ataku, wysoka śmiertelność (np. wąglik ok. 80%, Ebola ok. 70%), łatwość pozyskania i produkcji na skalę masową, możliwość zakażenia przez bezpośredni kontakt, brak szczepionek i skutecznego leczenia106.

102 M. Bilski, E. Lisiak, M. Janiak, Z życia nauki i życia Towarzystwa: Zagrożenia terroryzmem

radiologicznym i nuklearnym, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 2002, nr 65,

s. 59–60.

103 B. Stefańska, Proliferacja broni…

104 K. Pęcak, A. Drapsa, Broń C: Bojowe środki trujące i ich wpływ na organizm człowieka [w:] B. Zdunek, K. Bałękowski, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Terroryzm – zagrożenia, prewencja,

perspektywy”: abstrakty, Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL, Lublin 2016, s. 31.

105 B. Michailiuk, Broń biologiczna i bioterroryzm, „Zeszyty Naukowe AON” 2016, nr 1(102), s. 17.

106 M. Binczycka-Anholcer, A. Imiołek, Bioterroryzm jako jedna z form współczesnego terroryzmu, „Hygeia Public Health” 2011, nr 46(3), s. 328.

3.3.3. Międzynarodowa przestępczość zorganizowana

Współcześnie przestępczość – zarówno indywidualna, zbiorowa, a także zorganizowana – stanowi jeden z najważniejszych problemów, z jakim borykają się państwa. Jednak naj-bardziej niebezpieczne jest zagrożenie przestępczością zorganizowaną, która swoim za-sięgiem obejmuje wszystkie dziedziny życia społecznego, politycznego i gospodarczego. Zagraża ona nie tylko działalności państwa, ale również poprawnemu funkcjonowaniu społeczeństwa107.

Początkowo przestępczość zorganizowana należała do wewnętrznych problemów większości państw, jednak wraz z upływem czasu i postępującą globalizacją, przeniknę-ła nie tylko przez pobliskie kraje, ale również przez kontynenty. Rozprzestrzenienie się przestępczości zorganizowanej na skalę międzynarodową ułatwiły otwarte granice mię-dzy państwami oraz nowoczesne technologie. Otwarte granice i rozwój technologiczny napędzają międzynarodowy handel oraz ponadnarodową wymianę osób, dóbr i usług, które z kolei przyczyniają się do olbrzymiego wzrostu i rozsiewu grup przestępczych, wykonujących swoją działalność w całych regionach geopolitycznych oraz na różnych kontynentach108.

Do kierunków działalności zorganizowanych grup przestępczych o charakterze międzynarodowym należą:

– korupcja,

– pranie brudnych pieniędzy, fałszowanie pieniędzy, – przestępczość narkotykowa,

– przestępstwa o charakterze przemytniczym, – handel ludźmi.