Innowacje w sektorze przedsiębiorstw

3.2.1. Definicja działalności innowacyjnej i innowacji

3.4. Jak wspomniano w  rozdziale 2, termin „innowacja” może być używany w  różnych kontekstach i odnosić się zarówno do procesu (process), jak i do efektu (outcome). W celu uniknięcia nieporozumień w niniejszym podręczniku stosowany jest termin „działalność in-nowacyjna” (innovation activities) w odniesieniu do procesów, natomiast termin „innowacja” (innovation) odnosi się wyłącznie do efektów.

3.5. Podstawowa definicja działalności innowacyjnej (przedsiębiorstwa) brzmi następująco: Działalność innowacyjna obejmuje wszelkie działania rozwojowe, finansowe i komercyjne

podejmowane przez przedsiębiorstwo, mające na celu doprowadzenie do powstania inno-wacji dla przedsiębiorstwa.

3.6. Działalność innowacyjna może prowadzić do powstania innowacji (zdefiniowanej poni-żej), może być kontynuowana (ongoing), odłożona w czasie (postponed) lub zaniechana (aban-doned). Działania następcze (follow-on activities) zdefiniowane w podrozdziale 4.5.3 zasadniczo wykraczają poza zakres działalności innowacyjnej.

3.7. Organizacja działalności innowacyjnej jest bardzo zróżnicowana w zależności od przed-siębiorstwa. Niektóre przedsiębiorstwa zarządzają swoją działalnością innowacyjną za pomocą dobrze zdefiniowanych projektów lub programów innowacyjnych z wydzielonymi budżetami, dla których dana innowacja stanowi etap pośredni lub końcowy. Inne przedsiębiorstwa włą-czają swoją działalność innowacyjną przede wszystkim do regularnej działalności gospodar-czej i pracują nad ciągłym ulepszaniem swoich produktów i procesów biznesowych, podczas gdy inne przedsiębiorstwa angażują się w  działalność innowacyjną głównie w  trybie doraź-nym. Wszystkie sposoby organizacji działalności innowacyjnej mieszczą się w zakresie definicji

i zaleceń zawartych w niniejszym rozdziale. Dodatkowe informacje na temat definicji, kategory-zacji i pomiaru działalności innowacyjnej znajdują się w rozdziale 4.

3.8. W niniejszym rozdziale skupiono się na pojęciu innowacji i przedstawiono podsumo-wujące definicje innowacji i różnych jej rodzajów. Po każdej definicji następują dodatkowe informacje szczegółowe odnośnie do jej interpretacji.

3.9. Podstawowa definicja innowacji biznesowej brzmi następująco:

Innowacja biznesowa to nowy lub ulepszony produkt lub proces biznesowy (lub ich

połączenie), który różni się znacząco od wcześniejszych produktów lub procesów biznesowych przedsiębiorstwa i który został wprowadzony na rynek lub wprowadzony do użytku przez przedsiębiorstwo.

3.10. Jak już wskazano w rozdziale 2, produkt to wyrób lub usługa (bądź ich połączenie).

Procesy biznesowe obejmują wszystkie podstawowe działania przedsiębiorstwa związane

z wytwarzaniem produktów oraz wszelką działalność o charakterze pomocniczym i wspiera-jącym.

3.11. O wprowadzaniu produktu mówimy, gdy jest on udostępniany do użytku przez do-celowych użytkowników. O wprowadzaniu procesu biznesowego mówimy, gdy jest on wpro-wadzany do rzeczywistego wykorzystania w działalności przedsiębiorstwa. Akt wprowadze-nia określany jest słowem wdrożenie (implementation) i oznacza moment, w którym po raz pierwszy udostępnia się do użytku znacząco odmienny produkt lub proces biznesowy. Przed-siębiorstwa często dokonują dalszych dostosowań innowacji po jej wdrożeniu (zob. rozdział 4), na przykład do cech nowej usługi. Niektóre z nich mogą być na tyle odmienne, że można je traktować jako kolejne innowacje.

3.12. Minimalny wymóg dotyczący innowacji polega na tym, że produkt lub proces bizne-sowy musi posiadać jedną lub więcej cech, które są znacząco różne od cech zawartych w pro-duktach lub procesach biznesowych dotychczas oferowanych lub wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo. Cechy te muszą być istotne dla przedsiębiorstwa lub dla użytkowników zewnętrznych. Na przykład przedsiębiorstwo może oczekiwać, że nowe lub ulepszone cechy produktu (lub procesu biznesowego) zwiększą użyteczność dla użytkowników lub wzmocnią jego własną pozycję konkurencyjną na rynku. Poniżej opisano odpowiednie cechy charakte-rystyczne dla innowacji produktowych i innowacji w procesach biznesowych.

3.13. Innowacja może również być wynikiem szeregu drobnych ulepszeń dokonanych w okresie objętym obserwacją pod warunkiem, że suma tych drobnych ulepszeń powoduje znaczącą różnicę w produkcie końcowym lub procesie biznesowym.

3.14. Wymóg dotyczący posiadania znacząco różnych cech dotyczy innowacji produkto-wych i innowacji w procesach biznesoprodukto-wych, które przedsiębiorstwo opracowuje samo, a tak-że innowacji opracowanych po raz pierwszy przez inne przedsiębiorstwa, organizacje lub osoby fizyczne, przy niewielkich dodatkowych modyfikacjach lub bez modyfikacji. W związku z tym definicja innowacji obejmuje również dyfuzję (diffusion).

3.15. Wprowadzenie nowego lub ulepszonego produktu lub procesu biznesowego przez przedsiębiorstwo należące do grupy przedsiębiorstw jest innowacją, nawet jeśli nowy lub ulepszony produkt lub proces biznesowy został wcześniej wprowadzony na rynek lub wpro-wadzony do użytku przez inne przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy przedsiębiorstw. Na przykład wprowadzenie przez spółkę zależną nowego procesu biznesowego, który zo-stał opracowany i  wprowadzony do użytku przez spółkę dominującą, stanowi innowację

dla spółki zależnej. Z drugiej strony wprowadzenie nowego lub ulepszonego produktu lub procesu biznesowego, który był już stosowany w innej części lub innym dziale tego samego przedsiębiorstwa, nie jest innowacją.

3.16. Pojęcie „znaczącej” (significant) różnicy wyklucza drobne zmiany lub udoskonalenia. Granica między zmianą, która stanowi innowację, a  zmianą, która jej nie stanowi, jest jed-nak zawsze subiektywna, ponieważ odnosi się do kontekstu, możliwości i wymogów funk-cjonowania każdego przedsiębiorstwa. Przykładowo ulepszenie usługi internetowej mogłoby stanowić niewielką zmianę dla dużego przedsiębiorstwa w branży o dużym zaangażowaniu w działalność B+R, natomiast stanowiłoby znaczącą różnicę w przypadku małego przedsię-biorstwa w branży o mniejszym zaangażowaniu w działalność B+R.

3.17. Definicja ta nie zawiera wymogu, aby innowacja była sukcesem komercyjnym, finan-sowym lub strategicznym w momencie pomiaru. Innowacja produktowa może zakończyć się niepowodzeniem komercyjnym, a innowacja w procesie biznesowym może wymagać dłuż-szego czasu do osiągnięcia postawionych przed nią celów.

3.18. Definicja innowacji nie zawiera wymogu, aby innowacja miała pozytywną wartość dla społeczeństwa, ani aby przynosiła korzyści przedsiębiorstwu. W  pierwszym przypadku innowacja może prowadzić do znacznego wzrostu wyników finansowych przedsiębiorstwa, zapewniając jednocześnie mniej korzyści dla konsumentów niż inne oferty tego samego przedsiębiorstwa lub jego konkurencji. Innowacja może również prowadzić do powstania problemów w  sferze bezpieczeństwa, zdrowia lub środowiska naturalnego. Bywa też od-wrotnie – innowacja nie zawsze poprawia pozycję rynkową lub wyniki finansowe przedsię-biorstwa, gdy korzyści odnoszą z niej użytkownicy. Przykładowo innowacja może zwiększyć użyteczność z  punktu widzenia użytkowników bez jednoczesnego zwiększania sprzedaży, udziału rynkowego czy zysków netto przedsiębiorstwa.

3.2.2. Podział wysiłków i zadań w odniesieniu do innowacji

3.19. Podział pracy, który jest podstawą specjalizacji w gospodarce, dotyczy również dzia-łalności innowacyjnej, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby większość firm posiadała wszystkie niezbędne zdolności i prawa własności do opracowania innowacji. Wiele innowa-cji polega na zakupie, naśladowaniu lub modyfikainnowa-cji produktów, urządzeń do procesów biz-nesowych lub metod bizbiz-nesowych, które są już stosowane przez inne przedsiębiorstwa lub organizacje. W związku z tym wiele przedsiębiorstw nie opracowuje całokształtu koncepcji, prototypów lub projektów, które stanowią podstawę ich innowacji, a  jedna koncepcja lub technologia może być źródłem podobnych innowacji dla wielu podmiotów. Przedsiębiorstwa nie wdrażają również wszystkich opracowywanych przez siebie koncepcji lub prototypów – na przykład przedsiębiorstwo może wyłącznie udzielać innym przedsiębiorstwom licencji na dany wynalazek. Relacje te oraz różne rodzaje innowacji z nich wynikające omówiono szcze-gółowo w rozdziale 6.

3.20. Innowacje, które zostały opracowane w całości lub w części gdzie indziej bądź w part-nerstwie ze stronami trzecimi, niekoniecznie są mniej wartościowe – mogą one jedynie sy-gnalizować wyższy stopień specjalizacji. W procesie gromadzenia danych należy zachęcać re-spondentów do zgłaszania wszystkich innowacji, również tych, które nie zostały opracowane w głównej mierze przez przedsiębiorstwo respondenta.