Potencjał w zakresie wykorzystania technologii cyfrowych i analizy danych

5.101. Do technologii cyfrowych (digital technologies) zaliczamy narzędzia, systemy, urzą-dzenia i zasoby elektroniczne, które służą generowaniu, przechowywaniu, przetwarzaniu, wy-mianie lub wykorzystaniu danych cyfrowych. Digitalizacja (digitisation) to konwersja sygnału analogowego przekazującego informacje (np. dźwięk, obraz, drukowany tekst) na binarne bity. Cyfryzacja (digitalisation) to zastosowanie lub zwiększenie zakresu wykorzystania tech-nologii cyfrowych w ramach danego podmiotu, branży, kraju itp. – na przykład przekształce-nie istprzekształce-niejących zadań lub umożliwieprzekształce-nie wykonywania nowych. To ostatprzekształce-nie pojęcie odnosi się zatem do wpływu digitalizacji na gospodarkę lub społeczeństwo.

5.102. Cyfryzacja zapewnia przedsiębiorstwom wiele możliwości tworzenia innowa-cji (OECD, 2017). Potencjał w zakresie zarządzania technologiami cyfrowymi, a także gene-rowania, dostępu, łączenia, przetwarzania i  analizowania danych, w  tym wykorzystywania

sztucznej inteligencji, oraz wykorzystywania nowych aplikacji opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych może mieć kluczowe znaczenie dla skutecznego wykorzysta-nia tych możliwości innowacyjnych. W  tym kontekście szczególnie istotne są umiejętności cyfrowe pracowników (digital skills).

5.103. Punktem wyjścia do zbadania potencjału cyfrowego przedsiębiorstw jest groma-dzenie danych na temat wykorzystania różnych technologii cyfrowych, w tym infrastruktury komputerowej (technologii serwerowych), sztucznej inteligencji, urządzeń podłączonych do Internetu, automatyzacji, mobilnych technologii komunikacyjnych, przetwarzania w chmurze (cloud computing), wykorzystania technologii cyfrowych do współpracy, komunikacji i wymia-ny wartości (np. za pośrednictwem mediów społecznościowych) oraz technologii cyfrowych do planowania i zarządzania (np. planowanie zasobów przedsiębiorstwa, zarządzanie relacja-mi z klientarelacja-mi) lub technologii rozproszonego rejestru (technologii blockchain).

5.104. W ramach procesu gromadzenia danych należy również uzyskać dane dotyczące po-tencjału przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania technologii cyfrowych. Można tu wyko-rzystać takie wskaźniki jak istnienie odrębnego działu informatycznego, wielkość rocznego budżetu informatycznego przedsiębiorstwa (zarówno w odniesieniu do sprzętu, jak i opro-gramowania), powszechność umiejętności cyfrowych wśród pracowników (np. umiejętność tworzenia oprogramowania czy baz danych, umiejętności w zakresie inżynierii komputero-wej), obroty generowane za pośrednictwem handlu elektronicznego, a także to, czy przed-siębiorstwo posiada strategię informatyczną lub cyfrową. Warto również uzyskać dane na temat znaczenia lub roli potencjału cyfrowego w kontekście ogólnej strategii i przywództwa w przedsiębiorstwie.

5.105. Wspólną cechą technologii cyfrowych jest ich potencjał do łączenia różnych działań i  funkcji biznesowych, prowadzący do tworzenia zintegrowanego systemu z  ustrukturyzo-waną wymianą danych między różnymi funkcjami i  jednostkami. Dane na temat cyfrowej integracji różnych funkcji biznesowych (produkcja/świadczenie usług, logistyka, marketing/ sprzedaż, rozwój produktów, administracja) oraz cyfrowych kontaktów z dostawcami i klien-tami mogą dostarczyć cennych informacji na temat potencjału cyfrowego i stopnia jego wy-korzystania w przedsiębiorstwie.

5.106. W epoce cyfrowej coraz bardziej kluczową rolę odgrywa wykorzystanie wszechobec-nych, dużych zasobów danych i narzędzi służących do prowadzenia wywiadu gospodarcze-go. Technologie cyfrowe pozwalają przedsiębiorstwom na generowanie i przechowywanie ogromnych ilości danych (często w czasie rzeczywistym) na temat różnych działań bizneso-wych, zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w odniesieniu do dostawców i użytkowni-ków. Dane te stanowią coraz ważniejszą podstawę rozwoju strategii biznesowych, modeli biz-nesowych, produktów i procesów biznesowych. Wskaźniki potencjału w tym zakresie można uzyskać, zadając pytania dotyczące wykorzystania metod i narzędzi analizy danych, zarówno we własnym zakresie, jak i poprzez zakup takich usług na zewnątrz: systemów zarządzania ba-zami danych, narzędzi eksploracji danych (data mining), uczenia się maszynowego (machine learning), modelowania danych, analizy prognostycznej, analizy zachowań użytkowników i analizy danych w czasie rzeczywistym.

5.107. Do innowacji opartych na technologiach cyfrowych zalicza się innowacje produktowe lub innowacje w procesach biznesowych, które zawierają technologie informacyjno-komu-nikacyjne, jak również innowacje, których opracowanie lub wdrażanie w znacznym stopniu opiera się na takich technologiach. Z badań jakościowych wynika, że innowacje oparte na technologiach cyfrowych są szeroko rozpowszechnione, a respondenci odnotowują bardzo dużą obecność takich innowacji we wszystkich gałęziach gospodarki (OECD, 2015b). Z tego

powodu identyfikowanie innowacji, które zawierają technologie cyfrowe lub zostały opraco-wane z ich wykorzystaniem przedstawia niewielką wartość. W ramach gromadzenia danych należałoby raczej uzyskać informacje o kompetencjach cyfrowych przedsiębiorstw, gdyż jest to kluczowy składnik ich potencjału innowacyjnego.

5.108. Kompetencje cyfrowe (digital competence) to konstrukt wielowymiarowy, który od-zwierciedla zdolność przedsiębiorstwa do czerpania korzyści z cyfryzacji i rozwiązywania związanych z nią problemów. Do istotnych wymiarów kompetencji cyfrowych można zaliczyć następujące wskaźniki:

• integracja cyfrowa w ramach poszczególnych funkcji biznesowych i między nimi; • dostęp do danych analitycznych i umiejętność ich wykorzystywania do projektowania,

opracowywania, komercjalizacji i udoskonalania produktów, w tym danych dotyczą-cych użytkowników produktów danego przedsiębiorstwa i interakcji użytkowników z produktami;

• dostęp do sieci oraz stosowanie odpowiednich rozwiązań i  architektur (w  zakresie sprzętu i oprogramowania);

• skuteczne radzenie sobie z zagrożeniami w sferze prywatności i cyberbezpieczeństwa; • przyjęcie odpowiednich modeli biznesowych dla środowisk cyfrowych, takich jak

handel elektroniczny, platformy partycypacyjne itp.

5.109. Wskaźniki te mogą odnosić się do umiejętności menedżerskich i ogólnych umiejętno-ści pracowników, infrastruktury i praktyk stosowanych w przedsiębiorstwie.

5.110. Cechą charakterystyczną dla epoki cyfrowej są platformy cyfrowe. Platformy pozwa-lają na integrowanie producentów i użytkowników na różnych etapach łańcucha wartości. Często tworzą one ekosystem, w  ramach którego opracowywane i  sprzedawane są nowe produkty oraz generowane i wymieniane są różne dane. Dane dotyczące udziału przedsię-biorstw w platformach cyfrowych oraz ich pozycji na tych platformach (bez względu na to, czy przedsiębiorstwo jest właścicielem platformy lub kontroluje dostęp do niej bądź informacje udostępniane na platformie itp.), mogą dostarczyć informacji na temat potencjału przedsię-biorstwa w zakresie wykorzystania możliwości biznesowych związanych z technologiami cy-frowymi. Działalność na platformach cyfrowych omówiono również w podrozdziale 7.4.4. 5.111. Głównym instrumentem gromadzenia danych na temat wykorzystania technologii in-formacyjno-komunikacyjnych (ICT) przez przedsiębiorstwa są badania statystyczne poświę-cone właśnie tej tematyce (OECD, 2015b). Wyjściem najbardziej efektywnym kosztowo, które również zmniejsza obciążenie respondentów, jest powiązanie danych na temat potencjału cyfrowego i wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych z danymi pochodzą-cymi z badań innowacji. Jeżeli w danym kraju nie przeprowadza się specjalnych badań doty-czących technologii informacyjno-komunikacyjnych lub jeżeli nie ma możliwości powiązania danych z różnych źródeł, można zdecydować, aby w badaniach statystycznych na temat in-nowacji bezpośrednio gromadzić dane o  wykorzystaniu technologii cyfrowych. Trudności w tym przypadku nastręcza konieczność sporządzenia odpowiedniego wykazu aktualnych i wschodzących technologii przy jednoczesnym wykluczeniu technologii wykorzystywanych przez niemal wszystkie przedsiębiorstwa w okresie realizacji badania (zob. podrozdział 5.5.1).

5.6. Podsumowanie zaleceń

5.112. W  niniejszym rozdziale omówiono różne typy potencjału biznesowego przedsię-biorstw, które są istotne z punktu widzenia innowacji. Zalecenia w zakresie gromadzenia da-nych w przypadku ogólda-nych badań statystyczda-nych nad innowacjami podzielono na wskaźniki kluczowe i uzupełniające. Wskaźniki kluczowe należy gromadzić w miarę możliwości zawsze, natomiast wskaźniki uzupełniające powinny być gromadzone tylko wtedy, gdy są istotne dla użytkowników danych i gdy pozwalają na to dostępne zasoby. Należy zauważyć, że niektóre z tych wskaźników są dostępne w źródłach administracyjnych (np. w rejestrach własności in-telektualnej) lub gromadzone w ramach badań statystycznych na temat technologii informa-cyjno-komunikacyjnych bądź na inne tematy, a ponadto mogą zostać uzyskane dzięki powią-zaniu różnych danych na poziomie tego samego przedsiębiorstwa. Dane dotyczące innych rodzajów potencjału omawianych w tym rozdziale można gromadzić za pomocą modułów wprowadzanych ad hoc do badań statystycznych innowacji, specjalistycznych badań staty-stycznych, badań pilotażowych lub badań realizowanych z wykorzystaniem metod ekspery-mentalnych ze źródeł niekonwencjonalnych.

5.113. Kluczowe wskaźniki w przypadku badań statystycznych o tematyce ogólnej: • liczba osób pracujących (ekwiwalenty pełnego czasu pracy) (podrozdział 5.2.1); • obroty ogółem (podrozdział 5.2.1);

• wiek przedsiębiorstwa, licząc od roku, w którym rozpoczęło ono działalność gospo-darczą (podrozdział 5.2.3);

• status własności przedsiębiorstwa (samodzielne, należące do krajowej grupy przed-siębiorstw, należące do wielonarodowej grupy przedsiębiorstw) (podrozdział 5.2.4); • struktura geograficzna sprzedaży (rynki lokalne, krajowe, międzynarodowe)

(podroz-dział 5.3.1);

• udział eksportu w sprzedaży (podrozdział 5.3.1);

• znaczenie czynnika kosztów i  jakości w  strategii konkurencyjnej przedsiębiorstwa (podrozdział 5.3.1);

• odsetek osób pracujących mających wykształcenie wyższe (podrozdział 5.4.1); • poziom potencjału projektowego (podrozdział 5.5.2).

5.114. Dodatkowe wskaźniki w przypadku badań statystycznych o tematyce ogólnej (jeśli jest miejsce lub zasoby pozwalające na ich gromadzenie):

• status przedsiębiorstwa rodzinnego (podrozdział 5.2.4); • liczba linii produktowych (podrozdział 5.3.1);

• zarządzanie innowacjami: odpowiedzialność za innowacje w przedsiębiorstwie (pod-rozdział 5.3.4);

• zarządzanie innowacjami: metody wspierania wewnętrznej wymiany wiedzy (podroz-dział 5.3.4);

• liczba osób pracujących według głównej dziedziny wykształcenia (podrozdział 5.4.2); • fachowa wiedza techniczna w zakresie wschodzących technologii (podrozdział 5.5.1);

• kompetencje cyfrowe (dane na ten temat mogą być gromadzone za pomocą specjal-nych badań statystyczspecjal-nych koncentrujących się na tematyce technologii informatycz-no-komunikacyjnych) (podrozdział 5.5.3).

Bibliografia

Australian Bureau of Statistics (2016), “Business Characteristics Survey Management capabilities Module 2015-16”, Australian Bureau of Statistics, Canberra.

Bloom, N. and J. Van Reenen (2010), “Why do management practices differ across firms and countries?”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 24/1, pp. 203-224.

Bloom, N. and J. Van Reenen (2007), “Measuring and explaining management practices across countries”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 122/4, pp. 1351-1408. Brown, T. (2008), “Design thinking”, Harvard Business Review, June, pp. 84-92,

https://hbr.org/2008/06/design-thinking.

Cohen, W.M. and S. Klepper (1996), “Firm size and the nature of innovation within industries: The case of process and product R&D”, The Review of Economics and Statistics, Vol. 78/2, The MIT Press, pp. 232-243.

Cohen, W.M. and D.A. Levinthal, (1990), “Absorptive capacity: A new perspective on learning and innovation”, Administrative Science Quarterly, Vol. 35/1, pp. 128 152.

Eurostat/OECD (2007), Eurostat-OECD Manual on Business Demography Statistics, OECD, Paris, www.oecd.org/sdd/39974460.pdf.

Galindo-Rueda, F. and V. Millot (2015), “Measuring design and its role in innovation”, OECD Science, Technology and Industry Working Papers, No. 2015/01, OECD Publishing, Paris,

https://doi.org/10.1787/5js7p6lj6zq6-en.

Galindo-Rueda, F. and A. Van Cruysen (2016), “Testing innovation survey concepts, definitions and questions: Findings from cognitive interviews with business managers”, OECD Science, Technology and Innovation Technical Papers, OECD Publishing, Paris,

http://oe.cd/innocognitive.

Helfat, C.E. and J.A. Martin (2015), “Dynamic managerial capabilities: Review and assessment of managerial impact on strategic change”, Journal of Management, Vol. 41/5, pp. 1281 1312. Helfat, C.E. et al. (2007), Dynamic Capabilities: Understanding Strategic Change in

Organizations, Blackwell Publishing, Oxford.

Huergo, E. and J. Jaumandreu (2004), “Firms’ age, process innovation and productivity growth”, International Journal of Industrial Organization, Vol. 22/4, pp. 541-559.

ILO (2012), International Standard Classification of Occupations: ISCO-08, International Labour Organization, Geneva, www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco/index.htm. Klingebiel, R. and C. Rammer (2014), “Resource allocation strategy for innovation portfolio

management”, Strategic Management Journal, Vol. 35/2, pp. 246 268.

Kuusisto, J., M. Niemi and F. Gault (2014), “User innovators and their influence on innovation activities of firms in Finland”, UNU-MERIT Working Papers, No. 2014-003, United Nations University - Maastricht Economic and Social Research Institute on Innovation and Technology (MERIT), Maastricht, www.merit.unu.edu/publications/wppdf/2014/wp2014-003.pdf.

OECD (2018), OECD Glossary of Statistical Terms, OECD, Paris, https://stats.oecd.org/glossary/ detail.asp?ID=2692 (accessed on 2 August 2018).

OECD (2017), OECD Digital Economy Outlook 2017, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/9789264276284-en.

OECD (2015a), Frascati Manual 2015: Guidelines for Collecting and Reporting Data on Research and Experimental Development, The Measurement of Scientific, Technological and Innovation Activities, OECD Publishing, Paris, http://oe.cd/frascati [wydanie polskie: Podręcznik Frascati 2015: Zalecenia dotyczące pozyskiwania i prezentowania danych z zakresu działalności badawczej i rozwojowej, Pomiar działalności naukowo-technicznej i innowacyjnej. © Główny Urząd Statystyczny, 2018]

OECD (2015b), The OECD Model Survey on ICT Usage by Businesses: 2nd Revision, Working Party on Measurement and Analysis of the Digital Economy, OECD, Paris,

www.oecd.org/sti/ieconomy/ICT-Model-Survey-Usage-Businesses.pdf.

OECD (2013), “Knowledge networks and markets”, OECD Science, Technology and Industry Policy Papers, No. 7, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/5k44wzw9q5zv-en. OECD (2009), OECD Patent Statistics Manual, OECD Publishing, Paris,

https://doi.org/10.1787/9789264056442-en.

O*NET (2018), The O*NET® Content Model, https://www.onetcenter.org/content.html (accessed on 2 August 2018).

Østergaard, C., B. Timmermans and K. Kristinsson (2011), “Does a different view create something new? The effect of employee diversity on innovation”, Research Policy, Vol. 40/3, pp. 500-509.

Statistics Canada (2016), Survey of Advanced Technology, Statistics Canada, www.statcan.gc.ca/eng/survey/business/4223.

UNESCO/UIS (2015), International Standard Classification of Education: Fields of Education and Training 2013 (ISCED-F 2013), UNESCO/UNESCO Institute for Statistics, Montreal,

http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002350/235049e.pdf.

UNESCO/UIS (2012), International Standard Classification of Education: ISCED 2011, UNESCO/ UNESCO Institute for Statistics, Montreal, http://uis.unesco.org/sites/default/files/ documents/international-standard-classification-of-education-isced-2011-en.pdf. US Census Bureau (2018), Survey of Business Owners (SBO), www.census.gov/econ/overview/

mu0200.html (accessed on 2 August 2018).

WIPO (2004), “What is intellectual property?”, WIPO Publications, No. 450(E), World Intellectual Property Organization, Geneva, www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/450/ wipo_pub_450.pdf.

Rozdział 6. Innowacyjność przedsiębiorstw