Rynek czynników sprzyjających innowacjom

7.43. Źródłem pomysłów innowacyjnych mogą być klienci, a  ponadto przedsiębiorstwa mogą pozyskiwać inne czynniki sprzyjające działalności innowacyjnej od swoich dostawców, z rynku pracy i rynków finansowych.

Dostawcy

7.44. Przedsiębiorstwa mogą pozyskiwać czynniki sprzyjające działalności innowacyjnej od firm lub organizacji dostarczających wyroby (wyposażenie, materiały, oprogramowanie, kom-ponenty itp.), usługi (doradztwo, usługi biznesowe itp.) lub prawa własności intelektualnej. 7.45. Jest mało prawdopodobne, aby w procesie gromadzenia danych udało się zidenty-fikować wszystkich dostawców wyrobów, usług lub praw własności intelektualnej danego

przedsiębiorstwa. Jedną z możliwości jest gromadzenie danych na temat określonych typów dostawców, jak np. dostawców sprzętu lub usług biznesowych bądź na temat najważniejsze-go dostawcy wyrobów lub usług. Do istotnych informacji na temat najważniejszenajważniejsze-go dostawcy należą: jego podstawowy rodzaj działalności gospodarczej, lokalizacja, status przedsiębior-stwa wielonarodowego, a także to, czy jest on powiązany własnościowo z przedsiębiorstwem--respondentem. Można również zwrócić się o podanie tożsamości tego dostawcy, co pomoże w łączeniu danych i analizie sieci powiązań, jednak w przypadku takiego podejścia pojawiają się takie same wyzwania w zakresie poufności i obciążenia respondentów, jak w przypadku pytań dotyczących głównego klienta. Alternatywną możliwością jest gromadzenie danych na temat udziału materiałów, sprzętu itp. uzyskanych od trzech najważniejszych dostawców przedsiębiorstwa. Można także zwrócić się o dodatkowe informacje na temat charakteru re-lacji z dostawcami – jeśli dotyczą one współpracy, można zapytać np. o współinwestowanie i  współdzielenie ryzyka lub o  umowy franchisingowe. Można również uwzględnić pytanie o kryteria stosowane przy wyborze dostawców (potencjał techniczny, prestiż, ceny, akredyta-cja, bliskość geograficzna itp.).

7.46. W badaniach statystycznych konsekwentnie wskazuje się dostawców jako ważne źró-dła informacji i partnerów współpracujących w tworzeniu innowacji (zob. rozdział 6). Dalsze informacje pozwalające na wgląd w rolę dostawców w innowacjach można uzyskać, zada-jąc pytania dotyczące zaangażowania dostawców w każde z działań wymienionych w tabeli 7.1, dokonując dostosowań do kontekstu, zależnie od rodzaju relacji z dostawcami. Wpływ dostawców na innowacje można również ocenić poprzez pytania, czy w zawieranych z do-stawcami umowach o realizację zamówień publicznych zawarty był wymóg innowacyjności, będący koniecznym warunkiem spełnienia specyfikacji zamówienia.

Zasoby ludzkie i rynek pracy

7.47. Zalecenia dotyczące pomiaru zasobów ludzkich wykorzystywanych przez przedsię-biorstwo i budujących jego wewnętrzny potencjał znajdują się w rozdziale 5. Taki potencjał wewnętrzny jest ściśle związany z rynkiem pracy, na którym działa dane przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwa poszukują osób i zatrudniają je właśnie na rynku pracy. Niektóre z tych osób są odpowiedzialne za budowanie i utrzymywanie wewnętrznych kompetencji przedsiębior-stwa, w tym kompetencji wymaganych dla innowacji. Rynek wykwalifikowanej i wysoko wy-kwalifikowanej siły roboczej zasługuje na uwagę ze względu na ścisłe powiązanie kapitału ludzkiego i  potencjału innowacyjnego (Cohen i  Levinthal, 1990; Jones i  Grimshaw,  2012). Efektywność i cechy rynku pracy mogą mieć liczne implikacje dla strategii przedsiębiorstwa i jego wyników. Transakcje na rynku pracy, zawierane między przedsiębiorstwami a osobami fizycznymi, podlegają również nadzorowi regulacyjnemu (zob. podrozdział 7.5 poniżej) oraz normom społecznym, które niekiedy trudno jest oddzielić od innych cech rynku.

7.48. Dwie cechy rynku pracy istotne dla pracowników wykwalifikowanych lub tych zaan-gażowanych w innowacje to zasięg geograficzny rynku pracy i historia zatrudnienia nowo przyjętych pracowników. Zasięg geograficzny dotyczy tego, gdzie dane przedsiębiorstwo pozyskuje pracowników: lokalnie, regionalnie, w kraju lub za granicą. W ramach gromadze-nia danych na ten temat można zidentyfikować potrzebę pozyskiwagromadze-nia pracowników z coraz bardziej odległych miejsc – kwestia ta ma znaczenie dla badań nad migracjami krajowymi i  międzynarodowymi. Historia zatrudnienia dotyczy głównego źródła, z  którego pochodzą nowi pracownicy, co jest istotne dla badań nad przepływem wiedzy. Osoby fizyczne można zatrudniać bezpośrednio po ukończeniu przez nich procesu edukacji (przykładowo mogą to być nowi absolwenci z tytułem magistra lub doktora), po okresie braku aktywności lub bez-robocia bądź po zakończeniu poprzedniego zatrudnienia. W tym ostatnim przypadku dane

można zdezagregować, podając informacje o pracownikach pozyskiwanych przede wszyst-kim z konkurencji, z innych przedsiębiorstw (takich jak dostawcy) lub z instytucji rządowych 7.49. Dane na temat warunków panujących na rynku pracy można gromadzić dla pracowni-ków jako całości oraz dla wysoko wykwalifikowanego personelu zaangażowanego w innowa-cje. Ważne jest, aby określić, czy pytanie dotyczy wszystkich pracowników, czy tylko pracow-ników zaangażowanych w działalność innowacyjną.

Rynki finansowe

7.50. Główną rolę w rozdzielaniu zasobów z przeznaczeniem na innowacje i inną działal-ność odgrywają rynki finansowe (Kerr, Nanda i Rhodes-Kropf, 2014). Kształtują one wysiłki in-westycyjne przedsiębiorstw w zakresie innowacji oraz rzeczywiste źródła finansowania (zob. rozdział 4).

7.51. Przy rozpatrywaniu rynków finansowania podstawowe rozróżnienie dotyczy kapi-tału własnego (equity) (dostarczanego w  zamian za udział we własności przedsiębiorstwa) i instrumentów dłużnych (debt) (prowadzącego do powstania obowiązku spłaty pożyczonej kwoty). Tabela 7.3 zawiera zestawienie różnych typów wewnętrznych i zewnętrznych źródeł finansowania. Respondenci mogą mieć trudności z przyporządkowaniem źródeł finansowa-nia do konkretnych działań, które mogą, ale nie muszą wiązać się z innowacjami, np. takich jak inwestycje w przedsiębiorstwa, fuzje i przejęcia, spłata zobowiązań lub wykup akcji przez akcjonariuszy. Alternatywną możliwością jest gromadzenie ogólnych informacji na temat fi-nansowania przedsiębiorstwa. Pytania mogą dotyczyć zachowań przedsiębiorstwa w prze-szłości w okresie obserwacji lub planów na przyszłość. Respondentów można ponadto pytać o dostępność i przystępność cenową różnych źródeł finansowania. Duże znaczenie dla badań nad finansowaniem innowacji mogą mieć dane na temat wykorzystywania wartości niemate-rialnych i prawnych jako zabezpieczenia.

Tabela 7.3. Rodzaje finansowania działalności innowacyjnej – ogólnej i szczegółowej

Źródło Rodzaj finansowania Przykłady

Wewnętrzne Zyski zatrzymane lub zbycie aktywów

Transfery i pożyczki od podmiotów zależnych lub właścicieli

Zewnętrzne Kapitał własny Akcje zwykłe

Kapitał wysokiego ryzyka (venture capital) lub kapitał podmiotów z rynku private equity

Anioły biznesu

Instrumenty dłużne Obligacje i zobowiązania, zadłużenie z konwersją na akcje

Kredyty bankowe, kredyty w rachunku bieżącym Kredyt handlowy, faktoring, leasing, zamówienia płatne z góry

Karty kredytowe

Pożyczki od rodziny i przyjaciół

Pożyczki od instytucji rządowych lub wspieranych przez rząd instytucji kredytowych

Mieszane Pożyczki/obligacje podporządkowane, finansowanie typu

mezzanine, obligacje zamienne, akcje uprzywilejowane

Transfery finansowe Dotacje i subwencje