Innowacyjność niemieckiej gospodarki

Jednym z czynników, które współcześnie determinują zjawisko konkuren-cyjności międzynarodowej jest innowacyjność. Zależność tę dostrzegł w latach dziewięćdziesiątych M.E. Porter, autor koncepcji konkurencyjnej przewagi na-rodów. Jego zdaniem o „bogactwie” danego kraju decyduje przede wszystkim zdolność jego przemysłu do innowacji i podnoszenia poziomu rozwoju gospo-darczego oraz standardów życia społeczeństwa. Pojęcie innowacji wiąże przy tym z inwestycjami w wiedzę i umiejętności zasobów ludzkich oraz z inwesty-cjami w zasoby fizyczne. Działania innowacyjne utożsamia z kolei z wdrażaniem nowych pomysłów, doskonaleniem technologii, zwiększeniem efektywności dzia-łalności oraz z wprowadzaniem nowych rozwiązań w organizacji i zarządzaniu¹⁴.

Jednym ze sposobów pomiaru innowacyjności kraju jest szacowanie wskaźnika innowacji. Na podstawie tego wskaźnika Komisja Europejska sporzą-dza tzw. Europejską Tablicę Wyników Innowacyjności, która dostarcza istotnych informacji o poziomie innowacyjności krajów Unii Europejskiej, dzieląc je na cztery grupy: liderów innowacji, kraje goniące liderów, umiarkowanych innowa-torów oraz innowainnowa-torów o skromnych wynikach. W 2011 roku RFN znalazła się wśród pięciu najbardziej innowacyjnych krajów starego kontynentu (wskaźnik innowacyjności kształtował się na poziomie 0,724). Zajęła czwarte miejsce tuż za Szwajcarią, Szwecją i Danią¹⁵. Tak wysoką pozycję Niemcy zawdzięczają m.in.

wzrostowi finansowania ze środków publicznych programów badawczych oraz zwiększonym nakładom na badania i rozwój (B+R) w sektorze prywatnym. W 2011 roku niemiecki rząd przeznaczył na ten cel o ok. 2 mld euro więcej niż w roku poprzednim. Wysokość wydatków budżetowych na naukę i oświatę oraz badania i kulturę wyniosły w tym czasie prawie 17 mld euro. Pomimo odczuwanego na świecie kryzysu gospodarczo-finansowego w 2013 roku, rząd zwiększył te wydatki

14 M.W. Weresa, Zdolność innowacyjna a konkurencyjność gospodarki Niemiec, w: Niem-cy w Unii Europejskiej. Ekonomiczna rola Niemiec, t. 1, red. M.A. Weresa, Warszawa 2004, s. 255‒259.

15 Innovation Union Scoreboard 2011, European Commission, Belgia 2012, s. 7, [http://ec.e uropa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ius-2011_en.pdf], dostęp: 24.03.2013.

o kolejne 12 mld oraz przeznaczył je na rozwój tzw. wysokiej techniki (high-tech), szczególnie w obszarze bezpieczeństwa, klimatu, energii, zdrowia i komunikacji¹⁶. Także niemieckie przedsiębiorstwa znacznie zwiększyły swoje wydatki na B+R. W 2011 roku zainwestowały ponad 50 mld euro (prawie 15% więcej niż w roku poprzednim), z czego najwięcej przedsiębiorcy z branży samochodowej wydając ok. 16 mld euro. Największe inwestycje w badania naukowe przeprowa-dziła firma Volkswagen (ok. 7,2 mld euro), tuż za nią znalazły się takie przedsię-biorstwa jak Daimler (ok. 5,6 mld euro) oraz BMW (ok. 3,4 mld euro)¹⁷. W ran-kingu przedstawiającym 1000 firm z całego świata sklasyfikowanych pod wzglę-dem wielkości wydatków na B+R, który corocznie opracowuje międzynarodowa firma konsultingowa Booz & Company, Volkswagen zajął wysokie 11 miejsce.

Tuż za nim uplasowały się Daimler oraz BMW zajmując odpowiednio 19 i 28 pozycję. Na szczycie tego rankingu znalazł się japoński koncern Toyota¹⁸.

Poza niemieckim przemysłem samochodowym znaczne wydatki na inwe-stycje w badania naukowe poniosła także branża elektroniki i mikrotechnologii.

Ten drugi co do wielkości segment przemysłowy w Niemczech wydał 13 mld euro na B+R. Dzięki tak wysokim nakładom na rozwój udało się stworzyć rynek, w którym 40% elektroniki i produktów z zakresu mikrotechniki ma mniej niż trzy lata. Kwota 6 mld została wydana na inwestycje kapitałowe, a kolejne 2 mld na szkolenia i dalszą edukację. Wszystkie te inwestycje sprawiły, że Niemcy po-strzegane są jako najbardziej atrakcyjny kraj pod względem inwestycyjnym w Europie. W rankingu Ernst & Young Europejskie Badanie Atrakcyjności Inwe-stycyjnej (European Attractiveness Survey) w 2012 roku RFN zajęła pierwsze miejsce (wynik 36%) przed Polską (10%) oraz Wielką Brytanią (8%)¹⁹. Znaczne wydatki na inwestycje w badania naukowe poniesione zostały także w branży chemiczno-farmaceutycznej. W 2011 roku, mimo wciąż obecnego kryzysu fi-nansowo-gospodarczego, zainwestowała ponad 8,8 mld euro, z czego prawie 4 mld stanowiły wydatki przemysłu farmaceutycznego. W porównaniu z rokiem poprzednim kwota ta była o 6,5% wyższa, co znalazło odzwierciedlenie m.in.

w strukturze zatrudnienia tej gałęzi. Liczba miejsc pracy zwiększyła się o ok. 3%.

W samym przemyśle farmaceutycznym zatrudnienie znalazło ponad 105,43 tys.

osób, co w porównaniu z rokiem poprzednim oznaczało wzrost o 2,2% do

16 [http://www.bundesfinanzministerium.de/Content/DE/Monatsberichte/Standardartik el_Migration/2011/03/analysen-und-berichte/b01-bundeshaushalt2011-sollbericht/bunde shaushalt-2011-sollbericht.html#doc216736bodyText15], dostęp: 24.03.2013.

17 [http://www.bmbf.de/press/3187.php], dostęp: 24.03.2013.

18 The 2012 Global Innovation 1000 Study: Making Ideas Work, Booz & Company, Nowy Jork 2012, s. 1‒14, [http://www.booz.com/media/file/BoozCo_The-2012-Global-Innovation-1000-Study.pdf].

19 [http://www.gtai.de/GTAI/Content/EN/Invest/_SharedDocs/Downloads/GTAI/Fact-sheets/

Energyenvironmental/fact-sheet-green-hydrogen-mass-energy-storage-for-future.pdf], dostęp: 06.04.2013.

spotykanego wcześniej poziomu (liczba nowych miejsc pracy była równa 2227).

Obecnie niemiecka branża chemiczno-farmaceutyczna zajmuje pierwsze miej-sce w Europie oraz czwarte na świecie pod względem wielkości obrotów (w 2010 roku obroty wynosiły ponad 180 mld euro). Wyprzedzają ją tylko Chiny (694 mld euro), USA (584 mld euro) i Japonia (214 mld euro). Jest to trzeci co do wielkości sektor gospodarczy w Niemczech, tuż za przemysłem samochodowym i elektrotechnicznym²⁰.

Kolejną branżą, w której Niemcy są pionierami, jest szeroko rozumiana branża energii odnawialnej. Długoterminowa strategia energetyczna RFN za-kłada zmniejszenie do 2050 roku w przedziale od 80% do 95% poziomu emisji gazów w porównaniu z 1990 rokiem oraz 60% udział energii odnawialnej w rynku. Znaczna część energii ma zostać pozyskana z wiatru. W 2011 r. Niemcy zajmowały pierwsze miejsce w Europie i trzecie na świecie (za Chinami i USA) pod względem posiadanych instalacji. Mocno rozwiniętą gałęzią przemysłu jest także tzw. bioenergia. W 2011 roku około 8% całkowitego końcowego zużycia energii pochodziło ze źródeł bioenergii, a 91% ciepła pozyskanego z energii odnawialnej ‒ z biomasy. Również w innych dziedzinach przemysłu energii od-nawialnej Niemcy zajmują wysoką pozycję w rankingach krajów z wysoko roz-winiętą technologią pozwalającej uzyskać „zieloną” energię. Są numerem jeden w Europie w przemyśle kogeneracji (CHP, proces technologiczny pozwalający jednocześnie uzyskać energię elektryczną i użytkową energię cieplną) oraz zaj-mują pierwsze miejsce na świecie pod względem nowo instalowanych urządzeń wykorzystujących energię świetlną²¹.

Istotne znaczenie w gospodarce Niemiec odgrywa także branża informa-cyjno-komunikacyjna. Jedne z największych inwestycji w B+R przeprowadziła w tej gałęzi firma SAP AG – międzynarodowe przedsiębiorstwo informatyczne będące dostawcą oprogramowania biznesowego ERP. W 2011 roku łączna kwo-ta wydatków na badania naukowe wyniosła ok. 2,06 mld euro, co dało firmie SAP 51 pozycję w rankingu sporządzanym corocznie przez Booz & Company²².

Innym sposobem pomiaru innowacyjności danego kraju jest analiza wskaźnika innowacyjności oraz zdolności innowacyjnej sporządzanego przez Światowe Forum Gospodarcze. W Globalnym Raporcie Konkurencyjności Niem-cy zostały bardzo pozytywnie ocenione. W grupie 144 krajów zajęły 7 pozycję, wskaźnik innowacyjności wahał się w granicach 5,4 (skala od 1‒7). Również zdolność innowacyjna niemieckiej gospodarki wypadła bardzo korzystnie na tle

20 [http://www.gtai.de/GTAI/Content/EN/Invest/_SharedDocs/Downloads/GTAI/Industry overviews/industry-overview-chemical-industry-in-germany.pdf], dostęp: 06.04.2013.

21 [http://www.gtai.de/GTAI/Navigation/EN/Invest/Industries/Energy-environmental-techn ologies/chpindustry.Html], dostęp: 06.04.2013.

22 [http://www.booz.com/de/home/Presse/Pressemitteilungen/pressemitteilung-detail/

51298663], dostęp: 06.04.2013.

innych krajów. W raporcie Światowego Forum Gospodarczego Niemcy znalazły się na 3. pozycji, tuż za Japonią (5,9) i Szwajcarią (5,8) uzyskując wynik 5,7. Tak-że pod względem jakości instytucji badawczo-rozwojowych, wydatków na B+R oraz liczby patentów RFN należy do bardzo konkurencyjnych gospodarek. W kla-syfikacji Światowego Forum Gospodarczego zajęła odpowiednio 10 (pierwsza trójka to: Izrael, Szwajcaria i Wielka Brytania), 4 (tuż za Szwajcarią, Japonią i Finlandią) oraz 7 miejsce (pierwsza trójka to: Szwecja, Szwajcaria i Finlandia)²³. Reasumując, Niemcy są jednym z wiodących krajów w zakresie innowacji.

Zajmują jedną z najwyższych pozycji w renomowanych badaniach porównawczych, takich jak Europejska Tablica Wyników Innowacyjności Komisji Europejskiej oraz Globalny Raport Konkurencyjności Światowego Forum Gospodarczego. Mocnymi stronami niemieckiego systemu innowacji są m.in. liczne inwestycje w badania i rozwój, wysokiej jakości sieć nauki mierzona np. liczbą patentów i publikacji oraz jakością instytucji badawczo-rozwojowych. Dzięki temu RFN należy do krajów wio-dących w zakresie takich dziedzin, jak przemysł samochodowy, elektrotechnika i mikrotechnologia, przemysł farmaceutyczno-chemiczny oraz energia odnawialna.