Konteksty głosowania podzielonego

Zachowanie wyborcze polegające na jednoczesnym (przy okazji jednego głosowania) udzielaniu poparcia kandydatom reprezentującym różne ugrupowania polityczne określane jest w literaturze przedmiotu jako głosowanie podzielone. Pojęcie to ukute zostało w Stanach Zjednoczonych, gdzie zapoczątkowano i rozwinięto badania nad tym fenomenem. W literaturze anglojęzycznej dla jego nazwania najczęściej wykorzystywane są następujące terminy: „split ticket voting” (głosowanie podzielone),

„ticket splitting" (podział głosów) oraz „split ticket” (podzielony głos). W niektórych pracach możemy również natrafić na określenia „divided voting” oraz „divided vote”, które jednakowoż odnoszą się do tego samego zjawiska co „split ticket voting” oraz

„split t i c k e t Zachowaniem przeciwnym do podziału głosów jest oddanie głosu spójnego, określanego w literaturze anglojęzycznej terminem „straight vote”.

Jak zatem zdefiniować głosowanie podzielone? Zgodnie z najogólniejszym ujęciem tego fenomenu głos uznaje się za podzielony jeśli wyborca W udzielił poparcia partii P w rywalizacji R, zaś w rywalizacji ~R zagłosował na partię ~P 2. Z kolei udzielenie poparcia przez wyborcę W partii P zarówno w rywalizacji R jak i ~R jest 1 Terminem „divided voting” posługują się m.in. Bany C. Burden i David C. Kimball. Para badaczy definiuje głosowanie podzielone („divided voting”) jako zachowanie obywateli, którzy dzielą („divide”) swoje głosy pomiędzy dwa główne amerykańskie ugrupowania zarówno przy okazji jednej elekcji, jak również pomiędzy wyborami organizowanymi do różnych organów. W ich opinii „ticket splitting”

stanowi szczególnie istotną formę „divided voting”, w związku z czym posługują się oboma terminami zamiennie. Termin „divided voting” pojawia się również w pracach europejskich badaczy. Wykorzystuje go m.in. włoski politolog Roberto D’Alimonte. W polskim piśmiennictwie brak jednego odpowiednika terminu “split ticket voting”. W pracy poświęconej systemowi wyborczemu Republiki Federalnej Niemiec, Janusz Janiszewski posługuje się terminami „splitting” oraz „mieszanie głosów”. Z kolei w polskim wydaniu pracy Dietera Nohlena zatytułowanej Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych, mamy do czynienia z naprzemiennym wykorzystaniem następujących określeń:

„rozdział głosów”, „podział głosów” oraz „rozczepienie głosów”. Natomiast wyborcy, którzy wyrażają swoje preferencje wyborcze poprzez jednoczesne udzielanie poparcia różnym siłom politycznym, określani są mianem „rozdzielaczy głosów”. Oczywiście każdy z powyższych terminów odnosi się do tego samego zachowania wyborczego. W niniejszej pracy, autor będzie posługiwał się terminami

„głosowanie podzielone” oraz „podział głosów”. B.C. Burden, D.C. Kimball, Why Americans Split Their Ticket. Campaign Competition, and Dmded Govemment, The University o f Michigan Press, Ann Arbor 2002, s. 2-3; R. D’Alimonte, Mixed Electoral Rtdes, Partisan Realignment, and Party System Change in Italy, [w:] Mixed Member Electoral Systems. The Best of Booth Worlds?, red. M.S. Solberg, M.P.

Wattenberg, Oxford University Press, Oxford 2003, s. 337; J. Janiszewski, System wyborczy RFN, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 156-159; D. Nohlen, Prawo wyborcze Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2004, s. 331-336 oraz s. 438.

2 B.C. Burden, G. Helmke, The Comparative Study ofSplit-Ticket Yoting, „Electoral Studies” 2009, nr 28, s. 2.

równoznaczne z oddaniem spójnego głosu. Ta minimalistyczna definicja głosowania podzielonego ma bez wątpienia dwie zasadnicze zalety. Po pierwsze, dobrze oddaje istotę tego fenomenu, która wyraża się w udzielaniu poparcia różnym ugrupowaniom.

Po drugie zwraca uwagę, iż ten rodzaj zachowania wyborczego stanowi cechę wielu systemów wyborczych, a w szczególności tych, które umożliwiają wyborcom wyrażenie preferencji wobec więcej niż jednego kandydata bądź partii politycznej.

Swoje głosy mogą podzielić zarówno obywatele, którzy przy okazji jednej wizyty w lokalu wyborczym dokonują wyboru kandydatów do kilku organów znajdujących się na różnych szczeblach władzy, jak również ci, którzy wybierając swoich reprezentantów do jednego organu dysponują co najmniej dwoma głosami. Dlatego też w różnych kontekstach wyborczych głosowanie podzielone będzie przebiegało według odmiennych schematów.

Głosowanie podzielone jest stałym elementem krajobrazu wyborczego Stanów Zjednoczonych. Amerykański elektorat wybierający swoich przedstawicieli zarówno na szczeblu krajowym (prezydent, członkowie Kongresu), stanowym (m.in. gubernator, członkowie legislatyw) jak i lokalnym, już od XVIII w. dysponuje możliwością rozdzielania głosów pomiędzy kandydatów reprezentujących różne siły polityczne.

Konstrukcja amerykańskiego systemu wyborczego umożliwia dzielenie głosów w wielu kombinacjach. Wyborca może zatem udzielić poparcia kandydatom reprezentującym partie polityczne rywalizujące m.in. w wyborach prezydenckich, gubernatorskich, lokalnych, na członków Izby Reprezentantów, Senatu czy legislatyw stanowych.

Znaczna liczba stanowisk publicznych obsadzanych w drodze elekcji sprawia, że amerykańscy wyborcy mają wiele okazji do oddania podzielonego głosu3. Zatem w kontekście amerykańskich wyborów głosowaniem podzielonym będzie udzielenie poparcia kandydatom reprezentującym różne ugrupowania rywalizujące w wyborach do różnych organów przeprowadzanych tego samego dnia i za pomocą jednej karty wyborczej4.

3 W. De Vries, L. Tarrance Jr., The Ticket-Splitters. A New Force in American Politics, William B.

Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, Michigan, 1972, s. 127-130.

4 B.C. Burden, D.C. Kimball, Why Americans Split Their Ticket..., s. 3; V.V. Chari, L.E. Jones, R Morima, The Economics o f Split-Ticket Yoting in Representative Democracies, „The American Economic Review” 1997, vol. 87, nr 5, s. 957; W. De Vries, L. Tarrance Jr., The Ticket-Splitters..., s. 29 oraz s. 125; I. McAllister, R Darcy, Sources o f Split-Ticket Voting in the 1988 American Elections,

„Political Studies” 1992, s. 695; D. Nohlen, Prawo wyborcze..., s. 438; F.U. Pappi, P.W. Tuner, Electoral Behavior in Two-Vote System: Incentnes for Ticket Splitting in German Bundestag Elections,

„European Journal of Political Research” 2002, nr 41, s. 208.

Głosowanie podzielone możliwe jest również w państwach, w których parlament i głowa państwa wyłaniane są w drodze bezpośrednich wyborów przeprowadzanych tego samego dnia. Z taką sytuacją mamy do czynienia m.in. raz na 6 lat w Meksyku oraz co 4 lata w Brazylii. W tym kontekście wyborczym głosowanie podzielone będzie równoznaczne z udzieleniem poparcia kandydatom reprezentującym różne ugrupowania rywalizujące o prezydenturę oraz mandaty w parlamencie5.

Według odmiennego schematu przebiega natomiast rozdział głosów w państwach, w których przeprowadzane są wybory do obu izb parlamentu (np.

Australia6, Belgia, Hiszpania, Rosja7, Włochy)8. W tym przypadku uznaje się, że obywatel podzielił przysługujące głosy jeżeli w wyborach do izby niższej udzielił poparcia kandydatowi innego ugrupowania, niż to na które zagłosował w wyborach do izby wyższej. W tym kontekście za szczególny uznać należy przypadek wyborów do dwuizbowego Zgromadzenia Federalnego Szwajcarii. Pomimo, iż Szwajcarzy dysponują możliwością podzielenia głosów pomiędzy kandydatów różnych ugrupowań rywalizujących w organizowanych w tym samym dniu wyborach do Rady Narodu (izba niższa) oraz Rady Kantonów (izba wyższa), dokonanie jednoznacznego rozróżnienia pomiędzy głosem spójnym a podzielonym nie jest rzeczą łatwą. W tych wyborach obywatele dysponują liczbą głosów odpowiadającą liczbie mandatów obsadzanych w danym okręgu. W 20 kantonach wybieranych jest po 2 przedstawicieli do izby wyższej, natomiast w pozostałych 6 (tzw. „półkantonach”) tylko po 1. Sytuacja komplikuje się nieco bardziej w przypadku wyborów do Rady Narodu, do której poszczególne kantony wybierają od 1 aż do 34 deputowanych. Zatem możliwą jest sytuacja, w której wyborca dysponujący aż 36 głosami udziela poparcia 36 różnym ugrupowaniom politycznym. Dlatego problematycznym staje się rozstrzygające wskazanie kiedy głosy zostały podzielone.

5 B. Ames, A. Baker, L.R. Rcnno, Split-Ticket Voting as the Rule: Voters and Permamnt Dmded Govemment in Brazil, „Electoral Studies ” 2009, vol. 28, nr 1, s. 8—20; G. Helmke, Ticket Splitting as a Electoral Insurance: The Mexico 2000 Elections, „Electoral Studies” 2009, vol. 28, nr 1, s. 70-78.

6 S. Bowler, D. Denemark, Split Ticket Yoting in Australia: Dealignment and Inconsistent Votes Reconsidered, „Australian Journal of Political Science” 1993, vol. 28, nr 1, s. 19-37.

7 S. White, R. Rose, I. McAlister, How Russia Yotes, Chatham House Publishers Inc., Chatham, New Jersey, 1997, s. 139-141.

8 B.C. Burden, G. Helmke, The Comparative Study o f Split-Ticket Voting..., s. 2; R. Lachat, Strategie Choices? Modeling Split-Ticket Voting and its Causes in Complex Electoral Setting, referat wygłoszony na Dorocznym Zjeździe Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Politycznej, Toronto, 3-6 lipca 2005, tekst dostępny pod linkiem: http://www.romain-lachat.ch/papers/ispp2005.pdf [dostępność:

19.04.2012], [s. 1-23].

Propozycje rozwiązania tego problemu podsuwają prace szwajcarskiego badacza Romaina Lachata, który proponuje by w celu rozstrzygnięcia czy wyborca podzielił głosy brać pod uwagę czy ugrupowanie, na które oddał większość głosów w wyborach do Rady Narodu, uzyskało jego poparcie również w wyborach do Rady Kantonów . Na tej podstawie możliwym staje sie wyróżnienie 3 kategorii zachowań wyborczych szwajcarskiego elektoratu:

> głos spójny: wyborca oddał wszystkie przysługujące mu w obu rywalizacjach głosy na jedno ugrupowanie;

> głos częściowo podzielony, wyborca oddał jeden z przysługujących mu głosów w elekcji do Rady Kantonów na ugrupowanie, któremu udzielił poparcia również w wyborach do Rady Narodu, zaś drugim głosem obdarzył inną partię polityczną;

> głos podzielony, ugrupowanie, które wyborca poparł w elekcji do Rady Narodu, nie uzyskało jego poparcia w wyborach do Rady Kantonów10.

Źródłem głosowania podzielonego mogą być przeprowadzane w tym samym czasie wybory do organów władzy centralnej oraz regionalnej czy też lokalnej11. W tym przypadku głosowanie podzielone będzie oznaczało udzielenie poparcia różnym ugrupowaniom rywalizującym w wyborach narodowych, regionalnych lub lokalnych.

Sytuacja ta dotyczy zarówno państw o strukturze federalnej (m.in. Kanada, Indie, Niemcy), jak również unitarnej (m.in. Izrael, Wielka Brytania). W pierwszym przypadku wyborcy będą mogli udzielić poparcia różnym siłom politycznym w jednoczesnych wyborach do organów władzy centralnej oraz poszczególnych części

9 R. Lachat, A Heterogenous Eleclorate. Political Sophistication, Predisposition Strength, and the Voting Process, Nomos, Baden-Baden, 2007, s. 118.

10 R. Lachat, Strategie Choices? Modeling Split-Ticket Yoting and its Causes in Complex Electoral Setting..., [s. 10],

11 Ch.J. Carman, R. Johns, Linking Coalition Attitudes and Split-Ticket Yoting. The Scottish Parliament Elections of 2007, „Electoral Studies” 2010, vol. 29, s. 381; J. Curtice, D. McCrone, N. McEwen, M. Marshal, R. Ormstone, Revolution or Evolution? The 2007 Scottish Election, Edinburg University Press, Edynburg 2009, s. 131; F.U. Pappi, P.W. Tuner, Electoral Behavior in Two-Vote System:

Incentives for Ticket Splitting in German Bundestag Elections..., s. 208; R. Rose, Ticket Splitting [hasło w:] International Encyclopedia o f Elections, red. R. Rose, Washington 2000, s. 311-312; A. Sanz, Split-Ticket Yoting in Multi Level Electoral Competition: European, National and Regional in Spain, [w:] The Multilevel Electoral System of UE, red. C. van der Eijk, H. Schmmit, Mannenheim 2008, s.

101-136; M.P. Wattenberg, Ticket Splitting in the United States [hasło w:] International Encyclopedia o f Elections, red. R. Rose, Washington, 2000, s. 312-314.

składowych federacji12. W drugim natomiast możliwość ta pojawi się jeśli wyborom narodowym będzie towarzyszyła elekcja do organów samorządu terytorialnego13. Warto zwrócić uwagę, że jeżeli wybory te dotyczą różnych szczebli samorządu (lokalnego, ponadlokalnego, regionalnego) obywatele również będą dysponowali szansą na obdarzenie swoimi głosami różnych partii politycznych14.

Dodatkową możliwością do dokonania podziału głosów pomiędzy różne ugrupowania dysponują obywatele Unii Europejskiej. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, iż ten rodzaj zachowania wyborczego pojawia się przy okazji przeprowadzanych tego samego dnia wyborów do Parlamentu Europejskiego oraz narodowych organów przedstawicielskich (szczebla krajowego, regionalnego lub lokalnego). Taka sytuacja miała m.in. miejsce w 1987 r., kiedy wybory europejskie, regionalne i lokalne przeprowadzono tego samego dnia w większości hiszpańskich wspólnot autonomicznych (za wyjątkiem Andaluzji, Katalonii, Galicji i Pais Vasco)15.

O możliwości dzielenia głosów decyduje nie tylko liczba wybieranych przedstawicieli, ale również charakter list wyborczych oraz możliwości pozostawione wyborcy w momencie głosowania. Oczywiście najwięcej okazji do udzielenia poparcia różnym partiom politycznym stwarzają systemy wyborcze wykorzystujące głosowanie preferencyjne oraz tzw. wolne (elastyczne) listy wyborcze. W przypadku głosowania preferencyjnego obywatele wyrażają swoje poparcie wobec poszczególnych ugrupowań lub reprezentujących je kandydatów poprzez tworzenie rankingów odzwierciedlających ich sympatie wobec rywalizujących ugrupowań. W tym przypadku głos uznać należy za podzielony jeżeli w rankingu stworzonym przez wyborcę znajdą się przedstawiciele różnych ugrupowań politycznych16. Równie ciekawa forma głosowania podzielonego występuje w tzw. systemie panachagowym, w którym wyborca dysponuje możliwością 12 Patrz szerzej m.in. artykuł poświęcony temu zagadnieniu w Indiach: K. Chandra, Why Yoters in Patronage Democracies Split Their Tickets: Tactical Votingfor Ethnic Parties, „Electoral Studies” 2009, vol. 28, nr 1, s. 21-32.

13 Okazję do podzielenia głosu pomiędzy ugrupowania rywalizujące w jednoczesnych wyborach do władz centralnych i lokalnych mieli m.in. Brytyjczycy (w latach 1979, 1997, 2001) oraz Izraelczycy (m.in. w latach 1955, 1959, 1965). A. Ariam, S. Weiss, Split-Ticket Voting in Israel, „The Western Political Quarterly” 1969, vol. 22, nr 2, s. 375-389; C. Rallings, M. Trascher, Split-Ticket Voting at the 1997 British General and Elections: An Aggregate Analysis, [w:] British Elections and Parties Review.

vol. 8. The 1997 General Elections, red. D. Denver, J. Fisher, P. Cowley, Ch. Pattie, Wyd. Frank Cass, Londyn, Portland 1998, s. 111-125; C. Rallings, M. Trascher, Explaining Split-Ticket Voting in at the 1979 and 1997 General and Local Elections in England, „Political Studies” 2003, vol. 51, s. 558-572.

14 C. Rallings, M. Trascher, Split-Ticket Yoting at the 1997 British General and Elections: An Aggregate Analysis..., s. 113.

15 A. Sanz, Split-Ticket Yoting in Multi Level Electoral Competition: European, National and Regional in Spain..., przypis 7 na stronie 127.

16 R. Darcy, Decision Heuristics: Ticket-Splitting and the Irish Voter, „Electoral Studies” 1994, vol. 13, nr 1, s. 38—49; R. Rose, Ticket Splitting [hasło w:] International Encyclopedia o f Elections..., s. 312.

stworzenia własnej listy wyborczej złożonej z kandydatów znajdujących się na listach

• 17 •

zgłoszonych przez uczestniczące w rywalizacji o mandaty ugrupowania . Stworzenie takiej listy nie oznacza nic innego, jak dokonanie podziału głosów pomiędzy różne siły polityczne. W systemie tym oddanie spójnego głosu będzie zatem równoznaczne z poparciem kandydatów wyłącznie z jednej listy partyjnej.

Również systemy wyborcze wykorzystujące głosowania kategoryczne mogą umożliwiać obywatelom dzielenie głosów. Z taką możliwością mamy do czynienia w wielomandatowych okręgach wyborczych, w których regułą rozstrzygania jest większość względna, a wyborcy dysponują liczbą głosów równą liczbie wybieranych reprezentantów18 (z taką sytuacją mieliśmy w przeszłości do czynienia m.in.

w wyborach do brytyjskiej19 oraz kanadyjskiej20 Izby Gmin, zaś obecnie w elekcji do Senatu Stanów Zjednoczonych21). W tym przypadku mianem głosowania podzielonego określane będzie zachowanie wyborcze polegające na oddaniu głosów na kandydatów ubiegających się o mandat w danym okręgu, którzy reprezentują różne ugrupowania polityczne.

Niektórzy badacze głoszą pogląd, iż głosowanie podzielone możliwe jest również w systemach powtórnego głosowania, w których warunkiem zdobycia mandatu jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów (np. wybory do francuskiego Zgromadzenia Narodowego)22. W przypadku gdy żaden z kandydatów nie zdobędzie wymaganej większości przeprowadzane jest powtórne głosowanie, w którym uczestniczą jedynie ci spośród nich, którzy spełnili określone w prawie wyborczym przesłanki (najczęściej dotyczące uzyskania pewnego poziomu poparcia). Zdaniem niektórych badaczy to właśnie organizowanie II tury głosowania umożliwia wyborcom dzielenie głosów. Według nich głosowaniem podzielonym jest sytuacja, w której wyborca w II turze głosowania udziela poparcia kandydatowi reprezentującemu inne ugrupowanie, niż to na które zagłosował w I turze. W kontekście wcześniejszych 17 M. Gallagher, P. Mitchell, Introduetion to Electoral Systems, [w:] The Political Consequences of Electoral Systems, red. M. Gallagher, P. Mitchell, Oxfbrd University Press, Oxford 2008, s. 10;

R- Lachat, Strategie Choices? Modeling Split-Ticket Yoting and its Causes in Complex Electoral Setting..., [s. 3].

18 R. Lachat, Strategie Choices? Modeling Split-Ticket Yoting and its Causes in Complex Electoral Setting..., [s. 3].

19 R. Rose, Ticket Splitting [hasło w:] International Encyclopedia of Elections..., s. 311.

20 L. Massicotte, Canada: Sticking to First-Past-the-Post for the Time Being, [w:] The Politics of Electoral System, Oxford University Press, Oxford 2005, s. 102-103.

21 B.C. Burden, D.C. Kimball, Why Americans Split Their Ticket..., s. 127—156; M.P. Fiorina, Divided Govemment, Macmillan Publishing Company, Nowy Jork, Maxwell Macmillan Canada, Toronto, Maxwell Macmillan International, Nowy Jork, Oxford, Singapur, Sidnej 1992, s. 41-44.

22 R. Rose, Ticket Splitting [hasło w:] International Encyclopedia of Elections..., s. 312.

rozważań na temat pojęcia głosowania podzielonego pogląd ten uznać należy za nieuzasadniony. We wszystkich wcześniej omawianych sytuacjach podział głosów miał miejsce w przypadku głosowania przeprowadzanego jednego dnia, w trakcie którego wyborcy wyrażają poparcie wobec niezmienionej grupy kandydatów. Tymczasem w przypadku systemu większości bezwzględnej mamy do czynienia z dwoma, przeprowadzanymi w różnym czasie głosowaniami, w których wyborcom przedstawiane są dwa różne zestawy kandydatów. Pamiętać również należy o zróżnicowanym charakterze obu głosowań. Jako, że obsadzenie mandatu już w I turze stanowi rzadkość, zasadnym jest określenie tego etapu jako wstępnej selekcji kandydatów (poprzez eliminację najsłabszych spośród nich). Dopiero w powtórzonym głosowaniu zapadają decydujące dla ostatecznego wyniku wyborów rozstrzygnięcia.

Nie należy również zapominać, iż pomiędzy obiema turami w dalszym ciągu toczy się kampania wyborcza. W związku z tym bardziej uzasadnionym wydaje się określanie wyborców, którzy w obu głosowaniach udzielają poparcia różnym ugrupowaniom, mianem ,party shifters” 23. W literaturze przedmiotu termin ten używany jest w odniesieniu do osób które, pod wpływem kwestii poruszanych w trakcie kampanii bądź osobowości kandydatów, zmieniają swoje preferencje polityczne w trakcie jednej elekcji24.

23 W. De Vries, L. Tarrance Jr., The Ticket-Splitters. A New Force in American Politics.. s. 126.

24 Przeprowadzona w tej części pracy analiza pojęcia głosowania podzielonego oraz kontekstów wyborczych, w których ten rodzaj zachowania może się pojawić sugeruje, że również polski elektorat dysponuje wieloma możliwościami do udzielenia poparcia różnym siłom politycznym. W pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę na wybory do trójszczeblowego samorządu terytorialnego. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie by wyborca wybierający tego samego dnia swoich przedstawicieli do rady gminy (miasta), rady powiatu i sejmiku województwa udzielił poparcia różnym ugrupowaniom politycznym. Jednakże ze względu na brak hierarchicznego podporządkowania pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu, ten rodzaj zachowania wyborczego zdaje się nie rodzić poważniejszych konsekwencji politycznych. Głosowanie podzielone jest także możliwe na szczeblu gminnym, gdzie z wyborów powszechnych pochodzi nie tylko organ stanowiący ale również wykonawczy. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż konsekwencje polityczne wynikające z podziału głosów w przypadku wyborów gminnych mogą mieć szczególnie doniosły charakter. Powierzenie władzy wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi) oraz większość w radzie wywodzącym się z różnych obozów politycznych, może skutkować licznymi konfliktami oraz politycznymi impasami utrudniającymi zarządzanie na najniższym szczeblu samorządu terytorialnego. Również wybory parlamentarne stwarzają polskiemu elektoratowi możliwość do dzielenia głosów. Okazją do tego są przeprowadzane tego samego dnia wybory do Sejmu i Senatu RP. Trudno jednakże wskazać na konsekwencje tego zachowania, gdyż w polskiej praktyce wyborczej dotychczas nie zdarzyło się by zwycięzca rywalizacji sejmowej nie dysponował również większością w izbie wyższej. Pamiętać również należy, iż w latach 1989—2007 polscy wyborcy mieli aż siedmiokrotnie szansę podzielenia swoich głosów w wyborach senackich przeprowadzanych w okręgach wielomandatowych, w których regułą rozstrzygania była większość względna. Dopiero w 2011 r. w wyborach do Senatu wprowadzono jednolity system jednomandatowych okręgów wyborczych (na podstawie art. 260 § 1 Kodeksu wyborczego z 5 stycznia 2011 r.)