Konwergencja rynkowa i regulacyjna

Konwergencja rynkowa polega na łączeniu się podmiotów gospodarczych oraz posiadaniu przez tych samych akcjonariuszy udziałów w przedsiębiorstwach, któ-re działają na różnych sektorach rynku⁹². W konwergencji rynkowej i regulacyj-nej możemy mówić o dwustopniowości procesu. W fazie pierwszej łączą się rynki telekomunikacyjny i informatyczny, w drugiej zaczynają się przenikać z rynkiem

nologii telekomunikacyjnych, „Networld” z dnia 1 czerwca 2004 r., [online] http://www.networld.pl/

artykuly/308323_1/Ewolucja.technologii.telekomunikacyjnych.html (dostęp 13 stycznia 2012 r.).

86 Por. A. Ilciów, Konwergencja mediów…, art. cyt., s. 244.

87 H. Jenkins, Kultura konwergencji…, dz. cyt., s. 21.

88 Por. A. Małachowski, Konwergencja i hybrydyzacja…, art. cyt., s. 226.

89 Por. B. Jaskowska, O kulturze…, art. cyt., [online].

90 Por. M. Drożdż, Konwergencja mediów…, art. cyt., s. 90.

91 Por. K. Kopecka-Piech, Koncepcje konwergencji…, art. cyt., s. 18–19.

92 Por. A. Budziewicz-Guźlecka, Konwergencja jako podstawowy warunek…, art. cyt., s. 13.

medialnym. Niektórzy dodają do tego etap trzeci: przenikanie się ww. rynków z  rynkiem rozrywki. Ekonomiści ponadto rozróżniają rynkową konwergencję poziomą i pionową. Pozioma polega na łączeniu się przedsiębiorstw w ramach jednego łańcucha wartości, np. dostawcy infrastruktury, zaś pionowa na łączeniu się przedsiębiorstw z różnych obszarów (np. dostawca infrastruktury i operator)⁹³. Może także zaistnieć sytuacja, gdy fi rmy, które wcześniej prowadziły działalność jednego rodzaju wydzielają ze swych struktur kolejne podmioty, które zaczynają się zajmować nowym typem działalności⁹⁴.

Konwergencja na tym poziomie pociąga za sobą konieczność dokonania pew-nych modyfi kacji prawa („konwergencja prawna”)⁹⁵. Regulacje prawne nie za-wsze nadążają za rozwojem możliwości technicznych mediów. W dotychczasowym porządku prawnym mieliśmy do czynienia z różnorodnością regulacji prawnych poszczególnych mediów, która zachodziła na poziomach strukturalnej różnorod-ności kategorii medialnych, normatywróżnorod-ności etyczno-prawnej czy terytorialróżnorod-ności.

Różne rodzaje mediów podlegały innym regulacjom ze względu na terytorium, na którym działały. Dochodziło nawet do paradoksalnych sytuacji, w których te same kanały telewizyjne, nadające jednak z innych krajów, podlegały innym systemom prawnym, a nawet innej ocenie etycznej przekazywanych treści. A przecież niektó-re zagadnienia, związane z mediami domagają się jednoznacznych i integralnych regulacji etycznych i prawnych (można wymienić tu przykładowo kwestie koncen-tracji rynku medialnego, ochrony dzieci przed treściami demoralizującymi i inne).

Pojawiające się w tym obszarze tendencje integracyjne wynikają bardziej z doraź-nych, pragmatycznych rozwiązań zauważonych i zdiagnozowanych problemów niż są wynikiem jasnej, sprecyzowanej koncepcji zintegrowanej wielopoziomowej re-gulacji mediów⁹⁶. Takie próby nadania rynkom telekomunikacyjnym i medialnym pewnych ogólnych zasad są jednak stale podejmowane⁹⁷.

Niewątpliwie ogromny wpływ na kształt rynków ekonomicznych oraz ich ure-gulowań prawnych ma rzeczywistość Internetu, który umożliwia nie tylko zgru-powanie dużej ilości uczestników rynku, ale również przełamanie barier politycz-nych i geografi czpolitycz-nych. Daje przez to początek głębokim ekonomicznym i prawnym przemianom. Wiele powstających na rynku instytucji nie zajmuje się wprost wy-twarzaniem, ale ma związek z informacją – jej natychmiastowym przepływem i przetwarzaniem przy jednoczesnym utrzymaniu komunikacji między

uczestnika-93 Por. K. Kopecka-Piech, Koncepcje konwergencji…, art. cyt., s. 18–19.

94 Por. A. Budziewicz-Guźlecka, Konwergencja jako podstawowy warunek…, art. cyt., s. 13.

95 Por. J. Beliczyński, Strategie działania…, art. cyt., s. 69.

96 Por. M. Drożdż, Konwergencja mediów – tendencje, modele…, art. cyt., s. 89–90.

97 Por. A. Newman, J. Zysman, Transforming Politics in the Digital Era, w: J. Zysman, A. Newman (red.), How Revolutionary Was the Digital Revolution?: National Responses, Market Transitions, And Global Technology, Stanford 2006, s. 406.

mi transakcji. Dochodzą tu również kwestie takie, jak np. monitorowanie zacho-wań klientów, kreowanie ich profi li na podstawie zebranych danych oraz bieżąca kontrola zachowań klienta, co ociera się już o naruszenie prywatności i wymaga osobnych uregulowań prawnych⁹⁸. Jednak nadawanie w Internecie również sta-nowi pewnego rodzaju problem dla prawodawców, którzy muszą ująć w spójnych przepisach prawnych dwa – dotychczas funkcjonujące niezależnie od siebie – sek-tory telekomunikacji oraz radiofonii i telewizji. Istotnym dylematem jest, jak po-dejść od strony regulacji do technologii i usług konwergentnych⁹⁹.

Próbą innego niż dotychczas spojrzenia na kwestie regulacyjne jest postulat skupienia się na aspekcie „zawartości”, niezależnie od środka (medium) jej prze-noszenia¹⁰⁰ (mimo że w prawodawstwie widać póki co tendencję odwrotną, czego dowodem może być próba uregulowania pewnych kwestii, dotyczących zawarto-ści Internetu w Polsce w ramach nowelizacji prawa prasowego i wywołana przy tej okazji dyskusja, które z internetowych gatunków mogą być zaliczone w zakres pojęcia „prasa”, a które ex defi nitione są z niego wykluczone). K. Kopecka-Piech przypomina, że w Europie jednym z zasadniczych dokumentów wskazujących na regulacyjne problemy związane z konwergencją mediów, telekomunikacji i tech-nologii informatycznych jest przytaczana już „Zielona Księga” z 1997 r. Inicjuje ona dążenie do uregulowania komunikacji elektronicznej, zapewniając konku-rencję, wykorzystanie efektów konwergencji dla wzbogacenia oferty produktów i usług oraz ochrony podstawowych zasad społeczeństwa informacyjnego¹⁰¹.

M. Drożdż podkreśla z kolei rolę dwóch ważnych faktorów integrujących i sa-moregulujących media, za jakie uznaje wolny rynek mediów oraz płaszczyznę etyczną. Zwłaszcza „płaszczyzna etyczna o jednoznacznym i uniwersalnym charak-terze może i powinna stanowić podstawową płaszczyznę integracji medialnej”¹⁰², zaś „jednoznaczność, uniwersalność i naturalność takiej etyki mediów może za-gwarantować paradygmat personalistyczny, który czyni osobę ludzką, z jej warto-ścią i godnowarto-ścią, podstawowym kryterium wartościowania etycznego”¹⁰³.

Zdaniem A. Budziewicz-Guźleckiej, w związku ze zjawiskiem konwergencji mediów, przed prawodawcami stoją liczne zadania i wyzwania. Powinni oni przede

98 Por. T. Ciesielczyk, G. Wartas, Rynek w Internecie, w: A. Łapińska, E. Wędrowska (red.), Informa-cja w społeczeństwie XXI wieku, Olsztyn 2004, s. 267–272.

99 Por. Dong-Hee Shin, Convergence of Telecommunications, Media and Information Technology, and Implications for Regulation, „info” (czasopismo elektroniczne) 2006, vol. 8, Iss. 1, s. 43, [online]

http://www.emeraldinsight.com/journals.htm?articleid=1537454 (dostęp 23 lutego 2012 r.).

100 Por. K. Kopecka-Piech, Koncepcje konwergencji…, art. cyt., s. 18; autorka przytacza tam postulat K. Jakubowicza.

101 Por. K. Kopecka-Piech, Koncepcje konwergencji…, art. cyt., s. 19.

102 M. Drożdż, Konwergencja mediów – tendencje, modele…, art. cyt., s. 90.

103 Tamże.

wszystkim upowszechnić postępowanie konsultacyjne. Pożądana także byłaby in-tegracja organów regulacyjnych, która pozwoliłaby na spójne stosowanie postano-wień. Regulatorzy powinni również w swych działaniach promować konkurencję opartą na mechanizmach rynkowych, a także uwzględniać zjawisko konwergencji w działaniach regulacyjnych. Ważną dziedziną będzie również nakładanie na ope-ratorów pewnych obowiązków (spełnianie określonych celów społecznych poprzez świadczenie usług powszechnych oraz udostępnianie sieci innym podmiotom w celu świadczenia usług). Ponadto regulator powinien czuwać nad sytuacją na rynku, by nie dopuścić do objęcia pozycji monopolistycznej przez jeden z podmiotów¹⁰⁴.