Własność i prywatność – spór o ACTA - Internet a prawo

Digitalizacja, cyberprzestrzeń i rzeczywistość wirtualna

1.3. Różne aspekty funkcjonowania i regulacji Internetu

1.3.2. Internet a prawo – pytania i wyzwania

1.3.2.2. Własność i prywatność – spór o ACTA

Osobną kwestią – bardzo szeroką i wymagającą osobnego opracowania – jest za-gadnienie praw autorskich w Internecie¹³⁹. Autor wspomina o nim, gdyż niejako na styku kwestii prawa autorskiego oraz kontroli nad Internetem mieści się spra-wa, która na przełomie 2011 i 2012 roku zbulwersowała opinię publiczną na całym świecie, zwłaszcza w Europie. Chodzi tu o słynne protesty przeciw wprowadzeniu ACTA¹⁴⁰. ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement) to międzynarodowe

po-136 Tamże, s. 53–54.

137 W. Sonczyk, Wątpliwości związane z defi nicją normatywną pojęcia „prasa”, „Media – Kultura – Spo-łeczeństwo” 2008, nr 3, s. 52.

138 Por. M. Matuzik, Prawna i etyczna regulacja…, art. cyt., s. 164–165. Jak zauważa K. Stasiuk-Krajew-ska, problematyka etyki w Internecie jest dość złożona. Z reguły jest rozpatrywana na trzech płasz-czyznach: etyki dziennikarstwa internetowego, relacji między rozpowszechnieniem się Internetu a defi niowaniem podstawowych dla społeczeństw liberalnych wartości (jak np. prawda, wolność słowa) czy wreszcie relacji między Internetem a systemem wartości jego użytkowników. Ponadto można wymienić tu kwestię pozadziennikarskiego komunikowania się w Internecie (czaty, fora etc.). Por. K. Stasiuk-Krajewska, O (nie)nowych konsekwencjach…, art. cyt., s. 40–41. Więcej na temat netykiety, historii jej powstania, istoty oraz obszerne omówienie wybranych netykiet – zob.

W. Olszewski, B. Sowińska, Savoir-vivre w komunikacji internetowej, w: E. Laskowska, M. Kuciński (red.), Internet a relacje międzyludzkie, Bydgoszcz 2010, s. 217–226.

139 Obszernie i wyczerpująco niektóre z tych kwestii omawia J. Kulesza, Ius Internet. Między prawem a etyką, Warszawa 2010.

140 Pełną treść ACTA w języku polskim zob.: Decyzja Rady w sprawie zawarcia umowy handlowej do-tyczącej zwalczania obrotu towarami podrobionymi między Unią Europejską i jej Państwami

Człon-rozumienie, dotyczące zwalczania naruszeń własności intelektualnej. Prace nad nim były prowadzone w tajemnicy od 2006 r., a inicjatorami były Stany Zjedno-czone i Japonia. Umowa obejmowała kraje takie jak: Australia, Kanada, Japonia, Republika Korei, Meksyk, Maroko, Nowa Zelandia, Singapur, Szwajcaria i USA, miała także objąć kraje UE. Treść umowy została zredagowana przez prawników amerykańskich z uwzględnieniem zasad legislacji typowej dla systemów prawa anglosaskiego, dlatego też analiza jej tekstu dla prawników europejskich jest za-daniem trudnym i może prowadzić do wielu wątpliwości i rozbieżności¹⁴¹. Choć treścią umowy miała być zasadniczo ochrona praw autorskich, to jednak niektó-re jej postanowienia (zwłaszcza art. 27) zostały przez opinię publiczną odebrane jako próba ograniczenia wolności w Internecie i kontroli władzy nad Internetem (nieliczne ostrzeżenia na ten temat pojawiały się w Sieci znacznie wcześniej¹⁴², jednak dopiero bezpośrednio przed podpisaniem umowy sprawa została szerzej nagłośniona przez organizacje pozarządowe). Spowodowało to szeroko zakrojone protesty społeczne w wielu krajach Europy. Wynikały one m.in. z zaniepokojenia sposobem procedowania umowy (tajnością negocjacji i faktem, że opinia publicz-na nie była w wystarczającym stopniu informowapublicz-na o negocjacjach publicz-nad ACTA i następstwach jej wprowadzenia). Rada UE decyzję o podpisaniu umowy podjęła na posiedzeniu 15–16 grudnia 2011 r., w którym brali udział ministrowie rolnictwa i rybołówstwa (zatem resortów, które zasadniczo nie mają nic wspólnego z treścią ACTA). Tłumaczono to faktem, że kraje UE uzgodniły przystąpienie do porozu-mienia na szczeblu eksperckim; w takim przypadku jest przyjętą praktyką, że for-malną decyzję podejmują bez dyskusji ministrowie na dowolnym posiedzeniu¹⁴³.

kowskimi, Australią, Kanadą, Japonią, Republiką Korei, Meksykańskimi Stanami Zjednoczonymi, Królestwem Marokańskim, Nową Zelandią, Republiką Singapuru, Konfederacją Szwajcarską i Sta-nami Zjednoczonymi Ameryki 2011/0167 (NLE), 24 czerwca 2011 r., EUR-Lex – dostęp do aktów prawnych Unii Europejskiej, [online]

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri-=COM:2011:0380:FIN:PL:PDF (dostęp 27 czerwca 2012 r.). Stan prac nad ACTA w Parlamencie Europejskim można monitorować na bieżąco na stronie: Procedure fi le: EU/Australia, Canada, Ja-pan, Korea, Mexico, Morocco, New Zealand, Singapore, Switzerland and United States Anti-Counter-feiting Trade Agreement (ACTA) 2011/0167(NLE), aktualizacja: 27 czerwca 2012 r., [online] http://

www.europarl.europa.eu/oeil/popups/fi cheprocedure.do?id=592498 (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

141 Por. Zespół Chabasiewicz Kowalska i Partnerzy, K. Orzeł, M. Stankiewicz, ACTA – co to jest, jakie niesie skutki i co zmieni, „Wirtualne Media” z 15 lutego 2012 r., [online] http://www.wirtualneme-dia.pl/artykul/acta-co-to-jest-jakie-niesie-skutki-i-co-zmieni (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

142 Por. P. Waglowski, O tym się mówi: Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA), blog „Vagla.pl”

z 30 maja 2008 r., [online] http://prawo.vagla.pl/node/7899 (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

143 Por. Narada u premiera w sprawie kontrowersyjnego dokumentu, tvn.24.pl z 23 stycznia 2012 r., [on-line] http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/narada-u-premiera-w-sprawie-kontrowersyjnego-dokumentu,198146.html (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

Nie wydaje się jednak, by te tłumaczenia uspokoiły protestujących; raczej wręcz przeciwnie¹⁴⁴.

Mimo protestów, umowa została podpisana w Tokio 26 stycznia 2012 r., choć 5 krajów odmówiło jej podpisania (ofi cjalnie: ze względu na przedłużającą się pro-cedurę upoważnienia ambasadorów do podpisania umowy)¹⁴⁵. Protesty społeczne spowodowały jednak w krajach Unii niepokój przed ratyfi kowaniem umowy – ko-lejne kraje ogłaszały wstrzymanie procedury ratyfi kacji. Niepewny stał się także dalszy los ACTA w obliczu jej głosowania w Parlamencie Europejskim (do raty-fi kacji umowy wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego oraz wszystkich krajów UE z osobna)¹⁴⁶.

Na temat dalszych losów ACTA musiało zająć stanowisko 5 komisji Parlamen-tu Europejskiego: prawna (JURI), rozwoju (DEVE), ds. przemysłu (ITRE) oraz wolności obywatelskich (LIBE) oraz handlu międzynarodowego (INTA). Ta ostat-nia opiostat-nia miała decydujące znaczenie. 21 czerwca 2012 r. INTA (stosunkiem gło-sów 19 do 12; m.in. głosami polskich europarlamentarzystów) zarekomendowała odrzucenie ACTA w głosowaniu plenarnym¹⁴⁷. Odbyło się ono 4 lipca 2012 r.

Róż-144 W tym miejscu warto również wspomnieć bardzo ciekawą intuicję dr. Bartosza Miki, wypowiedzia-ną podczas konferencji naukowej „Społeczeństwo sieciowe – pomiędzy wolnością i zniewoleniem”

9 marca 2012 r. w Poznaniu – czy sprzeciwy wobec ACTA nie były w istocie jednym z przejawów powstawania społeczeństwa sieciowego, które oparte jest na przepływie wiedzy i informacji? Pro-test przeciw ACTA byłby więc w istocie proPro-testem przeciwko blokowaniu swobodnego przepływu.

Za komentarz mogą też posłużyć słowa K. Krzysztofka: „Młode pokolenie jest podatne na krytykę globalizacji, bo jest karmione przez alterglobalistów, którzy ukazują jej ciemniejsze oblicze. Inter-net jednak młodzi ludzie kochają, choć przecież jest on jej głównym wehikułem. Netterom spod znaku Web 2.0 doskwierała władza defi niowania wszystkiego przez właścicieli praw autorskich, którzy mogą każde-go artystę kupić i narzucić mu styl twórczości, czy przez netokratów (…) Go-ogle, Yahoo!, Amazona, którzy są nienasyconymi wielorybami pożerającymi plankton. Określa się ich jako Triple Players – potrójnych graczy, którzy koncentrowali w swoich rękach wszystkie trzy newralgiczne zasoby: za-wartość, łącza, dostęp”. K. Krzysztofek, Web 2.0. „Morderca” czy dobro-czyńca ludzkości?, w: M. Niezgoda, M. Świątkiewicz-Mośny, A. Wagner (red.), com.unikowanie się w zmieniającym się społeczeństwie, Kraków 2010, s. 370.

145 Por. O. Solon, The EU signs up to Acta, but French MEP quits in protest, „Wired” z 26 stycznia 2012 r., [online] http://www.wired.co.uk/news/archive/2012-01/26/eu-signs-up-to-acta (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

146 „Do procesu ratyfi kacji ACTA stosuje się postanowienia Konwencji wiedeńskiej o prawie trak-tatów. Stroną umowy ma być też Unia Europejska. Z uwagi jednak na fakt, że część materii ob-jętych ACTA nie należy do kompetencji UE przyznanych jej w traktach, a na mocy art. 5 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej wszelkie kompetencje nieprzyznane UE pozostają przy państwach członkowskich, także poszczególne państwa będące państwami członkowskimi zostały zaproszo-ne do podpisania i ratyfi kowania ACTA”. Zespół Chabasiewicz Kowalska i Partzaproszo-nerzy, K. Orzeł, M. Stankiewicz, ACTA – co to jest…, art. cyt.

147 Por. J. Niklas, K. Szymielewicz, Gra o ACTA, strony Fundacji Panoptykon, opubl. 15 czerwca 2012 r., [online] http://panoptykon.org/wiadomosc/gra-o-acta (dostęp 27 czerwca 2012 r.); A. Sło-jewska, Parlament Europejski nie chce ACTA, „Rzeczpospolita” z 22 czerwca 2012 r., [online]

nica głosów była dla zwolenników ACTA miażdżąca: 478 europosłów głosowało przeciw umowie, tylko 9 „za”, a 165 wstrzymało się od głosu¹⁴⁸. Nie pomógł nawet rozpaczliwy apel 130 organizacji zrzeszających twórców i fi rmy z całej Europy¹⁴⁹. Pytanie tylko brzmi – na ile „podczas głosowania w Parlamencie Europejskim wy-grało przekonanie, że własność intelektualna nie może być egzekwowana z naru-szeniem pewnych podstawowych zasad, które gwarantują wolny i otwarty Interne-t”¹⁵⁰, a na ile decyzja europosłów wynikała z obawy przed utratą głosów wyborców, którzy w zmasowany sposób wyrażali swój sprzeciw dla ACTA?¹⁵¹

Decyzja Parlamentu oznacza, że Unia Europejska nie przystąpi do ACTA. Ozna-cza też, że europosłowie nie chcieli czekać z głosowaniem na opinię Trybunału Spra-wiedliwości UE o zgodności ACTA z prawem UE i prawami podstawowymi¹⁵². Co więcej, może się okazać, że próba wprowadzenia ACTA będzie przysłowiowym wy-laniem dziecka z kąpielą: niepotrzebne dołączenie do przepisów, które miały chro-nić własność intelektualną, przepisów mogących spowodować ingerencję w wolności

http://www.rp.pl/artykul/10,896127-Parlament-Europejski-nie-chce-ACTA.html (dostęp 27 czerw-ca 2012 r.).

148 Por. Parlament Europejski odrzucił umowę ACTA, „Wirtualne Media” z 4 lipca 2012 r., [online]

http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/parlament-europejski-odrzucil-umowe-acta (dostęp 5 lipca 2012 r.).

149 Por. Wydawcy apelują do europosłów: poprzyjcie ACTA, „Wirtualne Media” z 3 lipca 2012 r., [on-line] http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/wydawcy-apeluja-do-europoslow-poprzyjcie-acta (do-stęp 5 lipca 2012 r.).

150 Stawka większa niż ACTA – wygrana w Parlamencie Europejskim!, strony internetowe fundacji „Pa-noptykon” z 4 lipca 2012 r., [online] http://panoptykon.org/wiadomosc/stawka-wieksza-niz-acta-wygrana-w-parlamencie-europejskim (dostęp 5 lipca 2012 r.).

151 Por. Parlament Europejski odrzucił…, art. cyt. P. Waglowski komentuje tę sytuację w następują-cy sposób: „To, co się dzisiaj stało w Parlamencie Europejskim, denastępują-cyzja w sprawie ACTA, nie jest przejawem określonej wizji świata parlamentarzystów. To działanie pod wpływem lobby i pod wpływem strachu. Z jednej strony silne naciski grup interesów, które zabiegają o silniejszą ochronę tego, co już wywalczyli (a więc modeli biznesowych z XIX wieku, którym zagraża „społeczeń-stwo informacyjne” bez tych wszystkich barier i monopoli informacyjnych, bez praw wyłącznych).

Z drugiej strony lobby aktywistów, którzy potrafi li przestraszyć deputowanych. Czego się prze-straszyli? Pewnie tego, że nie rozumieją Internetu, że nie spodziewali się, że dzięki nowym i wciąż rozwijającym się środkom społecznego przekazu ludzie mogą się skrzyknąć, a nawet przekonać się nawzajem, by wyjść na ulicę przy –22 stopniach Celsjusza (...).Milcząca zwykle masa ludzi potrafi ła się zmobilizować i niejako zmusić „przedstawicieli Narodu”, by nie poddawali się tak łatwo grze fi nansowych interesów (kasa rządzi światem) w ciałach wybieralnych, a decydujących. To prawdo-podobnie sprowokuje tych, którzy zdecydują się w kolejnych wyborach pewne nowe hasła wypisać na sztandarach kampanii wyborczych. Tego też przestraszyli się – jak przypuszczam – dzisiejsi parlamentarzyści. Jeśli nie da się zwalczyć rewolucji, to trzeba stanąć na jej czele. W przeciwnym wypadku tłum zmiecie dzisiejszych liderów i zastąpi ich innymi”. P. Waglowski, Parlament Europej-ski odrzucił #ACTA, czyli preludium do dramatycznych wyborów, blog „Vagla.pl” z 4 lipca 2012 r., [online] http://prawo.vagla.pl/node/9814 (dostęp 5 lipca 2012 r.).

152 Por. J. Niklas, K. Szymielewicz, Gra o ACTA, art. cyt.; A. Słojewska, Parlament Europejski nie chce ACTA, art. cyt.

obywatelskie, może zaowocować nie tylko odrzuceniem samej umowy, ale również tym, że rządy państw, z obawy przed krytyką społeczną, zdecydują się na liberali-zację prawa ochrony własności intelektualnej. Zatem próba wprowadzenia ACTA przyniosłaby efekt dokładnie odwrotny do zamierzonego¹⁵³. Odrzucenie ACTA nie oznacza jednak całkowitego zaprzestania prac nad ochroną własności intelektualnej – pytanie brzmi, czy prawo pójdzie w stronę liberalizacji przepisów, czy też – ulega-jąc naciskom wydawców i fi rm zarządzaulega-jących prawami autorskimi – część postano-wień, zawartych w ACTA zostanie „przemyconych” w innej formie?

Wcześniej z podobnymi protestami spotkały się akty prawne SOPA (Stop On-line Piracy Act) oraz PIPA (Protect-IP Act) w USA¹⁵⁴. Oczywiście, trzeba tu za-uważyć podstawową i znaczącą różnicę między ACTA a SOPA i PIPA. ACTA jest umową międzynarodową, natomiast SOPA i PIPA są dokumentami wewnętrznego prawa USA.

Jak się jednak wydaje, wielkie korporacje nie ustaną w działaniach na rzecz kon-troli Internetu. Po SOPA i PIPA w Stanach Zjednoczonych wiosną 2012 r. poja-wiły się informacje na temat CISPA, czyli Cyber Intelligence Sharing and Protection

153 Por. K. Baranowska, W. Wybranowski, Twórcy: rząd zgodzi się na kradzież, „Rzeczpospolita”

z 22 czerwca 2012 r., [online] http://www.rp.pl/artykul/10,896142-Tworcy--rzad-zgodzi-sie-na-kra-dziez.html (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

154 Więcej na ten temat zob. ACLU Letter on SOPA (opubl. 16 listopada 2011 r.), [online] https://www.

eff.org/sites/default/fi les/fi lenode/Statement%20to%20HJC%20SOPA%2011-16-11.pdf (dostęp 27 czerwca 2012 r.); P. Higgins, After the Hearing: SOPA Down But Not Yet Out, „Electronic Fron-tier Foundation” (opubl. 22 listopada 2011 r.), [online] https://www.eff.org/deeplinks/2011/11/

sopa-down-not-yet-out (dostęp 27 czerwca 2012 r.); P. Waglowski, Internet Society przeciwko pro-jektowi amerykańskiej ustawy SOPA, blog „Vagla.pl” z 16 grudnia 2011 r., [online] http://prawo.

vagla.pl/node/9601 (dostęp 27 czerwca 2012 r.); What Is SOPA? Blog „Gizmodo.com” z 17 stycznia 2012 r., [online] http://gizmodo.com/5877000/what-is-sopa (dostęp 27 czerwca 2012 r.); A. Schatz, What Is SOPA Anyway? A Guide to Understanding the Online Piracy Bill, „The Wall Street Journal”

z 18 stycznia 2012 r., [online] http://online.wsj.com/article/SB1000142405297020373530457716726 1853938938.html (dostęp 27 czerwca 2012 r.); Professors’ Letter in Opposition to „Preventing Real Online Threats to Economic Creativity and Theft of Intellectual Property Act of 2011” (PROTECT-IP Act of 2011, S. 968) (opubl. 5 lipca 2011 r.), [online] https://www.eff.org/sites/default/fi les/

fi lenode/SOPA%20House%20letter%20with%20PROTECT%20IP%20letter%20FINAL.pdf (dostęp 27 czerwca 2012 r.); P. Higgins, Wrapping Up a Week Of Action Against SOPA, „Electronic Frontier Foundation” (opubl. 16 grudnia 2011 r.), [online] https://www.eff.org/deeplinks/2011/12/

wrapping-week-action-against-sopa (dostęp 27 czerwca 2012 r.); P. Waglowski, Amerykańska ad-ministracja usiłuje chyba gasić pożar wywołany pracami nad SOPA i innymi ustawami, blog „Vagla.

pl” z 17 stycznia 2012 r., [online] http://prawo.vagla.pl/node/9628 (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

Roboczy tekst PIPA: S. 968: Preventing Real Online Threats to Economic Creativity and Theft of Intellectual Property Act of 2011, „Govtrack.us” z 26 maja 2011 r., [online] http://www.govtrack.us/

congress/bills/112/s968/text (dostęp 27 czerwca 2012 r.). Roboczy tekst SOPA: H.R. 3261: Stop On-line Piracy Act, „Govtrack.us” z 26 października 2011 r., [onOn-line] http://www.govtrack.us/congress/

bills/112/hr3261/text (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

Ponadto stan prac nad SOPA w Kongresie USA można monitorować na stronie: http://www.go-vtrack.us/congress/bills/112/hr3261 (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

Act – kolejnym aktem prawnym, popieranym przez korporacje (m.in. Microsoft, Symantec, Oracle, Boeing, Intel), który bardzo szeroko defi niowałby pojęcie „cy-berzagrożenia”, dając przy tym rządom szerokie możliwości inwigilowania osób, podejrzanych o kradzież tajnych rządowych dokumentów lub piractwo¹⁵⁵. Z kolei na początku czerwca 2012 r. pojawiły się doniesienia o próbach ograniczenia anoni-mowości w Internecie przez Unię Europejską. Związane było to z faktem, że w maju tego roku Komisja Europejska przyjęła „Europejską strategię na rzecz lepszego Internetu dla dzieci”, w której zapisano zalecenia stosowania urządzeń i systemu uwierzytelniania tożsamości i identyfi kacji osób w Internecie. Przeciwnicy regulacji zwracają uwagę, że anonimowość w Internecie stanowi istotną część prawa do wol-ności wypowiedzi i prywatwol-ności w Internecie. Ponadto stowarzyszenia pozarządowe, zajmujące się bezpieczeństwem i prywatnością w Internecie wyraziły zaniepokojenie dopuszczeniem blokowania stron internetowych jako metody ograniczania dostę-pu do nielegalnych treści oraz wykorzystywania prywatnych fi rm do egzekwowania prawa w Internecie, np. monitorowania działań podejmowanych przez użytkow-ników¹⁵⁶. Natomiast na początku lipca 2012 r. kanadyjski prawnik Michael Geist zaalarmował opinię publiczną, że negocjowana obecnie umowa handlowa między Unią Europejską a Kanadą (CETA – Canada – EU Trade Agreement) zawiera prze-pisy bliźniaczo podobne do tych, które znajdowały się w odrzuconej ACTA. Jego zdaniem, podpisanie CETA miałoby służyć jako mechanizm, umożliwiający wejście w życie niechcianych przez opinię publiczną uregulowań¹⁵⁷.

Jak widać z przedstawionej analizy, kwestia kontroli Internetu oraz praw au-torskich w Internecie wzbudza coraz większe emocje i dyskusje. Z jednej strony mamy do czynienia z szlachetnym, choć czasem nieco naiwnym przekonaniem, że Internet powinien pozostać czymś na kształt rezerwatu, gdzie nie obowiązują przepisy prawa. Jest to pogląd nie do końca odpowiedzialny, gdyż Internet prze-nika się coraz mocniej z rzeczywistością realną, a poza tym – jako twór ludzki – musi podlegać jakimś regulacjom prawnym, podobnie jak ocenie etycznej. Wyjęcie tego obszaru spod regulacji w istocie byłoby wydaniem go na pastwę przestępców, terrorystów i hakerów; byłoby zgodzeniem się na prawo silniejszego. Jednak In-ternet jest przestrzenią specyfi czną i ta specyfi ka powinna zostać uwzględniona przy stanowieniu przepisów prawa. Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy władza

155 Por. CISPA czyli nowa SOPA – o co tu chodzi, „Gazeta.pl” z 11 kwietnia 2012 r., [online] http://

technologie.gazeta.pl/internet/1,113840,11518449,CISPA_czyli_nowa_SOPA___o_co_tu_chodzi.

html (dostęp 14 kwietnia 2012 r.).

156 Por. O. Górzyński, Unia chce nadzoru Internetu, „Rzeczpospolita” z 7 czerwca 2012 r., [online] http://

www.rp.pl/artykul/10,888397-Unia-chce-nadzoru-Internetu.html (dostęp 27 czerwca 2012 r.).

157 Por. M. Geist, ACTA Lives: How the EU & Canada Are Using CETA as Backdoor Mechanism To Revive ACTA, informacja na stronie osobistej Michaela Geista z 9 lipca 2012 r., [online] http://

www.michaelgeist.ca/content/view/6580/135/ (dostęp 11 lipca 2012 r.).

chce inwigilacji Internetu w stopniu, który jest naruszeniem podstawowych wolno-ści obywatelskich. Jak słusznie zauważa K. Krzysztofek, widać zatem rysujący się konfl ikt między pospólnym kreowaniem zasobów a ich prywatnym zagospodaro-waniem; między wprowadzeniem idei Web 2.0 choćby do upowszechniania wiedzy, a tendencją do jej monetyzowania i zamykania dostępu do niej za terminalami płatności (dodajmy – niemałych płatności). Z jednej strony pokusa ekonomicz-nej kontroli obiegów informacji przez reżim własności intelektualekonomicz-nej, z drugiej zaś bezprecedensowa szansa na wykorzystanie technologii sieciowych do tworze-nia nowych treści niskim kosztem i przy zachowaniu szybkości dostępu do nowej, w ten sposób stworzonej, wiedzy. Uspołecznienie tak rozumianej wiedzy należy uważać za kulturowy fundament rodzącego się społeczeństwa¹⁵⁸.

Batalia o kształt prawnych regulacji Internetu nadal trwa i na pewno doczeka-my się w niej jeszcze niejednego starcia.

1.3.3. (Nie)trwałość internetowych publikacji, czyli archiwizacja zasobów Sieci¹⁵⁹

Strony WWW są jedną z form komunikacji w Internecie; może nawet dla wielu są pierwszym skojarzeniem z Internetem. Są one także przedmiotem badań naukowych i analiz. Stają się coraz bardziej uznawanym źródłem nie tylko bieżącej informacji, ale także wartościowej wiedzy historycznej¹⁶⁰. Niektóre ze stron internetowych moż-na uzmoż-nać – ze względu moż-na ich walory merytoryczne lub/i estetyczne – za element dziedzictwa kulturowego. Problemem jest jednak ich efemeryczność. Ok. 44% stron WWW znika przed upływem roku z powodu np. likwidacji instytucji, zakończenia projektów czy też zastępowania jednych wersji stron – nowszymi¹⁶¹. Inne badania

158 Por. K. Krzysztofek, Internet uspołeczniony. Web 2.0 jako zmiana kulturowa, w: P. Francuz, S. Ję-drzejewski (red.), Nowe media i komunikowanie wizualne, Lublin 2010, s. 51–52.

159 Treść niniejszego podpunktu została zaprezentowana w formie referatu w języku angielskim na międzynarodowej konferencji naukowej „Megatrendy a Media”, organizowanej przez Uniwersy-tet św. Cyryla i Metodego w Trnavie w kwietniu 2012 r. i przesłana do publikacji pokonferencyjnej.

160 Por. F. Kłębczyk, M. Jędralska, Serwis „Archiwum Internetu” na tle ogólnych problemów archiwiza-cji zasobów sieciowych, „Biuletyn EBIB” 2012, nr 1(128), s. 1, [online] http://www.nowyebib.info/

biuletyn/archiwum-numerow/916-ebib-12012-1283 (dostęp 24 marca 2012 r.).

161 Por. L. Derfert-Wolf, Archiwizacja Internetu — wprowadzenie i przegląd wybranych inicjatyw,

„Biuletyn EBIB” 2012, nr 1(128), s. 1, [online] http://www.nowyebib.info/biuletyn/archiwum-nu-merow/897-ebib-12012-1282 (dostęp 24 marca 2012 r.), s. 1. G. Gmiterek rozwijając tę myśl za-uważa, że „większość dostępnych dzisiaj dokumentów ma formę elektroniczną. Co więcej, duża ich część – wcześniej funkcjonująca w sieci – znika i nie jest już indeksowana przez narzędzia wyszukiwawcze. W wielu przypadkach dobrze nam znane internetowe strony ewoluują w kierun-ku coraz bardziej zaawansowanych technologicznie i treściowo przedsięwzięć, a ich dawniejsze wersje popadają w niebyt i zapomnienie. Tylko nieliczne funkcjonują przez dłuższy czas w swo-jej pierwotnej, niezmienionej wersji. Nie zmienia to jednak faktu, że dla badaczy światowej sieci znikanie elektronicznych treści wiąże się z dużymi problemami w odtworzeniu tego, jak by nie

wskazują, że przeciętna strona WWW żyje ok. 50 dni¹⁶². I właśnie owa nietrwałość internetowych treści (niekiedy bardzo cennych) jest jednym z głównych motywów archiwizacji¹⁶³.

Problem archiwizacji zasobów internetowych od dawna porusza wyobraźnię informatyków i badaczy, jednak póki co stworzenie projektu, który zabezpieczałby całość dostępnych w Internecie treści, jednocześnie przechowując je w niezmie-nionej postaci i udostępniając internautom na całym świecie, należy jeszcze do sfery marzeń¹⁶⁴. To wszystko sprawia, jednak, że próby takiej archiwizacji stają się materią poważnych projektów. Idea promowania działań na rzecz zachowania cyfrowego dziedzictwa zdobywa coraz więcej zwolenników, ubywa natomiast jej przeciwników¹⁶⁵. Jak wskazuje M. Wilkowski, przeciwnicy idei archiwizacji zaso-bów Sieci odwołują się zazwyczaj do trzech argumentów: 1. Archiwizacja Internetu jest nieracjonalna ze względu na jakość zabezpieczanych zasobów; 2. Archiwizacja Internetu jest nieracjonalna, ponieważ Internet archiwizuje się sam; 3. Archiwiza-cja Internetu jest nieracjonalna ze względu na koszty takiej iniArchiwiza-cjatywy i wielkość zasobów¹⁶⁶. Argumenty te jednak odpiera J. Masanes w swej książce „Web Archi-ving”, wskazując, że Internet jednak nie archiwizuje się sam, zaś rozwój techniki sprawia, że produkuje się coraz bardziej pojemne, a przy tym coraz tańsze nośniki

W dokumencie Media w analogowym i CYFROWYM świecie (Stron 64-78)