1 Internet i komputery
5. Specyfi kacja systemu DNS w 1984 r
DNS – (ang. Domain Name System, system nazw domenowych) to „system serwerów oraz protokół komunikacyjny zapewniający zamianę adresów znanych użytkownikom Internetu na adresy zrozumiałe dla urządzeń tworzących sieć kom-puterową. W systemie DNS dokonuje się zmiana nazw (adresów) domenowych na adresy IP. System opiera się na kilkunastu serwerach głównych – zwanych rootami.
Na świecie jest wiele serwerów DNS, które odpowiadają za obsługę poszczegól-nych domen internetowych. Domeny mają strukturę drzewiastą, na szczycie znaj-duje się 13 głównych serwerów (root servers) obsługujących domeny najwyższego poziomu (TLD – Top Level Domains)”28. Adres IP, o którym mowa, to kombinacja (dotychczas) 4 liczb w zakresie od 0 do 255, oddzielonych kropkami (w rzeczy-wistości jest to liczba 32-bitowa, zapisana w postaci czterech oktetów). Serwery DNS29 zajmują się „tłumaczeniem” literowych domen na numery IP30. Systemem DNS od strony organizacyjnej zajmują się IANA i ICANN31 – dwie instytucje,
któ-operacyjnych. „Paczką” w rozumieniu transmisji sieciowej jest tzw. pakiet, zwany inaczej datagra-mem. Każdy pakiet składa się z nagłówka oraz obszaru danych. Nagłówek zawiera dane odbiorcy, a także określa zawartość danego pakietu”. T. Galanciak, Internet – historia powstania, art. cyt.
28 System DNS: czyli o tym, jak działa system nazw w Sieci, „Strefa Domeny” z 12 sierpnia 2009 r., [online]
http://strefadomeny.pl/index.php/2009/08/system-dns-czyli-o-tym-jak-dziala-system-nazw-w-sieci/
(dostęp 30 stycznia 2012 r.). Za najbardziej popularną na świecie domenę jest uważana domena .com (obecnie w Sieci istnieje ponad 100 mln takich aktywnych domen). Pierwsza domena .com została zarejestrowana 15 marca 1985 r. Por. 27 lat domeny .com, „Wirtualne Media” z 19 mar-ca 2012 r., [online] http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/27-lat-domeny-com-infografi ka (dostęp 22 marca 2012 r.).
29 Więcej na ich temat zob. Domain Name Servers, „Internet. The World’s First Web Published Book” (2000–2012), [online] http://www.livinginternet.com/i/iw_dns_dns.htm (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
30 Por. R. Chandramouli, S. Rose, Secure Domain Name System (DNS) Deployment Guide. Re-commendations of the National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg (USA) 2010, s. (2–1)–(2–7), [online] http://csrc.nist.gov/publications/nistpubs/800-81r1/sp-800-81r1.pdf (dostęp 30 stycznia 2012 r.); Jak działają domeny, system DNS?, Zrozumieć System Nazw Domenowych,
„Di.pl” z 5 września 2007 r., [online] http://www.di.pl/index.php?showtopic=4293 (dostęp 30 stycz-nia 2012 r.). Ciekawym zjawiskiem jest nabieranie przez adresy internetowe cech nazw własnych, czy wręcz przekształcanie się ich w nazwy własne. Adres internetowy zwykle zaczyna się od kodu http://www., po którym następuje nazwa domeny. Po pierwszym członie i kropce następuje do-mena najwyższego poziomu (zarezerwowana dla państw i instytucji, np. .pl dla Polski). Widzimy, jak główny człon domeny często zaczyna stanowić nazwę własną fi rmy czy instytucji, do tego pi-sany jest wielką literą, np. „Militaria. pl”, „Allegro.pl”. Przy czym widać dwa zjawiska: w języku mówionym kropka nie jest zaznaczana; ponadto coraz częściej jako nazwa własna funkcjonuje tylko główny człon domeny (np. „Allegro”). Por. A. Nowakowska-Kutra, Internet w języku jako źró-dło nadawania znaczeń codzienności, w: J. Mucha (red.), Nie tylko Internet. Nowe media, przyroda i „technologie społeczne” a praktyki kulturowe, Kraków 2010, s. 40–41.
31 ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) jest prywatną, globalną, nie na-stawioną na zysk organizacją, zarządzającą Internetem. Jej tworzenie dobiegło końca w 2000 r.
Siedziba mieści się w Marina del Rey w Kalifornii. To właśnie ta organizacja przydziela adresy IP,
re nadzorują ogólne zasady przyznawania nazw domen i adresów IP. Zajmują się wyłącznie domenami najwyższego poziomu (np. .pl, .gov, .com, .eu) pomiędzy kra-je lub wybrane organizackra-je i przekazują im prawa do zarządzania tymi domenami.
Z kolei te kraje lub organizacje z reguły przekazują prawa do zarządzania dome-nami w obrębie swojej domeny najwyższego rzędu pomniejszym organizacjom32.
Jednak dotychczasowy system adresów IP (tzw. IPv4)33 okazał się zbyt szczupły na dynamicznie rozwijającą się Sieć. Jesteśmy świadkami wyczerpywania się puli dostępnych numerów IP34. Stąd też konieczne było opracowanie nowego protoko-łu, który dawałby pod tym względem większe możliwości. Nosi on nazwę IPv635. 8 czerwca 2011 r. był Światowym Dniem IPv6; wtedy to na jeden dzień internetowi giganci przełączyli się na protokół IPv636. Prawie rok po tym wydarzeniu – 6 czerwca 2012 r. przeprowadzono wdrożenie IPv6 na stałe37. Powszechnie uważa się, że brak
ustala parametry protokołów i zarządza nazwami domen. Obowiązują w niej te same reguły, które zostały stworzone w początkach Internetu: duch otwartości społeczności internetowej, decentra-lizacja, dążenie do konsensusu i autonomia. Por. M. Castells, Galaktyka Internetu. Refl eksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, tł. T. Hornowski, Poznań 2003, s. 43.
32 Niektóre kraje uzyskały domeny krajowe bardzo atrakcyjne dla mediów i biznesu – np. Mikronezja . fm, a wyspy Tuvalu na Pacyfi ku – .tv, co sprawia, że liczne rozgłośnie rejestrują tam swoje fi rmy, by posługiwać się łatwymi do zapamiętania, atrakcyjnymi adresami internetowymi (np. www.bbc.tv).
Por. W. Gogołek, Komunikacja sieciowa…, dz. cyt., s. 57–58. Warto również w tym miejscu zwrócić uwagę na problem tzw. cybersquattingu, czyli piractwa domenowego, które „przejawia się w reje-strowaniu przez osoby fi zyczne lub prawne szeregu adresów internetowych, zawierających element cudzego znaku towarowego (fi rmy lub innego oznaczenia odróżniającego przedsiębiorstwa) wy-łącznie w celu zmuszenia podmiotu prawa do znaku towarowego (lub innego oznaczenia) do za-płaty odpowiedniej kwoty w zamian za rezygnację z pierwszeństwa do takiego adresu”. R. Chmu-ra, Piractwo domenowe (cybersquatting) – wybrane zagadnienia, w: T. Zasępa, R. Chmura (red.), Internet – fenomen społeczeństwa informacyjnego, Częstochowa 2001, s. 252. Więcej na ten temat zob. także: M. Kosecki, Cybersquatting czyli kto ma prawo do domeny internetowej?, w: A. Adamski, M. Laskowska (red.), Nowe media – możliwości i pułapki, Poznań–Opole 2011, s. 81–90; R. Chmu-ra, Arbitraż w sprawach domen internetowych, w: T. Zasępa, R. Chmura (red.), Internet i nowe technologie – ku społeczeństwu przyszłości, Częstochowa 2003, s. 263–270.
33 Zob. IPv4, „Wikipedia” (ostatnia aktualizacja 22 stycznia 2012 r.), [online] http://pl.wikipedia.org/
wiki/Ipv4 (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
34 Przewidywane daty wyczerpania się puli adresów IPv4 w różnych strefach geografi cznych świata zob.: IPv4 Address Report, [online] http://www.potaroo.net/tools/ipv4/index.html (dostęp 30 stycz-nia 2012 r.).
35 Więcej na temat protokołu IPv6 zob.: Polskie WikiIPv6, [online] http://www.pl.ipv6tf.org/wiki/index.
php/Strona_g%C5%82%C3%B3wna (dostęp 30 stycznia 2012 r.); IPv6, „Wikipedia” (ostatnia ak-tualizacja 30 grudnia 2011 r.), [online] http://pl.wikipedia.org/wiki/IPv6 (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
36 Światowy dzień IPv6 tuż tuż, „Nadchodzi IPv6” z 20 maja 2011 r. [online] http://ipv6.org.pl/node/13 (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
37 Por. Światowe wdrożenie IPv6, „Nadchodzi IPv6” z 18 stycznia 2012 r., [online] http://ipv6.org.
pl/%C5%9Bwiatowe-wdro%C5%BCenie-ipv6 (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
tego kroku byłby zagrożeniem dla rozwoju Internetu38. Tak więc 6 czerwca 2012 r.
należy dopisać jako kolejną ważną datę – kamień milowy – w historii Internetu39. 6. Kolejne przekształcenia ARPANETU, a w końcu jego zamknięcie i zastąpienie
przez nowsze rozwiązania.
Początkowo Sieć została podzielona na dwie odrębne części: wojskowy MILNET oraz cywilny, naukowo-akademicki ARPANET. ARPANET jako prze-starzały został ostatecznie wyłączony w 1990 r. Jego rolę przejęły inne sieci40. 7. Opracowanie protokołu WWW w 1990 r.
WWW oznacza World Wide Web – „ogólnoświatowa sieć”. To rozwiązanie tech-niczne zostało stworzone przez Tima Bernersa-Lee dla potrzeb współpracy na-ukowców. Pierwowzorem był program komputerowy o nazwie „Enquire Within”, który umożliwiał stworzenie zależności, mających charakter hipertekstowy, między różnymi informacjami w dokumencie, nad którym aktualnie trwały prace. Z czasem Berners-Lee chciał, by takie hipertekstowe połączenia między poszczególnymi do-kumentami mogły być dostępne także w sieci lokalnej, a jeszcze później – w Inter-necie. Za datę opracowania pierwszego protokołu WWW przyjmuje się rok 1990, pierwsza przeglądarka (pracowała w trybie tekstowym na systemie Unix) powstała w 1991 r. Przełomem jednak było stworzenie w 1993 r. przez Marka Andreessena
38 W stanowisku z dnia 9 sierpnia 2011 r. prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (regulatora ryn-ku telekomunikacyjnego w Polsce) zauważa, że „wyczerpywanie się dostępnej adresacji IP w wersji czwartej (IPv4) niesie za sobą liczne ryzyka dla przedsiębiorców oraz użytkowników. Brak dostępnej adresacji IPv4 ograniczy możliwość podłączania nowych użytkowników z wykorzystaniem adresacji publicznej, zwiększy wykorzystanie nieefektywnej technologii NAT (Network Address Translation) oraz uniemożliwi oferowanie nowych usług oraz rozwiązań. (...) migracji z protokołu IPv4 do IP6 nie powinno się traktować wyłącznie w kategorii zagrożenia, a przejścia na nową technologię wyłącznie w kontekście wyczerpywania się puli adresów IPv4. Migracja do wersji szóstej daje przedsiębiorcom możliwość świadczenia bardziej zaawansowanych usług wykorzystujących zalety protokołu IPv6 (...) oraz pozwoli ograniczyć koszty istniejącej infrastruktury (...). Należy jednakże mieć na uwadze, że przejście na IPv6 nie oznacza końca użytkowania adresów IPv4, wymagane jest bowiem dokonywa-nie translacji pomiędzy adresami IPv4 i IPv6 do czasu kiedy będzie możliwe pełne przejście na nową adresację. Tak więc każdy podmiot oferujący klientom swojej sieci adresy IPv6 będzie nadal musiał posługiwać się adresacją IPv4 po to, aby zapewnić swoim klientom możliwość dostępu do zasobów sieci korzystającej z adresów IPv4”. Stanowisko Prezesa UKE w sprawie IPv6, Strony internetowe Urzędu Komunikacji Elektronicznej, opublikowano 9 sierpnia 2011 r., ostatnia aktualizacja 19 wrze-śnia 2011 r. [online] http://www.uke.gov.pl/uke/index.jsp?place=Lead07&news_cat_id=168&news_
id=7056&layout=3&page=text (dostęp 30 stycznia 2012 r.).
39 Więcej zob. na stronie http://www.worldipv6launch.org/ (dostęp 7 lipca 2012 r.).
40 Por. A. Miełżyńska, Narodziny i rozwój Internetu…, art. cyt., s. 12.
przeglądarki Mosaic, która w niesamowity sposób ułatwiła korzystanie z Interne-tu i przyczyniła się do masowej popularyzacji protokołu WWW w Internecie41. 8. Wreszcie dynamiczny rozwój internetowych usług, fi rm i struktury samej Sieci42.
W wydanym 10 lat temu, w 2001 roku opracowaniu „Media. Komunikacja.
Biznes elektroniczny” czytamy słowa, które były dość śmiałą – jak na tamte czasy – próbą przewidzenia, w którą stronę i jak szybko potoczy się rozwój Internetu.
B. Jung stwierdza tam: „Internet nie stał się jeszcze poważnym konkurentem dla mediów tradycyjnych, a stworzone przez niego rynki i produkty dopiero zaczyna-ją kształtować wokół siebie nowe wzory komunikowania społecznego”43. Ponadto zauważa (z perspektywy roku 1998!), że „nadzieje na wielką ekspansję detaliczne-go handlu elektronicznedetaliczne-go nie materializują się jeszcze”, ale za to „rozwój nowych technologii zapisu, transmisji i dystrybucji danych sprawiają wrażenie, że Internet ma techniczne możliwości stania się doskonałym „supermedium”, integrującym ze sobą prasę, fi lm, wideo, telewizję, książkę z przemysłem rozrywkowym, hazardem, telekomunikacją, reklamą i handlem detalicznym”44.
Dla nas, żyjących pod koniec 2012 roku, słowa te wydają się czymś oczywistym – pamiętajmy jednak, że w chwili, gdy były pisane, niektóre techniczne aspekty In-ternetu, jak choćby strumieniowa transmisja dźwięku i obrazu, były jeszcze dość nie-doskonałe. Dość wspomnieć, że internetowy komunikator Skype, który dzięki swym przełomowym algorytmom kompresji dźwięku zrewolucjonizował technologię inter-netowej łączności, został stworzony dopiero w roku 200345, zaś portal youtube.com, który dziś jest swoistym symbolem internetowych fi lmów i fi lmików – w 2005 r.46
41 Por. J. Zieliński, Początki World Wide Web, „Winter. Wiadomości Internetowe” z 7 maja 1996 r., [online] http://www.winter.pl/poczatki.html (dostęp 4 maja 2012 r.).
42 Więcej na temat historii Internetu i przewidywań kierunków jego rozwoju, które miały miejsce pod koniec lat 90. XX w. zob.: B.M. Leiner i in., The Past and Future History of the Internet, „Commu-nications of the ACM” 1997, vol. 40, no. 2, s. 102–108. Na temat obecnych futurologicznych wizji Internetu więcej w dalszej części niniejszej monografi i.
43 B. Jung, Rozwój rynku multimediów, w: B. Jung (red.), Media. Komunikacja. Biznes elektroniczny, Warszawa 2001, s. 193.
44 Tamże.
45 Twórcami Skype’a byli Niklas Zenström oraz Janus Friis. Łączność przez komunikator Skype opie-ra się na połączeniach peer-to-peer oopie-raz protokole VoIP (Voice over Internet Protocol). Oprócz rozmów, Skype umożliwia przesyłanie obrazu wideo oraz wiadomości tekstowych, wymianę plików oraz nagrywanie rozmów. Umożliwia także (choć już odpłatnie) dzwonienie na telefony stacjonar-ne i komórkowe. Por. A. Thomann, Skype – A Baltic Success Story, [onlistacjonar-ne] https://infocus.credit-su-isse.com/app/article/index.cfm?fuseaction=OpenArticle&aoid=163167&coid=7805&lang=EN (dostęp 21 listopada 2011 r.); About Skype [online] http://about.skype.com/ (dostęp 21 listopada 2011 r.); A. Miełżyńska, Narodziny i rozwój Internetu…, art. cyt., s. 15.
46 Twórcami YouTube’a byli Chad Hurley, Steve Chen oraz Jawed Karim – trzej koledzy pracujący w fi rmie PayPal. Serwis rozkwitł dzięki klipom z telewizji kablowej i sieciowej. Jednak najbardziej niespodziewany wpływ YouTube’a na ewolucję mediów, związany jest z amatorskimi fi lmami