Władcy domen, czyli kto rządzi Internetem?

Jednym z powszechnych mitów o Internecie jest to, że nie istnieją żadne instytu-cje, sprawujące nad nim kontrolę i pieczę. Jest to pogląd błędny, przy czym trzeba zaznaczyć, że instytucje te powstały na drodze samoregulacji twórców wspólnoty internetowej – przede wszystkim techników i pracowników akademickich. Najważ-niejszą rolę wśród tych organizacji ogrywa IETF (Internet Engineering Task Force), który skupia ponad 100 grup roboczych i czuwa nad funkcjonowaniem interneto-wych protokołów i innymi standardami. Ciałem zarządzającym jest IAB (Internet Architecture Board). Nazwy domen i adresy IP użytkownikom z całego świata przy-znaje wspomniany już ICANN. Kolejna organizacja to ISOC (Internet Society).

W zamierzeniach jest ona przyszłym „rządem” lub Organizacją Narodów Zjedno-czonych internetowej wspólnoty. Zadaniem ISOC jest wypracowywanie rozwiązań dotyczących technicznych, prawnych, ekonomicznych i podatkowych aspektów In-ternetu; ISOC doradza też w tych kwestiach rządom poszczególnych państw⁸⁶.

W opublikowanym w 2005 r. raporcie tzw. Grupy Roboczej ds. Zarządzania Internetem (Working Group on Internet Governance), złożonej z 40 przedstawicieli rządów, sektora prywatnego i przedstawicieli społecznych, zarządzanie Internetem zostało zdefi niowane jako „przyjęcie i stosowanie, odpowiednio i zgodnie z pełnio-ną przez siebie rolą, przez rządy, sektor prywatny i społeczeństwo obywatelskie

85 Ostatni towarzysz. Z Kazimierzem Mijalem, szefem kancelarii Bieruta, emigrantem do Albanii i Chin, ostatnim prawdziwym komunistą, rozmawia Robert Mazurek, brak daty opubl., [online] http://www.

geocities.ws/lbc_1917_2/183wywiadmijal.htm (dostęp 7 lipca 2012 r.). Wywiad ukazał się w 30. nu-merze miesięcznika „Nowe Państwo” w roku 2001.

86 Por. J. van Dijk, Społeczne aspekty nowych mediów, tł. J. Konieczny, Warszawa 2010, s. 187–188.

wspólnych zasad, norm, przepisów, procedur decyzyjnych i programów działania, które kształtują ewolucję i wykorzystanie Internetu”⁸⁷.

Jednak obecnie trwa dyskusja na temat tego, kto powinien kontrolować Inter-net. Wielu rządom nie w smak jest fakt, iż ogólnoświatowa sieć kontrolowana jest przez organizacje de facto prywatne. Pojawiają się glosy, domagające się globalnej kontroli nad Internetem przez wspólnotę międzynarodową (choć nie do końca jasne jest, jakie instytucje miałyby z ramienia tejże wspólnoty sprawować kontro-lę). Z uwagi na międzynarodowy charakter instytucji, które zarządzają Internetem i które chciałyby mieć wpływ na zarządzanie nim, batalia ta nabiera charakteru po-litycznego. Trzeba też zwrócić uwagę, że zarządzanie Internetem nie ogranicza się li tylko do spraw ściśle technicznych, jak przydzielanie adresów IP, ale w szerszym rozumieniu obejmuje m.in. kwestie praw autorskich, bezpieczeństwa, przydziału widma częstotliwości bezprzewodowych, ochronę konsumenta, kwestie podpisu elektronicznego i inne. Za każdy z tych obszarów odpowiada jakaś organizacja lub agenda, a często obszary ich kompetencji łączą się i przenikają, co nie ułatwia działania⁸⁸.

Głos w dyskusji zabrał m.in. Parlament Europejski w Rezolucji z dnia 15 czerw-ca 2010 r. w sprawie zarządzania Internetem: kolejne działania (2009/2229(INI)) i akurat tę wypowiedź należy oceniać pozytywnie. Internet nazwany jest niej „glo-balnym publicznym dobrem” oraz „niezbędnym narzędziem propagowania ini-cjatyw demokratycznych, debaty politycznej, poznawania technologii cyfrowych i upowszechniania wiedzy”, zaś „dostęp do Internetu jest uzależniony od korzysta-nia z szeregu praw podstawowych i jednocześnie je gwarantuje”. Dokument po-nadto podkreśla potrzebę „stworzenia odpowiednich zabezpieczeń przed nowymi formami nadzoru, kontroli i cenzury przez podmioty publiczne lub prywatne, aby swoboda dostępu do Internetu i ochrona życia prywatnego były realne, nie zaś iluzoryczne”.

W kwestii zarządzania Internetem stoi na stanowisku, że „aby uchronić intere-sy UE i zachować Internet jako globalne publiczne dobro, zarządzanie Internetem powinno opierać się na szerokim modelu, który równoważyłby udział sektorów publicznego i prywatnego, unikając dominacji ze strony jakiejkolwiek pojedyn-czej jednostki lub grupy jednostek oraz prób podejmowanych przez państwa lub ponadnarodowe organy, by kontrolować przepływ informacji w Internecie, jed-nocześnie współdziałając z wielostronnymi procesami w zakresie zarządzania Internetem”, zaś „rządy powinny unikać angażowania się w zwykłe zarządzanie

87 Por. E. Murawska-Najmiec, Informacja na temat działań społeczności międzynarodowej na rzecz ob-jęcia Internetu systemem prawa przy jednoczesnej ochronie swobody wypowiedzi i informacji, Analiza Biura KRRiT 2005, nr 7, s. 7.

88 Por. tamże, s. 5.

Internetem, powstrzymać się od szkodliwej innowacji i konkurencji za sprawą nie-potrzebnych, uciążliwych i restrykcyjnych uregulowań i nie próbować kontrolować tego, co jest i powinno pozostać globalnym dobrem wspólnym”. Ponadto „wzywa rządy do zaprzestania narzucania ograniczeń w dostępie do Internetu w drodze cenzury, blokowania, fi ltrowania lub na inne sposoby” oraz „podkreśla, że wszel-kie ograniczenia uznane za niezbędne powinny być ograniczone do koniecznego minimum w społeczeństwie demokratycznym, opierać się na prawie i być skutecz-ne i proporcjonalskutecz-ne”. Odnosi się także bezpośrednio do działalności ICANN, IANA i innych przedsiębiorstw, zajmujących się rejestracją domen, proponując szereg usprawnień w ich fi nansowaniu i działaniu⁸⁹.

W innym dokumencie, Rezolucji z 5 maja 2010 r. „Nowa agenda cyfrowa dla Europy: 2015.eu” znalazło się stwierdzenie, że „do 2013 r. każde gospodarstwo domowe w UE powinno uzyskać dostęp do szerokopasmowego Internetu po kon-kurencyjnej cenie” (choć dziś raczej można stwierdzić, że pozostanie ono jedynie pobożnym życzeniem); zachęca również do szkolenia obywateli w zakresie korzy-stania z Internetu⁹⁰.

Z kolei, zdaniem jednego z założycieli Google’a, Sergieja Brina, trzy obecnie istniejące największe zagrożenia dla otwartego Internetu to rządy, które chcą mieć kontrolę nad komunikowaniem się obywateli, przemysł rozrywkowy walczą-cy z piractwem (co stało się dla wielu bardziej oczywiste po zamieszaniu w sprawie ACTA) i fi rmy IT, np. Apple lub Facebook, które tworzą zamknięte platformy apli-kacji, narzucają rynkowi wiele swoich reguł, które nie sprzyjają innowacji, a także ograniczają dostęp do danych⁹¹.

89 Por. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie zarządzania Inter-netem: kolejne działania (2009/2229(INI)), strony internetowe Parlamentu Europejskiego (ost.

aktualizacja 27 maja 2011 r.)., [online]

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA-&reference=P7-TA-2010-0208&language=PL&ring=A7-2010-0185 (dostęp 18 kwietnia 2012 r.);

P. Waglowski, Rezolucja w sprawie „zarządzania internetem” – cenzura, domeny, prywatność i prawo do zapomnienia..., „VaGla.pl” z 21 czerwca 2010 r., [online] http://prawo.vagla.pl/node/9129 (do-stęp 18 kwietnia 2012 r.).

90 Por. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 maja 2010 r. w sprawie nowej agendy cyfrowej dla Europy: 2015.eu (2009/2225(INI)), strony internetowe Parlamentu Europejskiego (aktualizacja 11 lutego 2011 r.), [online]

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference-=P7-TA-2010-0133&language=PL (dostęp 18 kwietnia 2012 r.).

91 Por. M. Maj, Cenzura i rynek IT zagrażają sieci – mówi współzałożyciel Google, „Dziennik Internau-tów” z 16 kwietnia 2012 r., [online] http://di.com.pl/news/44747,0,Cenzura_i_rynek_IT_zagrazaja_

sieci_-_mowi_wspolzalozyciel_Google.html (dostęp 18 kwietnia 2012 r.); I. Katz, Web freedom faces greatest threat ever, warns Google’s Sergey Brin, „The Guardian” z 15 kwietnia 2012 r., [ online] http://

www.guardian.co.uk/technology/2012/apr/15/web-freedom-threat-google-brin (dostęp 18  kwietnia 2012 r.).