Rzeczpospolita zerojedynkowa, czyli meandry cyfryzacji

Po pierwsze, trzeba zwrócić uwagę na szerokość znaczenia pojęcia „cyfryzacja”

(digitalizacja). Najczęściej termin ten jest defi niowany w oparciu o jego znacze-nie techniczne. W najpopularznacze-niejszym rozumieniu przyjmuje się, że cyfryzacja to

„proces przetwarzania elektrycznego sygnału analogowego (ciągłego w funkcji czasu) na dyskretny ciąg cyfr, najczęściej binarnych, reprezentowanych w torze przesyłowym przez impulsy elektryczne o unormowanym kształcie”⁴⁷. Kod binar-ny nawiązuje wprost do cyfrowości nowych mediów i oznacza, że wszystko, co two-rzymy, zapisywane jest w systemie zerojedynkowym i przechowywane na dysku komputera jako zbiór bitów. Bit (ang. binary digit) to najmniejsza ilość informa-cji, potrzebna do określenia, który z dwóch stanów (równie prawdopodobnych) przyjął układ. Elektryczną reprezentacją zapisu zerojedynkowego jest wystąpie-nie w bardzo krótkich przedziałach czasu odpowiednio zerowego lub większego od zera poziomu napięcia, które reprezentuje jedynkę (najczęściej mieści się ono w granicach od 1,5 do 5 V, w zależności od systemu). Zbiór 8 bitów to bajt. To ozna-cza, że komputer postrzega obraz czy dźwięk jak każdą inną informację – jako ciąg zer i jedynek. Dopiero odpowiedni program sprawia, że jest on w stanie właściwie odtworzyć obraz czy dźwięk w czytelnej dla nas postaci. Zapisanie jakiejkolwiek informacji w postaci określonych ciągów bitów pozwala na ich zapisywanie na tych samych nośnikach oraz przesyłanie w tych samych sieciach. Zatem cyfrowy zapis niewątpliwie ułatwia obróbkę i powielanie obrazów i dźwięków oraz ich łączenie⁴⁸.

deo, realizowanymi przez ludzi, którzy nie są profesjonalnymi producentami telewizyjnymi. Hasło serwisu to: „Wyemituj siebie” (broadcast yourself). Por. P. Levinson, Nowe nowe media, tł. M. Za-wadzka, Kraków 2010, s. 98–99. Więcej na temat funkcjonowania Youtube’a zob.: W. Otto, Krótkie formy fi lmowe w Internecie, w: M. Jeziński (red.), Nowe media a media tradycyjne. Prasa, reklama, Internet, Toruń 2009, s. 268–276.

47 J. Skrzypczak, Polityka medialna w okresie konwersji cyfrowej radiofonii i telewizji, Poznań 2011, s. 27.

48 Por. T. Austin, R. Doust, Projektowanie dla nowych mediów, tł. A. Garbiński, Warszawa 2008, s. 14–18; M. Kąkolewicz, Edukacyjne implikacje technologii cyfrowych, „Neodidagmata” 2011, nr 31–32, s. 30.

Do binarnego sposobu zapisu danych cyfrowych nawiązują G. Murdock i P. Golding, którzy defi niują cyfryzację jako „przekształcenie różnorodnych spo-sobów komunikacji – druku, mowy, materiałów audiowizualnych, surowych da-nych – w uniwersalną formę elektroniczda-nych ciągów binarda-nych, pozwalających na szybkie przekształcenie danej formy w dowolną inną oraz na przechowywanie, odtwarzanie, manipulowanie i dystrybuowanie każdej z nich z bezprecedensową łatwością poprzez połączone światy komputeryzacji i telekomunikacji”⁴⁹.

Cyfryzacja może być jednak również rozumiana jako „określony proces me-tamorfozy radiofonii i telewizji, polegający na wdrażaniu emisji cyfrowych na platformach naziemnych, kablowych i satelitarnych. W konsekwencji następuje rezygnacja z analogowych transmisji sygnału (tzw. switch-off)⁵⁰, przy czym mówi się tu o podwójnym obliczu cyfryzacji: jednym jest przejście od technologii analo-gowej do cyfrowej, zaś drugim – przejście „od cyfry do informatyki”, nawiązujące do zjawiska zastępowania odbiorników radiowych i telewizyjnych komputerami⁵¹. Mówiąc o cyfryzacji na poziomie transmisji i odbioru przekazów trzeba pamiętać, że wiąże się ona ze zdecydowaną poprawą jakości obrazu i dźwięku, lepszym wy-korzystaniem częstotliwości oraz możliwością wprowadzenia dodatkowych usług.

Technologie te nasilają zjawisko konwergencji mediów, co może skutkować istot-nymi przeobrażeniami społeczistot-nymi i gospodarczymi⁵².

W chwili obecnej coraz bardziej zauważalne stają się ograniczenia analogowych telewizyjnych systemów transmisyjnych, które wykorzystują niewspółmiernie dużo zasobów częstotliwości. Cyfrowa technika nadawania sygnału telewizyjnego umoż-liwia natomiast nadawanie większej liczby programów telewizyjnych, poprawę ja-kości obrazu i dźwięku, wprowadzenie telewizji wysokiej rozdzielczości HDTV (High Defi nition Television) oraz równoległe nadawanie kilku ścieżek dźwiękowych

49 G. Murdock, P. Golding, Cyfrowe możliwości a realia rynku: sprzeczności konwergencji, w: G. Mur-dock, Media, kultura i ekonomia. Krytyczne pytania. Antologia tekstów, tł. M. Łuczak, Wrocław 2010, s. 107.

50 J. Skrzypczak, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 28. Od strony technicznej proces cyfryzacji w przy-padku analogowych sygnałów radiofonii i telewizji składa się z trzech etapów: próbkowania, kwantyzacji i kodowania. Rezultatem tego procesu jest impulsowy sygnał cyfrowy, zakodowany w układzie dwójkowym jako ciąg zer i jedynek (bitów – skrót od binary digit). Strumień bitów, bę-dący reprezentacją sygnału radiowego lub telewizyjnego przesyłany jest za pośrednictwem systemu transmisyjnego z szybkością, określoną przez liczbę bitów, która przepływa przez system w ciągu 1 sekundy. Por. E. Kindler-Jaworska, Przewodnik po telewizji cyfrowej, Warszawa 2000, s. 5.

51 Por. J. Skrzypczak, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 28. W praktyce wspomniane zjawisko przejawia się w równoległym współistnieniu dwóch procesów: digitalizacji procesów nadawania rozsiewcze-go radia i telewizji oraz emisji programów radiowych i telewizyjnych w Internecie. Znalazło to również swoje odbicie w strukturze niniejszej pracy.

52 Por. J. Skrzypczak, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 29–30.

(np. w kilku językach oraz dźwięku przestrzennego)⁵³. Ponadto umożliwia utrzy-manie stałej i dobrej jakości obrazu i dźwięku w granicach zasięgu stacji nadawczej (poprzez np. eliminację efektu odbić i innych zakłóceń obrazu) i otwiera drogę do nadawania obrazu w różnych formatach (dotychczasowym 4:3 lub panoramicznym 16:9). Umożliwia także dostęp do usług dodatkowych, w tym o charakterze inte-raktywnym, gdy odbiornik podłączony jest również do Internetu, oraz możliwość odbioru przenośnego i ruchomego⁵⁴.

Pojęcie digitalizacji obejmuje również cyfrową archiwizację zawartości biblio-tek, muzeów i instytucji kultury. Często zasoby te są udostępniane w Internecie⁵⁵. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że prędzej czy później cała ludzka wiedza zostanie zdigitalizowana – przy czym nie chodzi tu tylko o książki i inne papierowe materiały, ale także o zbiory dzieł sztuki⁵⁶, o czym może świad-czyć choćby zaawansowanie i rozmach ogólnoświatowego Projektu Gutenberg, a  w  dalszej perspektywie ambitne plany stworzenia w XXI wieku World Digital Library – Światowej Biblioteki Cyfrowej⁵⁷.

Digitalizacja pozwala na uniknięcie ograniczeń mediów analogowych: przywią-zania do jednego nośnika, przy czym nośniki różnych komunikatów były ze sobą niekompatybilne. Druk, dźwięk, obraz zapisywane były w zupełnie inny sposób, który uniemożliwiał ich wzajemne łączenie. Owa odrębność nośników oraz metod:

rejestracji, przetwarzania, przesyłania i eksponowania (udostępniania) dla każde-go rodzaju i formy komunikatu medialnekażde-go skutkowała wielością urządzeń, umoż-liwiających tworzenie i odbiór medialnych komunikatów. Dopiero digitalizacja umożliwiła obejście tych trudności. Za najważniejsze cechy przekazów cyfrowych

53 Por. Proces cyfryzacji, [online], http://www.cyfryzacja.gov.pl/Proces,cyfryzacji,8.html (dostęp 20 stycznia 2012 r.).

54 Por. Podstawy TV cyfrowej, [online] http://cyfryzacja.gov.pl/Podstawy,TV,cyfrowej,10.html (dostęp 20 stycznia 2012 r.).

55 Por. Zalecenie Komisji Europejskiej z 27.10.2011 r. w sprawie digitalizacji i udostępniania w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych K(2011)7579, [online] http://ec.eu- ropa.eu/information_society/activities/digital_libraries/doc/recommendation/recom28nov_all_ver-sions/pl.pdf (dostęp 16 kwietnia 2012 r.). Cyfryzacja stanowi pierwszy etap przygotowania dzieła kultury do umieszczenia go w Sieci i udostępnienia wszystkim zainteresowanym. Najważniejszy etap przygotowania cyfrowych już kopii do udostępnienia to oczyszczenie jej z różnych „zanieczyszczeń”, takich jak: przebarwienia, ślady pleśni, szumy i trzaski starych nagrań dźwiękowych, rysy i zadrapania na fotografi ach lub taśmach fi lmowych. Obróbka cyfrowa pozwala również na budzące nieco kontro-wersji poprawienie reprezentacji zachowanego oryginału: np. zwiększenie ostrości i kontrastu pisma, druków lub obrazów czy też poprawienie rozpiętości tonalnej oraz kontrastu obrazów fotografi cz-nych i fi lmowych. Por. M. Kąkolewicz, Edukacyjne implikacje…, art. cyt., s. 22.

56 Por. U. Ganakowska, Wyrok na książkę tradycyjną?, w: R. Gaziński (red.), Dokąd zmierzamy?

Książka i jej czytelnik, Szczecin 2008, s. 131.

57 Por. E. Kochan, Goodbye Gutenberg! Czy pokochamy e-książki?, w: R. Gaziński (red.), Dokąd zmie-rzamy? Książka i jej czytelnik, Szczecin 2008, s. 274.

należy uznać: transformowalność (możliwość łatwej i natychmiastowej ingerencji w treść i formę komunikatu – np. poprawki w tekście, dokonywane w komputero-wym edytorze tekstu); transmitowalność (możliwość przesyłania sygnałów cyfro-wych w dowolnych sieciach informatycznych); replikowalność (możliwość doko-nywania kopii komunikatów medialnych bez straty jakości) oraz niezniszczalność.

Za pochodne wyżej wymienionych cech można uznać dostępność (wynikającą z transmitowalności) oraz wyszukiwalność (możliwość łatwego i szybkiego wyszu-kania informacji niezależnie od jej formy w globalnym zbiorze poprzez określenie jej fragmentu lub cech szczególnych. Wyszukiwanie sprowadza się do porównywa-nia określonego ciągu bitów)⁵⁸.

1.2.2. Cyberprzestrzeń i rzeczywistość wirtualna,