Oceny ratingowe trzech największych agencji, tj. Standard & Poor’s, Moody’s i Fitch traktowane są niczym wyznaczniki inwestowania w instrumenty finansowe.
Agencje, nazywane przez niektórych pośrednikami na rynku finansowym, dokonującymi analizy i interpretacji informacji, w rzeczywistości są swego rodzaju „kreatorami nastrojów rynkowych”. Traktuje się je również jako systemy wczesnego ostrzegania przed potencjalnym zagrożeniem (ryzykiem) na rynkach finansowych, ale te czasami zawodzą. W sytuacji gdy agencja ratingowa błędnie sklasyfikuje dany podmiot gospodarczy lub instrument finansowy, nie ponosi ona odpowiedzialności za nieprawidłowe zinterpretowanie zaistniałej sytuacji18. Jedyną „karą” w tym wypadku może być spadek wiarygodności i reputacji.
Wiele banków, przedsiębiorstw, rządów państw, bezgranicznie wierzy w raporty publikowane przez agencje ratingowe, tymczasem to one nie przewidziały minionych kryzysów, a wręcz można powiedzieć, że przez zawyżone oceny – ten kryzys pogłębiły. Aż trudno uwierzyć, że na krótko przed upadkiem banku Lehmann Brothers w 2008 roku, agencje ratingowe przyznały mu ocenę AAA. Po tym zdarzeniu instytucje te były bardzo krytykowane, pojawiły się głosy, że należy je poddać nowym regulacjom i kontrolom, aby nie dopuścić kolejny raz do podobnej sytuacji19. W Europie powołano Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych, monitorujący rynki finansowe i wymagający od agencji ratingowych większej przejrzystości20.
17 J. Żabińska, Rola i miejsce agencji ratingowych...op. cit., s. 30.
18 B. Michalski, Analiza funkcjonowania agencji ratingowych…op. cit., s. 85.
19 J. Żabińska, Rola i miejsce agencji ratingowych...op. cit., s. 30-31.
20http://www.forbes.pl/agencje-ratingowe-probuja-odzyskac-zaufanie-rynkow,artykuly,173360,1,1.html, 30.03.2016.
150 Każda agencja ratingowa powinna cechować się: niezależnością, obiektywizmem, poszanowaniem zasad etyki, profesjonalizmem i rzeczowością21. Niestety często zarzuca się agencjom ratingowym niezachowanie tych reguł z powodu źródła ich finansowania.
W dużej mierze są one opłacane przez emitentów papierów wartościowych, którym zależy na jak najlepszych ocenach, natomiast ostatecznymi użytkownikami ocen ratingowych są nie emitenci, lecz inwestorzy – może więc wystąpić konflikt interesów22. Podobny problem występuje, gdy agencja ratingowa oprócz oceny danego podmiotu świadczy mu również usługi doradcze czy konsultingowe – agencja może czuć się zobowiązana wystawić wyższą ocenę swojemu „dobremu klientowi”23.
Podsumowanie
Wpływ jaki wywierają agencje ratingowe na sytuację społeczno-gospodarczą na świecie jest ogromny. Podmioty te jako jedne z najbardziej wiarygodnych instytucji na rynku finansowym są bardzo opiniotwórcze. Na podstawie wydawanych przez nie ocen, podejmowane są decyzje nierzadko zaważające na losach inwestorów, w tym przypadku zawyżenie ratingu byłoby bardzo niebezpieczne dla kapitałodawcy. Z drugiej strony, (w kontekście opisanego w artykule obniżania ratingu kredytowego Polski), także zaniżona ocena ratingowa może przynieść zgubne skutki, powodując wycofywanie kapitału z państwa o słabszej (zdaniem agencji) kondycji. Dlatego niezmiernie ważne jest rzetelne i skrupulatne działanie agencji ratingowych, aby nie zawyżyć bądź nie zaniżyć oceny badanego podmiotu, gdyż mogłoby to powodować straty - albo podmiotu objętego oceną, albo inwestora. Niestety nikt do końca nie jest w stanie przewidzieć jak będzie kształtowała się sytuacja na rynku finansowym w przyszłości. Nawet najlepsi analitycy mogą się czasami mylić, mogą zdarzyć się różne, niebrane pod uwagę przez ekspertów sytuacje, których odzwierciedlenie będzie widoczne w gospodarce światowej. W ostatnich latach zaufanie do agencji ratingowych zmalało – obarczono je po części winą za ostatni kryzys finansowy. Jednak inwestorzy nadal korzystają i będą korzystać z ich ocen, ale powinni podchodzić do nich bardziej krytycznie, bowiem bezgraniczne zaufanie agencjom ratingowym może przynieść więcej szkód niż korzyści.
Bibliografia
Brylak J., Agencje ratingowe na rynku inwestycji. Prawne aspekty instytucji, w : Zeszyty Naukowe nr 11, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2011.
21 B. Michalski, Analiza funkcjonowania agencji ratingowych i ich rola w kontekście kryzysu finansowego, w:
Globalny kryzys finansowy 2008: dekonstrukcja, D. Kopiński, J. Rymarczyk, M. Wróblewski (red. nauk), Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2012, s. 79.
22 B. Grabińska, K. Grabiński, Agencje ratingowe a kryzys finansowy na rynku subprime, w: Zeszyty naukowe nr 10, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2011, s. 386.
23 A. Wojtas, Wiarygodność agencji ratingowych w dobie wzmożonej krytyki ich działalności, w: „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula” nr 2 (41), Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Warszawa 2014 , s. 38.
151
Grabińska B., Grabiński K., Agencje ratingowe a kryzys finansowy na rynku subprime, w: Zeszyty naukowe nr 10, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2011.
http://wpolityce.pl/polityka/278580-prof-rybinski-agencje-ratingowe-realizuja-interesy-takich-czy-innych-grup-dziwne-ze-ktokolwiek-posluguje-sie-wciaz-tymi-rankingami-nasz-wywiad,
31.03.2016.
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Agencje-ratingowe-niezbedne-zrodlo-informacji-dla-inwestorow-3482013.html, 31.03.2016.
http://www.bankier.pl/wiadomosc/MF-ocenia-decyzje-S-P-o-obnizeniu-ratingu-Polski-jako-niezrozumiala-3470999.html, 31.03.2016.
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Po-co-nam-agencje-ratingowe-2471236.html, 30.03.2016.
http://www.bankier.pl/wiadomosc/S-P-obnizyl-rating-dla-Polski-zloty-bardzo-mocno-w-dol-7295134.html, 31.03.2016 r.
http://www.forbes.pl/agencje-ratingowe-probuja-odzyskac-zaufanie-rynkow,artykuly,173360,1,1.html, 30.03.2016
http://www.forbes.pl/obnizenie-ratingu-polski-spowodowalo-wzrost-cen-obligacji,artykuly,201953,1,1.html, 31.03.2016.
http://www.money.pl/pieniadze/kurs/chf,797.html, 05.04.2016.
http://www.money.pl/pieniadze/kurs/eur,978.html, 05.04.2016.
http://www.pb.pl/4417023,19392,wywiad-z-czlowiekiem-odpowiedzialnym-za-rating-polski, 31.03.2016 r.
https://www.gpw.pl/notowania_archiwalne?type=1&date=2016-01-18&show.x=23&show.y=10, 31.03.2016.
Michalski B., Analiza funkcjonowania agencji ratingowych i ich rola w kontekście kryzysu finansowego, w: Globalny kryzys finansowy 2008: dekonstrukcja, D. Kopiński, J. Rymarczyk, M. Wróblewski (red. nauk), Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2012.
Niedziółka P., Skuteczny nadzór agencji ratingowych jako warunek sine qua non osiągnięcia celów europejskiej unii bankowej, w: Unia bankowa, red. M. Zaleska, Difin, Warszawa 2013.
Radomska E., Agencje ratingowe – zasady funkcjonowania i źródła krytyki, http://www.wsz-pou.edu.pl/magazyn/?strona=mag_radomska74&nr=74&p=, 31.03.2016 r.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1060/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie agencji ratingowych. Dz. Urz. Unii Europejskiej L 302 z 17.11.2009 r.
Świeszczak K., Europejska agencja ratingowa w ocenie wiarygodności kredytowej, w: „Zarządzanie i finanse”, R.10 nr 4 cz. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2012.
Wiatr M.S., Skuteczność zarządzania ryzykiem kredytowym we współczesnym otoczeniu kryzysowym. Przykład Polski, w: Instrumenty i regulacje bankowe w czasie kryzysu, red. J. Nowakowski, Difin, Warszawa 2010.
Wojtas A., Wiarygodność agencji ratingowych w dobie wzmożonej krytyki ich działalności, w:
„Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula” nr 2 (41), Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Warszawa 2014.
152
Żabińska J., Rola i miejsce agencji ratingowych na rynkach finansowych Unii Europejskiej, w:
Studia ekonomiczne tom 174, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2013.