W omawianym wymaganiu wskazywany jest również partycypacyjny mo-del zarządzania, angażujący całe środowisko szkolne do współzarządzania (oczywiście poza określonymi przez przepisy prawa oświatowego formami współpracy). Ta partycypacja nie może być postrzegana jako próba zawłasz-czenia terytorium, które dotychczas było przypisane dyrektorowi. Zasadnicze znaczenie ma tutaj postrzeganie szkoły jako wspólnoty, której celem jest roz-wój wszystkich jej elementów. Pozwólmy uczniom i rodzicom mieć wpływ na dotychczas niedostępne im obszary funkcjonowania szkoły. Rolą dyrektora nie jest pozyskiwanie sponsorów. Oświata publiczna fi nansowana jest z pieniędzy publicznych i należy do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.
Zadaniem dyrektora jest natomiast pozyskiwanie sojuszników i ekspertów oraz tworzenie sieci, które będą wspierały działania szkoły w zakresie usprawniania procesu uczenia się uczniów i całej organizacji95.
94 Więcej na ten temat można przeczytać w rozdziale Ewaluacja wewnętrzna jako element partycy-pacyjnego zarządzania szkołą.
95 Więcej na ten temat można przeczytać w rozdziale Ewaluacja wewnętrzna jako element partycy-pacyjnego zarządzania szkołą.
A jak jest w Waszej szkole?
Odpowiedzcie sobie na następujące pytania:
1. Czy w szkole zapewnione są nauczycielom warunki do pracy, skoncentrowanej na wychowaniu, nauczaniu i uczeniu się?
2. Jak nauczyciele współpracują ze sobą i jakie są efekty tej współpracy?
3. Jak często i w jakich sprawach odbywają się w Waszej szkole spotkania nauczy-cieli? Czy przynoszą one zakładane rezultaty?
4. W jaki sposób nauczyciele się doskonalą? W jaki sposób organizowane jest do-skonalenie nauczycieli? Czy sposób organizacji pracy szkoły sprzyja uczeniu się nauczycieli od siebie nawzajem?
5. Jaki wpływ na sposób i zakres doskonalenia nauczycieli mają wyniki ewaluacji?
6. Co przyczynia się do zaangażowania nauczycieli w prowadzenie ewaluacji we-wnętrznej lub powoduje jego brak?
7. Jakie działania są planowane na podstawie wniosków z nadzoru pedagogicz-nego?
8. Jakie działania nowatorskie podejmowane są w szkole i jakie wsparcie otrzy-mują nauczyciele, którzy je realizują?
Szkoła jest ważnym elementem demokratycznego społeczeństwa, a za-tem podejmowane w niej decyzje powinny stawać się w coraz większym stopniu decyzjami wspólnie uzgodnionymi, za które wszyscy członkowie szkolnej społeczności biorą odpowiedzialność. Mówiąc wprost: powinna funkcjonować na demokratycznych zasadach. Dodatkowo od szkoły oczekuje się, że będzie gotowa na prowadzenie nowatorskich, innowacyjnych działań i eksperymentów. Aby tak się działo, zarządzanie szkołą powinno być opar-te na rzeczywistej, a nie jedynie formalnej lub incydentalnej partycypacji nauczycieli. Warunkiem koniecznym jest to, by nauczyciele uwierzyli, że to od współpracy i współdziałania zależy jakość procesów edukacyjnych prze-biegających w szkole, że to oni decydują o tym, jaka jest szkoła i co daje ich uczniom. Potrzebne są więc im rzetelne informacje zaczerpnięte z różnych perspektyw, które pozwolą im upewnić się co do wartości swojej pracy. Tych dostarczyć im może ewaluacja, której podstawowym celem jest jej użytecz-ność dla wszystkich podejmujących decyzje wpływające na jakość proce-sów edukacyjnych zarówno na poziomie pracy pojedynczego nauczyciela z uczniem lub z klasą, jak i nauczycieli współpracujących ze sobą w zespołach uczących ten sam oddział, przedmiotowych czy innych, a także na poziomie całej szkoły. Ewaluacja powinna być procesem demokratycznym, zespoło-wym, wspólnie zaplanowanym i odpowiedzialnie przeprowadzonym. Nie będzie to możliwe bez świadomego swojej roli i wyzwań dyrektora – praw-dziwego przywódcy.
Warto wiedziećWskazówki Ewaluacja jako systematyczna refl eksja nad własną pracą pedagogiczną jest podstawą planowania i rozwoju. Cechą szczególną tej formy badania jest to, że zasady, na któ-rych opiera się proces ewaluacyjny, są określone przez samych zainteresowanych. Oni też defi niują kryteria sukcesów i wartości z ewaluacją związane. Żeby ewaluacja stała się użyteczna, za taką muszą uznać ją nauczyciele. Uświadamianie ich w tym wzglę-dzie jest zadaniem dyrektora.
Aby ewaluacja miała sens, czyli była użyteczna dla szkoły i jej uczniów, dyrektor wraz z zespołem nauczycieli powinni przede wszystkim:
wspólnie planować ewaluację, pamiętając, aby był to proces ciągły, towarzy-szący działaniom realizowanym na poziomie całej szkoły, zespołów nauczyciel-skich oraz w odniesieniu do poszczególnych nauczycieli,
wspólnie diagnozować potrzeby, możliwości, szanse i zagrożenia w różnych ob-szarach działania szkoły/placówki,
zorganizować pracę zespołów nauczycieli, przeprowadzających ewaluację swo-ich działań,
współpracować z instytucjami wspierającymi szkołę zarówno przy realizacji działań szkoły, jak przy ich ewaluacji,
monitorować ewaluację na wszystkich jej etapach i wspierać przepływ informa-cji pomiędzy różnymi zespołami prowadzącymi ewaluację swoich działań, tak by zespoły mogły nawzajem korzystać ze swoich doświadczeń, a wyniki ewalu-acji mogły być wykorzystane do wspólnego planowania działań, realizowanych zarówno na poziomie całej szkoły/placówki, jak i na poziomie zespołów oraz w odniesieniu do poszczególnych nauczycieli,
formułować wnioski i wykorzystywać je do planowania dalszej pracy.
Zapisy rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego wskazują, że rola dyrektora nie kończy się jedynie na przeprowadzeniu ewaluacji wewnętrz-nej w kierowawewnętrz-nej przez niego szkole/placówce. Bardzo ważny jest zapis rozpo-rządzenia (§ 20 ust. 1) zobowiązujący dyrektora do wykorzystywania wyników ewaluacji wewnętrznej w celu doskonalenia jakości pracy szkoły/placówki.
Ewaluacja nie może zatem pozostać tylko w dokumentach szkoły, wnioski wy-ciągnięte z jej wyników powinny się przekładać na konkretne zmiany wdrażane przez dyrektora. Czy tak się dzieje? Czy dyrektorzy wywiązują się z tego obo-wiązku?