godziny treƑci
Rys. 1. Trzy elementy podstawy programowej podlegające monitorowaniu
Monitorowanie musi obejmować wszystkie elementy podstawy programo-wej i być realizowany na bieżąco przez nauczycieli poszczególnych przedmio-tów, zespoły przedmiotowe i klasowe oraz dyrektora. Monitorowanie musi mieć charakter ciągły, systematyczny, a przede wszystkim być działaniem celowym.
Trzeba zastanowić się więc, czemu ma służyć monitorowanie podstawy
progra-Wskazówki A jak jest w Waszejszkole/placówce?Warto wiedzieć mowej w Waszej szkole i jakie działania będziecie mogli podjąć opierając się na jego wynikach. Monitorując podstawę programową, pozyskujecie informacje o organizacji pracy szkoły i sposobach pracy nauczycieli, stawiając w centrum zainteresowania ucznia i jego indywidualne osiągnięcia.
Podstawa programowa wskazuje, co każdy uczeń powinien umieć, kończąc dany etap swojej edukacji. Kształcenie określonych w podstawie programowej umiejętności jest podstawowym obowiązkiem nauczyciela. Dyrektor i nauczyciele powinni więc moni-torować osiągnięcia uczniów podczas całego procesu edukacyjnego i na podstawie wyników tego procesu planować i modyfi kować działania, które pozwolą wszystkim uczniom na nabywanie pożądanych kompetencji.
Wyniki prawidłowo przeprowadzonego monitorowania obrazują poziom opanowania przez uczniów określonych podstawą programową umiejętności i wiadomości w kluczowych obszarach. Żeby dokonywana analiza służyła uzy-skiwaniu przez uczniów lepszych wyników w nauce, zaś sformułowane wnioski były wdrażane do codziennej pracy z uczniami, nauczyciele muszą uwzględniać je w swojej pracy, a przede wszystkim zwracać uwagę na kształcenie tych umie-jętności, które w wyniku diagnoz wypadły słabo.
Monitorując realizację podstawy programowej, odpowiedzcie sobie na następujące pytania:
1. W jakim stopniu realizowane przez nauczyciela programy nauczania są zgodne z podstawą programową?
2. Jak nauczyciele kształcą opisane w podstawie programowej umiejętności?
3. Czy sprawdzając osiągnięcia edukacyjne uczniów nauczyciele uwzględniają umiejętności opisane w podstawie programowej?
Monitorując realizację podstawy programowej konieczne jest sprawdzanie, czy działania podjęte w szkole w związku z realizacją podstawy programowej wpłynęły na wzrost osiągnięć uczniów i sukcesy edukacyjne szkoły.
Jak wykorzystać informacje o nabywaniu kompetencji przez uczniów?
Przykładowo: u kilku z uczniów stwierdzono trudności w zakresie umiejętności czy-tania ze zrozumieniem, umiejętności analizowania, interpretowania i przetwarzania informacji podanych w różnej formie oraz korzystania z różnych źródeł informacji. Na-uczyciele uczący w oddziale, do którego uczęszczają wspomniani uczniowie, wspólnie
Wskazówki
planują i realizują działania mające na celu wzmocnienie tych kompetencji niezależnie od nauczanego przedmiotu. Kluczowe jest bowiem to, że umiejętności te są kompe-tencjami ponadprzedmiotowymi, a ich wykształcenie jest istotne z punktu widzenia realizacji podstawy programowej. Na przykład nauczyciel wychowania fi zycznego ćwiczy je, wręczając uczniom teksty z instrukcją wykonania ćwiczenia, matematyk zaś włącza w proces kształcenia więcej zadań tekstowych. Podobne działania realizują tak-że pozostali nauczyciele.
Jak monitorować osiągnięcia uczniów?
Miarą sukcesu nie są tylko dyplomy i nagrody. Trzeba zwracać uwagę na osiągnięcia i sukcesy każdego ucznia, w odniesieniu do jego możliwości i indy-widualnych predyspozycji. W toku nauki szkolnej uczeń bowiem poznaje, kim jest, kształtuje coraz pełniejszy obraz siebie, uwzględniając cały bagaż swoich talentów oraz swoje ograniczenia.
W jaki sposób monitorować osiągnięcia uczniów?
Sposoby te powinien przewidywać każdy wewnątrzszkolny system oceniania.
Ważne, aby podejmowane czynności, związane z monitorowaniem osiągnięć, odby-wały się systematycznie i pozwalały na podjęcie działań dostosowanych do możli-wości poszczególnych uczniów. Nauczyciel może robić to na wiele sposobów, przy-kładowo:
sprawdzając, czy uczniowie właściwie zrozumieli treść nauczania,
sprawdzając, w jaki sposób uczniowie wykonują zadania,
odpytując ze zdobytej wiedzy,
zwracając się do uczniów o podsumowanie danego zagadnienia,
wykorzystując szybkie techniki badawcze,
pytając uczniów, co sądzą o jego sposobie przekazywania wiedzy,
dając uczniom możliwość zadawania pytań.
Podstawa programowa opisana jest językiem efektów kształcenia. Przykła-dowo, konstruując odpowiednie narzędzia badające osiągnięcie założonego efektu i opierając proces dążenia do efektu na ocenianiu kształtującym, moż-na wyciągnąć właściwe wnioski moż-na temat efektów kształcenia. Jeśli wdrażanie wniosków nie przekłada się na efekty i osiągnięcia uczniów, należy ponownie przemyśleć organizację procesów nauczania i tam poszukać recepty na popra-wę tych osiągnięć. Ważna jest tutaj implikacja – przekładanie energii włożonej w analizowanie i wnioskowanie na efekty. Ważny jest jednak jeszcze jeden czyn-nik – świadomość wagi zespołowego działania. Każdy sukces naszego ucznia
A jak jest w Waszej szkole/placówce? jest naszym sukcesem. Warto zatem zadać sobie dwa pytania: co wynika z na-szych działań oraz co robimy, albo czego nie robimy, aby nasi uczniowie od-nosili dalsze sukcesy? Ewaluacja może pomóc zastanowić się nad działaniami pomagającymi uczniom w osiąganiu sukcesów zarówno w szkole, jak i po jej ukończeniu.
Jaki związek ma realizacja podstawy programowej z sukcesami uczniów?
Szkoła powinna służyć rozwojowi młodego człowieka i stwarzać mu możli-wości rozwijania posiadanych uzdolnień. Podstawową powinnością nauczyciela jest pomóc uczniowi w poznaniu samego siebie i pokierowanie jego rozwojem zgodnie z odkrytymi zasobami zdolności i talentów. Jedno z najważniejszych zadań szkoły sprowadza się do stymulowania harmonijnego rozwoju ucznia poprzez odkrywanie wpisanych w jego naturę możliwości twórczych. W szkole uczeń powinien się dowiedzieć, jaki jest jego potencjał i jak może go wykorzy-stać w dorosłym życiu. Współczesna szkoła powinna gwarantować wszystkim uczniom wielorakie możliwości rozwoju. Ze strony nauczycieli istotne jest two-rzenie w szkole klimatu fascynacji wiedzą i sztuką, tak aby zbudować w uczniu przekonanie, że warto się uczyć, warto dużo wiedzieć i umieć, warto rozumieć siebie i innych. Zadanie to nie jest łatwe, ale wykonalne. W takim klimacie uczeń ma szansę odkrycia posiadanych przez siebie zdolności oraz realizowania tych pasji i zainteresowań, które służą jego wszechstronnemu rozwojowi. W świetle zatwierdzonych zmian organizacyjnych w zakresie nowej podstawy progra-mowej i ramowych planów nauczania każdy nauczyciel ma więcej możliwości wspomagania rozwoju uczniów, aby każdy z nich odnosił sukces na miarę swo-ich możliwości.
Ostatecznie na koniec każdego etapu edukacyjnego nauczyciele powinni zadać sobie następujące pytania:
1. Co będziemy uznawać za sukces wszystkich uczniów?
2. Jakie sukcesy edukacyjne odnoszą uczniowie?
3. Które działania nauczycieli były skuteczne, poszerzały wiedzę i rozwijały umie-jętności uczniów?
4. Jakie metody i formy pracy sprzyjały rozwojowi umiejętności uczenia się uczniów?
5. Jaki jest poziom samodzielności i odpowiedzialności uczniów za własne ucze-nie się?
6. Które działania należy skorygować, aby zapobiec złym nawykom uczenia się?
7. Jakie są przyczyny nieosiągnięcia przez nauczycieli zakładanych celów?
8. Jak wzrost umiejętności uczenia się wpływa na motywację uczniów?
Warto wiedziećWarto wiedzieć