Szkoła, realizując to wymaganie na poziomie podstawowym, powinna:
prowadzić działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się,
prowadzić działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie.
Szkoła, realizując to wymaganie na poziomie wysokim, powinna:
wykorzystywać informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji,
prowadzić działania promujące wartość edukacji w środowisku lokalnym.
Otaczający świat inspiruje. Zmieniające się otoczenie oraz rozwijające się technologie implikują konieczność ustawicznego uczenia się. Człowiek bez możliwości poszerzania swoich horyzontów i zdobywania nowych umiejętno-ści i wiedzy staje się jednostką wykluczoną, której trudno odnaleźć się
w ota-71 J.M. Fischer, J. Taylor, Wspieranie zespołów nauczycieli w procesie podejmowania decyzji [w:] Jakość edukacji. Różnorodne perspektywy; red. G. Mazurkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloń-skiego, Kraków 2012, s. 236.
Warto wiedzieć
czającej rzeczywistości. „Uczyć się, żeby lepiej nauczyć się, jak się uczyć”72 – to myśl, która staje się dziś ważnym wyzwaniem dla szkół/placówek oświatowych.
Samo uczenie się ma być procesem ciągłym, rozwijającym umiejętności prak-tycznego wdrażania zdobywanej wiedzy w codziennym życiu.
1. Promowanie wartości edukacji to:
przekonywanie młodego człowieka o tym, że warto się uczyć, pokazywanie tego, jak się uczyć i wyjaśnianie, po co się uczyć,
propagowanie wszechstronnego, dostosowanego do potrzeb, możliwości oraz cech indywidualnych rozwoju młodego człowieka poprzez dobór treści i form kształcenia w taki sposób, by stymulować automotywację do uczenia się,
propagowanie budowy społeczeństwa obywatelskiego poprzez zorganizowanie takiego procesu edukacji, w którym uczniowie uczą się właściwie rozumieć takie pojęcia, jak: demokracja, partycypacja czy odpowiedzialność za siebie i innych,
rozwijanie kompetencji, które i w szkole, i po jej ukończeniu umożliwią/uła-twią/uprzyjemnią życie w wymiarze indywidualnym i społecznym.
2. Adresatami promowania wartości edukacji są przede wszystkim uczniowie.
3. Od tego, w jaki sposób uczeń doświadcza edukacji obecnie, zależy jego uczenie się w przyszłości. To od szkół w dużym stopniu zależy, czy wizja uczenia się przez całe życie będzie dla uczniów zachęcającą perspektywą.
4. Aby szkoła promowała edukację w społeczności lokalnej, musi wiedzieć, po co ma to robić oraz z kim – potrzebuje sojuszników w swoim środowisku.
5. Promowanie wartości edukacji to nie promocja oferty szkoły (Joanna Kołodziej-czyk, 2012).
W memorandum dotyczącym uczenia się przez całe życie – dokumencie wydanym przez Komisję Europejską w 2000 roku – zostało ono zdefi niowane jako: „wszelkie formy nauki podejmowane przez całe życie, mające na celu do-skonalenie, pogłębianie wiedzy, umiejętności i kompetencji z perspektywy oso-bistej, obywatelskiej, społecznej i/lub zawodowej”. Uczenie się przez całe życie, obejmujące doskonalenie umiejętności zarówno podstawowych, jak i zaawan-sowanych, powinno być praktykowane przez obywateli. Jego przedmiotem są kompetencje kluczowe, pozwalające człowiekowi na funkcjonowanie we współczesnej rzeczywistości i wykorzystywanie wiedzy w konkretnym działa-niu: uczyć się, aby wiedzieć, uczyć się, aby działać73. Kompetencje kluczowe
72 O. Czerniawska, Uczenie się jako styl życia, „Edukacja Dorosłych”, 1997, nr 2, s. 10.
73 Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewod-nictwem Jacques’a Delorsa Edukacja: jest w niej ukryty skarb – mówi o czterech fi larach edukacji:
uczyć się, aby wiedzieć, uczyć się, aby działać, uczyć się, aby żyć wspólnie – współdziałać z inny-mi, uczyć się, aby być, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Warszawa 1998 r. Pełny tekst rapor-tu dostępny jest w językach angielskim i francuskim na stronie internetowej UNESCO w Paryżu:
http://www.unesco.org/delors/.
A jak jestw Waszej szkole?Warto wiedzieć w procesie uczenia się przez całe życie to połączenie wiedzy, umiejętności i po-staw odpowiednich do sytuacji. Są one szczególnie niezbędne do samorealiza-cji w życiu osobistym i zawodowym, integrasamorealiza-cji społecznej oraz bycia aktywnym obywatelem.
Kompetencje kluczowe mają istotne znaczenie w społeczeństwie wiedzy, umożliwiają bowiem szybsze dostosowanie się do stałych zmian w świecie, w którym tworzą się co-raz liczniejsze wzajemne powiązania. Kompetencje kluczowe stały się fundamentem funkcjonującej w naszej rzeczywistości oświatowej podstawy programowej. W zalece-niach Parlamentu Europejskiego zaproponowano osiem powiązanych ze sobą kompe-tencji kluczowych74. We wszystkich kładzie się nacisk na krytyczne myślenie, kreatyw-ność, inicjatywę, rozwiązywanie problemów, ocenę ryzyka, podejmowanie decyzji i konstruktywne kierowanie emocjami.
Jak szkoła uczy, że uczenie się jest wartością?
Szkoła musi przekonywać uczniów swoimi codziennymi działaniami, że edukacja jest wartością. Trzeba mieć w końcu ważny powód, by spędzać w niej 1/3 doby, mając kilka czy kilkanaście lat (Joanna Kołodziejczyk, 2012).
W szkole, w której tworzony jest pozytywny klimat dla uczenia się, uczniowie otrzymują wsparcie i czują się bezpiecznie. Korzystna atmosfera organizowania nauki i wsparcie wychowawcze wpływają także na poziom zaangażowania uczniów, ich osiągnięcia szkolne, motywację do nauki i po-czucie własnej wartości. W takiej szkole każdy uczeń ma szansę odniesienia sukcesu.
Odpowiedzcie, czy i jak uczniowie w Waszej szkole:
są inspirowani do odkrywania nowych rozwiązań,
mają możliwość pracy według własnego pomysłu,
mają możliwość wyrażania własnych poglądów,
mają możliwość pokazania i omówienia rezultatów swojej pracy,
mają prawo do popełniania błędów bez przykrych dla nich konsekwencji.
74 Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – europejskie ramy odniesienia to załącznik do zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r., dotyczący kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie i opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 30 grudnia 2006 r. (http://eur-lex.europa.eu/LexUriSer /site/pl/oj/2006/l_394/
l_39420061230pl00100018.pdf ).
A jak jest w Waszej szkole?Wskazówki
Istotnym czynnikiem w rozwijaniu umiejętności uczenia się jest podej-mowanie przez szkołę działań kształtujących pozytywny klimat dla uczenia się. Zgodnie z wymaganiem: „Procesy edukacyjne są zorganizowane w spo-sób sprzyjający uczeniu się” oczekuje się, aby klimat szkoły determinował chęć zdobywania wiedzy i umiejętności oraz poszerzania horyzontów. Aby powodował, że uczenie się będzie pasjonującym odkrywaniem rzeczywisto-ści. Szkoła, wyposażając uczniów w kompetencje, powinna również ukształ-tować w nich przekonanie, że chęć uczenia się, wraz z innymi kompetencja-mi, będzie ich kapitałem, który pozwoli im się rozwijać przez całe dorosłe życie. Działania te obejmują angażowanie uczniów w proces planowania i realizacji przedsięwzięć edukacyjno-wychowawczych oraz współtworze-nie relacji panujących w szkole. Wskazane jest też jasne określewspółtworze-nie celów i wymagań.
Tworzeniu takiego klimatu mogą służyć: międzypokoleniowa wymiana doświad-czeń i wzajemne uczenie się, prezentacje wytworów uczniów dla środowiska lo-kalnego, organizowanie festiwali nauki czy warsztatów, w trakcie których rodzice będą mogli uczyć się od dzieci korzystania z nowych technologii i innych ciekawych rzeczy, których nauczyły się w szkole, zaś uczniowie od rodziców tego, co stano-wi z kolei ich mocną stronę. Można również wspólnie z dorosłymi realizować pro-jekty edukacyjne, organizować wystawy, wspólnie świętować sukcesy edukacyjne i podkreślać znaczenie rozwoju w każdym wieku. „Kluczowe jest tutaj zrozumienie, iż szkoła XXI wieku, w dobie Internetu, nie będzie w stanie obronić swej pozycji jako skarbnicy wiedzy – zamiast tego powinna być miejscem, które promuje uczenie się”
(Joanna Kołodziejczyk, 2012).
Zastanówcie się wspólnie:
1. Jakie działania podejmujecie, aby zachęcać uczniów do uczenia się?
2. Jakie Wasze działania budują pozytywny klimat dla uczenia się?
3. W jakich sytuacjach Wasi uczniowie lubią się uczyć?
4. Jaki jest poziom świadomości Waszych uczniów na temat tego, czego i po co się uczą?
5. Jak często rozmawiacie z uczniami o tym, w jaki sposób się uczą?
6. W jaki sposób pomagacie uczniom się uczyć?
7. Jak pokazujecie uczniom, że też się uczycie?
8
.
W jaki sposób dzielicie się wiedzą z innymi nauczycielami i jak często to robicie?A jak jest w Waszej szkole?Wskazówki Jaka jest rola szkoły w lokalnym środowisku?
Wspomnieliśmy już wcześniej o różnorodnych aktywnościach szkoły, które mogą być realizowane wspólnie z rodzicami, przedstawicielami środowiska lo-kalnego, instytucjami wspierającymi rozwój uczniów itp. Wszystkie te działania szkoły powinny służyć promowaniu wartości edukacji. Chodzi o zróżnicowanie działań szkoły, podejmowanych nie tylko w celu przyswojenia przez uczniów określonych wiadomości i umiejętności, ale również przygotowania ich do uczenia się przez całe życie.
Promowanie wartości edukacji oznacza, że szkoła pełni również funkcje kulturotwór-cze i integrujące społeczność lokalną: angażuje środowisko w realizację różnorodnych programów i projektów, organizuje warsztaty, szkolenia, udostępniania sprzęt kom-puterowy i pomieszczenia, a także wspiera społeczność lokalną w realizacji istotnych dla niej działań, np. ekologicznych, obywatelskich, społecznych czy patriotycznych.
Ważne jest przy tym, aby działania szkoły w tym zakresie nie ograniczały się do działań promocyjno-informacyjnych, dotyczących szkoły jako instytucji.
W kontekście wymagań dotyczących tworzenia koncepcji pracy szkoły oraz współpracy ze środowiskiem, możemy mówić o roli szkoły jako centrum eduka-cji, kultury czy nowoczesnych technologii – otwartym i mającym wpływ na ży-cie społeczności lokalnej. Do takiej koncepcji szkoły odnosił się także Seweryn Szatkowski, który na łamach tygodnika „Polityka” przekonywał, że szkoła może być tętniącym życiem klubem osiedlowym, publiczną czytelnią, miejscem spo-tkań i dyskusji75.
Odpowiedzcie sobie na następujące pytania:
1. Jakie działania podejmowane przez Was promują wartość edukacji i uczenia się w środowisku lokalnym?
2. Jaką rolę pełnią uczniowie w promowaniu wartości edukacji?
3. Do kogo skierowane są Wasze działania związane z promowaniem wartości edukacji?
4. Jak angażujecie w promowanie wartości edukacji i uczenia się rodziców Wa-szych uczniów?
5. Jak uświadamiacie rodzicom sens uczenia się dzieci i dorosłych?
6. Czy podejmujecie inicjatywy mające na celu uczenie dorosłych?
7. Jaką rolę edukacyjną pełni Wasza szkoła w środowisku lokalnym?
75 S. Szatkowski, Otwórzcie szkoły, „Polityka”, 2011, nr 13.
Warto wiedziećWskazówki