Badania przeprowadzono w październiku 2017 roku wśród studentek Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach oraz Wyż-szej Szkoły Bankowej w Chorzowie. Łącznie przebadano 296 kobiet studiu-jących na kierunkach: wychowanie fizyczne, aktywność fizyczna i żywienie w zdrowiu publicznym, fizjoterapia, turystyka i rekreacja, zarządzanie.
Z analizy wyłączono osoby, których nauczyciele wychowania fizycznego zmieniali się w okresie nauki w szkole średniej. Ostatecznie do analizy za-kwalifikowano wypowiedzi 287 osób, w tym 113 studentek kierunku wy-chowanie fizyczne i sport oraz 174 z innych kierunków studiów. Zastoso-wano autorski, zweryfikowany metodologicznie Kwestionariusz oceny rea-lizacji wychowania fizycznego w szkole średniej (Górna-Łukasik, 2017). Sto-sownie do postawionych pytań badawczych do opracowania statystycznego wybrano 16 twierdzeń. Wszystkie oceniane były w pięciopunktowej Skali Likerta (1 pkt – ocena najniższa). Uzyskane dane opracowano odrębnie dla każdego twierdzenia przyjmując klasyfikację: 1 i 2 punkty ocena negatywna, 4 i 5 punktów ocena pozytywna. Obliczono także łączną liczbę punktów przyznaną dla każdej grupy problemowej oraz za 16 twierdzeń. Dokonano obliczeń ilościowo-procentowych. Do oceny różnic między zmiennymi za-stosowane zostały: test Chi-kwadrat oraz jednoczynnikowa ANOVA. Siłę związku statystycznie istotnych różnic rozkładów zmiennych oceniono współczynnikiem kontyngencji V Cramera.
Wyniki
Badane dziewczęta uczestniczyły w zajęciach wychowania fizycznego prowadzonych przez jednego nauczyciela przez cały okres nauki w szkole średniej. Wśród nauczycieli 53% (n=152) stanowiły kobiety, a 47% (n=135) mężczyźni.
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 37 Rozkład ocen indywidualnych według łącznej liczby punktów przyzna-nych dla wszystkich 16 twierdzeń obejmuje pełen ich zakres (min.-maks.) niezależnie od płci nauczyciela (tab. 1). Zaznacza się tendencja do częściej powtarzających się ocen wysokich u mężczyzn (Mo), natomiast mediana (Me) i średnia arytmetyczna (M) przyjmują podobne wielkości. Także roz-proszenie wyników indywidualnych jest podobne. Wynik analizy jednoczyn-nikowej ANOVA (F) potwierdza brak występowania statystycznie istotnej różnicy między ocenami nauczycieli kobiet i mężczyzn (p>0,05).
Tabela 1 Ocena nauczycieli według ogólnej liczby punktów (K – kobieta; M – mężczyzna)
Płeć n Min Max Mo Me M SD F df p
K 152 16 80 42 54 53,0 16,99
0,38 1 0,58
M 135 17 80 68 56 53,2 16,30
Dalsza analiza dotyczy szczegółowych aspektów lekcji. Oceny lekcji doty-czyły trzy pytania. Studentki wypowiadały się w kwestii oferty, atmosfery i atrakcyjności lekcji (tab. 2).
W żadnym z badanych aspektów lekcji porównanie rozkładu ocen testem Chi-kwadrat nie wykazało statystycznie istotnych różnic między nauczycie-lami mężczyznami a kobietami (p>0,05). W każdym przypadku jest około 1/5 ocen niezdecydowanych. Niezależnie od płci nauczyciela najwięcej stu-dentek, ponad 2/3, pozytywnie oceniło przyjemną atmosferę na lekcji. Moż-liwość i brak możliwości doskonalenia się z różnych dyscyplin sportowo-re-kreacyjnych wskazała podobna liczba, po około 1/3 badanych. Atrakcyjność lekcji poprzez wprowadzanie do lekcji czegoś nowego, interesującego także nie jest zróżnicowana według płci nauczyciela. Charakterystyczne jest jed-nak, że w tym aspekcie lekcji zaznacza się tendencja do większej liczby ocen negatywnych w stosunku do pozytywnych, niezależnie od płci osoby prowa-dzącej lekcje.
38 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
Tabela 2 Ocena lekcji wychowania fizycznego
Nauczyciel Oceny W lekcji coś nowego interesującego
K
Kolejna grupa pytań dotyczy cech osobowych nauczyciela, jego stosunku do ucznia (tab. 3). W świetle wypowiedzi dominującej większości studentek nauczyciel jest sprawiedliwy i przejawia troskę o ucznia. Ocen pozytywnych jest niemal dwukrotnie więcej (odpowiednio 62% i 69%), niż łącznie ocen niezdecydowanych i negatywnych zarówno w przypadku nauczycielek, jak i nauczycieli. Również wysoko, niezależnie od płci nauczyciela studentki oceniają wyrozumiałość i zainteresowanie wszystkimi, a nie tylko spraw-nymi uczniami – ponad 50% ocen pozytywnych, w stosunku do mniej niż 20% ocen negatywnych. Na tym tle nieco niżej, bo poniżej 50% ocen pozy-tywnych, a równocześnie blisko 1/3 ocen negatywnych charakteryzuje nau-czycieli kobiety i mężczyzn w dwóch przypadkach. Dla większości badanych nauczyciel jest bardziej odbierany jako trener, oraz osoba, która poza lek-cjami raczej nie poświęca uwagi problemom swoich uczniów – nie rozma-wiał o problemach, nie zawsze miał czas dla ucznia (ponad 1/3 ocen
nega-Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 39 tywnych). Stwierdzone prawidłowości charakteryzują nauczycieli niezależ-nie od płci, poniezależ-nieważ test Chi-kwadrat niezależ-nie wykazał statystyczniezależ-nie istotnych różnic (p>0,05).
Tabela 3 Ocena stosunku nauczyciela do uczennic
Nauczyciel Oceny Postawa troski o ucznia i życzliwości
K Ma czas dla ucznia, rozmawia
K Bardziej przyjaciel niż trener
K M 152 Zainteresowany nie tylko uczniami sprawnymi
K
Jak nauczyciel postrzegany jest przez uczennice w kontekście wykonywa-nego zawodu nauczyciela wychowania fizyczwykonywa-nego? Dominująca większość badanych, ponad 70 procent postrzega swojego nauczyciela jako osobę kom-petentną; zaledwie co 10-ta twierdzi przeciwnie (tab. 4). Niżej oceniany jest nauczyciel, zarówno kobieta, jak i mężczyzna w odniesieniu do zachowania jako wzoru zdrowego stylu życia. Zaledwie połowa badanych ocenia
nauczy-40 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
ciela pozytywnie, natomiast blisko 30% twierdzi przeciwnie. Podobnie oce-niają badane zaangażowanie swoich nauczycieli. Według liczby wskazań po-stawę pełną zaangażowania i entuzjazmu prezentuje mniej niż połowa nau-czycieli, w podobnym procencie kobiety i mężczyźni. Negatywne zdanie ma blisko 1/3 ankietowanych. Najniżej oceniana jest umiejętność nauczycieli do motywowania uczennic do ćwiczeń. Twierdzenie potrafi zachęcić do ćwi-czeń najbardziej „opornego” ucznia bez stosowania kar zostało potwier-dzone zaledwie przez 1/3 badanych. Więcej badanych oceniło tą umiejęt-ność nauczycieli i nauczycielek negatywnie. Płeć nauczyciela nie różnicuje ocen ankietowanych, w żadnym z przedstawionych czterech twierdzeń – chi-kwadrat nie osiąga wartości wymaganej dla p<0,05. Również rozkład łącznej liczby wskazań dla tej grupy twierdzeń nie wykazuje różnic staty-stycznie istotnych między nauczycielami kobietami i mężczyznami (p>0,05).
Tabela 4 Ocena kompetencji i zaangażowania nauczyciela
Nauczyciel Oceny
Wzór zdrowego stylu życia K Umiejętność motywowania do ćwiczeń
K
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 41 Tabela 5 Efekty edukacyjne
Nauczyciel Oceny
negatywne Oceny
przeciętne Oceny po-zytywne Zachęcenie do aktywności fizycznej
K Legenda: V< 0,3 – słaby związek, **V< 0,5 – umiarkowany związek,
***V> 0,5 – silny związek
Ostatnia analizowana grupa twierdzeń z założenia świadczy o efektach pracy nauczycieli wychowania fizycznego – kobiet i mężczyzn (tab. 5). W naj-mniejszym stopniu ankietowane zgadzały się z twierdzeniem, że na lekcji wychowania fizycznego zawsze ćwiczyli wszyscy uczniowie. Niemal dwu-krotnie więcej pozytywnych ocen otrzymali nauczyciele mężczyźni w sto-sunku do kobiet (odpowiednio 26% i 13%), chociaż procent ocen negatyw-nych jest na zbliżonym poziomie (około 60%). Różnica między ocenianymi kobietami i mężczyznami jest istotna statystycznie (p=0,049) na korzyść mężczyzn, ale siła związku jest słaba (V=0,19). Nieco więcej pozytywnych ocen przyznały badane twierdzeniu, że dzięki nauczycielowi wychowania fi-zycznego polubiły wysiłek fizyczny. Liczba wskazań pozytywnych (39%-44%) jest porównywalna z liczbą ocen negatywnych (33%-40%), z tenden-cją do korzystniejszej oceny nauczycieli mężczyzn. Stosunkowo najkorzyst-niej oceniły ankietowane twierdzenie obecnie, po skończeniu szkoły z przy-jemnością wspominam wychowanie fizyczne w szkole. Więcej jest ocen
po-42 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
zytywnych (około 50%) w stosunku do negatywnych (około 30%). Charak-terystyczne jest, że w odniesieniu do tej grupy twierdzeń zaznacza się ten-dencja do niewielkiej nieco korzystniejszej oceny nauczycieli mężczyzn w stosunku do kobiet. W celu weryfikacji tej prawidłowości obliczono łączną liczbę wskazań dla tych trzech twierdzeń i porównano rozkłady testem chi-kwadrat (tab. 5). Stwierdzono statystycznie istotną różnicę z prawdopodo-bieństwem błędu 0,011, ale wartość współczynnika V Cramera (V=0,17) wskazuje, że związek ten jest słaby.
Porównanie sumy ocen przyznanych nauczycielom w poszczególnych grupach problemowych ujawnia znaczne różnice między nimi (ryc. 1). Nie-zależnie od analizowanej grupy problemowej liczba osób niezdecydowa-nych jak ocenić nauczyciela stanowi 16-22% ankietowaniezdecydowa-nych i dotyczy za-równo kobiet jak i mężczyzn. Niezależnie od płci najwięcej ocen pozytyw-nych uzyskali nauczyciele w zakresie stosunku do uczennic oraz posiada-nych kompetencji – powyżej 50% pozytywposiada-nych. Następna w kolejności ocen jest lekcja wychowania fizycznego, którą mniej niż połowa ankietowanych oceniła pozytywnie, ale ocen pozytywnych jest o około 15% więcej niż ne-gatywnych. Niezależnie od płci ocenianych nauczycieli najniżej ocenione zo-stały efekty ich pracy, przy czym wystąpiła różnica istotna statystycznie na korzyść mężczyzn (Chi-kwadrat=9,056; df=2; p=0,011). Siła związku jest słaba (V=0,17).
Czy na ocenę nauczycieli kobiet i mężczyzn w badanym zakresie mogły mieć wpływ zainteresowania ankietowanych? Analizę wyników przeprowa-dzono w oparciu o rozkład ocen łącznie dla twierdzeń ujętych w grupy pro-blemowe.
W przypadku ankietowanych z kierunków innych niż kierunek wychowa-nie fizyczne i sport wśród ocenianych nauczycieli były 92 kobiety i 82 męż-czyzn. Rozkład ocen według płci nauczyciela nie różni się (ryc. 2). W żadnym
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 43 przypadku nie stwierdzono różnic statystycznie istotnych między nauczy-cielami kobietami i mężczyznami.
Chi2= 9,056; df = 2; p=0,011
Ryc. 1. Ocena nauczycieli kobiet (K) i mężczyzn (M) według ogólnej liczby wskazań w grupach problemowych
Odmienne wyniki uzyskano porównując oceny nauczycieli mężczyzn i kobiet na podstawie ocen ankietowanych studiujących na kierunku wycho-wanie fizyczne i sport (ryc. 3, tab. 6). Wśród nauczycieli było 60 kobiet i 53 mężczyzn. Rozkłady ocen trzech grup problemowych różnią się. Znacząco statystycznie korzystniejsze są oceny nauczycieli mężczyzn w zakresie kom-petencji, uzyskiwanych efektów oraz stosunku do ucznia. Związek oceniony współczynnikiem V – Cramera jest umiarkowany, a w przypadku stosunku do ucznia – silny. Tylko jakość lekcji nie różnicuje w sposób statystycznie istotny nauczycieli kobiet i mężczyzn.
44,9
oceny negatywne oceny niezdecydowane oceny pozytywne
44 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
Ryc. 2. Ocena nauczycieli kobiet (K) i mężczyzn (M) według ogólnej liczby wskazań w grupach problemowych przez studentki kierunków studiów nie związanych ze
sportem
Ryc. 3. Ocena nauczycieli kobiet (K) i mężczyzn (M) według ogólnej liczby wskazań w grupach problemowych przez studentki kierunku wychowanie fizyczne
51,4
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 45 Tabela 6 Charakterystyki statystyczne różnicy ocen nauczycieli według płci przez studentki
kierunku wychowania fizyczne i sport (K – 60; M – 53) Treść
twierdzenia Chi-kwadrat df p V
Stosunek do ucznia 41,557 2 0,000 0,60***
Kompetencje 25,919 2 0,000 0,47**
Lekcja 1,606 2 0,447
Efekty 23,297 2 0,001 0,45**
Legenda: V-Cramera: *V< 0,3 – słaby związek, **V< 0,5 – umiarkowany związek,
***V> 0,5 – silny związek
Podsumowanie
Celem podjętych badań było poszukiwanie przyczyn unikania lekcji wy-chowania fizycznego przez dziewczęta. Badania miały charakter retrospek-tywny. Do oceny procesu wychowania fizycznego wykorzystano zweryfiko-wany metodologicznie „Kwestionariusz...”. Swoich nauczycieli wychowania fizycznego ze szkoły średniej oceniały studentki różnych kierunków stu-diów. Uznając główną rolę nauczyciela dla realizacji procesu wychowania fi-zycznego poddano weryfikacji założenie, że korzystniej dla realizacji celów wychowania fizycznego z dziewczętami w szkole średniej byłoby realizowa-nie tego procesu przez nauczycieli kobiety.
Celem niniejszego artykułu nie była diagnoza jakości wybranych aspek-tów procesu edukacyjnego w szkole średniej. Główną intencją było ujawnie-nie cech tego procesu w kontekście płci nauczyciela. Z tego względu podsu-mowanie ogranicza się do uogólnienia stwierdzonych prawidłowości – cech wspólnych i różniących nauczycieli kobiety i mężczyzn.
Uzyskane wyniki badań można ująć w formie dwóch rodzajów uogólnień.
Pierwsze odnosi się do postrzegania nauczycieli kobiet w porównaniu do mężczyzn na podstawie ocen dokonanych przez ogół badanych studentek.
Drugie wynika z takiego porównania, ale w grupach studentek w zależności od kierunku studiów.
46 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
Na podstawie wypowiedzi wszystkich ankietowanych płeć nauczyciela nie jest decydującym czynnikiem wpływającym na ocenę jakości badanych zakresów realizowanego procesu wychowania fizycznego. Dla większości rozpatrywanych elementów pracy nauczyciela nie ujawniono istotnych sta-tystycznie różnic miedzy nauczycielami kobietami i mężczyznami. Należy to ocenić pozytywnie w sytuacji, gdy w szkołach średnich zajęcia z dziewczę-tami prowadzą zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Niezależnie od płci, nau-czyciele oceniani są jako osoby kompetentne, w znacznym procencie zaan-gażowane i dla większości badanych mogące stanowić wzór do naśladowa-nia. Tworzy to sprzyjające warunki do realizowania procesu edukacyjnego zarówno przez nauczycieli kobiety, jak i mężczyzn. Również wysoko u więk-szości nauczycieli oceniane są przejawy podmiotowego traktowania ucznia – postawa sprawiedliwości, życzliwości, wyrozumiałości, zainteresowanie wszystkimi, nie tylko najsprawniejszymi uczniami. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety w większości tworzą sprzyjającą procesowi edukacyjnemu przy-jemną atmosferę na swoich lekcjach. Pytanie tylko, czy to właściwie wyko-rzystują?
Ankietowane studentki w znacznym procencie przyznały niskie oceny swoim nauczycielom, zarówno kobietom i mężczyznom, działaniom doty-czącym sfery motywacyjnej – umiejętności zachęcenia do ćwiczeń na lekcji, wywołania pozytywnych emocji związanych z aktywnością fizyczną. Najni-żej natomiast oceniona została frekwencja na lekcjach wychowania fizycz-nego. Ujawniła się w tym względzie jedyna statystycznie istotna różnica – mniejszy problem z frekwencją mieli nauczyciele – mężczyźni. Nie jest to wy-nik satysfakcjonujący tym bardziej, że także u nauczycieli mężczyzn problem niećwiczenia na lekcji nie jest zauważany zaledwie przez około 20% bada-nych. Przyczyn oczywiście może być wiele. Można ich upatrywać w
stereo-Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 47 typowych, mało interesujących lekcjach, w nieskutecznej motywacji do ćwi-czeń (najmniej wskazań pozytywnych), chociaż w tym aspekcie nie stwier-dzono statystycznie istotnych różnic w zależności od płci nauczyciela. Fak-tem jest jednak, że chociaż związek statystyczny jest słaby, to jednak ocena mężczyzn w kwestii efektów edukacyjnych jest wyższa.
Uzyskane wyniki badań poddano dodatkowej analizie uwzględniając wy-bór kierunku studiów przez ankietowane studentki. Porównano wypowie-dzi o nauczycielach w grupie studentek kierunku wychowanie fizyczne i sport oraz odrębnie oceny studentek innych kierunków studiów. Przyjęto założenie, że kierunek wychowanie fizyczne wybierają osoby sprawne, zain-teresowane swoim rozwojem sportowym, lub wykonywaniem w przyszłości zawodu w obszarze kultury fizycznej. Z tego względu oceny nauczycieli (ko-biet, mężczyzn) mogą różnić się w stosunku do uczennic, które nie są tak za-interesowane kulturą fizyczną. Okazało się, że nauczyciel mężczyzna jest wyżej oceniany przez studentki kierunku wychowanie fizyczne, niż kobieta.
Ujawnione różnice oceny między nauczycielami mężczyznami a kobietami mogą być związane z prezentowanymi przez ankietowane zainteresowa-niami odnoszącymi się do aktywności fizycznej. Jest prawdopodobne, że wy-sokie oceny wynikają nie tylko z doświadczeń lekcyjnych. Osoby sprawne, wybierające ten kierunek studiów miały niewątpliwie więcej okazji pozna-nia swoich nauczycieli. Uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych czy zawo-dach sportowych sprzyja lepszemu poznaniu nauczyciela – jego fachowości jako specjalisty i komunikatywności. Zajęcia pozalekcyjne odbywają się z za-łożenia w innej atmosferze, bowiem uczestniczą w nich nauczyciel – uczeń o wspólnych zainteresowania i dążeniach. Takie uzasadnienie – oparte na przypuszczeniach – tłumaczyłoby fakt ujawnienia statystycznie istotnych różnic ocen między nauczycielami w zależności od płci w sytuacji, gdyby za-jęcia pozalekcyjne prowadzili głównie nauczyciele mężczyźni. Tego nie
48 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
wiemy. Faktem jest jednak, że analizy nie uwzględniające kierunku studiów ankietowanych nie ujawniły istotnych różnic między nauczycielami pod względem niskiej jakości lekcji wychowania fizycznego, ale także innych ba-danych cech. Nie wystąpiły także różnice ocen między nauczycielami kobie-tami i mężczyznami przez studentki innych kierunków studiów. Celowe by-łoby zatem zweryfikowanie, kto w głównej mierze organizuje i prowadzi za-jęcia pozalekcyjne w szkołach średnich i czy doświadczenia z zajęć fakulta-tywnych rzeczywiście sprzyjają lepszemu postrzeganiu nauczyciela wycho-wania fizycznego; a może także zajęć ruchowych? Gdyby to przypuszczenie się sprawdziło warto byłoby w większym, niż do tej pory stopniu wymagać od nauczycieli organizowania w szkole średniej zajęć pozalekcyjnych odpo-wiednio do zainteresowań uczennic – nie tylko sportowych.
Wnioski
1. Niezależnie od płci nauczyciela najwyżej oceniane są przez studentki aspekty procesu wychowania fizycznego w szkole średniej wyrażające stosunek nauczyciela do ucznia, oraz kompetencje nauczyciela. Ko-rzystniejsze efekty edukacyjne osiągają nauczyciele mężczyźni.
2. Płeć nauczyciela nie jest decydującym czynnikiem wpływającym na ja-kość oceny badanych zakresów realizowanego procesu wychowania fizycznego przez absolwentki szkół średnich studiujące na kierunkach nie związanych ze sportem.
3. Absolwentki kierunku wychowanie fizyczne i sport korzystniej oce-niają nauczycieli mężczyzn w stosunku do kobiet pod względem kom-petencji, stosunku do ucznia oraz uzyskiwanych efektów wychowania fizycznego.
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 49 4. Ocena lekcji wychowania fizycznego nie zależy ani od płci nauczyciela,
ani od zainteresowań sportowych ankietowanych. Unikanie lekcji wy-chowania fizycznego występuje częściej u nauczycieli kobiet, niż u mężczyzn.
Literatura
Bartoszewicz, R. i Roszak, I. (2006). Indywidualizacja a efekty pedagogiczne wychowania fizycznego. Wrocław, AWF.
Bauman, A. E., Reis, R. S., Sallis, J. F., Wells, J. C., Loos, R. J. Martin, B. W. (2012). Correlates of physical activity: why are some people physically active and others not? Lancet, 380, 258-271.
Bergier, B., Flisiak, A. i Flisiak, M. (2015). Nauczyciele wychowania fizycznego o edukacji fizycznej dziewcząt. Physical education teachers about physical education of female pupils. Rozprawy Społeczne, 9(1), 50-56.
Colley, R. C., Garriguet, D., Janssen, I., Craig, C. L. Tremblay, M. S. (2011). Physical activity of Canadian children and youth: accelerometer results from the 2007 to 2009. Canadian Health Measures Survey. Public Health Teports, 22.
Czechowski, M., Żukowska, Z. (2010). Kompetencje nauczycieli wychowania fizycznego do realizacji edukaji zdrowotnej. Roczniki PZH, 61(4), 395-399.
Derbich, J., Nałęcz, H. (2014). Nauczyciel wychowania fizycznego czy wychowawca fizyczny - kogo potrzebuje współczesna szkoła. Rozprawy Społeczne, 8(3), 27-34.
Frołowicz, T. (2002). Edukacyjne intencje nauczycieli wychowania fizycznego. Między deklaracjami a działaniami. Gdańsk, AWFiS.
Gorely, T., Marshall, S. J., Biddle, S. J., Cameron, N. (2007). The prevalence of leisure time sedentary behavior and physical activity in adolescent girls: an ecological momentary assessment approach. The International Journal of Pediatric Obesity, 2, 227-234.
Górna, K. i Skalik, K. (2002). Stosunek uczennic do lekcji wychowania fizycznego.
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 4, 20-25.
Górna-Łukasik, K. (2017). Kwestionariusz oceny realizacji wychowania fizycznego w szkole średniej – konstrukcja i weryfikacja metodologiczna. Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, 34(2), 5-16.
Grabowski, H. (1996). Teoria wychowania fizycznego. Kraków, AWF.
Groffik, D. (2015). Struktura aktywności fizycznej młodzieży 15 - 17 letniej Górnego Śląska.
Katowice, AWF.
Guinhouya, B. C., Samouda, H., de Beaufort, C. (2013). Level of physical activity among children and adolescents in Europe: A review of physical activity assessed objectively by akcelerometry. Public Health, 127, 301-311.
Hallal, P., Andersen, L., Bull, F., Guthold, R., Haskell, W. i Eklund, U. (2012). Global physical activity levels: surveillance progress, pitfalls, and prospects. The Lancet 380, 147-157.
Hodań, B., Żukowska, Z. (1996). Nauczyciel wychowania fizycznego i jego społeczno-wychowawcze funkcje. Warszawa, AWF, Olomouc, UP.
Jagusz, M. (2011). Oczekiwania ucznia w zakresie kompetencji nauczyciela. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 35, 66-69.
50 Krystyna Górna-Łukasik i wsp.
Jodkowska, M., Tabak, I. i Oblacińska, A. (2007). Aktywność fizyczna i zachowania
sedenteryjne gimnazjalistów z nadwagą i otyłością w Polsce w 2005 r. Problemy Higieny i Epidemiologii, 88(2), 149-156.
Kantanista, A., Bronikowski, M., Borowiec, J., Król-Zielińska, M. i Śleboda, R. (2013). Szkolne wychowanie fizyczne - jakość procesu w opinii uczniów i rodziców. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2, 8-13.
Karasiński, M. (2015). Stosunek młodzieży z dwóch krakowskich liceów do wychowania fizycznego. W: K. Dormus, R. Ślęczka (red.), Tom IV "Biblioteka Wpółczesnej Myśli Pedagogicznej". Kraków, Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 143-152.
Kosiba, G. (2009). Nauczyciel wychowania fizycznego - wczoraj i dziś. Wychowanie Fizyczne i Sport, 53(1), 45-54.
Kozłowska, E., Kowalczyk, A., Rząca, M., Kocka, K. (2015). Uczestnictwo w lekcjach
wychowania fizycznego a rozwój kultury fizycznej po zakończeniu etapu edukacyjnego.
Journal of Education, Health and Sport, 5, 355-365.
Kubińska, Z., Pańczuk, A. (2016). Zachowania zdrowotne nauczycieli wychowania fizycznego jako element kompetencji zdrowotnych. Rozprawy Społeczne, 10(3), 78-85.
Kubler, M., Wójcik-Grzyb, A., Guła-Kubiszewska, H., Starościak, W. (2011). Przygotowanie studentów wychowania fizycznego do realizacji treści z zakresu kultury fizycznej.
Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 35, 180-184.
Kumala, R. (2011). Nauczyciel wychowania fizycznego - opinie kandydatów na studia we wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 35, 57-60.
Kuśnierz, C., Kopecky, M., Pakosz, P. (2011). Pojmowanie realizacji celów wychowania fizycznego przez nauczycieli w okresie przemian edukacyjnych. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 35, 61-65.
Lewandowski, M., Starościak, W. Guła-Kubiszewska, H. (2011). Przygotowanie studentów AWF we Wrocławiu do pełnienia funkcji nauczyciela wychowania fizycznego. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 35, 40-44.
Li, S., Treuth, M. S., Wang, Y. (2010). How active are American adolescents and have they becomeless active? Obesity Reviews, 11, 847-862.
Nader, P. R., Bradley, R. H., Houts, R. M., McRitchie, S. L. i O'brien, M. (2008). Moderate-to-vigorous physical activity from ages 9 to 15 years. The Journal of the American Medical Association, 300(3), 295-305.
Najwyższa Izba Kontroli (2013). Informacja o wynikach kontroli "Wychowanie fizyczne i sport w szkołach publicznych i niepublicznych". Warszawa, Najwyższa Izba Kontroli.
Niebudek, T., Wojtowicz, M. (2011). Komunikacja niewerbalna nauczycieli wychowania fizycznego a oczekiwania ich uczniów. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 35, 45-50.
Nováková-Lokvencová, P., Frömel, K., Chmelík, F., Groffik, D. i Bebčáková, V. (2011). School and weekend physical activity of 15-16 year old Czech, Slovak and Polish adolescents.
Acta Universitatis Palckianae Olomucensis. Gymnica, 41(3), 39-45.
Osiński, W. (2011). Teoria wychowania fizycznego. Poznań, AWF.
Pearson, N., Atkin, A., Biddle, S., Gorely, T., Edwardson, C. (2009). Paterns of adolescent physical activity and dietary behaviours. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 6(1), 45.
Ocena pracy nauczycieli wychowania fizycznego na podstawie opinii… 51
Raport. (2013). Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej w 2012 r. Warszawa, Główny Urząd Statystyczny.
Raport NIK. (2013). Informacja o wynikach kontroli "Wychowanie fizyczne i sport w
Raport NIK. (2013). Informacja o wynikach kontroli "Wychowanie fizyczne i sport w