a) Szczegółowe cele kształcenia i wychowania
Nauczyciel uszczegóławia cele zawarte w podstawie programowej wy-chowania fizycznego. Uwzględnia także cele kształcenia ogólnego, zawarte w podstawie programowej dla danego etapu edukacji, co podkreśla, że wy-chowanie fizyczne jest ważnym elementem kształcenia w realizacji celów ogólnych oraz cele zawarte w dokumentach szkolnych, wskazujące na od-rębność i tradycje danej szkoły.
b) Treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie progra-mowej kształcenia ogólnego
Dotychczas treści programu nauczania (także planu pracy) podzielone były zazwyczaj na poszczególne dyscypliny sportowe lub formy aktywności fizycznej. Aktualnie formułując treści warto zwrócić uwagę, że w podstawie programowej zapisane są one w poszczególnych działach (filarach), które odnoszą się w znacznej mierze do zdrowia i aktywności fizycznej, podkre-ślając prozdrowotny aspekt realizacji wychowania fizycznego. Proponu-jemy, zatem, aby działy treści w programie nawiązywały do działów pod-stawy programowej, ale także do form aktywności fizycznej. W tym celu na-leży dobrze opracować budżet godzin (tab. 1), który, oprócz informacji o liczbie godzin przeznaczonej na poszczególne formy aktywności fizycznej,
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 77 wskaże, kiedy (w której klasie) dane treści (z poszczególnych działów pod-stawy programowej) będą realizowane oraz przy wykorzystaniu, jakiej formy aktywności fizycznej.
Na realizację treści zapisanych w podstawie programowej, ze względu na stopień złożoności i trudności oraz metodykę nauczania, należy przeznaczyć różną liczbę jednostek lekcyjnych. Zatem większość treści podstawy progra-mowej nie może być realizowana tylko podczas jednej lekcji wychowania fi-zycznego (w jednej klasie i przy okazji zazwyczaj jednej formy aktywności fizycznej). Dlatego w budżecie godzin poszczególne treści podstawy progra-mowej pojawiają się kilkakrotnie. Oznacza to również, że dany punkt pod-stawy programowej lub jego wybrany obszar może być realizowany na lek-cjach wykorzystujących różne formy aktywności fizycznej (np. gimnastykę, lekkoatletykę, siatkówkę). Jednocześnie dany punkt podstawy programowej lub jego wybrane treści nauczyciel może rozplanować wielokrotnie: za-równo w klasie pierwszej, jaki i w drugiej oraz trzeciej, lub czwartej, lub w innej dowolnej kombinacji. Należy, zatem się zastanowić, jakie treści i za-gadnienia zawiera w sobie dany punkt podstawy programowej i zaplano-wać, kiedy oraz w jaki sposób zostaną one zrealizowane.
Prawidłowe zaplanowanie treści nauczania i budżetu godzin może uła-twić prezentowany dalej schemat postępowania. W pierwszej kolejności na-leży zdecydować za pomocą, jakich i ilu form aktywności fizycznej będą rea-lizowane poszczególne treści nauczania na lekcjach wychowania fizycznego.
Na przykład nauczyciel może zdecydować, że treści z działu Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna w zakresie wiedzy zrealizuje w następujący sposób:
1. wyjaśnia związek między sprawnością fizyczną a zdrowiem i dobrym sa-mopoczuciem zostaną zrealizowane w trakcie wybranych lekcji z gim-nastyki (G), lekkoatletyki (LA), fitnessu (F) oraz gier drużynowych (GD);
78 Joanna Borowiec i wsp.
2. wskazuje mocne i słabe strony własnej sprawności fizycznej zostaną zre-alizowane w trakcie wybranych lekcji z gimnastyki (G), lekkoatletyki (LA), fitnessu (F), piłki siatkowej (PS) i koszykówki (PK), itd.
Podobnie należy przeanalizować każdą kolejną treść podstawy progra-mowej. Wybrane do realizacji programu formy aktywności fizycznej należy umieścić w budżecie godzin (tab. 1, kolumna 1).
W kolejnym etapie przygotowywania budżetu godzin należy dokładnie zaplanować, kierując się treściami z podstawy programowej oraz własną wiedzą zawodową, postawy, wiedzę, umiejętności i sprawności, które będą rozwijane i nauczane w ramach form aktywności fizycznej wybranych w po-przednim kroku. Planując, jakie treści będą realizowane, należy założyć jed-nak, że uczniowie mają opanowane osiągnięcia, określone w podstawie pro-gramowej dla wcześniejszych etapów edukacji. Na przykład, w ramach lekcji wychowania fizycznego realizujących formę aktywności fizycznej fitness (F) na przestrzeni czterech lat liceum można zrealizować takie treści z pod-stawy programowej, jak: 1) diagnozuje, planuje i organizuje własną, tygo-dniową aktywność fizyczną (trening zdrowotny), z uwzględnieniem sportów całego życia przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii (urządzenia moni-torujące, aplikacje internetowe) i rekomendacji zdrowotnych (np. World He-alth Organization - WHO lub Unii Europejskiej - UE); 2) przeprowadza roz-grzewkę ukierunkowaną na wybraną formę aktywności fizycznej; 5) wykonuje ćwiczenia relaksacyjne dostosowane do indywidualnych potrzeb; 7) wykorzy-stuje środowisko do planowania aktywności fizycznej (np. programowanie ścieżki zdrowia, biegi terenowe), z uwzględnieniem zastosowania nowocze-snych technologii; 4) opracowuje i wykonuje zestaw ćwiczeń kształtujących i kompensacyjnych w zakresie treningu funkcjonalnego, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki bólów kręgosłupa oraz rodzaju pracy zawodowej.
Realizacja wymienionych treści wymaga od nauczyciela m.in. znajomości:
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 79
sposobów diagnozowania aktywności fizycznej,
prakseologicznego modelu skutecznego działania (w tym planowania),
zaleceń WHO i UE dotyczących aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży,
aplikacji internetowych i urządzeń monitorujących aktywność fizyczną,
szerokiej gamy ćwiczeń kształtujących, funkcjonalnych i relaksacyjnych,
zasad tworzenia ścieżek zdrowia oraz biegów terenowych.
W dalszej kolejności zadaniem osoby, przygotowującej program jest ob-liczenie ile godzin ze względu na metodykę nauczania należy poświęcić na przekazanie uczniom powyższej wiedzy oraz umiejętności. Pozwala to pra-widłowo określić liczbę godzin lekcyjnych przeznaczonych na realizację tre-ści z danej formy aktywnotre-ści fizycznej w klasie I, II, III, IV liceum (tab. 1, ko-lumna 3). Liczba obliczonych godzin może powiększyć się w związku z tre-ściami podstawy programowej przyporządkowanymi wcześniej w budżecie do wybranych form aktywności fizycznej w poszczególnych klasach (tab. 1, kolumny od 4 do 8).
Budżet godzin stanowi podstawę w opracowaniu dalszej części pro-gramu. Jak podkreślono wcześniej, nauczyciel powinien szczegółowo okre-ślić, czego nauczy w obszarze danej formy aktywności fizycznej i przypo-rządkowanych jej treści podstawy programowej na poziomie każdej klasy.
Uwzględniając metodykę nauczania pozwala to wyznaczyć liczbę cykli tema-tycznych we wszystkich formach aktywności fizycznej w klasach od I do IV (tab. 2, kolumna 6). Na przykład, nauczyciel może uznać, że na formę aktyw-ności fizycznej fitness w klasie I liceum przeznaczy 13 godzin lekcyjnych po-dzielonych na 3 cykle tematyczne (tab. 2). Taką analizę i zapis należy zasto-sować do wszystkich klas w każdej formie aktywności fizycznej. Na tym eta-pie program nauczania staje się podobny do planu nauczania, gdyż szczegó-łowo przyporządkowane treści dla każdej klasy w obrębie poszczególnych
80 Joanna Borowiec i wsp.
form aktywności fizycznej ułatwiają nauczycielowi późniejsze rozplanowa-nie ich na przestrzeni miesięcy roku szkolnego. Prawidłowe przygotowarozplanowa-nie programu nauczania ułatwia zanotowanie poszczególnych treści z podstawy programowej (tab. 2, kolumna 4) przyporządkowanych wcześniej danej for-mie aktywności fizycznej w budżecie godzin (tab. 1).
Kolejny etap tworzenia programu polega na uszczegółowieniu treści pro-gramowych w odniesieniu do działu z podstawy programowej (tab. 2, ko-lumna 5). W tej fazie należy zdecydować, które umiejętności, jaka wiedza, sprawność fizyczna i postawy będące podzbiorem danego punktu podstawy programowej na danym poziomie klasy i w jakich cyklach będą realizowane.
Nie należy przepisywać treści podstawy programowej, ale wskazać, na pod-stawie danej treści (np. 1.1 W) jak dokładnie będą realizowane wybrane tre-ści podczas lekcji. Zrozumienie tej zależnotre-ści może ułatwić poniższy przy-kład oraz ryc. 1. Dział podstawy programowej Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna w obszarze wiedzy (W) w podpunkcie 1. zawiera treść uczeń wyja-śnia związek między sprawnością fizyczną a zdrowiem i dobrym samopoczu-ciem (trójkąt na ryc. 1). Nauczyciel w zależności od swojej wiedzy, umiejęt-ności i koncepcji wychowania fizycznego powinien zdecydować, w jakie umiejętności i wiedzę chce wyposażyć uczniów w ramach tego punktu (ryc.
1, zbiory od A do F).
Na przykład, nauczyciel może przyjąć, że w celu zrealizowania powyższej treści należy uczennice i uczniów zapoznać z zagadnieniami takimi jak:
pojęcie sprawności fizycznej związanej ze zdrowiem według koncepcji Healf - realted fitness (Osiński, 2011) (ryc. 1, zbiór A),
definicja zdrowia i jego komponenty fizyczne, emocjonalne, duchowe, społeczne (ryc. 1, zbiór B),
określenie wraz z uczniami, czym jest samopoczucie dobre, złe i jakie czynniki na nie wpływają (ryc. 1, zbiór C),
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 81
zapoznanie z bioneurologiczną zależnością pomiędzy aktywnością i sprawnością fizyczną a dobrym samopoczuciem (ryc. 1, zbiór D),
ocena samopoczucia przed lekcją i po lekcji wychowania fizycznego, w których realizowano różne formy aktywności fizycznej: fitness (ae-robik, cross fit, tabata, trening funkcjonalny, hatha joga, ashtanga joga, trening z przyborami: TRX, catleball, piłkami fitness; trening z instruk-torkami fitness online; nordic walking, koszykówka, siatkówka, biegi w terenie, gra w palanta, podchody) (ryc. 1, zbiór E),
pomiar sprawności fizycznej testem siły mięśni brzucha, step testem, ćwiczeniami gibkości i ocena samopoczucia w zależności od wyniku i jego zmian po cyklu zajęć fitness, nordic walking, koszykówki, siat-kówki, biegów w terenie, gry w palanta, podchodów (ryc. 1, zbiór F).
Należy pamiętać, że każdy nauczyciel może w dowolny sposób realizować wybrane treści podstawy programowej i ten sam punkt (np. tabela 2, ko-lumna 4 - 1.1 W) będzie zawierał inne zagadnienia w rubryce Treści progra-mowe w odniesieniu do działu z PP w zależności od decyzji nauczyciela, formy aktywności fizycznej i klasy.
W wyniku przedstawionego toku postępowania w prezentowanym przy-kładzie programu nauczania w kolumnie treści programowych w odniesie-niu do działu z podstawy programowej (tabela 2, kolumna 5) wpisano dwa zagadnienia: (uczeń) opisuje samopoczucie przed i po lekcji aerobiku, ocenia wytrzymałość przed i po cyklu lekcji aerobiku. W podobny sposób należy uzu-pełnić zagadnienia z pozostałych treści (punktów) podstawy programowej.
W prezentowanym przykładzie będą to treści z kolumny 3 w tab. 2, np. 1.2 W, 1.3 W, 2.1 U, itd.
82 Joanna Borowiec i wsp.
Tabela 1 Budżet godzin Formaˡ aktywności fizycznej Klasa Liczba godzin
I II III IVV Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna Aktywność fizyczna Bezpieczeństwo w aktywności fizycznej
Edukacja zdrowotnaKompetencje społeczne W 2U3W U W U W U Fitness
I 13 1.1, 1.2, 1.32.11.32.2, 2.51,52.2, 2.51.32.31 II 16 1.4 …
2.2, 2.3 …………………… III 12 ……………………… IV18 ……………………… PS
I ………………………… II ………………………… III ………………………… IV………………………… LAI ………………………… …II ………………………… …III ………………………… …IV………………………… Łącznie I-IV……………………… ˡ Liczba i rodzaj form aktywności fizycznej wykorzystanej w programie zależy od podstawy programowej i od decyzji nauczyciela, 2 Wiedza, 3 Umiejętności
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 83
Tabela 2 Wzór rozplanowania treści programu nauczania Forma aktywności fizycznej - Fitness
Klas a
Licz ba god zin
Dzia ł z PP
1
Numer zagadnienia z działu PP1 Treść programowa w odniesieniu do działu z PPCele cykli Tematy lekcji
I 13 1
1.1 W 2 1.2 W 1.3 W 2.1 U3
Uczeń: - opisuje swoje samopoczucie przed i po lekcji aerobiku (na podstawie 1.1. W) - ocenia wytrzymałość przed i po cyklu lekcji aerobiku (na podstawie 1.2. W) - … - ….
Cykl I (4 godziny) Postawy: 1.Uczennica rozwija samoświadomość i samoobserwację w kontekście samopoczucia. 2. Uczennica kształtuje siłę woli poprzez kontynuowanie step-testu pomimo zmęczenia. Umiejętności: 1. Uczennica potrafi wykonać i zinterpretować wynik step-testu. 2. Uczennica potrafi rozliczyć takty w muzyce i wykonać do niej kroki aerobiku. Wiadomości:
1. Rozwijamy wytrzymałość i siłę woli podczas ćwiczeń aerobiku i step-testu mastera. 2. Jaki rytm, taki krok - poznajemy różne rodzaje muzyki do ćwiczeń i kroków, rozliczamy takty w muzyce. 3. Czasem dobrze, czasem źle - poznajemy wpływ intensywnego wysiłku fizycznego na samopoczucie. 4. Szybciej, wyżej, mocniej - tworzymy nowe i bardziej intensywne choreografie aerobiku. 5. Coraz sprawniejsze, coraz weselsze - sprawdzamy wytrzymałość oraz siłę woli podczas ćwiczeń aerobiku i step-testu mastera, porównujemy z wcześniejszymi wynikami.
2
1.3 W 2.2 U 2.5 U
…
84 Joanna Borowiec i wsp.
3
1.5 W 2.2 U 2.5 U
….1. Uczennica zna pojęcie samopoczucia. 2. Uczennica rozpoznaje kroki aerobiku i ich nazwy. Sprawność fizyczna: 1. Uczennica rozwija wytrzymałość tlenową, koordynację i pamięć ruchową oraz siłę kończyn dolnych. Cykl II (6 godzin) ….należy opracować jak cykl I Postawy Umiejętności Wiadomości Sprawność fizyczna Cykl III (5 godzin) Postawy Umiejętności …
1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. 2. …
4 1.3 W 2.3 U…
5
1 …
II 16 1
….należy opracować jak w kl. ICykl I (4 godziny) Postawy Umiejętności Wiadomości Sprawność fizyczna ….należy opracować jak w kl. I 1. 2. 3. ….należy opracować jak w kl. I
2 3 4 5
III 12 1
….należy opracować jak w kl. ICykl I (4 godziny) Postawy Umiejętności 1. 2.
2 3
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 85
4
Wiadomości Sprawność fizyczna ….należy opracować jak w kl. I 3. ….należy opracować jak w kl. I
5
IV 18 1
….należy opracować jak w kl. ICykl I (4 godziny) Postawy Umiejętności Wiadomości Sprawność fizyczna ….należy opracować jak w kl. I 1. 2. 3. ….należy opracować jak w kl. I
2 3 4 5
1)Podstawa programowa, 2)Wiedza, 3)Umiejętności
86 Joanna Borowiec i wsp.
Ryc. 1. Treść z podstawy programowej uczeń wyjaśnia związek między sprawnością fizyczną a zdrowiem i dobrym samopoczuciem wraz z zawartymi
w niej zagadnieniami.
Zapisane treści programowe w odniesieniu do działu z podstawy progra-mowej (tab 2, kolumna 5) w kolejnym etapie tworzenia programu nauczania są podstawą wyznaczania celów cykli lekcji (tab. 2, kolumna 6) oraz tema-tów planowanych jednostek lekcyjnych (tab. 2, kolumna 7).
Warto wspomnieć, że dobrze sprecyzowane cele cykli oraz tematy lekcji1 wskazują na poprawność metodyczną działań nauczyciela. Na etapie szkół ponadpodstawowych wymagania szczegółowe w zdecydowanie mniejszej części odnoszą się do umiejętności ruchowych. Techniki poszczególnych dyscyplin sportowych, powinny zostać opanowane na wcześniejszych eta-pach edukacyjnych. Ostatni etap edukacyjny to przede wszystkim intelektu-alizacja procesu wychowania fizycznego. Dlatego też większość wymagań szczegółowych wskazuje na „opanowanie” przez ucznia określonego zasobu
1 W poprawnie sformułowanym temacie lekcji należy wskazać, co nauczyciel będzie realizował (osiągał) razem z uczniami, dlatego też prawidłowo zapisany temat ma formę 1 osoby, liczby mnogiej (np. uczymy się, doskonalimy, kontrolujemy, sprawdzamy lub zapoznajemy się, utrwalamy, wyjaśniamy).
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 87 wiedzy oraz wykształcenia postaw i nawyków, które powinny być w przy-szłości podstawą do podejmowania świadomych wyborów związanych z własnym zdrowiem oraz aktywnością fizyczną.
Jak widać na przedstawionym przykładzie po całkowitym zaplanowaniu treści nauczania dla wszystkich klas liceum, ta część programu stanowi jego najobszerniejszą część. Jest ona jednak niezbędna do prawidłowego zapla-nowania procesu nauczania i w kolejnych etapach do określenia osiągnięć ucznia oraz skonstruowania przedmiotowego systemu oceniania.
c) Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwo-ści uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany W punkcie tym należy opisać, jakie czynności zostaną podjęte oraz jakie narzędzia zostaną wykorzystane do osiągnięcia postawionych celów szcze-gółowych kształcenia i wychowania, ale także celów lekcji (cyklów lekcji).
Należy określić:
stosowane metody i techniki (np. nauczania czynności ruchowych, re-alizacji wychowania fizycznego, wychowania, projektu, portfolio),
formy i sposoby organizacji pracy (obwód stacyjny, praca w grupach, itd.),
środki (w szczególności rzadko spotykane, np. prezentacje multimedialne),
wykorzystanie bazy dydaktycznej (sala sportowa, boisko, basen, inne obiekty),
praca z uczniem o różnych potrzebach edukacyjnych – indywidualiza-cja (praca z uczniem zdolnym, z uczniem z różnymi deficytami czy dys-funkcjami (np. niska sprawność fizyczna, niedowaga, nadwaga, nie-chęć do podejmowania aktywności fizycznej).
d) Opis założonych osiągnięć ucznia
Podstawą osiągnięć ucznia podczas zajęć klasowo-lekcyjnych są treści podstawy programowej oraz treści programu nauczania (cele szczegółowe
88 Joanna Borowiec i wsp.
kształcenia i wychowania, cele cyklów lekcji). Jeżeli realizacja konkretnych celów i treści z podstawy programowej zaplanowana jest na 4 lata (tzn. dana treść z podstawy programowej realizowana jest w I, II, III i IV klasie) to osią-gnięcia będą dotyczyły całego etapu edukacji. Osiąosią-gnięcia ucznia można po-dzielić według działów podstawy programowej, a także według klas od I do IV (tab. 3) lub z uwzględnieniem form aktywności fizycznej. Nauczyciel może także określić osiągnięcia ucznia dla całego etapu edukacji, pomijając pre-zentowany w tab. 3 podział na poszczególne klasy.
e) Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia W punkcie tym należy przedstawić opracowany Przedmiotowy System Oceniania (PSO), który szczegółowo opisuje sposób oceniania założonych osiągnięć ucznia (poprzedni punkt – tab. 3). Należy podkreślić, że w PSO po-winny znaleźć się kryteria oceny każdego osiągnięcia ucznia z podpunktu „e”.
Przed podjęciem działań związanych z ocenianiem należy zapoznać się z aktualnymi aktami prawnymi w sprawie oceniania, klasyfikowania i pro-mowania uczniów w szkołach publicznych oraz zwrócić uwagę na istotę oce-niania ucznia na zajęciach z wychowania fizycznego. PSO powinien uwzględ-niać zawarte w statucie danej szkoły założenia Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania oraz specyfikę przyjętego do realizacji programu nauczania.
Zgodnie z aktualnym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2017, poz. 1534) przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego należy przede wszystkim wziąć pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiąz-ków wynikających ze specyfiki tych zajęć, systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia w działaniach podejmowanych na rzecz kultury fizycznej. W ocenianiu należy uwzględnić także uzyskane w podsta
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 89
Tabela 3 Wzór opracowania osiągnięć ucznia Dział podstawy programowejOsiągnięcia Klasa I Klasa II Klasa III Klasa IV Rozwój fizyczny i sprawność fizycznaPostawy: 1. Uczennica jest zmotywowana do aktywności fizycznej i regularnie ją podejmuje w czasie wolnym. 2… Wiadomości: 1. Uczennica zna zależność pomiędzy samopoczuciem a aktywnością fizyczną. 2…… Umiejętności: 1. Uczennica potrafi ocenić swoją sprawność podczas step-testu. 2.…. Sprawność fizyczna: 1. Uczennica poprawia funkcjonowanie układu krążeniowo-wydolnościowego oraz koordynację ruchową. 2….
Postawy:… Wiadomości:… Umiejętności:… Sprawność fizyczna:…
Postawy:… Wiadomości:… Umiejętności:… Sprawność fizyczna:…
Postawy:… Wiadomości:… Umiejętności:… Sprawność fizyczna:… Aktywność fizyczna…jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej Bezpieczeństwo w aktywności fizycznej …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej Edukacja zdrowotna…jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej Kompetencje społeczne …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej …jak wyżej
90 Joanna Borowiec i wsp.
wie programowej wychowania fizycznego umiejętności i wiadomości z po-szczególnych bloków tematycznych (zajęcia klasowo-lekcyjne) oraz stoso-wać przede wszystkim indywidualne podejście do ucznia. Ponadto planując kryteria oceny danej umiejętności należy wziąć pod uwagę zaangażowanie ucznia podczas lekcji nauczającej czy doskonalącej oceniany element (zada-nie ruchowe), przygotowa(zada-nie do lekcji, zakres wiadomości oraz technikę wy-konania zadania. Należy również pamiętać o tym, że udział w zawodach nie może być warunkiem uzyskania przez ucznia oceny celującej z wychowania fizycznego, a formułowanie oceny na podstawie wyników testów sprawno-ściowych jest wręcz niedopuszczalne. Zadaniem oceny powinno być precy-zyjne określenie tego, co uczeń do tej pory zdobył oraz opanował. Natomiast ocena nie powinna porównywać uczniów, czy też uwypuklać braków w umiejętnościach oraz wiedzy uczniów. Powinna zaś, wdrażać do dokony-wania samooceny własnej aktywności fizycznej. Dlatego w przedmiotowym systemie oceniania należy wyodrębnić obszary oceniane zarówno stopniem szkolnym, jak i bez stopni szkolnych. Wyrażenie oceny bez stopni szkolnych ułatwi nauczycielowi wychowania fizycznego zapoznanie się z oraz zastoso-wanie tzw. oceniania kształtującego (Sterna, 2006).
Tworzenie Przedmiotowego Systemu Oceniania można przeprowadzić według planu zaproponowanego przez Bronikowskiego i in. (2013).
W pierwszym etapie należy wyszczególnić obszary, które będą podlegały ocenie (np. postawy, wiadomości, umiejętności i sprawności fizycznej). Na-uczyciel powinien również wskazać przedmiot oceny w każdym obszarze z wyszczególnieniem, co będzie oceniane stopniem szkolnym, a co bez tego stopnia. W każdym obszarze należy uwzględnić szczegółowe kryteria oceny (np. skalę ocen, częstotliwość ocen, osiągnięcia ucznia wymagane na po-szczególną ocenę). Zaprezentowany plan działania nauczyciela wychowania fizycznego na tym etapie tworzenia PSO ilustruje poniższy przykład:
Proces tworzenia programu wychowania fizycznego na przykładzie … 91 1. Obszary oceniania bez stopni szkolnych
Obszar: SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Przedmiot oceny:
1) Porównanie czasu, w jakim uczeń przebiegł dystans 800 m.
Narzędzia/formy stosowane przy ocenianiu: porównanie wyniku z pierwszych i ostatnich zajęć cyklu.
Kryteria: omówienie. Uczennica/uczeń otrzymuje „plus” za postęp.
2)…
2. Obszary oceniania ze stopniem szkolnym Obszar: POSTAWY
Przedmiot oceny:
1) Aktywny udział w zajęciach.
Narzędzia/formy stosowane przy ocenianiu: 1 pkt za aktywne, czynne i zaangażowane uczestnictwo w lekcji
Kryteria oceny na poszczególne stopnie szkolne z cyklu 8 lekcji:
aktywne, czynne i zaangażowane uczestnictwo w 8-7 lekcjach = 8-7 pkt = ocena 5,
aktywne, czynne i zaangażowane uczestnictwo w 6-5 lekcjach = 6-5 pkt = ocena 4.
2…
Obszar: UMIEJĘTNOŚCI Przedmiot oceny:
1)…
Narzędzia/formy stosowane przy ocenianiu:…
Kryteria oceny na poszczególne stopnie szkolne:…
2)…
Obszar: WIEDZA Przedmiot oceny:
1. …
Narzędzia/formy stosowane przy ocenianiu:…
Kryteria oceny na poszczególne stopnie szkolne:…
2.…
W dalszej kolejności Przedmiotowy System Oceniania powinien zawierać informacje o sposobie przejścia od ocen bieżących do oceny semestralnej i końcoworocznej (Bronikowski i in., 2013). W przypadku realizacji zajęć
92 Joanna Borowiec i wsp.
klasowo-lekcyjnych oraz zajęć do wyboru należy wskazać, jak oceny z tych dwóch obszarów wpływają na ocenę semestralną i końcoworoczną. Ważną
klasowo-lekcyjnych oraz zajęć do wyboru należy wskazać, jak oceny z tych dwóch obszarów wpływają na ocenę semestralną i końcoworoczną. Ważną