Niszczenie oraz alternatywne zużywanie żywności, które zazwyczaj nie określa się mianem marnotrawstwa

Marnotrawstwo żywności w raportach badawczych i pracach popularnonaukowych jest ujmowane w konkretny i zawężony sposób, zazwyczaj oznaczający niespożycie przez człowieka żywności, która była przeznaczona do wykorzystania w tym celu. Takie rozumienie marnotrawstwa nie jest łączone z pewnymi formami alternatywnego wykorzystania żywności lub też jej niszczenia, które mogłoby wpisywać się w taką definicję.

Wynika to z tego, że czasami w refleksji publicznej pewne aspekty określonych zjawisk stają się ważniejsze niż kwestia zużycia żywości. Konsekwencją tego jest wprowadzenie innego języka opisu, dla którego kategoria marnotrawstwa albo nie jest potrzebne, albo odgrywa marginalną rolę. Natomiast centralnymi pojęciami używanymi w takich kontekstach są

„niszczenie”, „wykorzystanie jako surowiec”, „niejadalność” oraz „zabawa”.

Pierwszym przykładem tego typu jest niszczenie żywności lub też zakłócenie jej produkcji w wyniku konfliktów militarnych. Podobnie jak w przeszłości współczesne wojny powodują trudności w racjonalnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów żywnościowych.

W porównaniu z dawnymi wojnami obecnie w trakcie konfliktów militarnych zmienia się status żywności, ponieważ w szczególności dla armii zamożnych krajów centrum globalnej gospodarki żywność przestaje być problemem. Strategia korzystania z lokalnych zasobów żywnościowych nie ma dla nich większego znaczenia. Ziemia i plony przestają w sposób zerojedynkowy łączyć sytuację wojska najeźdźcy i ludności miejscowej. Żywność dla armii państw centrum jest dostarczana z własnego państwa. Zaopatrzenie dokonuje się za pomocą połączenia nowoczesnych technologii transportowych i chłodniczych. Zastosowanie chłodziarek, wydajne rolnictwo oraz subsydia państwowe pozwalają na zaoferowanie żołnierzom zróżnicowanego i smacznego pożywienia¹¹⁶. W ten sposób oprócz likwidacji dokuczającego żołnierzom w przeszłości głodu, niweluje się problem monotonnej diety, która dotykała tę grupę od czasów starożytnych aż do drugiej wojny światowej. Społeczności krajów centrum nie muszą dokonywać daleko idących rewolucji w swoim stylu życia na rzecz powodzenia własnych armii, ponieważ instytucje państwa nie próbują bezpośrednio łączyć życia i zdrowia własnej populacji z sytuacją żołnierzy walczących na froncie. Tak naprawdę ludność cywilna takich krajów podczas wojen, które prowadzą jej państwa, zazwyczaj nie odczuwa żadnych negatywnych zmian żywnościowych w swoim życiu codziennym. To

116 Na temat diety i zaopatrzenia armii amerykańskiej w czasie wojny w Zatoce Perskiej w 1990 r. zob. Rao V.D., Armies, Wars and their Food, Cambridge University Press India, 2012, str. 466.

wszystko nie oznacza oczywiście, że zupełnie zniknęła strategia życia z ziemi przeciwnika.

Nie dotyczy ona żywności – „paliwa” dla ludzi – ale surowców, a w szczególności ropy i innych źródeł energii – czyli paliwa dla technologii i gospodarki. Inaczej natomiast przedstawia się perspektywa wojsk obszarów peryferyjnych globalnej gospodarki - grup partyzanckich, organizacji terrorystycznych, lokalnych watażków i innych organizacji paramilitarnych, które posiadają słabe zaplecze państwowe lub w ogóle jego nie posiadają. Te organizacje działają zazwyczaj w krajach biedniejszych ekonomicznie. Ich zaopatrzenie polega między innymi na korzystaniu ze źródeł lokalnych. Grupy te również stosują strategię spalonej ziemi oraz oblężenia, czyli zwyciężania wojny przez zagłodzenie przeciwnika¹¹⁷. Warto dodać, że nie tylko konflikty militarne pomiędzy państwami, ale również ekonomiczne są przyczyną niezużywania żywności. Najpowszechniejszą formą takich napięć są embarga¹¹⁸, wysokie cła, które blokują możliwość redukcji nadwyżek poprzez wymianę gospodarczą.

Żywność jest również niszczona w wyniku lokalnych konfliktów ekonomicznych, gdy naruszane są interesy rolników. Uprawiana żywność nie jest zbierana w momencie, kiedy fluktuacje cen na rynku uniemożliwiają jej zyskowną sprzedaż. W takich sytuacjach może być ona w ogóle nie zbierana lub też może psuć się po zbiorach w magazynach. W przypadku zaognienia konfliktów niesprzedana żywność jest wykorzystywana symbolicznie jako narzędzie protestu. Proces psucia się żywności zostaje uwidoczniony poprzez wysypywanie jej w miejscach publicznych, czego obraz często jest powielany i rozprzestrzeniany przez media. Rolnicy nie tylko niszczą własną żywność podczas strajków. Broniąc własnych interesów mogą robić to samo z żywnością sprowadzaną. Tak stało się w roku 2002, kiedy ruch społeczny Samoobrona wysypał na tory zboże sprowadzane z Niemiec, co doprowadziło do zniszczenia 1,2 t oraz zanieczyszczenia 24 t ziaren.

Żywność jest również niszczona, gdy nie spełnia wymogów biopolitycznych i potencjalnie zagraża zdrowiu populacji. Najczęściej tego typu przykłady są upubliczniane w

117 Przykładowo, wygłodzona ludność w Syrii była często zabijana podczas prób pozyskania żywności z piekarni. Por. Ciezadło A., The War on Bread. How the Syrian Regime is Using Starvation as a Weapon, http://www.newrepublic.com/article/116615/syrian-war-crimes-regime-bombs-bakeries-uses-starvation-weapon (dostęp 01.04.2016). Warto dodać, że oficjalne dokumenty międzynarodowe (na przykład Konwencja

Genewska) zakazują praktyk wojennych powodujących głód, a w szczególności strategii spalonej ziemi i oblężenia.

118 Na temat tragicznych konsekwencji embarga na Irak, w tym śmierci głodowej kilkuset tysięcy dzieci zob.:

Crossete B., Iraq Sanctions Kill Children. U.N. Reports, http://www.nytimes.com/1995/12/01/world/iraq-sanctions-kill-children-un-reports.html, (dostęp 01.04.2016); Pilger J., Squeezed to Death,

http://www.theguardian.com/theguardian/2000/mar/04/weekend7.weekend9, (dostęp 01.04.2016); Dwanaście pytań i odpowiedzi o wojnie w Iraku. Czyli treściwe antidotum na bełkot oficjalnych mediów,

http://www.marxist.com/dwanacie-pyta-odpowiedzi.htm, (dostęp 01.04.2016).

kontekście tak zwanych „afer mięsnych”. Afery takie wywołują wiele kontrowersji i obniżają zaufanie konsumentów. Należy do nich wydłużanie dat ważności i sprzedawanie mięsa, które już nie nadaje się do spożycia. Dotyczy to zarówno detalistów, jak i producentów. Zagrożenie dla zdrowia populacji poprzez spożywanie mięsa ma również postać chorób. Przemysłowa produkcja zwierząt oraz skupienie ich dużej liczby na niewielkiej przestrzeni, powoduje pojawianie się nowych wirusów lub ich mutacji. Choroby zagrażające ludziom oraz stanowiące zagrożenie wewnątrz populacji zwierząt hodowlanych (na przykład pryszczyca) powodują dewaluację wartości zwierząt z terenu epidemii i w konsekwencji ich odstrzelenie lub utylizację na masową skalę. Tak stało się w przypadku BSE, popularnie określanej mianem choroby szalonych krów, pryszczycy oraz ptasiej grypy¹¹⁹. W wyniku BSE 180 tys.

zwierząt zostało zarażonych, a dalsze 4,4 mln zostało zabitych podczas programu prewencyjnego. Inną konsekwencją dotykającą możliwości wykorzystania odpadków żywnościowych był zakaz używania pokarmów odzwierzęcych do karmienia zwierząt.

Najbardziej ich popularną formą była mączka mięsno-kostna, która była produktem odzysku resztek mięsnych i kostnych powstających w wyniku produkcji mięsa. Następnym chorób zwierząt jest pandemia pryszczycy, która w 2001 roku kosztowała gospodarkę Wielkiej Brytanii 8 mld euro oraz spowodowała ubój 6 mln zwierząt¹²⁰. Reakcją polityków na to wydarzenie był, zdaniem Stuarta, zbyt pochopnie wydany zakaz karmienia zwierząt hodowlanych pomyjami i niemięsnymi resztkami żywnościowymi. W samej Unii Europejskiej według wyliczeń spowodowało to miliony ton dodatkowej nadwyżki odpadków żywnościowych oraz znaczne zwiększenie kosztów ich utylizacji¹²¹. Zagrożenia epidemiologiczne pojawiają się również w sferze produkcji warzyw i owoców. W 1989 roku w USA znaleziono dwa zakażone cyjankiem owoce winogron w statku z Chile. Spowodowało to zniszczenie wszystkich winogron znajdujących się na jego pokładzie podczas transportu, na półkach sklepowych oraz w winnicach w Chile¹²². Tego typu przykłady unaoczniają jak współczesny globalny system żywnościowy jest wrażliwy na zagrożenie epidemiami i chorobami. Nawet w przypadku niewielkiego zagrożenia, wzbudzenie nieufności konsumentów może spowodować, że pewne artykuły żywnościowe nie będą sprzedawalne.

119 Na temat odbioru społecznego informacji o BSE w Czechach patrz: Haukanes H., Enjoyment and Choice in the Age of Risk: The Case of BSE in the Czech Republic, [w:] The Politics of Food, Lien M.E., Nerlish B. (red.), Berg, Oxford, New York 2004.

120 Stuart T., Waste…, dz.cyt., str. 253, Por. Nerlich B., Risk, Blame and Culture: Foot and Mouth Diesease and the Debate about Cheap Food, [w:] The Politics of Food, Lien M.E., Nerlish B. (red.), Berg, Oxford, New York 2004.

121 Stuart T., Waste…, dz.cyt., str . 253-254.

122 Friedland W. H., Agency and…, dz.cyt., str. 54-55.

Inną konsekwencją jest wprowadzanie zabezpieczeń, które mają postać restrykcyjnych standardów, procedur, wymogów technologicznych i sposobów kwantyfikacji¹²³. Z jednej strony mają one ograniczać ryzyko zagrożenia zanieczyszczenia żywności. Z drugiej strony są: mechanizmem dominacji, narzucanym przez silniejsze kraje tym państwom, z których one importują żywność¹²⁴; oraz kolejnym elementem, który podważa wiarę w zdolność ludzi do prawidłowej oceny przydatności żywności do spożycia, co często ma formę „eliminacji czynnika ludzkiego”¹²⁵.

Nieufność wobec żywności oraz jej utylizacja jest również prowokowana przez innego typu afery niezagrażające życiu, ale łamiące standardy jakości produkcji. One również najczęściej dotyczą mięsa. Można do nich zaliczyć podrabianie jednego rodzaju mięsa przez użycie innego. Mięso imitujące inne mięso wywołuje najsilniejsze emocje społeczne, gdy konsumenci zjadają te, które pochodzi od zwierząt uznawanych za niejadalne. W taki sposób zostało wywołane oburzenie społeczne w 2013 roku, kiedy sprzedawano koninę jako wołowinę. Afera ta wywołała oburzenie w wielu krajach europejskich, ponieważ koń jest w nich uznawany za tę kategorię niejadalnych zwierząt, które określa się mianem przyjaciół człowieka¹²⁶. Do tej samej kategorii afer można również zaliczyć sprzedawanie jednego rodzaju jadanego mięsa jako innego (na przykład tańsza wieprzowina jako droższa wołowina). W takich sytuacjach jednak emocje są znacznie mniejsze. Konsumenci czują się oszukani pod względem pieniężnym. Niemniej jednak mięso takie zazwyczaj nie jest odrzucane. Podobnie dzieje się w sytuacji, gdy sprzedaje się mięso, którego skład nie odpowiada oczekiwanej zawartości („woda zamiast mięsa”).

Przykładem, który jest poruszany w pracach na temat ekonomii politycznej żywności jest produkcja biopaliw. Kwestia ta pojawia się również w książce Stuarta na temat marnotrawstwa żywności. Autor używa w tym kontekście określenia „marnotrawstwo”.

Użycie przez niego cudzysłowu pokazuje, że trudno jednoznacznie określić, czy wykorzystanie żywności do wytwarzania biopaliw można użyć kategorii marnotrawstwa.

123 Bush L., Grades and Standards in the Social Construction of Safe Food, [w:] The Politics of Food, Lien M.E., Nerlish B. (red.), Berg, Oxford, New York 2004.

124 Tanaka K., Ransom E., Consumers and Citizens in Global Agrifood System: The Cases of New Zealand and South Africa in Global Meat Chain, [w:] The Fight Over Food. Producers, Consumers, and Activists Challenge the Global Food System, Middendorf G., Wright W. (red.), The Pennsylvania University Press, Pennsylvania University Park 2008.

125 Por. Krajewski M., Czynnik ludzki. Polityka prostoty i nasze relacje z technologią,

https://www.academia.edu/9247663/Czynnik_ludzki._Polityka_prostoty_i_nasze_relacje_z_technologi%C4%85 , (dostęp 01.04.2016).

126 Na temat aktywności społecznej przeciwko jedzeniu tej kategorii zwierząt patrz: Lien M.E., Dogs, Whales and Kangaroos: Transnational Activism and Food Taboos, [w:] The Politics of Food, Lien M.E., Nerlish B.

(red.), Berg, Oxford, New York 2004.

Takie alternatywne wykorzystanie żywności podważa zakorzenione przeświadczenia o tym, że żywność w pierwszej kolejności powinna służyć konsumpcji ludzkiej. Ponadto energetyczny odzysk pojawia się jako jeden z najniżej ewaluowanych sposobów wykorzystywania odpadków żywnościowych. W przypadku biopaliw mamy jednak do czynienia z zaplanowanym od początku przeznaczeniem żywności do innych celów niż konsumpcja ludzka. Powoduje to krytykę, która wskazuje na zjawisko niedożywienia oraz rolę, jaką spowodowało wykorzystanie 95 mln t zboża na produkcję biopaliw w kryzysie żywnościowym w 2007-2008 roku¹²⁷, który według szacunków spowodował wzrost cen żywności o 23% w roku 2007, 54% w 2008 oraz głód 44-100 mln ludzi¹²⁸.

Również mianem marnotrawstwa nie określa się zakazów żywnościowych oraz ograniczonej percepcji, dotyczącej tego, co można jeść. Odrzucanie możliwości zjadania pewnych rodzajów zwierząt może dokonywać się w momentach obfitości, które pozwalają na tego typu selekcję bez ryzyka podważenia możliwości reprodukcji biologicznej określonej grupy społecznej. Może to również dokonywać się w warunkach niedoborów. W taki sposób tłumaczy zakaz zjadania świń na Bliskim Wschodzie Marvin Hariss, który twierdzi, że zaprzestano je hodować, ponieważ spożywają ten sam pokarm co człowiek i są dla niego pod tym względem konkurencją. Niemniej jednak okresy niedoboru sprawiają najczęściej, że tabu żywnościowe są czasowo lub na stałe znoszone¹²⁹. Bariery percepcyjno-społeczne znacząco wpływają na efektywność wykorzystania zasobów żywnościowych z otoczenia. Zakazy żywnościowe to najczęściej różnego typu tabu, które podobnie jak afery żywnościowe najczęściej dotyczą mięsa. Pojawiają się one pod postacią odmowy jedzenia mięsa: ludzkiego (tabu kanibalizmu)¹³⁰, zwierzęcego (wegetarianizm, weganizm), nieprawomocnie zabitego (brak uboju rytualnego), nieczystego religijnie (świnia dla żydów i muzułmanów), pochodzącego od „przyjaciół człowieka” (koń, pies, kot w pewnych krajach europejskiego kręgu kulturowego), zwierząt (szczury, owady w kulturze zachodniej) lub ich części (podroby), określanych mianem „obrzydliwych”, „wstrętnych”¹³¹. Innym sposobem ograniczenia korzystania z potencjalnych źródeł żywności jest uniewidzialnienie, brak

127 Stuart T., Waste…, dz.cyt., str. XVII- XVIII. Por. Ziegler J., Geopolityka…, dz.cyt., część 5, Weis T., Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa, PAH, Warszawa 2007, str. 184.

128 Stuart T., Waste…, dz.cyt., str. 80-81, Por Bello W., Wojny…, dz.cyt.. Według wyliczeń FAO takich osób było więcej -115 mln. Por. FAO 2009, The State of Agricultural Commodity Markets. High food prices and the food crisis – experiences and lessons learned.

129 Higman B.W., Historia żywności. Jak żywność zmieniała świat, Aletheia, Warszawa 2012, str. 73-79, Reinhard W., Życie po…, dz.cyt., str. 133.

130 Por. Muniak R.F, Filozofia kanibalizmu, [w:] W garnku kultury. Rozważania nad jedzeniem w przestrzeni społeczno-kulturowej, Drzał-Sierocka A. (red.), wyd. Katedra, Gdańsk 2014.

131 Modrzyk A., Mięso jako śmieć. Społeczne procesy dewaluacji mięsa, „Kultura Popularna” 4/2015.

dostrzegania tego, co może być zjadane. W tym przypadku silny zakaz kulturowy nie odgrywa decydującej roli, ale niewiedza połączona z dostępnością innych pożądanych pokarmów. Tak mogą być postrzegane dzikie rośliny jadalne lub też zwierzęta. Oczywiście kwestia tabu i uniewidzialnienia w pewnych przypadkach mogą się łączyć. Jedzenie pewnych rzeczy może być do tego stopnia objęte tabu, że staje się niedostrzegalne (na przykład możliwość zjadania drugiego człowieka). Jedzenie zarówno „zakazane”, „nieczyste”, jak i

„niewidoczne”, „wolne” jest ponownie dostrzegane w przypadku, kiedy ważną częścią stylu życia konkretnej jednostki jest spożywanie alternatywnej diety. Wiąże się to z narażeniem na określenie bycia dewiantem w danej społeczności. Są to jednak przypadki sporadyczne. Na masową skalę jest to powodowane sytuacjami niedoboru żywności, a w skrajnych przypadkach głodu, kiedy wszystko, włącznie z ciałem innego człowieka, staje się potencjalnym pokarmem. Oczywiście jest to sytuacja ostateczna, która nieczęsto ma miejsce.

Niemniej jednak w sytuacjach głodu jest dość powszechne jedzenie nieświeżego mięsa, kory z drzew, trawy oraz pokarmu dla zwierząt¹³². To jak klęski głodu wpływają na poszerzenie dopuszczalnego menu można zobrazować na przykładzie Chin, które pomiędzy 108 a 1911 rokiem doświadczały 1828 fal głodowych¹³³. Pozostałością po tamtych czasach jest niezwykle różnorodna i tolerancyjna dieta. Można uznać, że z wyjątkiem ludzi, w Chinach je się niemal wszystko, włącznie z europejskimi „przyjaciółmi człowieka” psami. Duże zaludnienie i wielokrotne okresy głodu wytworzyły tam warunki do kreatywnego łączenia i poszukiwania pożywienia.

Dietetyczne dyskursy efektywnościowe zazwyczaj też nie są wiązane ze zdroworozsądkowym pojęciem marnotrawstwa, chociaż logika ich formułowania pod wieloma względami jest pokrewna znaczeniowo tej kategorii. Idea efektywności pojawia się w nich na dwóch płaszczyznach – energetycznej i witaminowej. Ta pierwsza opisuje optymalne ilości przyswajanych kalorii przez określoną osobę. Poradniki, które próbują

132 Por. Rzepakowska A., Zrobić coś z niczego. O sposobach odżywiania w warunkach zesłania do ZSRR, [w:]

Historie kuchenne. Rola i znaczenie pożywienia w kulturze. Stolična R., Drożdż A. (red.), wyd. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Cieszyn-Katowice-Brno 2010, Por. Russell S., Głód. Historia nienaturalna, IW PAX, Warszawa 2011, Posłuszny Ł., Więziotwórcze funkcje chleba w obozie koncentracyjnym, [w:] Kultura jedzenia, jedzenie w kulturze, Błaszkowa M. i in. (red.), Kraków 2014. Por. wiele wstrząsających zeznań na temat głodu na Powołożu w latach 1921-1922, Głód na Powołżu 1921-22 , http://www.w.linux.media.pl/teksty/page129.html (dostęp 01.04.2016), oraz głodu w Korei Północnej, Jedzą ludzi z głodu! Boże, jak im pomóc?! Film,

http://www.fakt.pl/Jedza-ludzi-z-glodu-Boze-jak-im-pomoc-FILM,artykuly,107064,1.html, (dostęp 01.04.2016).

133 Na ten temat patrz: Zwoliński A., Głód jako wyzwanie współczesności, [w:] Problematyka jedzenia w kontekście rozwoju społeczno-ekonomicznego, Duda M. (red.), Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Kraków 2007. Por. De Castro J., Geografia głodu, wyd. PAX, Warszawa 1954, Chang G.H., Wen G.J., Communal Dining and the Chinese Famine of 1958–1961, Economic Development and Cultural Change, Vol. 46, Nr. 1 (Październik 1997), str. 1-34.

dawać wskazówki¹³⁴ kaloryczne w różny sposób redukują złożoność tego zagadnienia - od uniwersalnych miar po bardzo skontekstualizowane analizy obejmujące wagę, tryb życia oraz sposób łączenia różnych pokarmów. Co ważne do połowy XX wieku poradniki dietetyczne koncentrowały się na tym jak wydobyć jak największą ilość kalorii z pożywienia, ponieważ niedobór żywności był wtedy dominującą troską. Natomiast obecnie dowiadujemy się jak uniknąć niepotrzebnej nadwyżki energetycznej w postaci „pustych kalorii”. Otyłość i nadwaga są głównymi problemami, których rozwiązanie starają się prezentować poradniki dietetyczne. W tym przypadku nie tylko zwraca się uwagę na estetyczne uzasadnienia redukcji nadwagi, ale również zdrowotne, związane z jej wpływem na powstawanie chorób takich jak cukrzyca, choroba wieńcowa i tak dalej. Druga płaszczyzna obejmuje zagadnienia przyjmowania odpowiedniej ilości substancji odżywczych takich jak witaminy, białka, tłuszcze, węglowodany, elektrolity i tak dalej¹³⁵. Celem głównym tego typu diet jest zbilansowanie tych składników i/lub wydobycie z żywności jak największej ilości substancji, które mają pozytywnie wpłynąć na organizm. Może to dotyczyć zjadania części, które posiadają największa ilość witamin (na przykład skórka od jabłka), odpowiedniej obróbki cieplnej (zbyt długie gotowanie spowoduje utratę witamin) lub bardziej efektywnych ekwiwalentów (na przykład chleb razowy zamiast białego, miód zamiast cukru).

Ostatnie zjawisko, które nie jest wprost utożsamiane z marnotrawstwem to wykorzystywanie żywności do zabawy i obyczajów, które nie polegają na wprowadzaniu jej do organizmu. Główną funkcją jest rzucenie nią kogoś innego, co nie jest tożsame z „wy-rzuceniem”, które często jest traktowane jako synonim marnotrawstwa. Najbardziej znanym przykładem tego typu praktyk jest La Tomatina, święto w hiszpańskim mieście Buñol, którego punktem centralnym jest obrzucanie się pomidorami przez uczestników. Według różnych źródeł rokrocznie wykorzystuje się do tego celu od 120 do 170 t pomidorów gorszej jakości. Bitwy na pomidory są używane jako element przyciągania turystów. Skuteczność takiego atraktora powoduje, że w wielu miejscach na świecie organizuje się podobne wydarzenia, wykorzystując do tego pomidory lub inne warzywa i owoce. W pracach naukowych dotyczących marnotrawstwa żywności nie włącza się tego typu świąt do analizy.

Niemniej jednak podczas ich trwania pojawiają się oddolne głosy krytykujące takie działania jako irracjonalne w sytuacji zjawiska głodu i niedożywienia. Oprócz masowych wydarzeń, odbywających się w jednym miejscu, jedzenie jest również używane do rzucania w innych

134 Por. Pollmer U., Flock A., Gonder U., Haug K., Smacznego!..., dz.cyt.

135 Pollmer U., Flock A., Gonder U., Haug K., Smacznego! Chorzy z powody zdrowego jedzenia, PIW, Warszawa 2010.

kontekstach, mających zazwyczaj formę rozproszoną. Sporadycznie taki akt może być nakierowany na poniżenie lub ośmieszenie (na przykład rzucanie jajkiem w znanego polityka). Najczęściej jednak rzucanie ma miejsce podczas świąt, w czasie których zawieszane są pewne normy społeczne. W krajach zachodnich w takich momentach rzuca się jajkami w domy lub samochody, ciastem w twarz lub zostawia się zepsute warzywa pod drzwiami mieszkań. W przypadku rzucania ciastem pojawiają się również aukcje charytatywne, których zwycięzca może legalnie rzucić w twarz znaną osobę. W Polsce tego typu praktyki alternatywnego wykorzystania żywności nie są stosowane na szeroką skalę. Są natomiast święta, które zawieszają w podobny sposób normy społeczne. Należą do nich śmingus dyngus, czyli oblewanie się wodą w poniedziałek wielkanocny, oraz polter, czyli coraz rzadziej praktykowana nieformalna uroczystość przed ślubem, podczas której zbija się szkło.

Powyższe przykłady można byłoby uznać za marnotrawstwo przy zastosowaniu restrykcyjnego kryterium braku konsumpcji przez ludzi pożywienia, które jest dla nich przeznaczone. Pomimo to kategoria ta pojawia się incydentalnie w ich kontekście. Zamiast niej pierwszoplanową rolę odgrywa „niszczenie”, „rzucanie dla zabawy”, „wykorzystanie na energię”, „brak jadalności”, „utylizacja z powodów bezpieczeństwa”, „zdrowe żywienie”.

Powyższe przykłady można byłoby uznać za marnotrawstwo przy zastosowaniu restrykcyjnego kryterium braku konsumpcji przez ludzi pożywienia, które jest dla nich przeznaczone. Pomimo to kategoria ta pojawia się incydentalnie w ich kontekście. Zamiast niej pierwszoplanową rolę odgrywa „niszczenie”, „rzucanie dla zabawy”, „wykorzystanie na energię”, „brak jadalności”, „utylizacja z powodów bezpieczeństwa”, „zdrowe żywienie”.