Polityki i inicjatywy publiczne mające na celu redukcję marnotrawstwa żywności

Reakcją na marnotrawstwo żywności są działania, które próbują je ograniczyć. Praktyki takie można podzielić na działania instytucji publicznych, organizacji prywatnych oraz oddolnych nieformalnych inicjatyw i ruchów społecznych. Ich wspólną ambicją jest walka ze zjawiskiem marnotrawstwa żywności oraz upublicznianie i propagowanie swoich postulatów, ideologii i działań. Jednak motywacje, towarzyszący im dyskurs oraz sposoby osiągania tych celów różnią się w zależności od podmiotu oraz kontekstu.

Instytucje Unii Europejskiej tworzą plany reedukacji ilości odpadków żywnościowych oraz standard obchodzenia się z nimi w postaci piramidy zarządzania odpadkami¹⁷¹. Wskaźnikiem wpływu normatywnego tego schematu działania jest to, że znajduje się on w większości prac i raportów na temat marnotrawstwa żywności. Ma on formę uniwersalną dla wszystkich rodzajów nietoksycznych odpadków, która następnie jest dostosowywana do specyfiki odpadków żywnościowych.

Rysunek 4. Hierarchia zarządzania odpadkami dostosowana do specyfiki odpadków żywnościowych

Źródło: Papargyropoulou E., The food waste hierarchy…, dz.cyt., str. 113

Wytyczne Unii Europejskiej powodują, że w z roku na rok zakłada się wzrost tonażu odpadków żywnościowych, które będą poddawane kompostowaniu i spalaniu, w stosunku do

171 Przedstawiana piramida zarządzania odpadkami posiada wiele wariantów, które nieznacznie różnią się treścią lub też formą (na przykład piramida pionowa). Por.

http://archiwum.ekoportal.gov.pl/warto_wiedziec_i_odwiedzic/artykuly/Bioodpady.html, (dostęp 01.04.2016), http://www2.epa.gov/sustainable-management-food/food-recovery-hierarchy, (dostęp 01.04.2016),

Papargyropoulou E., The food waste hierarchy as a framework for the management of food surplus and food waste, „Journal of Cleaner Production” 76/2014, str. 108, na podstawie: Rada Parlamentu Europejskiego, 2008.

masy utylizowanej w tradycyjny sposób na wysypiskach¹⁷². Z raportu KE z roku 2010 wynika, że jeżeliby wziąć pod uwagę trzy główne dyrektywy, to w krajach Unii Europejskiej ilość odpadów żywnościowych składowanych na wysypiskach powinna zmniejszyć się o 90%

pomiędzy 2006 a 2020 rokiem¹⁷³. W przytaczanym raporcie jest również podanych pięć głównych działań praktycznych, które powinny być realizowane, aby osiągnąć ten rezultat.

Należą do nich: rozwinięcie w krajach członkowskich badań na temat odpadków żywnościowych oraz ujednolicenie ich metodologii, uściślenie i standaryzacja nazw dat ważności, wprowadzenie planów letnich ograniczenia odpadków żywnościowych, rekomendacje i subsydiowanie osobnej segregacji odpadów żywnościowych, tworzenie kampanii uświadamiających¹⁷⁴.

Na poziomie państw narodowych oraz samorządów lokalnych również pojawiają się programy redukcji marnotrawstwa żywności. Często w ich nazwach pojawia się zwrot

„zero marnotrawstwa” (zero waste). Jednym ze sposobów wprowadzania takich planów w życie są przepisy ułatwiając przekazywanie żywności. W Polsce 1 października 2013 roku zniesiono podatek VAT od darowizn żywnościowych dla detalistów. Wcześniej z takiego przywileju korzystali tylko producenci. W Stanach Zjednoczonych i innych krajach funkcjonuje „prawo dobrego samarytanina”, chroniące podmioty gospodarcze, które oddają

„w dobrej wierze” żywność dla organizacji pozarządowych, przed próbami wyłudzenia odszkodowań za utratę zdrowia w wyniku jej konsumpcji. Najdalej idącą regulacją w zakresie ograniczenia marnotrawstwa żywności jest ustawa we Francji z roku 2015, która zakazuje niszczenia niesprzedanej żywności pod ryzykiem kary 75 tys. euro lub do dwóch lat więzienia. Ustawa ta nakazuje sklepom powyżej 400 m2 podpisanie umów z organizacjami charytatywnymi. Uznaje ona, że oprócz oddawania żywności dla potrzebujących innymi legalnymi sposobami jej zużycia jest kompost lub wykorzystanie na paszę dla zwierząt. Jest to część szerszej polityki, której celem jest znaczne zmniejszenie skali marnotrawstwa żywności do roku 2025¹⁷⁵. Warto dodać, że ograniczenie marnotrawstwa jest w tym przypadku rozumiane jako inne wykorzystanie niż utylizacja na wysypisku. Wcale nie musi to

172 European Commission 2010, Preparatory…, dz.cyt., str. 115-119. Jednak badania na temat wyższości spalania nad składowaniem na wysypiskach nie są jednoznaczne. Por. Dijkgraaf E., Vollebergh H., Burn or Bury? A Social Cost Comparison of Final Waste Disposal Methods, „Ecological Economics”, 50/2007.

173 European Commission 2010, Preparatory…,dz.cyt, str. 116.

174 Tamże, str. 18-22.

175 Francja zakazuje supermarketom marnowania żywności,

http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,17964595,Francja_zakazuje_supermarketom_marnowania_zywnosci.html?

disableRedirects=true, (dostęp 01.04.2016), Zakaz marnowania jedzenia przez supermarkety we Francji!, http://www.bankizywnosci.pl/pl/aktualnosci/zakaz-marnowania-jedzenia-przez-supermarkety-we-francji.html, (dostęp 01.04.2016).

oznaczać ograniczenia wyrzucania żywność, ale sprawniejsze wykorzystanie odpadków.

Innym problemem jest kontrola i ustalanie wyroków za ewentualne nieoddawanie żywności organizacjom pozarządowym. Nikt nie może zakazać detalistom trzymania towaru aż do końca terminu ważności. Natomiast po jego upłynięciu produkty nie mogą być oddawane do konsumpcji ludzkiej. Pomimo takich luk, ustawa ta jest silną ingerencją państwa w interesy sektora prywatnego, ponieważ zamiast najczęściej używanych bodźców, opartych na zachęcie i wolnym wyborze, wprowadza odgórne zakazy.

W zakresie działań państwowych należy również wyróżnić rozwiązanie problemu odpadów żywnościowych w Japonii. W 2001 roku państwo to ustanowiło prawo, które nakazywało przedsiębiorcom recykling co najmniej 48% odpadków żywnościowych. Nie towarzyszył mu nakaz oddawania żywności do organizacji rozdającej ją ludziom. Celem podstawowym stało się wytwarzanie systemu produkcji karmy dla zwierząt hodowlanych.

Aby tego dokonać, odpadki żywnościowe segreguje się osobno i następnie zabiera do specjalnych miejsc, w których są one sprawdzane, smażone w oleju, sterylizowane i suszone.

W Japonii w 2007 roku wykorzystano w ten sposób 37% wszystkich odpadków żywnościowych, to jest 2,5 mln t¹⁷⁶. Dzięki temu stworzono zamknięty kontrolowany przez człowieka obieg materii organicznej. Jest to znacznie bardziej liberalne rozwiązanie względem restrykcyjnych zakazów karmienia odpadkami żywnościowymi zwierząt w Europie.

Kampanie przeciwko marnotrawstwu żywności są często łączone z likwidacją zjawiska głodu¹⁷⁷. Jest to dyskurs podobny do tego z czasów kampanii w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w latach czterdziestych, z tą różnicą, że współcześnie pomoc potrzebującym poprzez ograniczenie marnotrawstwa zazwyczaj łączy się z argumentami ekologicznymi i humanitarnymi, a nie militarnymi jak w przeszłości. Przemysł pomocy humanitarnej uwarunkowany jest dużymi nadwyżkami żywności w krajach zachodnich oraz jej niedoborami w społecznościach państw niezamożnych. Inaczej niż w czasie drugiej wojny światowej, pomoc żywnościowa zazwyczaj jest oficjalnie kierowana ze źródeł „neutralnych”, czyli z państw formalnie nieuczestniczących w konflikcie lub też z organizacji pozarządowych, uznających się za niezaangażowane politycznie. Dlatego też dyskurs towarzyszący pomocy humanitarnej jako jej odbiorcę definiuje nie „własnego

176 Stuart T., Waste …, dz.cyt., str. 273.

177 Ten dyskurs jest obecny podczas wielu akcji promocyjnych, związanych z zapobieganiem marnotrawstwu.

Na temat polityki Unii Europejskiej, która opiera się na takim podejściu do problemu zob.: Food Donations – Help the Poor and Avoid Food Waste, http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.press-releases.32697, (dostęp 01.04.2016).

żołnierza” lub „sojusznika”, ale „potrzebującego/ą”. Odkupywanie żywności przez państwa lub organizacje pozarządowe po cenach rynkowych lub niższych niż rynkowe oprócz niesienia pomocy, prowadzi do częściowej likwidacji nadwyżek (a co za tym idzie nieuniknionych strat żywnościowych) oraz transferu pieniędzy publicznych do producentów żywności, firm transportowych, organizacji pozarządowych, które pośrednio korzystają z tego, obsługując operacje pomocowe. Pomoc humanitarna jest bardzo ważnym elementem gospodarki żywnościowej największego jej dawcy na świecie - USA. W ramach programu Food for Peace pomiędzy rokiem 1954 a 2004 Stany Zjednoczone wysłały ponad 106 mln t żywności, pomagając ponad 3 mld ludziom ze 135 krajów. Najwięcej żywności w ramach tego programu oddano w 1958 roku (4,48 mln t). Od tamtego czasu jej ilość wyraźnie zmalała. Pomoc żywnościowa z USA stanowi 60% tego typu wsparcia na świecie¹⁷⁸. Nadwyżki żywnościowe są skupowane przez rząd Stanów Zjednoczonych i następnie transportowane do krajów, gdzie są one potrzebne. Dzięki temu finansuje się własne rolnictwo, ogranicza trudność ze zbyciem nadmiaru wyprodukowanej żywności, pomaga osobom potrzebującym oraz poprawia wizerunek USA. Pomoc humanitarna jest również organizowana przez ONZ w ramach World Food Program. Zakres pomocy tej inicjatywy jest dość znaczący, jeżeliby ją porównać do rządowych programów wsparcia żywnościowego.

World Food Program w 2013 roku przekazał 3,1 mln t do 80,9 mln ludzi z 75 krajów¹⁷⁹. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych roczna wielkość pomocy wielkości ponad 10 mln t była normą. W roku 1993 roku stanowiła ona niespełna 17 mln t¹⁸⁰. Obecnie w przypadku tego programu widać tendencję spadkową, co jest równoległym procesem do obniżenia ilości wydawanej żywności przez USA. Pomimo tego że działania spod znaku pomocy humanitarnej są często pozytywnie ocenianie, nie brakuje ich krytyków, którzy wskazują, że reprodukują one wojny, są nieefektywne, osłabiają lokalne rolnictwo kraju biorcy oraz są oparte na nieczystych etycznie motywacjach, które w pierwszej kolejności są ukierunkowane na wzmocnienie własnego rynku rolnego i redukcję nadwyżki żywnościowej jako instrumentu dbania o dobry wizerunek w przestrzeni międzynarodowej¹⁸¹.

178 U.S. Agency for International Development 2004, Food for Peace 1954-2004.

179 http://publications.wfp.org/en/apr/2013/, (dostęp 01.04.2016).

180

http://www.wfp.org/fais/reports/quantities-delivered-two-dimensional-report/run/year/All/cat/All/recipient/All/donor/All/code/All/mode/All/basis/0/order/0, (dostęp 01.04.2016).

181 Por. Polman L., Karawana kryzysu. Za kulisami przemysłu pomocy humanitarnej, Czarne, Wołowiec 2011;

por. także Anderson M.S, Wallace M., Challenges for Food Aid in Conflict Situations,

http://www.worldhunger.org/articles/global/armedconflict/anderson.htm, (dostęp 01.04.2016), Miglin A., Wojny głodu, http://www.psz.pl/tekst-3645/Agnieszka-Miglin-Wojny-Glodu, (dostęp 01.04.2016), Nunn N., Qian N., US Food Aid and Civil Conflicts, „American Economic Review” 2014, t. 104, nr 6, str. 1630-1666, Nunn N, Qian N., The Determinants of Food Aid Provisions to Africa and the Developing World,

Redukcja marnotrawstwa żywności poprzez pomoc żywnościową odbywa się również wewnątrz granic poszczególnych państw. Łączenie tych dwóch celów zakłada wiele organizacji pozarządowych, które są finansowane całkowicie lub w większości z pieniędzy publicznych. Najbardziej znanymi z nich są Banki Żywności. Można wyróżnić dwa rodzaje sposobów organizacji ich działania. Ich głównym zadaniem może być magazynowanie żywności i wydawanie jej różnego typu organizacjom (domom pomocy, kościołom, organizacjom resocjalizacyjnym i tak dalej), które następnie przekazują ją bezpośrednio osobom, które są uznawane jako potrzebujące tego typu wsparcia. Drugi sposób organizacji Banków Żywności polega na wydaniu żywności bezpośrednio osobom indywidualnym.

Pierwszy Bank Żywności powstał w 1967 roku w USA. W Europie natomiast pierwsza tego typu organizacja powstała w 1984 roku. Do lat dwutysięcznych Banki Żywności znajdowały się głównie w Stanach Zjednoczonych. Dopiero w ostatniej dekadzie, a w szczególności w momencie kryzysu ekonomicznego w roku 2008 i powiązanego z nim kryzysu na rynku żywnościowym, pojawił się znaczny wzrost liczby Banków Żywności na całym świecie.

Skala działalności Banków Żywności jest duża. Sieć ponad dwustu Banków Żywności w USA Feeding America pomaga 61 tys. organizacji, które zaopatrują 37 mln ludzi. Europejska Federacja Banków Żywności zrzeszająca około 250 banków żywności w 2011 roku zebrała 401 tys. t, które wsparły działalność 31 tys. organizacji dobroczynnych¹⁸². Dane te nie są tylko dowodem użyteczności Banków Żywności, ale również pokazują skalę drugiego zinstytucjonalizowanego obiegu żywności. Obecnie w Polsce w ramach sieci FPBŻ działają 32 instytucje tego typu¹⁸³. Pierwsze z nich powstały w latach dziewięćdziesiątych. Działają one zgodnie z pierwszym modelem, zbierając żywność od przedsiębiorców oraz osób indywidualnych w ramach zbiórek żywnościowych. Następnie przekazują ją różnego typu organizacjom, które wręczają ją bezpośrednio ostatnim konsumentom. W Bankach Żywności zazwyczaj pracuje kilka osób zatrudnionych na stałe i duża grupa wolontariuszy, która znacznie zwiększa się w czasie świątecznych zbiórek żywności. W Polsce w roku 2014 http://www.nber.org/papers/w16610, (dostęp 01.04.2016), Wahlberg K., Food Aid for the Hungry?,

https://www.globalpolicy.org/component/content/article/217-hunger/46251-food-aid-for-the-hungry.html, (dostęp 01.04.2016), 7 Worst International Aid Ideas, http://matadornetwork.com/change/7-worst-international-aid-ideas/, (dostęp 01.04.2016), Doyle L., US Food Aid Is „Wrecking” Africa, Claims Charity,

http://www.independent.co.uk/news/world/politics/us-food-aid-is-wrecking-africa-claims-charity-461903.html, (dostęp 01.04.2016). Krytycy pomocy humanitarnej zaznaczają również, że często zdarza się, że kobiety są dyskryminowane, ponieważ częściej jest ona skierowana do mężczyzn. Por. Sasson A., Food Security for Africa.

An Urgent Global Challenge, http://www.agricultureandfoodsecurity.com/content/1/1/2, (dostęp 01.04.2016).

182 Schneider F., The Evolution of Food Waste Donation with Respect to Waste Prevention, „Waste Management” 33/2013, str. 755-763, str. 756.

183 Dane ze strony: http://www.bankizywnosci.pl/pl/Strony/efekty-naszej-dzialalnosci.html, (dostęp 01.04.2016).

największy udział w tak dystrybuowanej żywności stanowiły owoce i warzywa objęte embargiem rosyjskim (33 tys. t), artykuły spożywcze z Europejskiego Programu Pomocy Żywnościowej (7,2 tys. t) oraz Podprogramu 2014 Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa (2,2 tys. t), żywność ofiarowana przez sieci handlowe (1 tys. t), producentów (626 t) oraz pozyskiwana ze zbiorek żywnościowych od indywidualnych konsumentów (1,9 tys. t). Zgodnie z danymi FPBŻ razem stanowiło to 47 tys. t żywności. Była odbierana ona przez 3,5 tys. organizacji, które następnie rozdały ją do 1,3 mln osób. Zgodnie z narracją Banków Żywności stanowi to nieznaczną część ilości niezużywanej żywności w Polsce. Za takim twierdzeniem mogą stać racje o tyle, o ile uznamy, że większość 9 mln t odpadków żywnościowych w Polsce, szacowanych przez KE, nadaje się do konsumpcji i jest do uniknięcia. Z powyższych danych również wynika, że większość żywności na polskim formalnym rynku wtórnym jest rezultatem publicznej pomocy żywnościowej oraz dopłat, które w tamtym czasie dostawali rolnicy niemogący sprzedać swoich owoców z powodu rosyjskiego embarga. Natomiast mniejsza część żywności pochodzi od przedsiębiorców prywatnych i indywidualnych konsumentów. W odróżnieniu od żywności z pierwszego źródła, ta pochodząca z sektora prywatnego (detalistów i producentów) zazwyczaj posiada krótki termin przydatności do spożycia. Są to artykuły niesprzedane i oddane krótko przed możliwością konsumpcji, wyznaczaną przez datę ważności, po której nie mogą być przeznaczane do konsumpcji ludzkiej.

Działalność Banków Żywności jest wysoko ceniona w dyskursie publicznym.

Niemniej jednak różne badania oraz analizy krytykują ten typ pomocy żywnościowej¹⁸⁴. Wskazują one, że taka jej forma powoduje wycofywanie się państwa ze swoich funkcji opiekuńczych w tym zakresie. Pomimo częściowej zasadności tego argumentu, należy wskazać, że Banki Żywności w wielu krajach są dotowane z pieniędzy publicznych oraz, co było wskazane powyżej, źródłem dużej części żywności, którą one obracają jest sektor publiczny. Forma pomocy w Bankach Żywności ma również uprzedmiatawiać osoby odbierające żywność, umacniać tożsamość osoby potrzebującej i tym samym je stygmatyzować. Ma się to dokonywać poprzez: podział ról na dawców i biorców, jednokierunkowość pomocy i nieobecność elementów wzajemnej wymiany, brak wpływu odbiorców na to, jaką żywność się dostaje; wydawanie żywności „drugiej kategorii”, specyficzne miejsce rozdawnictwa – czyli magazyny z żywnością¹⁸⁵. W niektórych Bankach

184 Por. Winne M., Waste not, Want not?, „Agriculture and Human Values”, vol. 22, 2005, str. 203–205.

185 Potwierdzają to między innymi osiemnastomiesięczne badania etnograficzne, które były prowadzone w piętnastu Bankach Żywności w Kanadzie na przełomie roku 1999 i 2000. Por. Tarasuk V., Eakin J.M., Food

Żywności są prowadzone działania mające na celu zneutralizowanie tego wpływu poprzez wprowadzanie elementów zwykłej transakcji handlowej. W Szwajcarii płaci się symboliczną sumę pieniędzy za żywność z Banków Żywności¹⁸⁶. W Austrii tworzy się instytucje marketów społecznych, które mają formę sklepów z żywnością ze zwrotów o krótkim terminie ważności. Osoby korzystające z nich same wybierają, co chcą zabrać oraz płacą za to niższa cenę niż na rynku (około jednej trzeciej cen rynkowych)¹⁸⁷. Takie naśladownictwo standardowej wymiany społecznej ma jednak swoje ograniczenia w postaci ekskluzywnej definicji tego, kto może korzystać z marketów społecznych oraz kontroli przepływu ich klientów, dokonywaną poprzez posiadanie specjalnej karty.

W ramach działań takich organizacji jak WRAP, Banki Żywności, ale również aktywistów, celebrytów, podaje się wiele praktycznych porad dla konsumentów jak mają zapobiegać wyrzucaniu żywności. Jest ich dość dużo, ale lektura kilku list z tego typu podpowiedziami pozwala zauważyć, że zazwyczaj się one powtarzają. Jacek Kuroń współpracuje z FPBŻ i podaje przepisy na efektywne wykorzystanie produktów spożywczych. Jak wspomina, „wcale nie trzeba kończyć specjalnej szkoły, aby umiejętnie gotować. Wystarczy przemyśleć swoje kulinarne działania, odpowiednio je zaplanować i nie pozwolić, aby coś się przypaliło”. Takie stwierdzenia wskazują na to, że zapobieganie marnotrawstwu żywności jest czymś prostym, co wymaga niewielkiego wysiłku i zmian w organizacji spożywania posiłków. Na stornie niemaruje.pl znajduje się interaktywna książka kucharska, która pomaga dobierać przepisy do produktów, które posiadamy. Na stronach Banków Żywności dowiadujemy się jak przechowywać, konserwować, przetwarzać. Również w książkach popularnonaukowych pojawiają się porady dla konsumentów. Bloom podaje cały ich szereg¹⁸⁸. Tego typu zalecenia dotyczą racjonalnego i efektywnego zarządzania gospodarstwem domowym. W tym przypadku, podobnie jak w efektywnościowych modelach działania przedsiębiorstwa, skupiamy się na ograniczaniu strat. Dlatego też ten dyskurs można nazwać myśleniem w kategoriach lean consumption.

Materiały popularnonaukowe na temat marnotrawstwa żywności nie tylko podają praktyczne porady jak mu przeciwdziałać, ale również spełniają funkcję poszerzania społecznej świadomości i wiedzy na temat skali tego zjawiska oraz jego przyczyn i konsekwencji. Na rynku nie ma jednak dużej ilości tego typu tytułów książkowych. Do Assistance Through „Surplus” Food: Insights from an Ethnographic Study of Food Bank Work, „Agriculture and Human Values” 22/2005, str. 177–186, str. 182.

186 ETH Sustainability Summer School 2012, Eating Tomorrow – Rethinking the World Food System, Str. 11

187 Schneider F., The Evolution of Food Waste…, dz.cyt., str. 758.

188 Bloom J., American Wasteland…, dz.cyt., str. 202-211.

najbardziej znanych należą książki dziennikarza Blooma American Wasteland. How American Throw Away Nearly Half of Its Food (and What We Can Do About It) oraz Stuarta - freeganina, aktywisty oraz dziennikarza - Waste. Uncovering the Global Food Scandal.

Sporadycznie można trafić również na książeczki dla dzieci, które mają pomóc w nauczaniu ich niemarnowania żywności¹⁸⁹. Temat marnotrawstwa żywności pojawia się również w formie filmów dokumentalnych. Do najbardziej znanych należy Skosztuj z kosza (Taste the Waste) oraz Globalne Marnotrawstwo. Działania uświadamiające są również organizowane przez takie organizacje jak Banki Żywności oraz WRAP w postaci kampanii medialnych.

WRAP to organizacja prywatna dotowana przez państwo brytyjskie, której celem jest badanie zjawiska marnotrawstwa, mające na celu stworzenie praktycznych sposobów radzenia sobie z nim. Dzięki takim działaniom Wielka Brytania ma najdokładniejsze dane o ilości wyrzucanej żywności przez gospodarstwa domowe na świecie. Organizacja ta zorganizowała jedną z najbardziej rozpoznawalnych akcji medialnych na świecie mających przeciwdziałać marnotrawstwu żywności Love Food Hate Waste, która zgodnie z wyliczeniami spowodowała zmniejszenie ilości wyrzucanej żywności przez gospodarstwa domowe w Wielkiej Brytanii o 14%¹⁹⁰.

Oprócz organizacji ponadnarodowych, państw oraz NGO-sów przeciwko marnotrawstwu żywności występują również prywatne podmioty gospodarcze, takie jak supermarkety i restauracje. Część z tych praktyk można określić jako lean production, czyli ograniczanie strat w celu poprawienia stosunku między zyskiem a kosztami. Takie praktyki nie odwołują się do etycznej edukacji, ale do racjonalności ekonomicznej. Są to działania usprawniające proces przechowywania, przemieszczania oraz sprzedawania żywności. W przypadku ograniczania marnotrawstwa przez sektor prywatny znaczenie ma skala organizacji. Działanie dużych sieci restauracji i detalistów polega na wprowadzaniu odpowiednich procedur, które muszą być stosowane wszędzie w celu zapewniania uniformizacji usługi i produktu. Stanowi to utrudnienie dla szybkich, spontanicznych i improwizacyjnych reakcji na nagły nadmiar żywności w poszczególnych placówkach. Z drugiej strony zysk z oszczędności ekonomicznych, wynikający z możliwości zapewnienia sobie własnego wewnętrznego transportu, dużych zamówień towaru po niższych cenach, jest sprzyjającym elementem ograniczania marnotrawstwa żywności w wielkich korporacjach.

189 Chancellor D., Food Waste (Reduce, Reuse, Recycle), Powerkids Press, 2010.

190 WRAP 2014, Waste & Resources Action Programme Annual Report and Consolidated Accounts for the year ended 31 March 2014, str.10.

Mali przedsiębiorcy nie mają możliwości na takie usprawnienia logistyczne, ale za to mogą być bardziej elastyczni w reagowaniu na nieprzewidziane sytuacje.

Mali przedsiębiorcy nie mają możliwości na takie usprawnienia logistyczne, ale za to mogą być bardziej elastyczni w reagowaniu na nieprzewidziane sytuacje.