Podstawą prawną EPS jest art. 8 TUE188. Należy jednakże przypomnieć, iż posta-nowienia dotyczące współpracy pomiędzy UE i państwami sąsiedzkimi znalazły się po raz pierwszy w projekcie Traktatu Konstytucyjnego, który został podpisany został w dniu 29 X 2004 r.189 Tytuł siódmy zawierał Artykuł I-57 dotyczące relacji pomiędzy UE i jej bezpośrednim otoczeniem, który przewidywał, iż „Unia rozwija szczególne stosunki z państwami będącymi jej sąsiadami, dążąc do utworzenia przestrzeni dobrobytu i dobre-go sąsiedztwa, opartej na wartościach Unii i charakteryzującej się bliskimi, pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy”. Zgodnie natomiast z postanowieniami ustępu 2 „Unia może zawierać specjalne umowy z zainteresowanymi państwami. Umowy te mogą obejmować wzajemne prawa i obowiązki oraz przewidywać możliwość podejmowania wspólnych działań. Ich wykonanie stanowi przedmiot okresowego uzgadniania”. Traktat ten jednak nie wszedł w życie na skutek negatywnego wyniku referendum we Francji i Holandii. W rezultacie Prezydencja niemiecka zaproponowała przyjęcie nowego traktatu, który jednak nie zastępowałby traktatów dotychczasowych, a jedynie uzupełniałby je o postanowienia odrzuconego Traktatu Konstytucyjnego, miałby zatem charakter wyłącz-nie reformujący. Konferencja międzyrządowa została zwołana 23 VII 2007 r. i rezultatem jej pracy był podpisany 13 XII 2007 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie kolejny traktat reformujący.
188 F. Bicchi, S. Lavenex, The European Neighbourhood: Between European Integration and
Interna-tional Relations, [w:] K.E. Jørengsen, A.K. Aarstad, E. Drieskens, K. Laatikainen, B. Tonra (eds.), The SAGE Handbook of European Foreign Policy, London 2015, s. 868-883; Ch. Hillion, The EU Mandate to Develop a “Special Relationship” with its (Southern) Neighbours, [w:] G. Fernández Arribas, K. Pieters,
T. Takács, op. cit., s. 11-17.
189 Tekst dostępny na stronie: https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/docs/body/treaty_ establishing_a_constitution_for_europe_pl.pdf [dostęp: 11.07.2018].
Podobnie jak Traktat Konstytucyjny również TL zawiera postanowienia dotyczą-ce współpracy UE z państwami sąsiedzkimi190. Zgodnie z postanowieniami art. 8 TUE „Unia rozwija szczególne stosunki z państwami z nią sąsiadującymi, dążąc do utworze-nia przestrzeni dobrobytu i dobrego sąsiedztwa, opartej na wartościach Unii i charakte-ryzującej się bliskimi i pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy” oraz „[…] Unia może zawierać specjalne umowy z zainteresowanymi państwami. Umowy te mogą obejmować wzajemne prawa i obowiązki, jak również przewidywać możliwość wspól-nego prowadzenia działań. Ich wykonanie stanowi przedmiot okresowych uzgodnień”. Oba artykuły dotyczące relacji UE z państwami sąsiedzkimi mają identyczne brzmienie, a różnice między nimi występują na innej płaszczyźnie, która dotyczy ich umiejscowie-nia pośród innych postanowień traktatu. W przypadku Traktatu Konstytucyjnego arty-kuł I-57 znajdował się w Tytule VII, za postanowieniami dotyczącymi finansów UE, a przed postanowieniami dotyczącymi członkostwa w UE, czyli Tytułem IX. W obecnym traktacie postanowienia te znajdują się w Tytule I, zawierającym postanowienia wspólne takie jak: cele, wartości i kompetencje UE. Zatem EPS została oddzielona całkowicie od jakichkolwiek postanowień dotyczących działań zewnętrznych UE, które znajdują się w Tytule V TUE, od postanowień dotyczących akcesji, które znajdują się w Tytule VI TUE, oraz innych działań zewnętrznych UE, uregulowanych w Części Piątej TFUE zatytułowanej „Działania zewnętrzne Unii”191. Takie umiejscowienie może sugerować, iż po pierwsze, jest to polityka UE, a nie inna forma działań zewnętrznych, która ma za zadanie pełnienie „łącznika” pomiędzy postanowieniami obu traktatów; po drugie, ma charakter kompleksowy i może mieć wymiar zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny; po trzecie, do tej polityki UE przywiązuje szczególną uwagę i jej współpraca z państwa-mi sąsiedzkipaństwa-mi nie będzie odtąd popaństwa-mijana w postanowieniach prawa pierwotnego; po czwarte, nastąpiło ścisłe powiązanie tej polityki z wartościami i celami UE, oraz po piąte, wyraźnie zostało wskazane państwom sąsiedzkim, iż jest to polityka odrębna od polityki rozszerzenia, która uregulowana jest w art. 49 TUE. Z praktycznego punktu widzenia umiejscowienie art. 8 TUE wskazuje instytucjom UE, iż nie mogą pomijać celów polityki sąsiedzkiej podczas wykonywania swoich kompetencji w innych polity-kach, np. nawiązując współpracę w dziedzinach polityki transportowej, energetycznej, środowiska czy rozszerzenia. Zatem taka konstytucyjna integracja celów EPS powoduje, iż w procesie realizacji celów innych polityk przewidzianych w traktacie ma nastąpić zapewnienie spójności działań UE skierowanych do państw sąsiedzkich.
190 S. Blockmans, The Obsolescence of the European Neighbourhood Policy, CEPS, Brussels, 2017; M. Cremona, The European Neighbourhood Policy: More Than Partnership?, [w:] idem (ed.),
Develop-ments in EU External Relations Law, Oxford 2008, s. 244-299; B. Van Vooren, EU External....
191 D. Bechev, K. Nicolaidis, From Policy to Polity: Can the EU’s Special Relations with its
Artykuł 8 ust. 1 TUE zawiera cele, zasady i warunki, na jakich UE współpracuje z państwami sąsiedzkimi192. Sformułowanie, iż „Unia rozwija szczególne stosunki z pań-stwami z nią sąsiadującymi”, wskazuje, iż UE jako organizacja międzynarodowa i jed-nocześnie podmiot prawa międzynarodowego uzyskała wyraźną kompetencję zewnętrz-ną, przyznaną jej przez państwa członkowskie do rozwijania współpracy z państwami z nią sąsiadującymi oraz do tego, iż owa współpraca będzie miała szczególny charakter193. Zatem TL wprowadził nową podstawę prawną i ustanowił nową wyraźną kompetencję zewnętrzną UE do „rozwijania stosunków z państwami z nią sąsiadującymi”194. Podkre-ślić jednak należy, iż nie jest ona wymieniona ani w art. 3 TFUE, który określa dziedzi-ny kompetencji wyłączdziedzi-nych UE, ani w art. 4 TFUE, który wymienia dziedzidziedzi-ny kompe-tencji dzielonych UE. Traktat expressis verbis stwierdza, iż w ramach relacji z państwami sąsiedzkimi UE ma stosunki z tymi państwami rozwijać, jednocześnie nie wskazując, jakie ma ono przybrać formy. Ta decyzja należy już do samej UE. Pamiętać jednak należy, iż muszą być one w pełni zgodne z zasadami strukturalnymi i procedu-ralnymi unijnego porządku prawnego. Wszystkie instytucje UE zaangażowane w jej realizację zobowiązane są do zapewnienia spójności swoich działań, a dodatkowo musi wystąpić spójność działań pomiędzy UE a państwami członkowskimi. Zatem postano-wienia traktatu, oczywiście po spełnieniu tych warunków, nie pozostawiają UE żadnych możliwości prawnych nienawiązywania współpracy z państwami sąsiedzkimi. Ponadto, aby z sukcesem zrealizować założone w tym artykule cele, zarówno UE, jak i państwa członkowskie muszą ze sobą lojalnie współpracować. TL wyraźnie przewiduje wzajem-ny obowiązek lojalnej współpracy między UE i jej państwami członkowskimi (art. 4 ust. 3 TUE) oraz między instytucjami UE (art. 13 ust. 2 zdanie drugie TUE)195. W szcze-gólności, zgodnie z art. 4 ust. 3 akapit trzeci TUE, państwa członkowskie mają obowią-zek ułatwiania wypełniania przez UE jej zadań i powstrzymywania się od podejmowa-nia wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu jej celów. W tym kontekście TS orzekł, iż po pierwsze, do instytucji i państw członkowskich należy podjęcie wszelkich niezbędnych kroków w celu jak najlepszego zapewnienia takiej współpracy. Po drugie, z obowiązku lojalnej współpracy, o którym mowa w art. 4 ust. 3
192 P. Van Elsuwege, R. Petrov, Article 8 TEU: Towards a New Generation of Agreements with the
Neighbouring Countries of the European Union, „European Law Review” 2011, Vol. 36, no 5, s. 688-703.
193 S. Blockmans, Friend or Foe? Reviewing EU Relations with Neighbours Post Lisbon, [w:] P. Koutra-kos (ed.), The European Union’s External relations. A Year After Lisbon, CLEER Working Paper, 2011, no 3, s. 113-124, https://www.ies.be/files/documents/JMCdepository/Koutrakos,%20Panos,%20The%20 European%20Union’s%20external%20relations%20a%20year%20after%20Lisbon.pdf [dostęp:8.8.2019].
194 M. Comelli, Article 8 TEU and the Revision of the European Neighbourhood Policy, [w:] L.S. Ros-si, F. Casolari (eds.), The EU after Lisbon. Amending or Coping with Existing Treaties, Berlin 2014, s. 267. C. Hillion, The Neighbourhood Competence under Article 8 TEU, „European Policy Analysis” 2013, no 3, s. 1-2.
akapit trzeci TUE, wynika, że państwa członkowskie nie powinny ingerować w wyko-nywanie uprawnień UE, ponieważ prawo to należy wyłącznie do instytucji unijnych, oraz nie mogą podważać zdolności UE do podejmowania samodzielnych działań w sto-sunkach zewnętrznych196. Wydając opinię 1/03, TS przypominał, iż we wszystkich kwestiach związanych z celami ustanowionymi w postanowieniach traktatów obowiąz-kiem państw członkowskich jest ułatwiać UE wykonywanie jej zadań i powstrzymać się od wszelkich działań mogących uniemożliwić realizację celów traktatu197.
Zakres podmiotowy niniejszego artykułu obejmuje wyłącznie państwa sąsiedzkie zainteresowane nawiązaniem z UE „szczególnych stosunków”, których podstawą będą wartości Unii i które będą charakteryzowały się bliskimi i pokojowymi stosunkami opar-tymi na współpracy. Zakres geograficzny zastosowania postanowień niniejszego artyku-łu zależy w sposób jasny i niebudzący wątpliwości od kryterium geograficznego i ogra-niczony jest do państw sąsiedzkich, których terytorium położone jest zarówno w Europie, jak i poza nią, co w szczególności dotyczy państw sąsiedzkich basenu Morza Śródziem-nego oraz Kaukazu Południowego. Problem jednakże polega na tym, iż w żadnym z do-kumentów pojęcia państwo sąsiedzkie nie zdefiniowano. W komunikacie zatytułowanym
Szersza Europa – sąsiedztwo. Nowe ramy dla stosunków z naszymi wschodnimi i połu-dniowymi sąsiadami KE posługiwała się pojęciem „bezpośredniego otoczenia”, które
oznaczało państwo trzecie dzielące z UE granicę lądową lub morską198. Późniejsze doku-menty jednak tym pojęciem przestały się posługiwać, a EPS skierowana została do państw sąsiedzkich i miała na celu zapewnienie politycznej stabilności, rozwoju gospodarczego, eliminowania ubóstwa i podziałów społecznych. To właśnie z tych powodów do zakresu geograficznego EPS włączone zostały państwa Kaukazu Południowego, z którymi do czasu akcesji Bułgarii i Rumunii UE nie graniczyła. Fakt ten oznacza, iż definiując państwo sąsiedzkie, UE nie tylko kieruje się kryterium geograficznym, ale również politycznym.
Podstawą współpracy pomiędzy UE i państwem sąsiedzkim są „wartości Unii”199. W przypadku tej cechy polityki sąsiedzkiej art. 8 nie wnosi żadnych nowych i istotnych zmian do zasad współpracy UE z podmiotami trzecimi na arenie międzynarodowej. Zgodnie bowiem z postanowieniami: art. 2 TUE „Unia opiera się na wartościach posza-nowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego,
196 Decyzja 1/78 w odniesieniu do art. 192 Traktatu EWEA, którego treść odpowiada zasadniczo art. 4 ust. 3 akapit trzeci TUE.
197 Opinia TS 1/03 w sprawie kompetencji Wspólnoty do zawarcia nowej konwencji z Lugano o jurys-dykcji i uznawaniu orzeczeń sądowych oraz ich wykonywaniu w sprawach cywilnych i handlowych, ECLI: EU:C:2006:81, pkt 119.
198 Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, Wider Europe – Neighbourhood: A New Framework for Relations with our Eastern and Southern Neighbours, COM (2003) 104 final.
199 K. Raik, Between Conditionality and Engagement: Revisiting the EU’s Democracy Promotion in the
jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości”; art. 3 ust. 5 TUE „W stosunkach zewnętrznych UE umacnia i propaguje swoje wartości i interesy […]”; art. 21 TUE „działania Unii na arenie międzynarodowej oparte są na zasadach, które leżą u podstaw jej utworzenia, rozwoju i rozszerzenia, a które zamierza wspierać na świecie: demokracji, państwa prawnego, powszechności i niepodzielności praw człowieka i podstawowych wolności, poszanowania godności ludzkiej, zasad rów-ności i solidarrów-ności oraz poszanowania zasad Karty Narodów Zjednoczonych oraz prawa międzynarodowego […]” oraz art. 205 TFUE, w którym również znajdziemy bezpośred-nie odwołabezpośred-nie do zasad stanowiących fundamenty funkcjonowania UE. Ta cecha EPS oznacza, iż wartości wymienione w postanowieniach art. 2, art. 3 ust. 5 i 21 ust. 1 TUE stanowią niezbędny i konieczny element tworzenia i funkcjonowania „przestrzeni do-brobytu i dobrego sąsiedztwa”, w ramach której będą współpracowały UE i państwo sąsiedzkie, jednocześnie będąc wartościami UE i pełniąc rolę wartości uniwersalnych200. Innymi słowy, UE nie będzie musiała rozwijać „szczególnych stosunków” z państwami z nią sąsiadującymi, które nie będą unijnych wartości przestrzegać.
Celem współpracy jest ustanowienie „szczególnych stosunków” pomiędzy UE i państwami sąsiedzkimi, które mają być „bliskie i pokojowe oraz oparte na współpracy” i mają doprowadzić do „utworzenia przestrzeni i dobrobytu”. Podkreślić należy, iż tak ogólna i elastyczna formuła pozwala zainteresowanym podmiotom dowolnie kształtować relacje pomiędzy sobą, biorąc pod uwagę wzajemną wizję przyszłych relacji oraz stoso-waną przez UE na arenie międzynarodowej zasadę dyferencjacji201. Zakres przedmiotowy współpracy nie został precyzyjnie określony w postanowieniach niniejszego artykułu, zależy on zatem od decyzji zainteresowanych podmiotów i potencjalnie może objąć wszystkie zagadnienia, które są przedmiotem regulacji w TL. W tym miejscu należy również zauważyć, iż sformułowanie to podobne jest do użytego przez TS określenia „szczególnie uprzywilejowanych więzi”, które charakteryzują umowę stowarzyszeniową202. Ponadto sformułowanie, iż „stosunki mają być bliskie i pokojowe oraz oparte na współ-pracy”, wskazuje, iż celem współpracy pomiędzy UE i państwami sąsiedzkimi na pod-stawie postanowień tego artykułu nie jest przygotowanie tych państw sąsiedzkich do przyszłego przystąpienia do UE, ale nawiązanie długotrwałych „bliskich i pokojowych” relacji ekonomicznych i politycznych z zainteresowanym państwem sąsiedzkim, jednak-że wyłącznie po uzyskaniu jego zgody. Finalnie współpraca pomiędzy UE i państwem
200 P. Leino, R. Petrov, Between Common Values and Competing Universals: The Promotion of the EU’s
Common Values through the European Neighbourhood Policy, „European Law Review” 2009, no 15,
s. 654-655.
201 M. Cremona, The European Neighbourhood Policy: More..., s. 255; C. Hillion, The EU’s
Neigh-bourhood Policy towards Eastern Europe, [w:] A. Dashwood, M. Maresceau (eds.), Law and Practice of EU
External Relations: Salient Features of a Changing Landscape, Cambridge 2008, s. 309-333.
sąsiedzkim będzie miała na celu ustanowienie „przestrzeni dobrobytu i dobrego sąsiedz-twa”. Granicami tak ustanowionej przestrzeni są z jednej strony zewnętrzne granice wspólnego terytorium państw członkowskich UE, a z drugiej strony granice państw są-siedzkiego. Zaznaczyć jednak należy, iż owa przestrzeń oprócz aspektu terytorialnego obejmuje również aspekt podmiotowy, obejmujący bezpośrednie relacje nie tylko pomię-dzy organizacją miępomię-dzynarodową ‒ UE i suwerennym państwem sąsiedzkim, ale również relacje pomiędzy nimi a podmiotami gospodarczymi i osobami fizycznymi pochodzący-mi zarówno z terytorium UE, jak i państw sąsiedzkich. Ustanowienie przestrzeni dobro-bytu sugeruje, iż w ramach polityki sąsiedzkiej nastąpi intensyfikacja współpracy gospo-darczej, handlowej czy finansowej mającej na celu redukcję ubóstwa i poprawę zamożności obywateli.
Koncepcja „dobrego sąsiedztwa” przeszła długą ewolucję, gdyż swoją genezą sięga czasów rzymskich i używanej w owym czasie maksymy sic utere tuo ut alienum
non laedas, mającej zastosowanie w prawie własności do obecnej mającej zastosowanie w relacjach międzynarodowych, zakazującej państwom użycia takich środków, które szkodziłyby innym państwom, w szczególności znajduje zastosowanie w ramach mię-dzynarodowego prawa ochrony środowiska203. Fakt ten kilkukrotnie był potwierdzany w międzynarodowym orzecznictwie, np. w sprawie wyspy Las Palmas, sprawie huty w Trail, w sprawie cieśniny Korfu, w sprawie testów nuklearnych na południowym Pacyfiku czy w sprawie tamy na Dunaju204. W prawie UE zasada ta pojawiła się po raz pierwszy w konkluzjach Rady Europejskiej ze szczytu odbywającego się w dniach 9-10 XII 1994 r. w Essen w kontekście procesu akcesji do UE205. W konkluzjach przyję-tych po zakończeniu szczytu państwa Europy Środkowej i Wschodniej zostały wezwane do wzajemnej współpracy w celu promowania rozwoju gospodarczego i dobrych relacji sąsiedzkich206. Zatem w prawie UE zasada ta ma całkowicie inne znaczenie niż w orzecz-nictwie sądów międzynarodowych w przywoływanych powyżej sprawach z zakresu
203 A. Kalicka-Mikołajczyk, The good neighbourliness principle in relations between the European
Union and its Eastern European neighbours, „Adam Mickiewicz University Law Review” 2019, No 9, s. 137-150; U. Beyerlin, T. Marauhun, International Environmental Law, London 2011, s. 39; M. Valverde Soto, General Principles of International Environmental Law, „ILSA Journal of International and Compar-ative Law” 2011, Vol. 3, s. 193-209.
204 Sprawa wyspy Las Palmas, Stany Zjednoczone p. Holandii, Stały Trybunał Arbitrażowy, „Reports of International Arbitral Awards” 4.4.1928, Vol. II, s. 839; sprawa huty w Trail, Stany Zjednoczone
p. Kanadzie, Stały Trybunał Arbitrażowy, „Reports of International Arbitral Awards” 11.3.1941, Vol. III, s. 1965; sprawa cieśniny Korfu, Wielka Brytania p. Albanii, „International Court of Justice Reports” (dalej: ICJ Rep.) 9.4.1949, pkt 22; sprawa testów nuklearnych na południowym Pacyfiku, Nowa Zelandia p.
Fran-cji, ICJ Rep., 20.12.1974, pkt 29; sprawa tamy na Dunaju ‒ projekt Gabčikovo-Nagymaros, Węgry p. Sło-wacji, ICJ Rep., 25.9.1997, pkt 53, 112, 140.
205 Presidency Conclusions, European Council meeting on 11-12 December 1994 in Essen, http://www. consilium.europa.eu/media/21198/essen-european-council.pdf [dostęp: 2.12.2018].
międzynarodowego prawa ochrony środowiska, gdzie oznacza po prostu „nie szkodzić”. W prawie UE wymaga przyjmowania wyłącznie takich środków, które będą miały na celu rozwijanie przyjacielskich i pokojowych stosunków między państwami, na podsta-wie wzajemnego szacunku i zaufania, oraz rozwiązywania wszelkich sporów wyłącznie środkami pokojowymi207. Zasada dobrego sąsiedztwa oznacza zatem pokojowe współ-istnienie, dialog i współpracę na arenie międzynarodowej zgodnie z celami i zasadami ustanowionymi w KNZ, obejmując nie tylko państwa sąsiedzkie, również państwa da-nego regionu, a także bardzo szeroko wszystkie państwa na świecie208. Za taką szeroką interpretacją tej zasady przemawiają zapisy KNZ, które znajdziemy w Preambule: „My, Ludy Narodów Zjednoczonych, zdecydowane postępować tolerancyjnie i żyć ze sobą w pokoju jak dobrzy sąsiedzi” oraz w postanowieniach art. 74, odnoszącym się do ogól-nej zasady dobrego sąsiedztwa, która ma zastosowanie nie tylko w relacjach pomiędzy państwami sąsiedzkimi209. Ustanowienie, a następnie funkcjonowanie przestrzeni do-brego sąsiedztwa w art. 8 ust. 1 TUE zostało połączone z „pokojowymi stosunkami”, co oznacza bezpośrednie powiązanie z zasadami KNZ oraz celami WPZiB, wprowadzają-cymi nakaz załatwiania sporów wyłącznie środkami pokojowymi.
W przypadku EPS zasada ta pojawiła się w komunikacie zatytułowanym Wider
Europe-Neighbourhood: A new Framework for Relations with our Eastern and Southern Neighbours, KE zaproponowała w nim ustanowienie i rozwój strefy dobrobytu i przyja-cielskiego sąsiedztwa, w ramach której EU i państwa sąsiedzkie będą łączyć bliskie, pokojowe stosunki oparte na współpracy210. Natomiast w postanowieniach Strategii możemy przeczytać, iż uprzywilejowane stosunki między UE i państwami sąsiedzkimi będą oparte na wzajemnym przestrzeganiu wartości przede wszystkim w dziedzinie państwa prawa, wspierania stosunków dobrosąsiedzkich oraz zasad gospodarki wolno-rynkowej i trwałego wzrostu. Wspieranie zatem stosunków dobrosąsiedzkich jest częścią wspólnych wartości dzielonych przez UE z państwami sąsiedzkimi. Jednakże zakres terytorialny jej stosowania obejmuje wyłącznie terytorium UE i państw sąsiedzkich, co oznacza, iż nie rozciąga się na relacje pomiędzy państwami sąsiedzkimi a ich sąsiadami.
207 K. Inglis, EU Enlargement: Membership Conditions Applied to Future and Potential Member
States, [w:] S. Blockmans, A. Łazowski (eds.), The European Union and its Neighbours: A Legal Appraisal
of the EU’s Policies of Stabilisations, Partnership and Integration, The Hague 2006, s. 74.
208 E. Basheska, The Good neighbourliness Condition in EU Enlargement, „Contemporary Southeastern Europe” 2014, no 1, s. 92-111; S. Sucharitkul, The Principle of Good-Neighbourliness in International Law,
http://digitalcommons.law.ggu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1559&context=pubs [dostęp: 2.12.2018].
209 Artykuł 74 KNZ stanowi: „Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych zgadzają się również, że polityka w dziedzinie społecznej, gospodarczej i handlowej na obszarach, do których stosuje się niniejszy rozdział, powinna tak samo jak na ich obszarach metropolitalnych, opierać się na ogólnej zasadzie dobrego sąsiedztwa przy należytym uwzględnieniu interesów i dobrobytu reszty świata”, tekst KNZ dostępny na stronie: http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/karta_onz.php/ [dostęp: 2.12.2018].
210 Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, Wider Europe – Neighbourhood…, s. 4.
Można zatem powiedzieć, iż ma ona charakter wewnętrzny, gdyż nie obejmuje państw sąsiedzkich niezaangażowanych we współpracę w ramach EPS; dotyczy to zwłaszcza Federacji Rosyjskiej i Białorusi. Strategia odnosi się do tej zasady w kontekście zapew-nienia pokojowych sposobów rozstrzygania sporów i konfliktów pomiędzy państwami sąsiedzkimi, konieczności budowania dobrych sąsiedzkich relacji pomiędzy tymi pań-stwami, oraz podkreśla, iż współpraca pomiędzy UE i państwami sąsiedzkimi oparta na tej zasadzie zapewnienia bezpieczeństwo granicom zewnętrznym UE211. Natomiast sformułowanie o „bliskich i pokojowych stosunkach opartych na współpracy” wskazuje na zintensyfikowanie relacji politycznych i ekonomicznych i ustanowienie obszaru, w ramach którego wszystkie spory będą rozstrzygane wyłącznie środkami pokojowymi,