Polityka hipernacjonalizmu Komisji Wichita

26 Wśród osób, które opuściły kraj, znalazł się między innymi książę Damrong. Naisuchinda, Phrapokklao…, s. 506–528, Kenneth P. Landon, Siam in Transition…, ss. 36–39.

27 Tenże, Siam in Transition…, s. 38; Benjamin A. Batson, End of the Absolute Monarchy…, ss. 307–

310; D.A. Wilson, Politics in Thailand, Ithaca 1962, Cornell University Press, s. 13.

28 Po drodze do Europy spotkał się w Belawan na Sumatrze z liczną grupą uchodźców, w tym z ksią-żętami Damrongiem, Sawatem, Boriphatem i Burachatem oraz byłym premierem Phraya Manopakornem.

Kenneth P. Landon, Siam in Transition..., s. 253; Benjamin A. Batson, Siam’s Political Future…, ss. 101–

102; Thak Chaloemtiarana (red.), Thai Politics..., ss. 238–240; Kobkua Suwannath, Kings, Country and Constitutions: Thailand’s Political Development, 1932–2000, Routledge, Richmond 2003, s. 127.

29 „La Revue du Pacifi que ”, 13/1934, ss. 122–124.

30 Landon Kenneth P., Siam in Transition…, s. 17; Great Britain, Foreign Offi ce, Annual Report 1932, s. 371.

31 Nakharin Mekhtraiarat, An Intellectual History of Siam’s Political Transformation from 1927 to 1937, Chulalongkorn University Press, Bangkok 1985, s. 168.

Rewolucja biurokratyczna i konstruowanie „państwowego” narodu 155

Po formalnej abdykacji Prajadhipoka specjalnie powołany przez rząd komitet do spraw sukcesji zdecydował o swym poparciu dla konkurencyjnej linii potomków Chulalongkorna. Postanowiono obwołać królem bratanka dotychczasowego wład-cy – księcia Anandę Mahidola. Nowy król, podówczas uczeń prywatnej szkoły w Szwajcarii, nie powrócił zresztą do kraju aż do końca drugiej wojny światowej.

Sytuacja w kraju mimo zdławienia rebelii Boworadeta i uporania się z rojalistyczną opozycją była daleka od normalizacji. Kierowany przez generała Phahona rząd Partii Ludowej borykał się z rozwiązywaniem bieżących problemów gospodarczych, bę-dących skutkiem Wielkiego Kryzysu³². Co gorsza, w łonie rządzącego ugrupowania narastały wewnętrzne spory, które ostatecznie doprowadziły do jego rozbicia na dwie wzajemnie zwalczające się frakcje – cywilną, o wyraźnych sympatiach socjalistycz-nych, kierowaną przez Pridiego, oraz wojskową – coraz bliższą ideałom europejskie-go faszyzmu, prowadzoną przez Phibuna³³.

Pod koniec grudnia 1938 roku, po kryzysie rządowym i nowych wyborach par-lamentarnych, stanowisko premiera objął przywódca frakcji wojskowej Phibun Songkhram. Jako nowy szef gabinetu Phibun szybko rozprawił się ze swoimi prze-ciwnikami. Setki działaczy politycznych zostało aresztowanych. Niektórych pod za-rzutami zdrady stanu skazano na śmierć. Innych zmuszono do opuszczenia kraju³⁴. Przez kolejne lata Phibun przy wsparciu wojska umacniał swą autorytarną władzę nad państwem. Pod rządami nowego premiera rozpoczynał się kolejny etap w zai-nicjowanym jeszcze przez króla Mongkuta procesie transformacji tradycyjnego kró-lestwa w nowoczesne państwo narodowe. Już wcześniej Phibun był zafascynowany ruchami faszystowskimi i ultranacjonalistycznymi w Europie i Japonii. Żywił też przekonanie, że wykorzystanie nacjonalistycznej frazeologii przeniesionej z Europy może znakomicie służyć legitymizacji destabilizowanego systemu władzy i wzmoc-nieniu jego własnej pozycji politycznej. Bliscy mu współpracownicy szerzyli za-czerpniętą z Zachodu ideę, że nowe państwo potrzebuje przywódcy (phunam) mają-cego reprezentować wolę narodu i służyć skutecznemu zaspokajaniu jego aspiracji.

Phibun widział oczywiście siebie w roli przywódcy, który będzie mógł zjednoczyć wszystkich mieszkańców kraju³⁵.

32 Gospodarka kraju znajdowała się w stanie głębokiej stagnacji. Niezależnie od rosnących wy-datków budżetowych rząd został zmuszony do drastycznej obniżki powy-datków. Mimo to udało mu się stworzyć wiele programów społecznych. Do najważniejszych sukcesów rządu można zaliczyć realizację programu rozbudowy systemu oświatowego. U progu drugiej wojny światowej niemal we wszystkich wspólnotach wiejskich zostały otwarte szkoły publiczne. Wysiłkom w tym obszarze przyświecało zało-żenie Phahona, że jedynie przez podniesienie poziomu wykształcenia możliwe będzie umocnienie wśród obywateli poczucia przynależności do jednego narodu i zbudowanie zrębów stabilnej demokracji. Zob.

James C. Ingram, Economic Change in Thailand 1850–1870, Stanford University Press, Stanford 1970, ss. 192–193; Kenneth P. Landon, Siam in Transition..., ss. 54–55; „La Revue du Pacifi que”, 13/1934, ss. 565–567; L’activite economique du Siam, „La Revue du Pacifi que”, 15/1936, ss. 69–73.

33 „La Revue du Pacifi que”, 13/1934, s. 567; Ahmad H. Manzooruddin, Thailand, Land der Freien, W. Goldmann, Leipzig 1943, s. 238.

34 Charnvit Kasetsiri, The First Phibun Government and its Involvement in World War II, „Journal of Southeast Asian Studies”, 62/1974, s. 36.

35 Great Britain Foreign Offi ce, Annual Report 1936, FO 371/21053.

Objęcie urzędu premiera przez Phibuna Songkhrama stanowiło też moment prze-łomowy w konstruowaniu tajskiej ideologii narodowej. Państwo coraz bardziej anga-żowało się we wszystkie obszary życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego.

Celem polityki władz miało być uczynienie z mieszkańców Syjamu bardziej zdyscy-plinowanego i zuniformizowanego, ale też, w opinii Phibuna, bardziej „cywilizowa-nego” i „nowoczes„cywilizowa-nego” społeczeństwa³⁶.

Niemal natychmiast po objęciu władzy Phibun zdecydował się na wprowadzenie nowego święta narodowego upamiętniającego zwycięstwo rewolucji 1932 roku³⁷. Podobnie jak święta wprowadzane za rządów Vajiravudha, Dzień Narodowy czy, jak go ofi cjalnie określano – Dzień Narodu i Rewizji Traktatów – miał służyć umacnia-niu w społeczeństwie wizerunku silnego państwa i zjednoczonego narodu³⁸. Pierw-sze obchody święta w 1939 roku zostały starannie przygotowane. Od lutego działał specjalny komitet organizacji obchodów z Phibunem jako przewodniczącym³⁹. Ran-kiem 24 czerwca wszyscy urzędnicy państwowi i uczniowie zgodnie z planem stawili się w swoich miejscach pracy i szkołach w celu wysłuchania na uroczystych apelach audycji radiowej poświęconej znaczeniu rewolucji 1932 roku i wychwalającej zalety konstytucyjnego porządku władzy. Domy, sklepy i samochody udekorowano tysią-cami, specjalnie w tym celu zamówionych, fl ag narodowych oraz okolicznościowych transparentów i plakatów⁴⁰. W Bangkoku wmurowano kamień węgielny pod budowę wielkiego pomnika narodowego przy alei Ratchadamnoen, upamiętniającego obale-nie monarchii i zastąpieobale-nie jej demokratyczną formą rządów⁴¹. Ogłoszono tam też wyniki ogólnonarodowego konkursu na stworzenie dzieł patriotycznych w kategorii pieśni, literatury i malarstwa⁴². Na placu zgromadzeń przed pałacem królewskim (sanam luang) odbyła się wielka parada wojskowa oraz wiec organizacji Yuwachon stanowiącej spadkobierców Młodych Tygrysów, a głównymi ulicami miasta prze-maszerował pochód dziesiątków tysięcy mieszkańców stolicy. Wieczorem premier wygłosił przemówienie transmitowane dodatkowo na falach krótkich i odbierane w przedstawicielstwach dyplomatycznych Syjamu w Europie i Ameryce, gdzie do-datkowo odbyły się uroczyste przyjęcia dla uczczenia Dnia Narodowego⁴³. Mowa

36 Likhit Dhiravegin, Demi Democracy: The Evolution of the Thai Political System, Times Acade-mic Press, Singapore 1992, s. 5.

37 W okresie poprzedzającym rządy Phibuna rocznica rewolucji 1932 roku przechodziła niemal niezauważona przez opinię publiczną. W lipcu 1937 roku na forum Zgromadzenia Ludowego zgłoszono wprawdzie projekt ustawy o upamiętnieniu 24 czerwca jako dnia „narodowej radości”, propozycja ta zo-stała jednak odrzucona przez większość w izbie z obawy, że ofi cjalne obchody rewolucji mogą zantago-nizować różne segmenty społeczeństwa. NA 0701/23/1/1; „Bangkok Times Weekly Mail”, 7 lipca 1937.

38 „Bangkok Chronicle”, 4 października 1941.

39 NA 0701/23/1/6.

40 „Bangkok Times Weekly Mail”, 26 czerwca 1939; „Bangkok Chronicle”, 25 czerwca 1940; NA 0701/23/1/1.

41 „Bangkok Chronicle”, 25 czerwca 1940.

42 Mimo że zwycięzcy w poszczególnych kategoriach zostali uhonorowani wysokimi nagrodami sięgającymi 50–200 bahtów, uczestnictwo w konkursie było skromniejsze, niż oczekiwali organizatorzy.

NA 0701/23/1/1.

43 Tamże.

Rewolucja biurokratyczna i konstruowanie „państwowego” narodu 157

Phibuna przygotowana przez jego najbliższego współpracownika Luanga Wichita Wathakana, uchodzącego za nadwornego ideologa, była utrzymana w znanym tonie wychwalającym przeszłość i przypominającym o bieżących dokonaniach władz. Oto jej fragment:

Naród tajski [chat thai] był wielkim i ważnym narodem już od czasów starożytnych. Rasa Ta-jów [chon chat thai] zamieszkiwała te ziemie już od 600 lat. Wielokrotnie musieliśmy stawiać czoła kryzysom i niebezpieczeństwom [...]. Nasi przodkowie walczyli i ginęli w walce, broniąc granic. Naród tajski, choć udało mu się zachować wolność, wiele wycierpiał. W ciągu ostatnich 80 lat utraciliśmy niemal połowę naszego terytorium, a obcy ograniczyli na wiele sposobów suwerenność naszego kraju. Jeszcze siedem lat temu przyszłość Syjamu była niepewna. Nasze siły zbrojne były słabe, gospodarka pogrążona w ruinie, a ludzie cierpieli niedostatek. Boga-ctwo kraju zostało roztrwonione, a potencjał narodu zmarnotrawiony. Władza rządziła ludźmi, tak jak pan rządzi niewolnikami [...]. 24 czerwca 1932 roku wszystko się odmieniło⁴⁴.

Istotnie katalog osiągnięć nowej władzy mógł stanowić skuteczny instrument po-budzania dumy narodowej Tajów. Potężne wydatki na cele wojskowe zdecydowanie podniosły zdolności operacyjne tajskiej armii. Systematyczny postęp odnotowywa-no także w innych dziedzinach. Zreformowaodnotowywa-no system podatkowy, co przyczyniło się do ożywienia gospodarczego i zredukowania zadłużenia zagranicznego państwa.

Promocja małych rodzinnych przedsiębiorstw kosztem wielkich korporacji z udzia-łem obcego kapitału przyczyniła się do wzrostu dochodów ludności i poprawy stan-dardów życia. Kontynuowano rozwój publicznej edukacji i służby zdrowia. Kraj odnotowywał też sukcesy na arenie międzynarodowej. Doprowadzono do rewizji niekorzystnych dla Syjamu traktatów⁴⁵. Relacje z Wielką Brytanią i Francją stawały się coraz bardziej przyjazne, o czym mogą świadczyć liczne raporty z placówek dy-plomatycznych obydwu krajów akredytowanych w Bangkoku. Choć trudno się zgo-dzić z zawartą w ostatniej części tekstu uwagą, że kontynuacja władzy królewskiej nieuchronnie przyczyniłaby się do „końca tajskiej niepodległości”, to przynajmniej do pewnego stopnia należy przyznać, iż osiągnięcia ostatnich lat zapewniły „Syjamo-wi uznanie i podziw wspólnoty międzynarodowej”⁴⁶.

Jeszcze na początku czerwca 1939 roku Phibun postanowił powołać czterooso-bowy komitet pod przewodnictwem Luanga Wichita Wathakana, którego zadaniem miało się stać ostateczne „zreformowanie” narodu tajskiego przez nadanie mu ujed-noliconej i zaprogramowanej na szczytach władzy tożsamości⁴⁷. W ofi cjalnym doku-mencie powołującym Wichita Phibun wskazuje na konieczność usunięcia niektó-rych „skaz” przyczyniających się do „ograniczenia postępu i rozwoju narodu”. Ka-talog owych „skaz” zdefi niowanych w dokumencie jest bardzo obszerny i obejmuje

44 NA 0701/23/1/6; „Bangkok Times Weekly Mail”, 26 czerwca 1939.

45 Benjamin A. Batson, The End of the Absolute..., s. 19; Walter F. Vella, Dorothy Vella, Chaiyo!

King Vajiravudh..., ss. 122–124; David K. Wyatt, The Politics of Reform..., s. 231; Kobkua Suwannathat -Pian, Thailand’s Durable Premier: Phibun Through Three Decades, 1932–1957, Oxford University Press, Kuala Lumpur 1995, s. 256.

46 „Bangkok Times Weekly Mail”, 26 czerwca 1939.

47 W skład komitetu oprócz Wichita weszli Wanit Phananon, Prayun Phamonmontri i książę Wan Waithayakon.

między innymi brak dyscypliny, niewłaściwy ubiór, źle rozumiany patriotyzm oraz wszystko to, co sprawia, że „państwo wydaje się w oczach obcych niewystarczająco postępowe, a tym samym niegodne zachowania swojej niepodległości”⁴⁸.

Komitet Wichita miał eliminować „skazy” przez wydawanie publicznych zale-ceń co do sposobów zachowania „typowych” dla „standardowego” narodu tajskiego, a także prawnie wiążących nakazów i zakazów. Katalog wytycznych i norm miał być ustalany po uprzednim przeprowadzeniu konsultacji społecznych w ramach tzw.

Rathaniyom albo Konwencji Państwowych⁴⁹. Idea konwencji, jako formuły ujedno-licającej sposób myślenia o narodzie tajskim, po raz pierwszy pojawiła się w przemó-wieniu Phibuna z okazji Dnia Narodowego w 1939 roku:

Rząd planuje wezwać Tajów [...], aby odbyli Rathaniyom [i] wypowiedzieli się na temat właści-wego sposobu postępowania, który miałby być przestrzegany przez wszystkich Tajów w szcze-gólności, jak również wszystkich cywilizowanych ludzi w ogóle. Rathaniyom to wyraz „pub-licznej władzy” pochodzącej od opinii ogółu. Opinia publiczna niesie z sobą potężną siłę, która pozwoli na zreformowanie części naszego społeczeństwa i wyeliminowanie tych nielicznych, którzy są uparci i nie mają ochoty się zmienić⁵⁰.

Wichit na łamach prasy i w audycjach radiowych wyjaśnił nieco bardziej szczegó-łowo zasadniczą ideę zawartą w przemówieniu Phibuna. Komitet, jego zdaniem, miał pomóc „Tajom stać się naprawdę tajskimi” (yham khon Thai hai pen Thai ching), co miało zagwarantować łatwiejsze przezwyciężanie wszelkich problemów i przeszkód, które mógłby w przyszłości napotkać naród. Wichit niejasno tłumaczył, że należy dołożyć wszelkich starań, aby tempo zmian w świadomości narodowej obywateli dorównało dynamice wydarzeń w sferze politycznej i gospodarczej, zachodzących w państwie po 1932 roku. Choć przyznawał, że właściwym sposobem do zmiany sta-nu świadomości narodowej jest edukacja, to wskazywał jednak, że proces kształcenia jest nadmiernie czasochłonny, a kraj wymaga rewolucyjnego przełomu w postawach obywateli, co może przynieść jedynie radykalne zreformowanie systemu prawnego.

Zakres i charakter zmian prawnych, które uczyniłyby z obywateli „prawdziwych, standardowych Tajów” oprzeć się miał na formule Konwencji Państwowych, które, przynajmniej z założenia, miały stanowić deliberatywną formułę konsultacji społecz-nych i analizy dyskursu publicznego⁵¹. W sposób oczywisty formuła ta była również swoistym eksperymentem służącym znalezieniu alternatywy systemu parlamentar-nego. Jak zauważa Crosby: „gabinet i premier stawali się w niej jedynymi arbitrami,

48 Pogląd ten, będący powtórzeniem obaw wyrażanych niegdyś przez Mongkuta i Chulalongkorna, w nowym kontekście stanowił raczej zawoalowaną krytykę „obcych”, a zwłaszcza nacjonalistycznie nastawionej części mniejszości chińskiej oraz rodzącego się ruchu robotniczego. NA 0701/29/5.

49 Thamsook Numnonda, Pibulsongkram’s Thai Nation-Building Programme during the Japanese Military Presence, 1941–45, „Journal of Southeast Asian Studies”, 9/1978, s. 235.

50 „Bangkok Times Weekly Mail”, 26 czerwca 1939.

51 Sam Phibun, przynajmniej publicznie, nie był zwolennikiem wykorzystywania środków praw-nych do przekształcania społeczeństwa dlatego, że uznawał je za represyjne i z natury „nietajskie” (mai somkiat khwan pen Thai). NA 0701/29/4; „Bangkok Times Weekly Mail”, 4 lipca 1939.

Rewolucja biurokratyczna i konstruowanie „państwowego” narodu 159

poprzez których miała być wyrażana opinia publiczna, co budziło ogromną pokusę, aby wykorzystać sytuację do ostatecznego zdławienia demokracji”⁵².

Idea ta odpowiadała jednak koncepcji przywództwa narodu głoszonej przez Wi-chita, zapożyczonej z ówczesnej Europy. Wywodził on termin nayokrathamontri (‘premier’) z pochodzącego z języka pali słowa nayaka oznaczającego ‘przywódcę’

(taj. phu nam) oraz wskazywał, że naturalną potrzebą i obowiązkiem każdego narodu jest podążanie w ślad za nim. Tym samym wszelkie opinie przywódcy powinny być traktowane jako wyraz opinii większości⁵³. W jednym ze swych artykułów Wichit przywołuje metaforyczne porównanie tłumaczące rolę premiera i Konwencji Pań-stwowych w państwie:

Przeznaczeniem naszego narodu jest kryształowa wyspa [Ko kaeo], do której można dotrzeć jedynie przez morze. Wody wokół niej są zdradliwe – obfi tują w rafy, wiry i mnóstwo pły-wających w nich rekinów. Aby tam dotrzeć, musimy być pewni, że łódź, w której płyniemy, ma doświadczonego sternika znającego drogę. Co jednak ważniejsze, aby osiągnąć nasz cel, powinniśmy sobie pomagać i razem wiosłować. Sternik wzywa nas na pokład! Ci, którzy nie chcą podjąć tej podróży, wybiorą własną drogę lub pozostaną tam, gdzie są. Gdy zobaczą, że dopływamy do upragnionego celu, będą wołali, byśmy po nich wrócili [...] . Będą jednak wołać na próżno, a kiedy zapadnie noc, będą musieli stawić czoła tygrysom i zginąć. Znajdą się i tacy, którzy wsiądą do łodzi razem z nami, ale nie zechcą wiosłować [...], pozwolimy im na to, ale jeśli będą wkładać nogi do wody, aby opóźnić naszą podróż, albo będą chcieli zniszczyć łódź, wyrzucimy ich na pożarcie rekinom. Będziemy wiosłowali zgodnie z poleceniami naszego ster-nika, aż w końcu dotrzemy do celu, gdzie będzie nas czekać szczęście⁵⁴.

Wykorzystana przez Wichita metafora podróży przez niebezpieczne wody do wy-spy szczęśliwości nawiązuje do treści romansu epickiego Phra Aphaimani autorstwa Sunthona Phu, przy czym przywołana łódź wyraźnie odwołuje się do narodu, a ster-nikiem ma być nie kto inny jak sam premier Phibun⁵⁵.

Komitet Wichita na kolejno zwoływanych konwencjach przygotował wiele za-leceń i projektów, które zgodnie z zastosowaną formułą „wyrażania opinii społe-czeństwa” i poglądów jego przywódcy (phu nam) natychmiast zyskiwały moc obo-wiązującego prawa⁵⁶. Pierwsza Konwencja Państwowa zwołana już w Dniu Narodu – 24 czerwca 1939 roku – ogłosiła zmianę ofi cjalnej nazwy państwa z Syjamu (Prat-het Sayam) na Tajlandię (Prat(Prat-het Thai)⁵⁷. Badacze nie są zgodni co do wyjaśnienia tego faktu. Terwiel zwraca uwagę, że „zmiana nazwy była częścią kampanii promo-wania systemu wartości, które mogłyby być uznane za «postępowe» przez wspólnotę międzynarodową”. W tym kontekście można by tłumaczyć rezygnację z historycznej

52 Great Britain Foreign Offi ce, Annual Report 1934, FO 371/19379.

53 Great Britain Foreign Offi ce, Annual Report 1939, FO 371/23586.

54 Tamże.

55 Metaforę łodzi i sternika przywołał w podobnym kontekście 20 lat wcześniej król Vajiravudh.

Szerzej na ten temat: Denis M. Smith, Mussolini’s Roman Empire, Penguin Books, London 1977, s. 54.

56 Gehan Wijeyewardene, E.C. Chapman, Richard Davis, Patterns and Illusions: Thai History and Thought, Australian National University, Institute of Southeast Asian Studies, Canberra 1992, ss. 323–

–325.

57 NA ST 0701.29/1.

i dynastycznej nazwy królestwa Syjamu na nową nazwę nawiązującą do powszech-nie uznawanego ideału wolności i suwerenności ludu – Prathet Thai – tłumaczoną jako „kraj ludzi wolnych”⁵⁸. Wyatt sugeruje diametralnie odmienną interpretację.

Celem zmiany nazwy państwa było, jego zdaniem, „zaznaczenie [...], że państwo należy do Tajów w przeciwieństwie do dominujących w gospodarce Chińczyków”⁵⁹. Można zatem domniemywać, że zmiana miała też na celu podkreślenie supremacji etnicznych Tajów zamieszkujących dorzecze Chaophraya. Istnieją jednak jeszcze inne interpretacje. Jak już wspomniałem, Phibun dążył do promowania w społeczeń-stwie przekonania o konieczności budowy niezależności politycznej i gospodarczej państwa wolnego od europejskiego imperializmu i chińskiego wyzysku. Nowa wła-dza z dumą zaliczała do swoich spektakularnych sukcesów rewizję XIX-wiecznych traktatów z Wielką Brytanią i Francją oraz pełne równouprawnienie państwa na are-nie międzynarodowej⁶⁰. Zmiana nazwy kraju, jak tłumaczył sam Wichit, miała zatem symbolizować początek nowej epoki suwerenności⁶¹.

Inni zwracają uwagę na ekspansjonistyczny charakter symboliki nowej nazwy, związany z pragnieniem budowania w przyszłości idei Wielkiej Tajlandii, daleko wykraczającej swym zasięgiem poza dotychczasowe granice polityczne. Według Pridiego główny ideolog nowej władzy Luang Wichit w trakcie ofi cjalnej wizyty w Indochinach Francuskich w maju 1939 roku otrzymał w darze opracowanie et-nografi czne przygotowane przez Ecole Française d’Extrême Orient. Na załączonej mapie były przedstawione obszary zamieszkałe przez „tajską rasę” (chon chat Thai), obejmujące prócz Syjamu także tereny Półwyspu Indochińskiego, południowych Chin, Birmy i Assamu. Opierając się na francuskiej pracy, po powrocie do kraju Wichit wielokrotnie podkreślał, że „Tajowie stanowią jedną z największych ras na świecie”. Powołując się także na inne, wątpliwej wartości opracowania, takie jak książka amerykańskiego misjonarza Williama Dodda The Tai Race: Elder Brother of The Chinese, zaznaczał, że wszyscy Tajowie – niezależnie od tego, czy zamieszkują w granicach Syjamu, czy na terenie innych państw – „uważają się za jeden niepo-dzielny naród i dlatego nazwali się ludźmi wolnymi [tai]”⁶². Nowa nazwa kraju nie tylko podkreślała wspólne pochodzenie wszystkich ludów tajskich, ale także niedwu-znacznie sugerowała możliwość ich przyszłego zjednoczenia w „Wielkie Królestwo Tajów” (Maha Anchak Thai) pod przywództwem Bangkoku⁶³.

Przy okazji zmiany nazwy państwa przywoływano również liczne argumenty na-tury historycznej. W X wieku na terenach współczesnej Tajlandii istniały dwa

zindia-58 Barend J. Terwiel, A History of Modern Thailand: 1967–1942, University of Queensland Press, St. Lucia 1983, s. 343.

59 David K. Wyatt, The Politics of Reform..., s. 253.

60 Francis B. Sayre, Siam, Treaties with Foreign Powers, 1920–1927, Plimpton Press, Norwood 1928, s. 84–93.

61 NA 0701/29/4.

62 Zob. William C. Dodd, The Tai Race: Elder Brother to the Chinese, Torch Press Cedar Rapids 1923.

63 Pridi Banomyong, The Origins of the Words „Siam” and „Thailand”, Pramot Phungsunthon, Bangkok 1984, s 6; „Bangkok Times Weekly Mail”, 29 maja 1939.

Rewolucja biurokratyczna i konstruowanie „państwowego” narodu 161

nizowane państwa Khomów: muang Sayam na północy i muang Lavo na południu.

Przybyłe z północy plemiona tajskie podbiwszy Khomów, zmieniły nazwę państwa północnego z muang Sayam na Sukhotai. Utrzymująca się nazwa Syjam pochodzi-ła zaś, co wielokrotnie podkreślano w ofi cjalnej propagandzie, z określenia Siem-lo używanego przez chińskich kupców w odniesieniu do tych obszarów⁶⁴.

Pomysł zmiany nazwy państwa napotykał jeszcze przez pewien czas opór ze stro-ny różstro-nych środowisk zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Były premier Pridi nie pozostawiał cienia wątpliwości co do swych poglądów na temat szowini-stycznego i „imperialiszowini-stycznego” charakteru dokonanej zmiany⁶⁵. W prasie pojawiły się też głosy charakteryzujące się wstrzemięźliwością w ocenie tej inicjatywy opinii publicznej. W jednym z artykułów redakcyjnych czytamy:

Trudno mi wyobrazić sobie bardziej bezsensowną inicjatywę władz. Dlaczego mamy nagle zmieniać nazwę o tak długiej tradycji i tak ukochaną przez nas wszystkich [...]? Czyż nie uderza to w naszą świętą konstytucję, nasze ukochane pieśni narodowe, naszą wspaniałą starą poezję i literaturę?⁶⁶

Determinacja władzy okazała się jednak silniejsza niż ogarniające część obywa-teli wątpliwości. W kilka miesięcy po decyzji komitetu Wichita i ofi cjalnym ogłosze-niu zmiany nazwy kraju przez Phibuna projekt stosownej ustawy został złożony na

Determinacja władzy okazała się jednak silniejsza niż ogarniające część obywa-teli wątpliwości. W kilka miesięcy po decyzji komitetu Wichita i ofi cjalnym ogłosze-niu zmiany nazwy kraju przez Phibuna projekt stosownej ustawy został złożony na