Zapalenie rozlane około-oponowo-mózgowe lub też porażenie postępujące zdarza się przeważnie u dorosłych, prace jednak Regis’a, Charcofa i Dutila, Moussous’a, Haushalter’a i in. dowodzą, że zdarzyć się może u dzieci starszych (12—15 i.), wobec czego mamy prawo mówić bądź o młodzieńczem porażeniu postępującem, a nawet o porażeniu postępującem dziecięcem (Moussous).
Przyczyny. W większości przypadków znajdujemy dziedziczność, ale nie prostą, gdyż u wstępnych znajdu
jemy skazę nerwową, pijaństwo, przymiot. Pierwsi cho
rzy Moussous mieli przymiot nabyty lub dziedziczny. Pier
wszy miał owrzodzenie pierwotne na wardze z wyraźne- mi objawami wtórnymi i trzeciorzędnymi. Porażenie wy
stąpiło w 4 :lata po zakażeniu. Trzynastoletnia dziew
czynka z oddziału Kraft Ebing’a, którą Zappert pokazy
wał w Wien. med. KI. 1897 roku, przechodziła przymiot dziedziczny w 6 tygodniu życia, Kassowitz leczył ją z powodu nieżytu nosa i wysypek. Jak widzimy przy
miot jest główną przyczyną niezależnie od wieku. Choro
ba zdarza się równie często u chłopców jak u dziewcząt, nieraz u kilku członków danej rodziny.
Anatomia patologiczna. Zmiany u dzieci są takież same jak u dorosłych: opony zgrubiałe i unaczynione przyrosłe do istoty korowej, od której bez uszkodzenia oddzielić ich nie można, ośrodek jajowaty punkcikowaty, wyściółka komór nierówna, na powierzchni komór ziar
nistość włóknista, zapalenie opony twardej, zanik mózgu.
Pod mikroskopem—unaczynienie nadmierne, zanik komó
rek nerwowych, bujanie komórek śródmiąższowych i gleju.
52
Objawy. Zazwyczaj brak u dzieci zwiastunów ta
kich jak u dorosłych: bredzenia, megalomanii, podniece
nia. Głównie spotykamy przygnębienie, apatyę, mniej lub więcej wyraźny zanik pamięci, stopniowy zanik czyn
ności mózgowych, sprowadzający zupełne niedołęstwo.
Niekiedy już w początkach występuje niedowład lub po
rażenie kończyn dolnych oraz bezwład. W krótce widzi
my drżenie warg i języka, mowę utrudnioną, zaburzenia wzrokowe i źrenicowe etc. Na dnie oka znajdujemy za palenie naczyniówki i nerwu. Powolny przebieg choroby przerywają napady drgawek lub udary i śpiączka. W koń
cu dzieci nie opuszczają łóżka, nie trzymają moczu i kału.
Po 2 — 3 latach śmierć z wyniszczenia. Rokowanie złe.
Rozpoznanie tem trudniejsze, im dziecko jest młodsze, wykluczyć należy niedołęstwo, porażenie kurczowe, ate- tozę.
Leczenie mieszane (jodek potasu i rtęć), izolacya, żywienie obfite, w ten sposób udaje się przedłużyć fatal
ną egzystencyę.
T Obłąkanie.
Obłąkaniem nazywamy zaburzenia psychiczne wy
raźne i trwałe u dzieci przedtem zdrowych. Granice obłędu, szczególniej u dzieci, są bardzo trudne do rozpo
znania.
Przyczyny. Obłąkanie zdarza się bardzo rzadko u dzieci, psychiatrzy jednak spostrzegali u dzieci star
szych obłęd ostry, śledzienictwo, omamy, skłonność do samobójstwa lub zabójstwa i t. p., z czego wynika, że i u dzieci zdarzyć się mogą choroby umysłowe, właściwe dorosłym, nabyte lub dziedziczne. W dziele Moreau (De la folie chez les enfants, Paris 1888) znajdujemy wzmiankę, że pierwszorzędni psychiatrzy zeszłego wieku stwierdzili u dzieci choroby umysłowe. Esąuirol leczył
Comby. Choroby dzieci.—Choroby mózgu. 53
54 Biblioteka lekarska.
3 dzieci z szaleństwem ostrem (8, 9 i 14 lat) i z zadumą.
(11 lat). Aubanel i Thore w Bicćtre widzieli 8 przypad
ków szaleństwa i 1 zadumy u dzieci 8 — 10 lat (1839).
Obłęd samobójczy i zabójczy, a nawet omamy mogą wy
stępować bardzo wcześnie. Po chorobach zakaźnych ostrych, gośćcu, zapaleniu płuc, płonicy, róży, a szcze
gólniej po durzę brzusznym nawet u dzieci małych (3 le
tnich) mogą wystąpić objawy obłędu chwilowo lub też trw ać czas dłuższy.
Przyczyny przypadkowe są różne, prócz chorób za
kaźnych, wywołać mogą obłęd silne wyniszczenia moral
ne, przepracowanie umysłowe, przestrach, urazy, złe ob
chodzenie się, samogwałt, pijaństwo i udar słoneczny.
Przyczyny te działają jednak tylko na ustrój usposobio
ny dziedzicznie, na osobników zwyrodniałych, dziecko bowiem zawsze dziedziczy obłęd i zawsze znajdujemy śród wstępnych obłęd, pląsawicę, histeryę, padaczkę, su
choty, pijaństwo i t. p. Dziedziczność może być prosta, identyczna lub też pośrednia.
Niepodobna nie zwrócić uwagi i na wywiady u dzie
ci, mam tu na myśli podrażnienie mózgu u dzieci małych, które jest preludium do nerwic u dzieci starszych. Po za tem znajdujemy w wywiadach pląsawicę, drgawki, nietrzymanie moczu, ruchy mimowolne, obgryzanie pa- znogci, lunatyzm, strachy nocne, samogwałt, nimfoma- nię, śmiech lub płacz bez przyczyny, zazdrość, gniew etc.
Objawy. Obłąkanie występuje u dzieci w różnych postaciach. Znamy np. popędy niepowstrzymane, zmusza
jące dzieci do gwałtu, samobójstwa, zabójstwa, podpaleń;
samobójstwo u dzieci starszych zdarza się często z przy
czyn błahych: nagana, gniew, toż samo da się powiedzieć o zabójstwach: 4, 5, 6 letnie dzieci zabijały braci z zim
ną krwią, zupełnie nieświadomie. Niekiedy zabójstwo jest instynktowne, inne dzieci stają się podpalaczami (pyromania), zawsze jednak w tych razach stwierdzić można obarczenie dziedziczne.
Comby. Choroby dzieci.—Choroby mozga. 55 Omamy zdarzają się u dzieci często, są zwykle straszne (zwierzęta dzikie, ludzie uzbrojeni) i są nietyl- ko wzrokowe, ale słuchowe, węchowe, smakowe i doty
kowe. Są one często następstwem opowiadań, ceremonii religijnych lub też zatrucia (wilcza jagoda). Omamy w y
stępują niekiedy w przebiegu chorób ostrych (pląsawica, płonica, zapalenie płuc, dur brzuszny).
Trzyletnie dziecko, które przedstawiłem 20/XI 1896 roku w Soc. m. d. hop., przybyło na 8 dzień duru brzu
sznego z bredzeniem, na 17 dzień gorączka spadla. Od początku okresu zdrowienia wystąpiło silne podniecenie, bredzenie i krzyk, dziecko chce wyskoczyć z łóżka, trze
ba je ciągle pilnować, wzrok błędny, nie poznaje rodzi
ców, wyraz twarzy taki, jakby widziało straszne zwie
rzęta, od których chce uciekać. Podawałem trional kilka razy (0,25), oraz zaleciłem odżywianie wzmożone (mleko, rosoły, zupy), łaknienie złe. Po 15 dniach wyzdrowienie.
Weisse (1878) opisał niemotę przejściową, niemocie tej, występującej po durzę, przeważnie u dzieci starszych nie towarzyszy porażenie, kończy się zaś ona wyzdro
wieniem. D’Espine i Picot zwrócili uwagę nagłupowaty wyraz twarzy w okresie zdrowienia. S. Adams (Arch.
of Ped. 1896) p. n. „Temporary insanity following typhoid fever“ opisuje podobne objawy (2 przypadki) u 7 i 9 le
tnich dzieci; Crandal zaś omamy straszne u dziewczynki.
Objawy powyższe lekarze amerykańscy przypisują wyni
szczeniu. Opisywano: niemotę przejściową, omamy, za
dumę, szaleństwo.
Pomieszanie ogólne (parauoia) zdarza się u dzieci rzadziej, opisywano wszakże u dzieci obłęd rozprawczy, zadumę bierną i t. p. Delasiauve opisał u dzieci obłęd z małomówriością, podnieceniem, ciągłymi ruchami; dzieci te, mówi Moreau, krzyczą, biegają, śmieją się, śpiewają, lamią i drą, rozbierają się bez końca i celu, siły mięś
niowe są jakby podwojone, dziwnem nam się wydaje pod
noszenie ciężarów, przewyższających siły dziecka.
Ozu-56 Biblioteka lekarska.
cie osłabione, dziecko nie zwraca uwagi na uderzenia, rany, gorąco i zimno, często występują napady szaleń
stwa. Po kilku dniach dziecko uspokaja się, występuje przerwa jasna, przerwy są coraz częstsze i w końcu na
stępuje wyzdrowienie. Bardzo często spotykamy postać zachwytową z odpowiedniemi omamami. W każdym razie, niezależnie od postaci, obłęd ostry jest wyleczalny, ale ulega nawrotom, po wyzdrowieniu dzieci są zawsze nadmiernie pobudliwe, wrażliwe, ruchliwe i wymagają opieki starannej. W każdym przypadku wykluczyć na
leży napady bredzenia w zapaleniu opon (gorączka, ce
chy tętna, zaburzenia wzrokowe), toż samo dotyczy za
palenia płuc i duru (objawy swoiste).
Śledziennictwo, obłęd prześladowczy występują u dzieci bardzo rzadko, zaduma prosta i bierna dopro
wadza dzieci do samobójstwa; osłupienie z milczeniem, folie a double formę oraz podróżomanię spotykamy ró
wnież u dzieci.
Co się tyczy rokowania wogóle, zaznaczamy, iż na
pady ostre i wyraźne bredzenia kończą się pomyślnie;
również pomyślnie kończy się obłęd przejściowy po cho
robach zakaźnych, ale nawet w przypadkach pomyśl
nych na razie niepodobna przewidzieć następstw. Na
leży nadto zważyć wywiady osobiste i wstępnych, dzie
dziczność, oznaki zwyrodnienia, skrzywienie twarzy, asy- metryę czaszki, zez, ruchy mimowolne, jąkanie, zębowa- nie wadliwe, zniekształcenie podniebienia i uszu, potwor
ności narządów płciowych i t. p. Dziecko, nie obarczone dziedzicznie, może wyzdrowieć, dziecko zaś obarczone może ulegać nawrotom, a nawet przejściu sprawy w stan przewlekły.
Leczenie ostrego obłędu, obłędu napadowego polega na stosowaniu kąpieli ciepłych (3—4 godzinnych) codzien
nie, z oblewaniem głowy zimną wodą, 2 razy na tydzień lawatywy silne, chloral i bromek potasu na sen, unikać makowca, naparstnicy, blekotu i wilczej jagody.
Dela-Comby. Choroby dzieci.—Choroby mózgu. 57 siauve zalecał jednocześnie lód na głowę i siarczan Chi
ny w lawatywach, co jest szczególniej wskazane w prze
stankowych postaciach obłędu.
W każdym przypadku obłędu dziecko usunąć nale
ży z dotychczasowego otoczenia i umieścić w zakładzie śpecyalnym, zabraniając rodzinie odwiedzania chorego.
'Tu należy unikać leków, stosować natomiast leczenie wo
dą (natryski, oblewania, prześcieradła, kąpiele długo
trwałe), nadto zalecić ćwiczenia na wolnem powietrzu, gimnastykę, jazdę na rowerze, szczególniej w zadumie.
W ostrych przypadkach należy unikać pracy umysłowej, w innych natomiast trzeba zwracać uwagę dziecka na literaturę, sztuki piękne i dawać zajęcie umysłowe, uni
kając jednak przepracowania. Obarczeni dziedzicznie powinni ulegać śpecyalnym przepisom hygieny, mieszkać na wsi i głównie zwracać uwagę na rozwój sił fizycznych.