Zapalenie osierdzia

Zapalenie osierdzia dzielimy na ostre, podostre i przewlekłe, a z anatomopatologicznego punktu widzenia

na suche, suro wieżo włóknikowe, ropne i krwotoczne.

Przyczyny. Zapalenie osierdzia wystąpić może w ka­

żdym wieku, nawet u noworodków, przebiega czasami skrycie, szczególniej u osobników charłaczych. Wogóle pamiętać należy, że zapalenie osierdzia zdarza się u dzie­

ci częściej, niż u dorosłych. Przypuszczam, że rolę wy­

wołującą gra przeziębienie, po za tem częstą przyczyną jest gościec. Bouillaud słusznie mówi, że osierdzie u dzie­

ci zachowuje się w gośćcu jak staw, zapalenie bowiem osierdzia występuje w x/2 — ,T/3 przypadków gośćca ostrego.

Zapalenie osierdzia jest częstem powikłaniem zapa­

lenia płuc i opłucny, zarówno gruźliczego jak i niegru- źliczego, pląsawica poprzedza często zapalenie osierdzia lub też występuje po zapaleniu. Do chorób zakaźnych, wywołujących zapalenie osierdzia, zaliczyć należy pło­

nicę, ospę, odrę, dur, ropnicę, plamicę, wreszcie

zapale-160 Biblioteka

lekarska-nie nerek, z chorób przewlekłych zapalelekarska-nie osierdzia najczęściej wywołuje gruźlica. W wytworach zapalnych spotykamy najczęściej 1. Kocha, dwoinki, gronkowce i paciorkowce.

Anatomia patologiczna. W okresie początkowym znaj­

dujemy nastrzyknięcie naczyń oraz nierówność powierz­

chni jakby aksamitnej, pokrytej błoną nowotworzoną, stykające się powierzchnie osierdzia mogą się zrastać, tworząc z r o s t s e r c o w y . W zapaleniu suchem znaj­

dujemy tylko zrost obu powierzchni lub tarcie błon rze­

komych w czasie ruchów serca, w błonach tych znajdu­

jemy niekiedy gruzełki. W osierdziu zbierać się może wysięk od 50—500 grm., a Roger u 12 letniej dziewczyn­

ki znalazł nawet 780 cm. Płyn jest bezbarwny zawiera nieco strzępów lub też różowy, krwawy, wreszcie suro- wiczo-ropny.

W przewlekłem zapaleniu osierdzia znajdujemy zgrubienie błony surowiczej, w której mogą być rozsia­

ne zgrubienia chrząstko watę, oraz zrosty z sercem i opłucną.

Serce jest rozszerzone, wielkie, a w osierdziu zmiany.

Objawy. Rozpoznanie zapalenia osierdzia nie jest łatwe, gdyż oznaki fizykalne są niewyraźne, a innych objawów w początkach brak. Zapalenie suche osierdzia lub ze stałym wysiękiem nie daje żadnych objawów, ob­

jawy występują dopiero wtedy, gdy zwiększy się ilość wysięku. Okolica serca wypukła się wtedy, uderzenie serca jest niewyczuwalne, tony serca głuche, jakby sły­

szane zdaleka, przy opukiwaniu znajdujemy stłumienie, w okolicy serca z tylu nas odgłos bębnisty (Rendu), nie­

kiedy obrzęk skóry w okolicy serca. W zapaleniu su­

chem wysłuchujemy przy skurczu i rozkurczu szmer tarcia, rozprzestrzeniający się na naczynia, tarcie wystę­

puje przed wysiękiem i po wessaniu tego ostatniego.

Szmer tarcia, występując przed każdym tonem, może

nadawać cechy „bruit de galop“. O ile wysięk jest ob­

fity, w okolicy serca chory czuje niepokój, ucisk, dusz­

ność z sinicą, tętno jest małe i częste, niekiedy ustaje, a równocześnie występuje omdlenie.

Zapalenie osierdzia zwykle jest wtórne i w począt­

kach objawów żadnych nie daje; skoro wystąpi w prze­

biegu choroby gorączkowej, ciepłota wzmaga się, tętno i oddech staje się szybszem, poczem dopiero znajdujemy zmiany miejscowe. Czas trwania choroby zależy od po­

staci.

Choroba trw ać może krótko (15—21 dni w postaci ostrej) lub też dłużej. Wyzdrowienie jest zupełne lub też pozostają szmery zastawkowe, świadczące o powikłaniu ze strony osierdzia. Śmierć następuje skutkiem omdlenia lub zakażenia ogólnego (zap. ropne), rzadziej śród śpią­

czki po okresie bredzenia i drgawek lub stanu du­

rowego.

Szybko tworzący się wysięk obfity powoduje ucisk serca, a szczególniej przedsionków z sinicą, dusznością i nagłem zejściem śmiertelnem.

Pierwotne zapalenie osierdzia może przejść w stan przewlekły, sprowadzić zrosty i przerost serca. Zrost serca jest pozostałością po jednym lub kilkakrotnym na­

padzie zapalenie osierdzia i wywołuje osłabienie ruchów serca oraz wstrząsanie okolicy serca, tony serca są głuche, drugi ton zdwojony, a w czasie skurczu prze­

strzenie międzyżebrowe wciągają się, w czasie zaś roz­

kurczu wypuklają. Przez czas pewien nie powoduje to następstw groźnych, z czasem jednak występuje niedo­

moga serca.

Rokowanie. Suche i surowiczo-włóknikowe zapalenie osierdzia kończy się wyzdrowieniem, szczególniej, gdy jest następstwem gośćca. Zapalenie ropne natomiast jest groźne i dla życia i skutkiem zrostu serca po wyzdro­

wieniu. Przewlekłe zapalenie osierdzia trwać może ła­

tami, słusznie więc Cadet de Gassicourt uważa je za cho-Comby. Choroby dzieci.—Choroby narządu krążenia. 161

Comby. Choroby dzieci. T. III. 11

162 Biblioteka lekarska.

robę ciężką, wywołującą skutkiem długotrwałości zapa­

lenie mięśnia sercowego. Ropne lub krwotoczne gruźli­

cze zapalenie osierdzia oraz ropnicze zapalenie oczywiś­

cie dają bardzo zle rokowanie.

Rozpoznanie. Zapalenie osierdzia u dzieci stwierdza­

my często dopiero na sekcyi, wynika z tego, że należy ściślej badać dzieci. Zapalenie wsierdzia, które zresztą może towarzyszyć z. osierdzia wywołuje szmer skurczo­

wy u wierzchołka, idący w kierunku ku pasze, tarcie osierdzia natomiast towarzyszy obu tonom, jest ściśle ograniczone i nie rozprzestrzenia się dalej. Zapalenie opłucny wywołuje szmer tarcia w czasie ruchów odde­

chowych, szmer to jednak zewnątrzsercowy, na co zwró­

cić szczególną uwagę należy w zapaleniu lewostronnem opłucny. Przerost serca zwiększa tępość serca jak w za­

paleniu osierdzia, w przeroście jednak najdłuższy wy­

miar tępości jest u podstawy, w z. osierdzia u wierzchoł­

ka. Cechy wysięku określić można dopiero po dokona­

niu przekłucia, wiemy jednak, że gruźlica, plamica i go­

ściec wywołują wysięk krwawy, ospa, ropnica i płonica—

ropny.

Leczenie. W gośćcowem ostrem zapaleniu osierdzia zalecamy pijawki, bańki cięte i wezykatorye na okolicę serca, środki czyszczące, moczopędne, digitalis, kofeinę, salicylan sodu do wewnątrz. W obawie zapaści poda- jemy eter. Tam, gdzie ilość wysięku jest wielka, co za­

graża życiu dziecka lub gdy wysięk jest ropny dokony­

wamy przekłucia (Roger, Rendu). Przekłucia dokonywa­

my za pomocą przyrządu Potain’a w 5 międzyżebrzu le­

wem między mostkiem a brodawką. Rendu dokonywał przekłucia w 6 międzyżebrzu w odległości 8 cm. od mo­

stka. Skoro przekłucie zawiedzie, należy zrobić cięcie szerokie (Rosenstein) z wycięciem 5 żebra (G-ussenbauer) oraz przemyć jamę 1 : 2000 roztworem sublimatu; opa­

trunek przeciwgnilny jak w otoku piersiowym.

Comby. Choroby dzieci—Choroby narządu krążenia. 163