Choroby nerwów obwodowych
C- Zapalenie ostre mięśni
Przyczyny. Wogóle zapalenie ostre mięśni zdarza się rzadko, dziś jednak coraz częściej notują, przypadki tego rodzaju, zwrócono bowiem na nie uwagę pilniejszą.
Choroba występuje pierwotnie skutkiem zimna, zmęcze
nia, przepracowania, ura^u lub też, częściej, wtórnie w przebiegu chorób zakaźnych (odra, ospa, płonica, goś
ciec, dur, zapalenie osierdzia, nosacizna i t. p.).
P. n. dermatomyositis acuta Unverricht (1891) opisał zakaźne rozsiane zapalenie mięśni i skóry, .a niekiedy i śluzówek. Po szczegóły odsyłam do pracy Bonnefa (Gaz. de hóp. 1900). Choroba ta nie zdarza się u dzieci poniżej lat 8.
Anatomia patologiczna. Zmiany anatomiczne zależą od tego czy choroba kończy się lub nie ropieniem.
W razie zropienia znajdujemy ropę w tkance łącznej, włókna zaś mięsne są oddzielone i częścią zniszczone, zniszczeniu może uledz i powięź, a wtedy ropa rozlewa się po tkankach otaczających. Obok ropy znajdujemy krew oraz posokę; z drobnoustrojów spotykamy najczęś
ciej paciorkowce, gronkowce, a w durzę i 1. Eberth’a sa
mego lub łącznie z innemi drobnoustrojami.
Tam, gdzie nie dochodzi do ropienia, zmiany ogra
niczają się do przekrwienia i obrzęku ihięśnia, pewnego stwardnienia, które trw ać może czas dłuższy, a nawet przejść w stwardnienie stałe.
W zapaleniu mięśni i skóry znajdujemy obrzęk skó
ry, rozszerzenie naczyń, przepojenie mięśni surowicą, ro
pienia brak, często za to stwierdzamy w mięśniu zwyrod
nienie ziarniste i szkliste; nerwy są zdrowe zupełnie.
Objawy. Zapalenie wtórne mięśni występuje w prze
biegu choroby zakaźnej w czasie zdrowienia, w czas dłuższy nawet po ustąpieniu gorączki. , Zapalenie ograni
czyć się może do jednego mięśnia (przylędźwiowy,
dwu-głowy i t. p,) lub wystąpić w wielu naraz mięśniach (po- lymiositis). Znajdujemy wtedy obrzęk gorący, twardy, bolesny na ucisk, skóra w większości przypadków nie zmieniona, czerwienieje zaś i ulega obrzękowi skoro w mięśniu rozwinie się ropienie.
Rozejście jest powolne, trw a kilka tygodni. Zapale
nie mięśni ulegać może nawrotom, a niekiedy stwierdzo
no kilkakrotne po przerwie pewnej występowanie ognisk zapalnych w tym samym mięśniu. Zdarza się to najczę
ściej pod wpływem gośćca, który niekiedy wybucha współcześnie i w stawach. Przytoczę tu kilka spostrze
żeń zapalenia mięśni u dzieci.
Bruck (Arch. f. Kind. 1897) spostrzega! 3 przypadki zapalenia mięśni w przebiegu płonicy, w 2 i 3 tygodniu po spadku ciepłoty. Bez gorączki wystąpiły bóle i bolesność silna na ucisk, utrudnione ruchy j zgrubie
nie mięśni. 14 letnia dziewczynka zaczęła skarżyć się na 15 dzień płonicy na bóle w plecach i udzie. Skóra w tem miejscu napięta, gładka, gorąca, obwód o 3 cm.
większy, niż po stronie zdrowej. Po podaniu salicylanu sodu rozejście zupełne. Postać tę Briićk nazwał gośćcem płoniczym. 6*/2 letnia dziewczynka na 9 dzień płonicy zaczęła uskarżać się na bóle międzyżebrowe i w pier
siach. Mięśnie w tej okolicy na ucisk bolesne. W ciągu 3 dni wyzdrowienie. 11 letni chłopiec na 15 dzień pło
nicy uskarżać się zaczął na bóle w brzuchu; mięśnie brzucha przykurczone i bolesne, przy podawaniu salicy
lanu sodu wyzdrowienie po 9 dniach.
Powyższe przypadki należą do rzędu zapaleń łago
dnych, po za tem zdarzają się, acz bardzo rzadko, przy
padki złośliwe z zejściem w ropienie, a nawet śmiertel
ne. Choroba wtedy rozpoczyna się dreszczem, gorączka jest silna, upadek sil znaczny, stan ogólny jak w durzę.
Utworzyć się mogą liczne ropnie (Polymyositis acuta infectiosa primitiva. Larger, Paris 1891).
Również ciężkie jest t. zw. dermatomyositis. Po Comby. Choroby dzieci.—Choroby mięśni. 153
154 Biblioteka lenarska.
kilkudniowych zwiastunach (ból głowy, niedomaganie ogólne) występują silne bóle w plecach oraz stężenie mięśni, poczem rozwija się gorączka. Wkrótce znajduje
my obrzęk powiek i kończyn z zaczerwienieniem skóry (dermatitis erythematosa). Bóle umiejscawiają się w mię
śniach, wzmagają się przy każdym ruchu, chory więc musi pozostawać w łóżku. Choroba rozwija się wybu
chami pojedynczymi bez porządku określonego i symet- ryi obejmuje coraz większą ilość mięśni, nie wyłączając mięśni gardzieli i krtani, śmierć wdedy nastąpić może skutkiem zaduszenia lub zapalenia płuc. Choroba może zakończyć się jednak i wyzdrowieniem pozosta
wiając mniej lub więcej rozległy zanik mięśni.
Przebieg, początkowo ostry, łagodnieje, ale często nastę
puje obostrzenie i nawroty.
Rozpoznanie jest trudne choćby z uwagi na rzadkość.
Zwykle rozpoznajemy w początkach gościec, który zre
sztą może być przyczyną zapalenia mięśni, co stwierdzi wynik dobry po salicylanie sodu. Zapalenie żył, naczyń chłonnych, różę, ropówkę wykluczyć trudno, toż samo rzec można o zapaleniu szpiku kostnego. Obecność za
palenia osierdzia przemawia za pierwotnem zapaleniem mięśni. Jeszcze trudniej rozpoznać postać podostrą pier
wotną. Zawsze zresztą mieć należy na uwadze włośnicę.
Leczenie. Zalecamy unieruchomienie zupełne w łóż
ku, wcierania szaruchy. W gorączce nadmiernej kąpiele ciepłe, do wewnątrz salicylan sodu. Po wystąpieniu cheł- botania opróżnienie ropnia.
D Zapalenie mięśni kostniejące postępujące.
Pod nazwą tą opisujemy zapalenie przewlekłe wie- logoogniskowe, powodujące skostnienie przyczepów i sa
mych mięśni z następczą niedomogą cżynnościową oraz zniekształceniem.
Przyczyny. Na 42 zebrane przez Weill’a i Nissima przypadki (Nouv. Icon. de la Salpótriere 1898), 15 do
tyczyło dzieci małych w pierwszych 2 latach. W jed
nym przypadku choroba wystąpiła w 14 dniu życia, w 12 między 2—5 rokiem, w 10 między 5 — 15 r., w 6 po 19 r. U 8 letniej dziewczynki, opisanej przez W. P.
Herringham’a (Clin. Soc. of London 1898), skostnienie roz
poczęło się przed 2 rokiem życia, stwierdzono wtedy stwardnienie barku, uważać ją więc należałoby za wro
dzoną, ale nie dziedziczną. U 6x/2 letniego chłopca Craw- furd’a (tamże 1898) choroba rozpoczęła się w 3 roku po urazie. W przypadku R. Jones’a (Liverpool med. Inst.
1899) choroba rozpoczęła się również po urazie, ale w 13 roku życia. Uraz zresztą podają za przyczynę i w in nych spostrzeżeniach.
Chłopcy częściej ulegają chorobie (40 : 13), z dotąd ogłoszonych przypadków 20 zdarzyło się u niemców, 22 u anglików, 3 u rosyan, 2 u amerykanów, po 1 u szweda, węgra, rumuna i francuza. Dziedziczności nie stwierdzo
no. Weill i Nissim uważają chorobę za nerwicę odżyw
czą (trophoneurosis).
Anatomia patologiczna. Zmiany znajdujemy w mięś
niach, ścięgnach, powięzi i kościach. Sprawa rozpoczyna się od tkanki łącznej międzymięśniowej (myositis ossifi- cans interstitialis Kummel’a), nacieczonej komórkami za- rodkowemi; mięsień ulega zgrubieniu, pęczki mięśnia to
ną śród tkanki zarodkowej nie obrzękłej, skupienie w tym okresie jest miękie, ciastowate. Wkrótce tkanka przeistacza się we włóknistą, włókna mięsne zanikają, bujanie tkanki łącznej rozszerza się na ścięgna i przy
czepy mięśni. Po tym okresie występuje skostnienie:
pośrodku tkanki łącznej zjawia się ognisko kostne, po
woli rozszerzające się coraz więcej. Często nie dochodzi do skostnienia, sprawa ogranicza się do 2-go okresu.
Sprawa przejść może z mięśni na powięź, ścięgna, kości, na których tworzą się wyrośla stożkowate lub płaskie,
Comby. Choroby dzieci.—Choroby mięśni, 155
]56 Biblioteka lekarska.
albo okrągłe na wewnętrzno - przedniej części piszczeli i zewnętrznej stronie żeber. Między dwiema sąsiedniemi kośćmi rozwinąć się może most kostny (luki między k rę
gami). W wielu razach przypuszczać należy liczne wy- rośla kostne. Tkanka łączna zwykle silnie rozwinięta (więzy zgrubiałe, szczególniej w bliskości stawów, zresz
tą wolnych, gdyż zrost stawów zdarza się bardzo rzad
ko). W końcu choroba rozwija się w całym narządzie ruchowym, głównie ,oczywiście, w mięśniach prążkowa
nych. Wyróżniamy 2 postaci: l-o zajęcie przeważnie mięśni, 2-o zajęcie przeważnie kości.
Pod drobnowidzem znajdujemy budowę tkanki zbi
tej: otwory odżywcze, kanaliki Havers’a, nowe naczynia etc. Ilość istoty organicznej większa, niż nieorganicznej.
Mięśnie, oszczędzone przez skostnienie, ulegają zani
kowi i zwyrodnieniu tłuszczowemu.
Objawy. Choroba rozpoczyna się niewyraźnie.
U dziecka dotąd zdrowego zupełnie znajdujemy guz bez- bolesny z początku mięki, twardniejący z czasem. W kil
ku przypadkach stwierdzono lekką kilkudniową gorączkę z bolesnością miejscową, zaczerwienieniem skóry, obrz
mieniem gruczołów sąsiednich, obrzękiem. Wkrótce ob
jawy ostre ustępują, guz natomiast twardnieje, a jeżeli leży powierzchownie—-zrasta się ze skórą. Stwardnienie zwykle bywa bezbolesne, ale niekiedy bolesność może być znaczna. Pobudliwość na prąd przerywany słabnie.
Mięsień ulega skostnieniu w całości lub też tylko w czę
ści swej mięsnej, podczas gdy ścięgna są zdrowe. Guz kostny może się rozejść, zlać się z kością lub też pozo
stać wolnym.
Przebieg choroby można opisać w sposób następu
jący: u dziecka małego bez przyczyny lub po urazie, gorączce, gośćcu występuje na karku lub plecach mały guz, pierwsze ulegają zawsze skostnieniu m. karku, więź tylny szyi ulega skostnieniu, m. długie grzbietu tworzą blaszkę kostną, później kolej na m. naramienny, wielki
i mały obły, wielki piersiowy i pleców. Głowa staje się nieruchomą, schyla ku przodowi i na bok, kręgosłup sta
je się nieruchomym, potem ramiona. Wkrótce następuje skostnienie i unieruchomienie w łokciu, kończyn gór
nych, mięśni miednicy, uda i podudzia wreszcie m. żwa- czych. W tym stanie dziecko jest nieruchome, nie może chodzić, ani obrócić się w łóżku, tułów zgięty ku przo
dowi, ręce skrzyżowane, władze umysłowe zachowane, odżywianie dobre. Na 43 przypadki w 15 pierwszy uległ grzbiet, w 7 kark, w 5 bark, choroba jednak rozpocząć się może w innem miejscu lub w kilku miejscach naraz.
W kilku przypadkach znajdywano ogniska twarde na głowie z rozejściem następczem, w 1 przypadku skost
nieniu uległy mięśnie oka.
Pewne mięśnie nie ulegają skostnieniu: zwieracze, m. skórny szyi, przepona, serce, m. krtani. Według Munchmeyer’a nie ulegają skostnieniu mięśnie, nie mają
ce obu przyczepów na kości, od tego praw a jednak licz
ne znamy wyjątki.
Zapalenie kostniejące mięśni wTybucha napadami, stąd u dziecka znajdujemy guzy w różnych okresach rozwoju. Skostnienie występuje samoistnie lub też skut
kiem przeziębienia, urazu, choroby gorączkowej, często sezonowo (wiosna, lato).
Skoro skostnienie już się rozwinie stawy są zrośnię
te, kręgosłup skrzywiony, podbródek dotyka do mostka lub też głowa jest wykrzywiona na bok. Jeden bark może stać wyżej, niż drugi, ramiona ściągnięte ku wc- wnątrz, łokcie zgięte, ruchy ręki upośledzone. Grzbiet nierówny, garbaty, uda zgięte, kolana wyprostowane, Skoro skostnienie obejmie szczęki, dziecko żywić się mo
że tylko płynami.
Niejednokrotnie opisywano niedorozwój ogólny, in
fantylizm, zaburzenia w oddechaniu, utrudnione połyka nie, zmniejszenie ilości cz. składowych moczu.
Rokowanie bardzo złe. Choroba może rozwinąć się Comby. Choroby dzieci.—Choroby mięśni. 157
158 Biblioteka lekarska.
szybko lub też trwać 10—20 lat. Urazy pogarszają spra
wę. Śmierć następuje skutkiem powikłań: gruźlicy, za
palenia opłucny, ropni, obrzęku głośni. W każdym razie, wywołuje nieuleczalne kalectwo.
Rozpoznanie w początkach trudne, gdyż zależnie od umiejscowienia rozpoznajemy krwiaka głowy, gościec szyi, później wykluczyć należy wyrośla kostne i gościec zniepodabniający.
Leczenie prawie beznadziejne. Henry opisuje dobre wyniki po stosowaniu rtęci i kąpieli morskich, Hawkins sto
sował jodek potasu, wezykatorye, kalomel, kwas fosforo
wy, Munchmeyer nalewkę gwajakową, Gibney bez skutku kwas mleczny, Weyl kwas solny. Przeciw zro
stom stawów Kummel stosował wyciąganie.
DZIAŁ V.
C h o ro b y n a rzą d ó w krążenia.