Zrost serca

Przyczyny. Zrost serca jest następstwem suchego, podostrego lub przewlekłego zapalenia osierdzia lub też często powtarzającego się gośćca, zapalenie ropne uspo­

sabia do zrostu w stopniu jeszcze większym. Najczęstszą wogóle przyczyną ogólną jest gościec i gruźlica. Zrost serca zdarza się w każdym okresie życia, nawet u no­

worodków (zapalenie osierdzia u płodu).

Anatomia patologiczna. Jama osierdzia znika, serce pokryte jest błoną włóknistą, grubą, zrośniętą z mięśniem.

Niekiedy zrost nie jest całkowity, ale tworzą się prze­

grody i fałdy różnej długości. Przy badaniu mikrosko- powem znajdujemy zbiorowiska tłuszczu, jamy, szpary, wrysłane śródbłonkiem, w gruźlicy nadto znajdujemy og­

niska serowate i gruzełki szare. Wymiary serca nie po­

większone. W zroście gośćcowym przeciwnie serce prze- rosłe i rozszerzone, równocześnie bowiem znajdujemy i wady zastawek. Wielu badaczy opisuje jednocześnie i stwardnienie mięśnia sercowego, Renaut stwierdził tylko

obrzęk tkanki międzymięśniowej, a Bamous nawet zapa­

lenie miąższowe. Niezależnie od zrostu osierdzia mogą wytworzyć się zrosty osierdzia z opłucną, przytwierdza­

jące serce do mostka, żeber ‘lub płuca. Skutkiem tych zrostów powstać może niedomykalność czynnościowa otworów serca (tętniczego, z. dwudzielnej etc.).

Objawy. Weil rozróżnia dwie odmiany kliniczne z sercem wielkiem (zrost gośćcowy czyli czynny) lub nor- malnem (zrost gruźliczy, c. bierny). Zrost może prze­

biegać skrycie. Zrost gośćcowy wywołuje raczej objawy czynnościowe, niż fizykalne, powodując niedomogę serca.

Unoszenie okolicy serca z wciąganiem w czasie skurczu wierzchołka zdarza się niestale, a falowania tej okolicy (Jaccoud) brak często. Nie należy również liczyć na wypuklenie serca, wierzchołek serca może obniżyć się i bić na dość szerokiej przestrzeni, nie przesuwa się przy ułożeniu chorego na bok (niezmienność położenia serca). Tępość powiększona, oznaki wysłuchowe zmien­

ne. W okresie niewyrównania nic nie słyszymy, gdy serce uspokoi się występuje bruit de galop, zdwojenie 2-go tonu. U podstawy lub wierzchołka słyszymy nieraz szmer skurczowy (niedomykalność czynnościowa z. dwu­

dzielnej lub aorty). Tam, gdzie równocześnie wystąpi zapalenie osierdzia, szmery te mają podstawę organiczną.

Do innych objawów zaliczyć należy niejednoczesność uderzeń serca i tętna w tętnicy promieniowej, zapadanie rozkurczowe żył szyi, tętno paradoksalne (przerwa pod­

czas oddechu).

Zaburzenia czynnościowe są ciężkie, uciśnięty przez pancerz m. sercowy wkrótce słabnie, powodując niedo­

mogę serca: wątroba powiększona, obrzęki, sinica warg, duszność, tętno małe, nitkowate, śmierć raptowna. Nie­

kiedy dzieci umierają śród objawów, przypominających dusznicę bolesną, Zrost gruźliczy wywołuje objawy łago­

dniejsze, po okresie gorączki występuje puchlina brzusz­

na, ponawiająca się po przekłuciu brzucha, wątroba Comby. Choroby dzieci.--Choroby narządu krążenia. 165

166 Biblioteka lekarska.

wielka, dziecko umiera z charłactwa. Ze strony serca nie mamy żadnych objawów. Jest to niedomoga obwo­

dowa bez udziału serca (Weill). Niekiedy zrost osierdzia przebiega zupełnie skrycie'bez objawów niedomogi serca, ale śród objawów prosówki ostrej, zrost znajdujemy do­

piero po śmierci. Czas trwania zależy od postaci. Zrost gośćcowy przebiega wTybuchami, które w końcu powodu­

ją stałą niedomogę serca: śmierć z charłactwa sercowego następuje po kilku miesiącach, ale choroba trwać może i lat kilka. Zrost gruźliczy trw a średnio rok. Rokowa­

nie w każdym razie złe, u wszystkich dzieci zmarłych z gośćca znajdywano zrost osierdzia (Roger, C a d e td e Gassicourt).

Rozpoznanie. Zrost gośćcowy rozpoznajemy na za­

sadzie wywiadów oraz oznak fizykalnych. Zrost gruźli­

czy przebiega często pod postacią marskości wątroby.

Jeżeli zrostowi osierdzia towarzyszy zapalenie włókniko- we śródpiersia, skutkiem ucisku żyl rozwuja się obrzęk kończyn górnych i twarzy oraz tętno paradoksalne.

Leczenie skierować należy ku wyrównaniu niedomo­

gi serca: środki czyszczące, naparstnica, mleko, spokój.

W okresie wyrównania jodek potasu do wewnątrz i środ­

ki odciągające.

0. Gruźlica serca

Gruźlica może rozwinąć się na osierdziu ściennem i sercowem, w mięśniu sercowym i osierdziu, najczęściej umiejscawia się w osierdziu, gdzie często znajdujemy wysypkę drobną gruzełkową na listku sercowym lub też żółtawe, wielkości grochu ogniska, równocześnie z zapa­

leniem, licznemi błonami rzekomemi, zrostami z następ- czem zarośnięciem osierdzia. Zapalenie gruźlicze osier­

dzia przebiegać może skrycie i powodować zrost osier­

dzia, niekiedy jednak przebieg ma ostry lub podostry

z wysiękiem ropnym lub krwawym, co zdarza się głó­

wnie wtedy, gdy sprawa idzie z zewnątrz ku wewnązrz z jamy płucnej lub gruczołów.

W mięśniu sercowym na zwłokach dzieci gruźli­

czych znajdujemy dość często (1: 10) gruzełki pojedyn­

cze rozsiane, wielkości główki szpilki, szare lub żółte, wyraźnie odcinające się na tle tkanki sercowej. Rza­

dziej znajdujemy masy serowate, wypuklające niekiedy osierdzie lub wsierdzie. Wynikiem tego może być prze­

rost serca (Fauvel).

Na osierdziu może również rozwinąć się gruźlica, znajdujemy wtedy na zastawkach dwudzielnej i półksię­

życowych zgrubienia, bujanie, owrzodzenia, w których znajdujemy wielkie ilości 1. Koch’a. Sabrazes i Brengu- es znaleźli u 16 letniej dziewczynki, zrodzonej z ojca suchotnika i zmarłej z zapalenia opon, gruzełki wielkości grochu na podstawie jednej z zastawek półksiężycowych tętnicy płucnej (Soc. des hóp. 1899). Comby u 4’/2 letniej dziewczynki, zmarłej z zapalenia gruźliczego opon, zna­

lazł owrzadzająco - twórcze zapalenie gruźlicze osierdzia na zastawce dwudzielnej, a jednocześnie gruzełki w mię­

śniu sercowym i osierdziu.

Zmiany powyższe za życia nie dają żadnych obja­

wów, są wtórne i zdarzają się w przebiegu gruźlicy płuc i innych nerwów. Objawy, wywołane przez nie, giną śród objawów gruźlicy lub prosówki. Zrost osierdzia dawać może opisane w poprzednim ustępie objawy.

Wobec tego rozpoznanie gruźlicy serca jest niemo­

żliwe. Przebiega ona bądź skrycie, bądź jako zapalenie osierdzia, wsierdzia i wywołuje kołatanie serca.