PORTAL JAKO MIEJSCE SPOTKANIA I DIALOGU

Mo¿e wydawaæ siê, ¿e religijny portal internetowy to po prostu strona WWW wype³niona treœciami o charakterze religijnym. Tak jest w istocie, lecz ju¿ na wstê-pie zaznaczyæ nale¿y, ¿e owe treœci, jak i funkcje, jakie maj¹ z za³o¿enia pe³niæ, s¹ nies³ychanie zró¿nicowane. Ze wzglêdu na bogactwo treœciowe i formalne katolic-kie portale internetowe mog¹ zostaæ potraktowane jako nowe przestrzenie spotkania pomiêdzy duchowieñstwem i laikatem. Dialog prowadzony w przestrzeni Internetu ma swoj¹ specyfikê. Jest z pewnoœci¹ wielow¹tkowy, wielowymiarowy, ¿ywy i doœæ symetryczny. Mo¿na zaryzykowaæ tezê, ¿e dziêki upowszechnieniu Interne-tu, z jednej strony, nasilaj¹ siê procesy sekularyzacyjne (co wczeœniej sygnalizo-wano), lecz z drugiej – dziêki temu zjawisku wydaje siê od¿ywaæ idea Koœcio³a pojmowanego jako wspólnota ³¹cz¹ca siln¹ wiêzi¹ duchownych i œwieckich. WiêŸ

ta jednak zmienia swój charakter – interakcje internetowe rz¹dz¹ siê swoimi pra-wami. Ich specyfika polega na przestrzennoœci, asynchronicznoœci, cielesnoœci, astygmatycznoœci oraz anonimowoœci, co powoduje, ¿e kontakty miêdzyludzkie zostaj¹ wprowadzone w zupe³nie nowe obszary (por. Szpunar 2007: 96). Nowa jakoœciowo komunikacja rzutuje na formy wiêzi spo³ecznej, a zatem i na specyfikê tworz¹cych siê wspólnot.

Próbuj¹c nieco usystematyzowaæ zagadnienia zwi¹zane z funkcjonowaniem katolickich portali internetowych, poddano analizie te spoœród nich, które ciesz¹ siê najwiêksz¹ popularnoœci¹ wœród internautów (Mateusz.pl, Adonai.pl, Katolik.pl, Opoka.pl, Wiara.pl, Kmdm.pl, Angelus.pl). Uwzglêdniono równie¿ nieco mniej zna-ne, lecz bardzo symptomatyczne (jak strony parafii, kana³y religijne na portalu Youtube, prywatne strony duchownych i inne). Przedstawione poni¿ej refleksje nie s¹ efektem metodologicznie uporz¹dkowanego projektu badawczego, ale stanowi¹ próbê eksploracji nowego pola problemowego. Nale¿y potraktowaæ je jako przyczy-nek do dyskusji wokó³ kwestii zwi¹zanych z rol¹ Internetu w kszta³towaniu postaw religijnych oraz wstêp do szerszych, usystematyzowanych badañ.

a) Nowa agora – wirtualna ambona

Kluczowym zadaniem duchownych jest nauczanie – pe³ni¹ oni we wspólnocie koœcielnej rolê przewodników. Zadanie to jest najczêœciej realizowane w czasie mszy

œw., których integraln¹ czêœci¹ jest homilia. Wa¿ne s¹ tak¿e kazania wyg³aszane z okazji wyj¹tkowych wydarzeñ religijnych. Te formy oddzia³ywania stanowi¹ prze-kaz dotycz¹cy nie tylko kwestii stricte religijnych, lecz bardzo czêsto równie¿ mo-ralnych czy etycznych. Zauwa¿yæ jednak nale¿y zmianê tradycyjnej struktury

ko-œcielnej, która odbija siê na skutecznoœci nauczania. J. Hadden pisze o wyraŸnej zmianie relacji miêdzy laikatem i klerem. Ognisko konfliktu zagra¿aj¹cego

Koœcio-³owi jako stabilnej instytucji le¿y, jego zdaniem, w zmianie postrzegania roli kleru.

Nie jest on ju¿ uwa¿any za jedynego depozytariusza kluczy do Królestwa niebie-skiego. Obserwuje siê wyraŸny spadek autorytetu duchownych, co wi¹¿e siê œciœle z os³abieniem powszechnej niegdyœ identyfikacji z doktryn¹ religijn¹ i os³abieniem ca³ego szeregu innych instytucji religijnych. W konsekwencji laikat i kler maj¹ od-mienne i konfliktowe wizje Koœcio³a i jego roli we wspó³czesnym œwiecie (Hadden 1983 za: Borowik, Zdaniewicz 1996: 31).

Wydaje siê, ¿e pomimo rozdŸwiêku, jaki istnieje w obrêbie wspólnoty koœciel-nej, mo¿na wyobraziæ sobie jej ponown¹ siln¹ integracjê. Czynnikiem u³atwiaj¹cym zbli¿enie mo¿e staæ siê ³atwiejszy i czêstszy kontakt z duchownymi oraz mo¿liwoœæ refleksyjnego odbioru nauczania. Wydaje siê, ¿e Internet jest w tym aspekcie nie-zwykle cennym narzêdziem owej reintegracji. W Sieci mo¿na odnaleŸæ bez trudu ca³y szereg stron zawieraj¹cych homilie i kazania poœwiêcone ró¿norodnej tematy-ce. Na najpopularniejszych portalach, takich jak Opoka.pl, Mateusz.pl czy Katolik.pl, znajdziemy osobne czêœci poœwiêcone nauczaniu Koœcio³a, zawieraj¹ce wiele tego typu przekazów. W Sieci funkcjonuje te¿ sporo tematycznych serwisów stanowi¹-cych w zasadniczej mierze uporz¹dkowan¹ bazê materia³ów zawieraj¹stanowi¹-cych nauki dla wiernych. W przestrzeni Internetu znaleŸæ mo¿na zatem takie strony, jak Kazania.pl czy Homilie.pl, które pozwalaj¹ na ³atwe dotarcie do kazania czy homilii dotycz¹cej zagadnienia, które mo¿e byæ dla poszukuj¹cego wa¿ne i interesuj¹ce. Warto tak¿e podkreœliæ, i¿ niektórzy ksiê¿a prowadz¹cy swoje prywatne strony internetowe,

nie-jednokrotnie umieszczaj¹ na nich tak¿e swoje nauki (przyk³adem mo¿e byæ strona stanowi¹ca zbiór kazañ ksiêdza Piotra Pawlukiewicza: www.kazaniaksiedzapiotra.pl).

Materia³y nie maj¹ jedynie formy tekstowej. Korzystaj¹c z domowego kompu-tera, mo¿na niektóre z nich ods³uchaæ, stanowi¹ bowiem pliki audio. Nie s¹

rzadko-œci¹ tak¿e krótkie filmy zawieraj¹ce kompletny przekaz – nie tylko mo¿na zapo-znaæ siê z p³aszczyzn¹ treœciow¹, lecz istnieje mo¿liwoœæ odbioru tak¿e warstwy niewerbalnej komunikatu, co znacznie wzbogaca ca³okszta³t przekazu. Tego typu materia³y odnaleŸæ mo¿na np. w serwisie Gloria.tv, który zawiera sporo kazañ i ho-milii w formacie wideo wyg³oszonych przez papie¿a Benedykta XVI. Przyk³adów obecnoœci ró¿norodnych form nauczania Koœcio³a mo¿na zatem odnaleŸæ w Sieci bardzo wiele. Ich mnogoœæ powoduje, ¿e wierni, którzy chcieliby zapoznaæ siê z nauczaniem Koœcio³a, wyk³adni¹ nurtuj¹cych ich problemów czy po prostu mieli-by chêæ wys³uchaæ (a niejednokrotnie i zobaczyæ) kap³anów, których ceni¹ i szanu-j¹, mog¹ ³atwo te potrzeby zrealizowaæ. Nie wychodz¹c z domu, mo¿na bowiem zapoznaæ siê z kluczowymi elementami doktryny koœcielnej wyra¿anymi w kaza-niach i homiliach. Ta specyfika stanowi jeden z g³ównych czynników decyduj¹cych o atrakcyjnoœci nauczania wspomaganego technologi¹ internetow¹. Ma to istotne znaczenie dla osób, które z ró¿nych powodów nie mog¹ uczestniczyæ bezpoœrednio we mszach œw., innych praktykach religijnych czy spotkaniach, w czasie których realizowane jest nauczanie.

Nie mo¿na tak¿e pomin¹æ kwestii wyj¹tkowoœci komunikacyjnego sprzê¿enia zwrotnego, która czyni odbiór przekazu bardziej atrakcyjnym. Bior¹c udzia³ we wspólnotowych praktykach religijnych, podzielenie siê refleksj¹ na temat wys³ucha-nych kazañ czy homilii jest bardzo problematyczne, a niejednokrotnie wrêcz nie-mo¿liwe. Zarówno kontakt z kap³anem g³osz¹cym naukê, jak i innymi wiernymi jest bowiem mocno utrudniony przez przeszkody natury technicznej i spo³eczno-psycho-logicznej (brak anonimowoœci, który nie sprzyja wyg³aszaniu w³asnych opinii). Inte-rakcja zapoœredniczona przez Sieæ czyni ³atwiejszym wyra¿enie w³asnego, czêsto kry-tycznego s¹du. P. Wallace podkreœla, ¿e Sieæ jest tak atrakcyjna, gdy¿ pozwala na za-chowanie anonimowoœci, któr¹ mo¿na wykorzystaæ, by bezkarnie ponarzekaæ, g³osiæ kontrowersyjne pogl¹dy lub zadawaæ pytania, które mog³y zostaæ uznane za objaw ignorancji czy wrêcz g³upoty (por. Wallace 2001: 311-312). Interaktywnoœæ przeka-zu sprzyja tak¿e pog³êbieniu niektórych w¹tków poruszanych w czasie nauczania poprzez skonfrontowanie w³asnych przemyœleñ z refleksjami innych wiernych. In-tencjonalnoœæ odbioru i mo¿liwoœæ podzielenia siê w³asnymi odczuciami i opiniami na temat treœci przekazu czyni odbiór homilii i kazañ bardziej wartoœciowym, za-równo z perspektywy kszta³towania jednostkowych postaw, jak i ze wzglêdu na fakt,

¿e tego typu kontakt sprzyja integracji zbiorowoœci i zacieœnieniu wiêzi spo³ecznej, na której opiera siê istnienie wspólnoty.

b) Nowa agora – salon dyskusyjny

Zasygnalizowana wy¿ej specyfika percepcji przekazu ma swoje znaczenie tak¿e i w innym znacz¹cym aspekcie funkcjonowania portali katolickich. Wiele z nich oferuje mianowicie mo¿liwoœæ podjêcia dyskusji zwi¹zanej z w¹tkami religijnymi oraz tematami bezpoœrednio nieodnosz¹cymi siê do religii. Dyskusje mog¹ toczyæ siê w formie czatu lub na forum. Korzystanie z czatu pozwala na synchroniczn¹ ko-munikacjê i stanowi swoisty wariant rozmowy prowadzonej w realnym œwiecie. Brak mo¿liwoœci percepcji warstwy niewerbalnej, niezwykle istotnej w czasie aktu komu-nikowania, stanowi zarówno przeszkodê, jak i decyduje o atrakcyjnoœci tej formy kontaktu. Brak bodŸców wzrokowych mo¿e wp³yn¹æ (i bardzo czêsto wp³ywa) na niew³aœciwy, niezgodny z intencjami nadawcy odbiór komunikatu. Z drugiej jednak strony stanowi o anonimowoœci takiej interakcji, co sprzyja poruszaniu trudnych te-matów i pozytywnie wp³ywa na szczeroœæ wyg³aszanych pogl¹dów. Nick (czyli pseu-donim przyjmowany w obszarze czatu i forum) stanowi bezpieczn¹ maskê, jak¹ mo¿na za³o¿yæ, by zachowaæ pe³niê bezpieczeñstwa dziêki niemal¿e ca³kowitej ano-nimowoœci⁴.

Czaty organizowane na portalach katolickich z regu³y podporz¹dkowane s¹ okreœlonej tematyce i stanowi¹ dyskusjê prowadzon¹ i koordynowan¹ przez modera-tora⁵. Moderatorami s¹ najczêœciej duchowni. Bywaj¹ nimi tak¿e osoby wybrane przez twórców portalu. Wed³ug regulaminu czatu prowadzonego na portalu Kato-lik.pl o status operatora (moderatora) mog¹ staraæ siê osoby, które powinny:

– „byæ katolikami, mieæ d³ugi sta¿ na czacie i czêsto na nim bywaæ;

– byæ dojrza³e psychicznie;

– cieszyæ siê zaufaniem innych czatowników a zw³aszcza aktualnych operato-rów;

– orientowaæ we wszystkich komendach i niuansach czata oraz dzieliæ siê tymi informacjami z pocz¹tkuj¹cymi;

– robiæ to wszystko bezinteresownie, nie tylko w celu zostania operatorem”.

(za: http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=czat_reg).

Chodzi zatem o to, by moderator (operator) czatu by³ osob¹ godn¹ zaufania, dobrze zorientowan¹ w kwestiach zwi¹zanych z religi¹ i wiar¹, która w razie ko-niecznoœci bêdzie w stanie rozwiaæ ewentualne w¹tpliwoœci uczestników oraz roz-wi¹zywaæ ewentualne konflikty i spory.

4 Anonimowoœæ nie jest stuprocentowa, gdy¿ pe³ne uczestnictwo w dyskusjach prowadzonych na czacie lub forum wymaga rejestracji i zalogowania, do których konieczne jest podanie adresu mailowego i niekiedy pewnych danych pozwalaj¹cych na czêœciow¹ identyfikacjê u¿ytkownika.

5 Wieloaspektow¹, wnikliw¹ socjologiczn¹ analizê czatu na portalu Katolik.pl przeprowadzi³ Micha³ Podgórski (por. Podgórski 2006).

Tematyka czatów jest bardzo zró¿nicowana. Dominuj¹ w¹tki o charakterze reli-gijnym, lecz tematami dyskusji staj¹ siê tak¿e kwestie luŸno zwi¹zane z wiar¹ czy religi¹. Na portalu Wiara.pl odnaleŸæ mo¿na zapisy dyskusji czatowych prowadzo-nych wokó³ stricte religijprowadzo-nych tematów, takich jak: „Adwent – oczekiwanie, ale na co?”, „Pomoc Koœcio³owi na Wschodzie”, „O patronkach dnia – œw. Katarzynie i b³. Marii”, „Kontrowersje wokó³ krzy¿y w miejscach publicznych”, mo¿na tak¿e zapoznaæ siê z zapisem dyskusji dotycz¹cych w¹tków o bardziej „œwieckim” cha-rakterze: „Kupowaæ, czy kopiowaæ”, O zjawisku piractwa”, „Ma³¿eñstwo”, „Wier-noœæ i wytrwa³oœæ” (za: http://chat.wiara.pl/index.php).

Dyskusje prowadzone w formule czatu bywaj¹ zogniskowane wokó³ wypowie-dzi postaci zaproszonego goœcia-eksperta, który uwypowie-dziela odpowiewypowie-dzi na zadawane przez czatuj¹cych pytania i kierunkuje dyskusjê. Do wziêcia udzia³u w dyskusji za-praszane s¹ osoby, które poprzez swoje postawy i dzia³alnoœæ mog¹ stanowiæ intere-suj¹cych partnerów w dyskusji z wiernymi. Goœæmi bywaj¹ czesto duchowni, któ-rych aktywnoœæ wykracza poza ramy lokalne. Zapraszane s¹ tak¿e osoby œwieckie, których zwi¹zek z Koœcio³em jest jednak na tyle znacz¹cy, ¿e wyrastaj¹ oni ponad wiêkszoœæ wiernych. Œwieckimi goœæmi czatu na portalu Katolik.pl byli m.in. Rafa³

„Boni” Boniœniak – muzyk, wspó³pracuj¹cy aktywnie z Salezjañskim Wolontaria-tem Misyjnym, Dominik Landert – pe³ni¹cy s³u¿bê w papieskiej Gwardii Szwajcar-skiej, Wojciech Zagu³a – dyrektor Song of Songs Festival, Ewa Rozkrut – dzienni-karka, wspó³autorka portalu internetowego Mateusz.pl, autorka ksi¹¿ki Jak dobrze przygotowaæ dziecko do I Komunii Œwiêtej i wielu innych.

Czaty zazwyczaj bywaj¹ podzielone na osobne pokoje ze wzglêdu na specyfikê.

Przyk³adowo na czacie portalu Wiara.pl rozmowy prowadzone s¹ w trzech formach:

– Czat z ksiêdzem. Ksi¹dz proponuje temat i animuje rozmowê. Przed jej za-koñczeniem nie odpowiada na niezwi¹zane z tematem pytania goœci, a po 22:00, jeœli mu czas na to pozwala, prowadzi rozmowy indywidualne. Odby-wa siê w godzinach wieczorno-nocnych;

– Czat moderowany. Rozmowa z zaproszonym goœciem. Pytania przesy³ane s¹ do tzw. moderatora, który decyduje, w jakiej kolejnoœci zostan¹ przedstawio-ne. Odbywa siê w godzinach wieczorno-nocnych;

– Czat wokó³ tematów wybranych przez odwiedzaj¹cych serwis goœci. Odbywa siê w ci¹gu dnia.

Podobnie przestrzeñ czatu jest zorganizowana na portalu Katolik.pl – czat z ksiê-dzem jest tam nazwany „plebani¹”, co dobitnie podkreœla jego specyfikê i stanowi celn¹ metaforê opisuj¹c¹ funkcje, jakie z za³o¿enia ma spe³niaæ ta forma kontaktu.

Przy tym wydaje siê, ¿e dzia³alnoœæ owej „wirtualnej plebanii” jest zogniskowana przede wszystkim wokó³ kwestii zwi¹zanych z zaspokajaniem potrzeb duchowych, religijnych, a nie organizacyjnych i administracyjnych, co stanowi kluczow¹ formê dzia³alnoœci wiêkszoœci „prawdziwych” plebanii.

Forum pozwala na nieco inn¹ formê kontaktu – jest innym wariantem dyskusji.

Przebiega ona asynchronicznie, co pozwala na g³êbsz¹ refleksjê dotycz¹c¹

porusza-nych w¹tków. Odczytuj¹c wypowiedzi inporusza-nych, u¿ytkownik forum nie jest zobowi¹-zany do udzielenia natychmiastowej odpowiedzi – ma czas na zastanowienie i prze-myœlenie omawianych kwestii, a umieszczon¹ na forum wypowiedŸ mo¿e starannie przygotowaæ i w pewnych granicach modyfikowaæ. Ponadto forum wydaje siê spe³-niaæ jeszcze mocniej ni¿ czat funkcjê informacyjn¹. Rozproszenie w¹tków i tema-tów, jakie poruszane s¹ na forum, jest znacznie wiêksze, ani¿eli zakres tematyczny dyskusji prowadzonych na czacie. Na forum portalu Wiara.pl liczba postów docho-dzi do pó³ miliona, liczba w¹tków przekracza 20 tys., a liczba u¿ytkowników ponad 10 tys. (stan na 4 XII 2009; za: http://forum.wiara.pl/), na forum dyskusyjnym porta-lu Katolik.pl liczba postów to prawie 115 tys., liczba w¹tków przekracza 1200, a liczba u¿ytkowników dochodzi do 5,5 tys. (stan na grudzieñ 2009; za: http://

www.dyskusje.katolik.pl). W¹tki pogrupowane s¹ w szersze kategorie – na forum portalu Wiara.pl mo¿na odnaleŸæ nastêpuj¹ce obszary tematyczne: Wiara, Cz³owiek w œwiecie wiary, Koœció³, Aktualnoœci, Drogi dialogu, Kulty, Ró¿noœci, Forum nieco m³odszych, Filozofia, Czytelnia; na forum portalu Katolik.pl, prócz zbli¿onych do wspomnianych, mo¿na znaleŸæ równie¿ w¹tek Œwiadectwa, daj¹cy mo¿liwoœæ dzie-lenia siê wiar¹, prze¿yciami i sposobami intensyfikacji doœwiadczeñ religijnych.

Warto wspomnieæ, ¿e prócz ogólnego forum dyskusyjnego, na portalu Katolik.pl znajduje siê osobne forum pomocy, którego specyfika polega na mo¿liwie prostym wyjaœnianiu problematycznych kwestii, odpowiedzi na konkretne pytania zadawane przez u¿ytkowników i udzielaniu praktycznych porad. W dzia³alnoœæ tego forum zaanga¿owani s¹ przede wszystkim sami u¿ytkownicy (jest to zatem swoista samo-pomoc wiernych), niemniej wypowiedzi i porady, których autorami s¹ duchowni, s¹ bardzo czêste.

Tak dzia³alnoœæ forów, jak i czatów prowadzona jest wed³ug zasad przedstawia-nych w regulaminach. Okreœlaj¹ one ramy etykiety odnosz¹cej siê do dyskusji pro-wadzonych w przestrzeni portali. Zawieraj¹ one przede wszystkim punkty, które maj¹ wydŸwiêk uniwersalny i stanowi¹ wa¿ne czêœci regulaminów œwieckich for i czatów – zabronione jest np. g³oszenie i propagowanie jakichkolwiek pogl¹dów faszystowskich, rasistowskich lub satanistycznych czy floodowanie – wysy³anie wielu przypadkowych znaków, czêste powtarzanie siê oraz wysy³anie na kana³

du-¿ej liczby s³ów i obrazków lub pustych linijek. Warto jednak podkreœliæ, i¿ regula-min czatu na portalu Katolik.pl wyraŸnie zakazuje u¿ywania nicków (czyli pseudo-nimów przyjmowanych w dyskusji) sugeruj¹cych bycie ksiêdzem, klerykiem lub sio-str¹ zakonn¹. Nicki typu: ks_Andrzej, kl_Piotr, siostra_Anna, xTomasz itp. mog¹ u¿y-waæ tylko zweryfikowane przez redakcjê osoby duchowne, które znajduj¹ siê na liœcie osób duchownych. Inne osoby nie mog¹ podawaæ siê za osoby duchowne (za:

http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=czat_reg, 12 X 2009).

Zarówno aktywnoœæ w przestrzeni czatu, jak i umieszczanie wpisów na forum pozwala na wielowymiarowy dialog. Dziêki tym wydzielonym obszarom portali ka-tolickich wierni maj¹ mo¿liwoœæ nawi¹zania bliskiej relacji z duchownymi oraz za-cieœnienia wiêzi, jakie ³¹cz¹ wspólnotê. Dobrze oddaj¹ tê ideê pierwsze dwa punkty regulaminu czatu prowadzonego na portalu Katolik.pl:

1. „Czat na «Katoliku» to miejsce spotkañ kulturalnie zachowuj¹cych siê ludzi, chc¹cych spokojnie porozmawiaæ ze znajomymi lub poznaæ nowych przyjació³.

2. Gospodarzami czatu s¹ wszyscy, dla których Jezus Chrystus jest jedynym Pa-nem i Zbawicielem a Koœció³ Chrystusowy jeden, œwiêty, powszechny i apo-stolski. (…)”

(za: http://www.katolik.pl/index1.php?st=cale&typ=czat_reg, 12 X 2009).

Tak¿e pierwszy punkt regulaminu czatu na portalu Wiara.pl podkreœla rolê inte-gracyjn¹ tej przestrzeni:

„Czat serwisu WIARA.PL jest miejscem spotkania ludzi pragn¹cych pog³êbiæ swoj¹ wiarê, poszukuj¹cych Boga i tych wszystkich, którzy zainteresowani s¹ pro-blemami religii, a chrzeœcijañstwa w szczególnoœci”.

(za: http://chat.wiara.pl/?grupa=6&art=1127999020&dzi=1117719035, 12 X 2009).

Mo¿na zaryzykowaæ tezê, ¿e dziêki dyskusjom prowadzonym poprzez Internet szczególnie wyraŸnie uwidacznia siê odrodzenie Koœcio³a pojmowanego jako wspól-nota wierz¹cych. Przytoczone wczeœniej przyk³ady œwiadcz¹ dobitnie, i¿ pomimo znacz¹cych transformacji rzeczywistoœci, ludzi wci¹¿ cechuje potrzeba doœwiadcza-nia transcendencji. Byæ mo¿e nawet wspó³czeœnie ujawdoœwiadcza-nia siê ona jeszcze mocniej, ni¿ dawniej. By realizowaæ owe potrzeby, nie wystarcza sfera emocjonalna – dzisiaj istotne staje siê tak¿e poszukiwanie wiedzy i wyjaœnieñ. Pojawia siê zatem koniecz-noœæ bliskiego symetrycznego kontaktu z przewodnikami duchowymi, jakimi dla wierz¹cych s¹ duchowni. W realnym œwiecie kontakt z nimi jest jednak mocno utrud-niony, a niejednokrotnie niemo¿liwy. Ksiê¿a pe³ni¹c funkcje administracyjne i orga-nizacyjne, nie s¹ czêsto w stanie sprostaæ coraz bardziej rozbudowanym potrzebom duchowym parafian. Wspólnoty dzia³aj¹ce w Koœciele, które s¹ nastawione na dys-kusjê, poszerzanie wiedzy i pog³êbianie religijnoœci, nie stanowi¹ naturalnego ele-mentu ka¿dej parafii. Uczestnictwo w nauczaniu realizowanym w realnym œwiecie i bezpoœredni kontakt z duchowymi przywódcami Koœcio³a równie¿ nie jest ³atwy.

W obliczu tej sytuacji Internet otwiera nowe mo¿liwoœci podejmowania i realizowania dialogu z osobami, które mog¹ przyczyniæ siê do intensyfikacji religijnoœci i kszta³to-wania duchowoœci.

c) Salka katechetyczna – modlitwa i katecheza

Wyró¿niaj¹cymi siê funkcjami portali katolickich wydaj¹ siê byæ tak¿e kateche-za prowadzona w ró¿norodnej formie oraz wsparcie w kateche-zakresie modlitwy. Mo¿na postawiæ tezê, ¿e portale stanowi¹ swoiste „wirtualne salki katechetyczne”, w któ-rych prowadzona jest religijna formacja osobowoœci wiernych.

Na wielu portalach odnaleŸæ mo¿na szereg tekstów, których zadaniem jest po-budzenie wiernych do refleksji. Przybieraj¹ one rozmaite formy – od bardzo krót-kich esejów i opowiadañ, po rozbudowane z³o¿one z wielu rozdzia³ów ksi¹¿ki. Nie-które dostêpne s¹ bezp³atnie w formie elektronicznej, inne mo¿na nabyæ w

interne-towych ksiêgarniach – zarówno w postaci tradycyjnej ksi¹¿ki, jak i e-booków

(ksi¹-¿ek elektronicznych zyskuj¹cych coraz wiêksz¹ popularnoœæ na rynku ksiêgarskim).

O wszystkich mo¿na podyskutowaæ – portale stwarzaj¹ mo¿liwoœæ wyra¿enia w³a-snej opinii na temat prezentowanych publikacji oraz pozwalaj¹ na zapoznanie siê z refleksjami innych czytelników.

Na portalu Opoka.pl istnieje wydzielona przestrzeñ zwana Areopagiem, stano-wi¹ca miejsce dialogu ogniskuj¹cego siê wokó³ problemów wiary i religijnoœci. Re-fleksje koncentruj¹ siê wokó³ artyku³u dotycz¹cego aktualnych w danym momencie kwestii. Staje siê on podstaw¹ i inspiracj¹ do podejmowania dialogu polegaj¹cego na zadawaniu pytañ, na które odpowiadaj¹ najczêœciej duchowni lub ewentualnie

œwieccy zaanga¿owani mocno w ¿ycie Koœcio³a, eksperci w danym obszarze proble-mowym. Tytu³y publikacji s¹ doœæ wymowne: „Po co nam Adwent?”, „Patronowie pojednania”, „Czym jest zmartwychwstanie?”, „Wielki Post – czas, w którym szcze-gólnie pragniemy odwróciæ siê od grzechu”, „Co dalej po zdjêciu ekskomunik?”,

„Racjonaliœci o zmartwychwstaniu, czyli opowieœci nieracjonalne”, „Prawda w

Ko-œciele”, „Œwiêtoœæ w czasach postmodernizmu” itp. Tycz¹ siê one zatem kwestii klu-czowych dla funkcjonowania katolika we wspó³czesnej przestrzeni spo³ecznej. In-ternet stwarza mo¿liwoœæ inspirowania refleksji religijnych – iloœæ i ró¿norodnoœæ poruszanych w publikacjach tematów œwiadczy, i¿ potencja³ ten jest w zasadniczej mierze wykorzystywany. Potwierdza to tak¿e analiza innych aspektów funkcjono-wania portali katolickich zwi¹zanych z mo¿liwoœci¹ nawi¹zyfunkcjono-wania i podtrzymywa-nia wiêzi wspólnotowej na gruncie doœwiadczepodtrzymywa-nia religijnego.

Integracyjny aspekt funkcjonowania portali internetowych uwidacznia siê tak¿e w organizowaniu adwentowych i wielkopostnych rekolekcji. W sporej czêœci portali katolickich regularnie realizowane jest nauczanie rekolekcyjne. Czêstokroæ teksty stanowi¹ce podstawê refleksji rozpisane s¹ na poszczególne dni trwania ca³ego cy-klu. Niejednokrotnie s¹ one ¿ywo i chêtnie komentowane przez uczestników.

Idea rekolekcji internetowych od samego pocz¹tku zyska³a wielkie zaintereso-wanie. Wydaje siê, ¿e taka forma spotkania pomiêdzy wiernymi a przewodnikiem – rekolekcjonist¹, trafia w sedno potrzeb duchowych wspó³czesnych katolików. Pierw-sze tego typu spotkanie odby³o siê w 1997 roku na serwerze portalu Mateusz.pl.

Ojciec Dariusz Kowalczyk pisz¹c o tym wydarzeniu, zwraca uwagê na jego specyfi-kê, podkreœlaj¹c przede wszystkim anonimowoœæ uczestników, pokonywanie wszel-kich barier geograficznych, a tak¿e natychmiastow¹, bezpoœredni¹ mo¿liwoœæ reak-cji, odpowiedzi na przes³anie. Swoimi refleksjami uczestnicy mogli dzieliæ siê z pro-wadz¹cym, jak równie¿ z pozosta³ymi uczestnikami. Wpisy stanowi¹ce komentarze do nauczania pojawia³y siê o ró¿nych porach dnia i nocy oraz w ró¿ne dni tygodnia pomiêdzy kolejnymi rozwa¿aniami; pochodzi³y te¿ z ró¿nych miejsc na kuli ziem-skiej. Prowadz¹cy na bie¿¹co móg³ czytaæ wszystkie wypowiedzi, sam przebywaj¹c

Ojciec Dariusz Kowalczyk pisz¹c o tym wydarzeniu, zwraca uwagê na jego specyfi-kê, podkreœlaj¹c przede wszystkim anonimowoœæ uczestników, pokonywanie wszel-kich barier geograficznych, a tak¿e natychmiastow¹, bezpoœredni¹ mo¿liwoœæ reak-cji, odpowiedzi na przes³anie. Swoimi refleksjami uczestnicy mogli dzieliæ siê z pro-wadz¹cym, jak równie¿ z pozosta³ymi uczestnikami. Wpisy stanowi¹ce komentarze do nauczania pojawia³y siê o ró¿nych porach dnia i nocy oraz w ró¿ne dni tygodnia pomiêdzy kolejnymi rozwa¿aniami; pochodzi³y te¿ z ró¿nych miejsc na kuli ziem-skiej. Prowadz¹cy na bie¿¹co móg³ czytaæ wszystkie wypowiedzi, sam przebywaj¹c