Izabela Czy˙zewska1, Barbara Zdziarska2, Stefania Giedrys-Kalemba1
1Katedra i Zakład Mikrobiologii i Immunologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2Klinika Hematologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Streszczenie
Celem pracy była analiza cz˛esto´sci wyst˛epowania poszczególnych specyficzno-´sci HLA klasy I – locus A, B i C oraz HLA klasy II – locus DR u 144 pacjentów z bia-łaczkami: ostr ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (AML – 67 osób), ostr ˛a białaczk ˛a limfoblastyczn ˛a (ALL – 39 osób), przewlekł ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (CML – 38 osób) oraz porównanie cz˛esto´sci ich wyst˛epowania z grup ˛a kontroln ˛a 200 osób zdrowych. Badaniem zostali obj˛eci pacjenci Kliniki Hematologii PUM oraz zdrowi, niespokrewnieni, potencjalni dawcy szpiku kostnego. Antygeny HLA oznaczano metod ˛a biologii molekularnej PCR-SSP. Stwierdzono istotnie cz˛estsze wyst˛epowanie HLA-DRB1*11 w grupie pa-cjentów z ostr ˛a białaczk ˛a limfoblastyczn ˛a (p=0,0002) oraz HLA-DRB1*01 (p=0,0001) i HLA-DRB1*16 (p=0,001) w grupie pacjentów z ostr ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a. W´sród HLA klasy I wykazano istotne statystycznie ró˙znice w przypadku: A*03 (p=0,02), B*18 (p=0,01), B*35 (p=0,01), B*44 (p=0,003), C*02 (p=0,009) u pacjentów z AML; A*03 (p=0,02), B*35 (p=0,04) u pacjentów z ALL; B*13 (p=0,04) u pacjentów z CML. Uzyskane wyniki wskazuj ˛a na siln ˛a dodatni ˛a asocjacj˛e antygenów HLA DRB1*01 oraz DRB1*16, mniejsz ˛a z C*02, za´s ujemn ˛a korelacj˛e z A*03, B*18, B*35 i B*44 w ostrej białaczce szpikowej. W ostrej białaczce limfoblastycznej siln ˛a dodatni ˛a aso-cjacj˛e znaleziono dla DRB1*11, mniejsz ˛a dla A*03 i B*35, natomiast u pacjentów z przewlekł ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a jedynie z B*13.
Słowa kluczowe: HLA klasa I, HLA klasa II, ostra białaczka szpikowa, ostra białaczka
12.1. Wst˛ep
12.1. Wst˛ep
Główny układ zgodno´sci tkankowej MHC (ang. major histocompatibility com-plex) okre´slany u ludzi mianem układu HLA (ang. human leukocyte antigens) od-grywa wa˙zn ˛a rol˛e zarówno w transplantologii jak i w innych dziedzinach biologii i medycyny. W´sród antygenów HLA maj ˛acych znaczenie w transplantologii znaj-duj ˛a si˛e antygeny HLA klasy I – locus A, B i C oraz HLA klasy II – locus DR i DQ. Du˙zy polimorfizm alleli HLA w populacji odgrywa znacz ˛ac ˛a rol˛e w zwalczaniu ró˙znorodnych patogenów, które stale ulegaj ˛a, w zale˙zno´sci od czynników ´srodo-wiskowych czy stosowanych leków, licznym zmianom antygenowym. Wykazano równie˙z istotny zwi ˛azek pomi˛edzy HLA klasy I - głównie locus B oraz HLA klasy II – głównie locus DR z wieloma chorobami, w tym z chorobami nowotworowymi krwi.
Pierwsz ˛a białaczk ˛a, w której znaleziono korelacj˛e z układem HLA, była dzie-ci˛eca ostra białaczka limfoblastyczna [1]. Dalsze badania dotycz ˛ace zwi ˛azku HLA z białaczkami wykazały, ˙ze istnieje nietypowa segregacja antygenów HLA u rodzin z białaczkami, przejawiaj ˛aca si˛e wzrostem homozygotyczno´sci [2] oraz identycz-nych antygenów HLA u rodze ´nstwa [3]. Antygeny HLA mog ˛a przyczynia´c si˛e do zwi˛ekszonego ryzyka rozwoju białaczki nie tylko poprzez rozpoznanie i prezen-tacj˛e obcych antygenów wirusowych limfocytom T-cytotoksycznym i komórkom NK, ale równie˙z poprzez ucieczk˛e przed mechanizmami obronnymi gospoda-rza, np. obni˙zona ekspresja HLA klasy I zwi ˛azana jest z rakiem piersi i rakiem jajnika [4].
Ju˙z pod koniec ubiegłego stulecia i na pocz ˛atku tego wieku pojawiły si˛e liczne prace obejmuj ˛ace pacjentów ró˙znych ras i osoby zdrowe zamieszkuj ˛ace ró˙zne re-giony geograficzne, wskazuj ˛ace powi ˛azanie antygenów HLA z chorobami nowo-tworowymi krwi [5–8]. Brak jest natomiast analogicznych publikacji dotycz ˛acych populacji polskiej.
Celem pracy była analiza rozkładu specyficzno´sci HLA klasy I oraz HLA klasy II – locus DR u pacjentów z: ostr ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (ang. acute myeloid leukemia, AML), ostr ˛a białaczk ˛a limfoblastyczn ˛a (ang. acute lymphoblastic leukemia, ALL) i przewlekł ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (ang. chronic myeloid leukemia, CML) oraz po-równanie cz˛esto´sci ich wyst˛epowania z grup ˛a osób zdrowych.
12.2. Metodyka
Pacjenci Badaniem obj˛eto 144 pacjentów leczonych w Klinice Hematologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w latach 2008-2011. W grupie badanej znalazło si˛e 67 osób z ostr ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (38 kobiet i 29 m˛e˙zczyzn, ´srednia wieku 42,4 lata), 39 osób z ostr ˛a białaczk ˛a limfoblastyczn ˛a (16 kobiet i 23 m˛e˙zczyzn, ´srednia wieku 38,4 lata) oraz 38 osób z przewlekł ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (18 kobiet i 20 m˛e˙zczyzn, ´srednia wieku 40,3 lata). Grup˛e
kontroln ˛a stanowiło 200 zdrowych, niespokrewnionych osób – potencjalnych
dawców szpiku kostnego.
12. Cz˛esto´s´c wyst˛epowania HLA klasy I i II ...
Metoda Ludzkie genomowe DNA izolowano z krwi obwodowej klasyczn ˛a me-tod ˛a „salting out” przy u˙zyciu zestawu Blood Mini Kit (A&A Biotechnology, Pol-ska). Metoda ta oparta jest na lizie krwinek czerwonych przy u˙zyciu detergentu i proteinazy K degraduj ˛acej białka oraz zastosowaniu kolumn ze zło˙zem
krze-mionkowym. DNA przechodz ˛ac przez zło˙ze osiada na nim, a nast˛epnie
wymy-wane jest niskojonowym buforem.
Pomiar st˛e˙zenia oraz czysto´sci DNA oznaczano za pomoc ˛a aparatu Gene Qu-ant (Pharmacia Biotech) przy długo´sci fali 260 nm. Typowanie Qu-antygenów układu HLA wykonano z zastosowaniem metody PCR-SSP na poziomie niskiej rozdziel-czo´sci, przy u˙zyciu zestawów „Ready Gene A*, B*, C*, DRB1* Low Resolution SSP Typing Kit” firmy Inno-Train Diagnostics, Germany. Metoda PCR-SSP (ang. po-lymerase chain reaction - sequence specific priming), pozwala na namno˙zenie (amplifikacj˛e) okre´slonej sekwencji DNA. W ka˙zdej próbce PCR, gdzie startery znajduj ˛a specyficzn ˛a sekwencj˛e, charakterystyczn ˛a dla danego allelu/grupy alleli HLA, dobudowywany jest komplementarny fragment [9]. W próbkach, gdzie nie ma specyficznych sekwencji HLA, startery nie przył ˛aczaj ˛a si˛e. W ka˙zdej probówce s ˛a równie˙z startery do amplifikacji kontroli wewn˛etrznej.
Produkty amplifikacji identyfikowano za pomoc ˛a elektroforezy w 2% ˙zelu aga-rozowym z dodatkiem 0,7µg/ml bromku etydyny. Do analizy statystycznej zasto-sowano testχ2, a w przypadku stwierdzenia warto´sci oczekiwanej mniejszej od 10 lub 5 zastosowano odpowiednio testχ2 z poprawk ˛a Yatesa lub dokładny test Fishera, u˙zywaj ˛ac programu Statistica wersja 10.
12.3. Wyniki
W´sród HLA klasy I, zarówno w grupach badanych jak i grupie kontrolnej zi-dentyfikowano 15 specyficzno´sci w locus A, 24 w locus B oraz 13 w locus C. Nie-które z nich wyst˛epowały istotnie cz˛e´sciej w badanych grupach pacjentów ni˙z u osób zdrowych. W grupie pacjentów z AML było to HLA C*02 (20,9% vs 9%, p=0,009), u pacjentów z ALL A*03 (48,7% vs 30%, p=0,02) i B*35 (41% vs 25%, p=0,04), natomiast u pacjentów z CML B*13 (18,4% vs 8%, p=0,04).
W´sród badanych HLA klasy I stwierdzono równie˙z specyficzno´sci, które wy-st˛epowały istotnie rzadziej ni˙z w grupie kontrolnej, ale jedynie u pacjentów z AML. S ˛a to: A*03 (14,9% vs 30%, p=0,02), B*18 (6% vs 18,5%, p=0,01), B*35 (10,4% vs 25%, p=0,01) oraz B*44 (10,4% vs 28%, p=0,003). Szczegółowe wyniki rozkładu antygenów HLA klasy I przedstawiono w Tabelach 12.1,12.2,12.3.
W´sród HLA klasy II locus DR stwierdzono obecno´s´c 13 specyficzno´sci i zaob-serwowano nast˛epuj ˛ace ró˙znice. HLA-DRB1*11 wyst˛epowało cz˛e´sciej we wszyst-kich grupach pacjentów, przy czym ró˙znica w grupie pacjentów z ALL była istotna statystycznie (48,7%, grupa kontrolna 20,5%, p= 0,0001). Z kolei HLA-DRB1*01 oraz HLA-DRB1*16 wyst˛epowały cz˛e´sciej u pacjentów z AML (odpo-wiednio p=0,0001 oraz p=0,001). HLA-DRB1*01 oraz DRB1*04 wyst˛epowały rza-dziej u pacjentów z CML (odpowiednio 2,6% oraz 13,1%) ni˙z w grupie kontrolnej (12,5% oraz 22%), jednak nie były to ró˙znice istotne statystycznie. Szczegółowe wyniki rozkładu antygenów HLA klasy II przedstawiono w Tabeli 12.4.
12.4. Podsumowanie Tabela 12.1: Rozkład cz˛esto´sci wyst˛epowania specyficzno´sci HLA locus A* w badanych grupach pacjentów i w grupie kontrolnej.
HLA-A Ostra białaczka szpikowa (AML) N=67 Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) N=39 Przewlekła białaczka szpi-kowa (CML) N=38 Grupa kontrolna N=200 n (%) n (%) n (%) n (%) A*01 16 (23,9) 4 (10,2) 11 (28,9) 38 (19,0) A*02 39 (58,2) 19 (48,7) 16 (42,1) 101 (50,5) A*03 10 (14,9)* 19 (48,7)* 12 (31,6) 60 (30,0)* A*11 9 (13,4) 4 (10,2) 4 (10,5) 30 (15,0) A*23 3 (4,5) - 2 (5,3) 12 (6,0) A*24 12 (17,9) 9 (23,1) 10 (26,3) 39 (19,5) A*25 5 (7,5) 1 (2,6) 4 (10,5) 21 (10,5) A*26 7 (10,4) 4 (10,2) 4 (10,5) 16 (8,0) A*29 3 (4,5) - - 6 (3,0) A*30 3 (4,5) 2 (5,1) 1 (2,6) 6 (3,0) A*31 3 (4,5) - - 12 (6,0) A*32 4 (6,0) 2 (5,1) 3 (7,9) 10 (5,0) A*33 2 (3,1) 2 (5,1) - 7 (3,5) A*66 2 (3,1) 1 (2,6) 1 (2,6) 4 (2,0) A*68 3 (4,5) 3 (7,7) 2 (5,3) 13 (6,5)
* - ró˙znice istotne statystycznie
W badanych grupach stwierdzono obecno´s´c nast˛epuj ˛acej liczby haplotypów: 165 (AML), 106 (ALL), 98 (CML) oraz 426 (grupa kontrolna). W grupach pacjen-tów z białaczkami niektóre haplotypy wyst˛epowały cz˛e´sciej lub nie wyst˛epowały w grupie kontrolnej. U pacjentów z CML: haplotyp A*03 B*35 DRB1*11 oraz A*03 B*35 DRB1*13 wyst˛epowały odpowiednio z cz˛esto´sci ˛a 10,5% oraz 7,9%, za´s w grupie kontrolnej z cz˛esto´sci ˛a 1%. U pacjentów z AML zaobserwowano cz˛est-sze wyst˛epowanie haplotypu A*03 B*44 DRB1*15 (11,9%, grupa kontrolna 1,5%). Natomiast najcz˛estszy haplotyp obserwowany w grupie kontrolnej: A*01 B*08 DRB1*03 (16%), wyst˛epował 3-krotnie rzadziej u osób z ALL (5,1%). Haplotypy „białaczkowe”, które nie wyst˛epowały w grupie kontrolnej osób zdrowych to: A*24 B*35 DRB1*07 oraz A*24 B*35 DRB1*11. Ró˙znice w wyst˛epowaniu poszczegól-nych haplotypów pomi˛edzy grupami nie były istotne statystycznie (Tabela 12.5).
12.4. Podsumowanie
Wyst˛epowanie i asocjacje antygenów układu HLA z białaczkami zostały obserwowane i udokumentowane przez ró˙znych autorów w doniesieniach za-równo europejskich jak i ´swiatowych. Autorzy chi ´nscy wykazali cz˛estsze wyst˛e-129
12. Cz˛esto´s´c wyst˛epowania HLA klasy I i II ...
Tabela 12.2: Rozkład cz˛esto´sci wyst˛epowania specyficzno´sci HLA locus B* w badanych grupach pacjentów i w grupie kontrolnej.
HLA-B Ostra białaczka szpikowa (AML) N=67 Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) N=39 Przewlekła białaczka szpikowa (CML) N=38 Grupa kontrolna N=200 n (%) n (%) n (%) n (%) B*07 16 (23,9) 10 ( 25,6) 8 (21,0) 53 (26,5) B*08 11 (16,4) 5 (12,8) 6 (15,8) 36 (18,0) B*13 6 (9,0) 4 (10,2) 7 (18,4)* 16 (8,0)* B*14 7 (10,4) 1 (2,6) - 5 (2,5) B*15 7 (10,4) 2 (5,1) 6 (15,8) 21 (10,5) B*18 4 (6,0)* 3 (7,7) 5 (13,1) 37 (18,5)* B*27 10 (14,9) 4 (10,2) 4 (10,5) 24 (12,0) B*35 7 (10,4)* 16 (41,0)* 8 (21,0) 50 (25,0)* B*37 1 (1,5) 2 (5,1) - 3 (1,5) B*38 7 (10,4) 3 (7,7) 4 (10,5) 14 (7,0) B*39 3 (4,5) 1 (2,6) 1 (2,6) 9 (4,5) B*40 8 (11,9) 1 (2,6) 4 (10,5) 21 (10,5) B*41 3 (4,5) 1 (2,6) 3 (7,9) 16 (8,0) B*44 7 (10,4)* 9 (23,1) 8 (21) 56 (28,0)* B*45 1 (1,5) - - 3 (1,5) B*47 1 (1,5) - - 2 (1,0) B*49 3 (4,5) 2 (5,1) 1 (2,6) 6 (3,0) B*50 2 (3,0) 3 (7,7) 3 (7,9) 6 (3,0) B*51 2 (3,0) 4 (10,2) 2 (5,3) 20 (10,0) B*52 4 (6,0) - - 12 (6,0) B*55 1 (1,5) - - 2 (1,0) B*56 2 (3,0) - 1 (2,6) 5 (2,5) B*57 4 (6,0) 3 (7,7) 3 (7,9) 15 (7,5) B*58 1 (1,5) - 1 (2,6) 3 (1,5)
* - ró˙znice istotne statystycznie
powanie A*02, A*11, B*58 oraz DRB1*09 u pacjentów z CML oraz B*13 u pa-cjentów z ALL [10]. W badaniach własnych wyniki te nie znalazły potwierdze-nia. W analizowanych przez nas grupach pacjentów z AML, ALL i CML nie wyka-zano ró˙znic istotnych statystycznie w wyst˛epowaniu zarówno antygenów A*02, A*11, B*58 jak i antygenu DRB1*09 w porównaniu z grup ˛a kontroln ˛a. Z kolei Ucar i wsp. [11] zaobserwowali wzrost cz˛esto´sci HLA-A*11 i DRB1*01 u pacjentów z ostr ˛a białaczk ˛a limfoblastyczn ˛a pochodz ˛acych z Turcji. Równie˙z w badaniach własnych zaobserwowano wzrost cz˛esto´sci wyst˛epowania DRB1*01 u pacjentów
12.4. Podsumowanie Tabela 12.3: Rozkład cz˛esto´sci wyst˛epowania specyficzno´sci HLA locus C* w badanych grupach pacjentów i w grupie kontrolnej.
HLA-C Ostra białaczka szpikowa (AML) N=67 Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) N=39 Przewlekła białaczka szpikowa (CML) N=38 Grupa kontrolna N=200 n (%) n (%) n (%) n (%) C*01 2 (3,0) 1 (2,6) 3 (7,9) 20 (10,0) C*02 14 (20,9)** 7 (17,9) 5 (13,1) 18 (9,0)** C*03 14 (20,9) 3 (7,7) 7 (18,4) 24 (12,0) C*04 12 (17,9) 15 (38,5) 11 (28,9) 61 (30,5) C*05 4 (6,0) 2 (5,1) 2 (5,3) 16 (8,0) C*06 14 (20,9) 10 (25,6) 13 (34,2) 36 (18,0) C*07 37 (55,2) 19 (48,7) 19 (50) 110 (55,0) C*08 5 (7,5) 1 (2,6) - 5 (2,5) C*12 17 (25,4) 6 (15,4) 7 (18,4) 44 (22,0) C*14 1 (1,5) 1 (2,6) 1 (2,6) 5 (2,5) C*15 1 (1,5) 1 (2,6) 1 (2,6) 3 (1,5) C*16 3 (4,5) 2 (5,1) 1 (2,6) 6 (3,0) C*17 1 (1,5) 1 (2,6) 2 (5,3) 5 (2,5)
** - ró˙znice istotne statystycznie
z ALL w porównaniu z grup ˛a kontroln ˛a (20,5% vs 12,5%), jednak nie była to ró˙z-nica istotna statystycznie. Natomiast istotny statystycznie wzrost cz˛esto´sci wy-st˛epowania DRB1*01 stwierdzono w grupie pacjentów z AML (34,3% vs 12,5%, p=0,0001). Badacze ci podaj ˛a równie˙z, i˙z najcz˛e´sciej obserwowanym haploty-pem u pacjentów z AML jest A*03 B*51 DRB1*11, natomiast u pacjentów z ALL - A*02 B*35 DRB1*01. W badaniach własnych bardzo podobny haplotyp: A*03 B*35 DRB1*11 wyst˛epował z kolei najcz˛e´sciej w´sród pacjentów z CML.
Odwrotn ˛a sytuacj˛e zaobserwowali Kabbaj i wsp. [12], którzy stwierdzili, ˙ze antygen HLA-DRB1*01 wyst˛epuje znacznie rzadziej u pacjentów z białaczkami w Maroku.
Inne asocjacje wynikaj ˛ace z bada ´n własnych dotycz ˛a istotnie statystycznie cz˛estszego wyst˛epowania antygenu HLA-B*13 u pacjentów z CML (18,4% - 8%). Podobne wyniki uzyskali Naugler i Liwski [13], którzy przebadali grup˛e osób za-mieszkuj ˛acych wschodnie rejony Kanady: 31 pacjentów z CML, 258 osób z grupy kontrolnej. Oprócz HLA-B*13 stwierdzili oni równie˙z istotnie cz˛estsze wyst˛epo-wanie HLA-B*55. Z kolei w naszej grupie badanych pacjentów z CML nie stwier-dzono obecno´sci HLA-B*55.
U pacjentów z AML niektóre antygeny HLA klasy I wyst ˛apiły istotnie staty-stycznie rzadziej ni˙z w grupie kontrolnej: A*03, B*18, B*35 i B*44. W badaniach Ozdili i wsp. [14], dotycz ˛acych tureckiej populacji dzieci z AML równie˙z stwier-131
12. Cz˛esto´s´c wyst˛epowania HLA klasy I i II ...
Tabela 12.4: Rozkład cz˛esto´sci wyst˛epowania specyficzno´sci HLA locus DRB1* w bada-nych grupach pacjentów i w grupie kontrolnej.
HLA-DR Ostra białaczka szpikowa (AML) N=67 Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) N=39 Przewlekła białaczka szpikowa (CML) N=38 Grupa kontrolna N=200 n (%) n (%) n (%) n (%) DRB1*01 23 (34,3)** 8 (20,5) 1 (2,6) 25 (12,5)** DRB1*03 13 (19,4) 7 (17,9) 9 (23,7) 48 (24,0) DRB1*04 16 (23,9) 9 (23,1) 5 (13,1) 44 (22,0) DRB1*07 14 (20,9) 7 (17,9) 12 (31,6) 53 (26,5) DRB1*08 3 (4,5) 2 (5,1) 3 (7,9) 14 (7,0) DRB1*09 - - 1 (2,6) 3 (1,5) DRB1*10 1 (1,5) - - 2 (1) DRB1*11 21 (31,3) 19 (48,7)** 14 (36,8) 41 (20,5)** DRB1*12 1 (1,5) 1 (2,6) 5 (13,1) 9 (4,5) DRB1*13 17 (25,4) 8 (20,5) 11 (28,9) 52 (26,0) DRB1*14 1 (1,5) 3 (7,7) 1 (2,6) 5 (2,5) DRB1*15 17 (25,4) 9 (23,1) 8 (21) 52 (26,0) DRB1*16 16 (23,9)** 3 (7,7) - 9 (4,5)**
** - ró˙znice wysoce istotne statystycznie
Tabela 12.5: Najcz˛estsze wybrane haplotypy wyst˛epuj ˛ace u badanych pacjentów i osób zdrowych. Haplotyp Ostra białaczka szpikowa (AML) N=67 Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) N=39 Przewlekła białaczka szpikowa (CML) N=38 Grupa kontrolna N=200 n (%) n (%) n (%) n (%) A*01 B*08 DRB1*03 8 (11,9) 2 (5,1) 4 (10,5) 32 (16,0) A*02 B*07 DRB1*15 7 (10,4) 4 (10,2) 2 (5,3) 20 (10,0) A*02 B*35 DRB1*07 3 (4,5) 4 (10,2) 2 (5,3) 8 (4,0) A*02 B*44 DRB1*07 - 3 (7,7) 3 (7,9) 8 (4,0) A*03 B*13 DRB1*11 - 2 (5,1) - 9 (4,5) A*03 B*35 DRB1*13 - - 3 (7,9) 2 (1,0) A*03 B*35 DRB1*11 - - 4 (10,5) 2 (1,0) A*03 B*44 DRB1*15 8 (11,9) 1 (2,6) - 3 (1,5) A*24 B*35 DRB1*07 3 (4,5) 2 (5,1) -
-dzono rzadsze wyst˛epowanie antygenów HLA klasy I, jednak były one odmienne ni˙z w badaniach własnych i dotyczyły: A*11 oraz B*38.
12.4. Podsumowanie
Ciekawe analizy przeprowadzili równie˙z badacze ira ´nscy. Sarafnejad
i wsp. [15] porównuj ˛ac grup˛e 60 pacjentów z AML i 180 osób z grupy kontrolnej wykazali dodatni ˛a korelacj˛e antygenu HLA-DRB1*11 z AML. Nasze badania rów-nie˙z potwierdzaj ˛a ten zwi ˛azek. Wyst˛epowanie HLA-DRB1*11 w grupie pacjentów z AML tak˙ze było wy˙zsze ni˙z w grupie kontrolnej (31,9% vs 20,5%), ale niezna-mienne statystycznie; wysoce istotne statystycznie ró˙znice wykazano natomiast u pacjentów z ALL (48,7% vs 20,5%, p=0,0002).
W badaniach własnych stwierdzono tak˙ze cz˛estsze wyst˛epowanie HLA-DRB1*01 (p = 0,0001) i HLA-DRB1*16 (p=0,001) u pacjentów z AML. Ponadto we wszystkich badanych grupach obserwowano wyst˛epowanie DRB1*03, DRB1*07, DRB1*08, DRB1*13, DRB1*15 na mniej wi˛ecej tym samym poziomie co w gru-pie kontrolnej. Odmienne wyniki otrzymali Fernandes i wsp. [16] badaj ˛ac po-pulacj˛e brazylijsk ˛a. Badacze ci wykazali istotny zwi ˛azek HLA-DRB1*07 z AML
oraz HLA-DRB1*03 z ALL. Wyniki bada ´n własnych wykonane u osób rasy
kau-kaskiej zamieszkuj ˛acych region Pomorza Zachodniego wykazały asocjacje nie-których antygenów HLA klasy I i II z odpowiednim typem białaczki. Najwi˛e-cej asocjacji stwierdzono w najliczniejszej z grup badanych, tj. u pacjentów z ostr ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a (AML). W grupie tej siln ˛a dodatni ˛a asocjacj˛e wykazano z DRB1*01 oraz DRB1*16, mniejsz ˛a z C*02, za´s ujemn ˛a korelacj˛e z A*03, B*18, B*35 i B*44. W ostrej białaczce limfoblastycznej siln ˛a dodatni ˛a asocjacj˛e znale-ziono dla DRB1*11, mniejsz ˛a dla A*03 i B*35, natomiast u pacjentów z przewlekł ˛a białaczk ˛a szpikow ˛a jedynie z B*13.
Literatura
[1] Walford R.L., Finkelstein S., Neerhout R., Konrad P., Shambrom E.: Acute childhood leukaemia in relation to the HLA human transplantation genes. Nature 1970; 225: 461-462
[2] Mueller L.P., Machulla H.K.: Increased of homozygosity for HLA class II loci in female patients with chronic lymphocytic leukemia. Leuk. Lymphoma 2002; 43(5): 1013-1019
[3] Hosking F.J., Leslie S., Moutsianas L. i wsp.: MHC variation and risk of childhood B-cell precursor acute lymphoblastic leukemia. Blood 2011; 117: 1633-1640
[4] Vitale M., Rezzani R., Rodella L. i wsp.: HLA class I antigen down-regulation in pri-mary ovary carcinoma lesions: association with disease stage. Clin. Cancer Res., 2005; 11: 67-72
[5] Barion L.A., Tsuneto L.T., Teta G.V. i wsp.: Association between HLA and leukemia in a mixed Brazilian population. Rev. Assoc. Med. Bras., 2007; 53(3): 252-256
[6] Chiewsilp P., Sujirachato K., Mongkolsuk T., Junpong S., Jootar S., Hathirat P.: Prelimi-nary study of HLA-ABCDR antigens in CML, ANLL, thalassemia and severe aplastic anemia in Thais. J. Med. Assoc. Thai., 2000; 83(1): 130-136
[7] Villalobos C., Rivera S., Weir-Medina J., Hassanhi M., Montiel M., Gonzalez R.: Asso-ciation of HLA class I and leukemia in mestizo patients of the state of Zulia, Venezu-ela. Invest. Clin., 2003; 44(4): 283-289
[8] Zhang M.Y., Chen F.Y., Zhong H.: Meta-analysis of human leukocyte antigen gene-tic polymorphisms and susceptibility to chronic myelogenous leukemia in Chinese 133
12. Cz˛esto´s´c wyst˛epowania HLA klasy I i II ... population. Leuk. Res., 2011; 35(12): 1564-1570
[9] Bunce M., O’Neill C.M., Barnado M.C. i wsp.: Phototyping: comprehensive DNA ty-ping for HLA-A, B, C, DRB1, DRB3, DRB4, DRB%, and DQB1 by PCR with 144 primer mixes utilizing sequence-specific primers (PCR-SSP). Tissue Antigens 1995; 46: 355-367
[10] Liao Y.Q., Zhu M.H., Wang M., Jiang G.M., Wang B.L.: Associations of human leuko-cyte antigen – A, B, DRB1 genes with leukemia patients in Anhui province of China. Zhongguo Shi. Yan Xue. Ye Xue Za 2010; 18(4): 1055-1058
[11] Ucar F., Sonmez M., Erkut N. i wsp.: Relation of HLA-A, B, DRB1 alleles and haplo-types in patients with acute leukemia: a case control study. Arch. Med. Res., 2011; 42(4): 306-310
[12] Kabbaj M., Oudghiri M., Naya A.: HLA-A, -B, -DRB1 alleles and haplotypes frequen-cies in Moroccan patients with leukemia. Ann. Biol. Clin., 2010; 68(3): 291-296 [13] Naugler C., Liwski R.: HLA risk markers for chronic myelogenous leukemia in Eastern
Canada. Leuk. Lymphoma 2009; 50(2): 254-259
[14] Ozdili K., Oguz F.S., Anak S., Kekik C., Carin M., Gedikoglu G.: The frequency of HLA class I and II alleles in Turkish childhood acute leukaemia patients. J. Int. Med. Res., 2010; 38(5):1835-1844
[15] Sarafnejad A., Khosravi F., Alimoghadam K. i wsp.: HLA class II allele and haplotype frequencies in iranian patients with acute myelogenous leukemia and control group. Iran J. Allergy Asthma Immunol. 2006; 5(3): 115-119
[16] Fernandes T.A., Fukai R., Souza C.A., Lorand-Metze I., Magna L.A., Kraemer M.H.: Molecular identification of the HLA-DRB1-DQB1 for diagnosis and follow-up of acute leukemias. Blood Cells Mol. Dis., 2010; 44(2): 69-73
R O Z D Z