Procesje eucharystyczne

Procesje eucharystyczne (procesja z łac. procedere – iść, postępować naprzód, iść w górę, kroczyć dalej) są religijną praktyką, bardzo dobrze znaną i praktykowaną w Kościele. Są również wspólnotowym aktem czci wobec Najświętszego Sakramentu, a także świadectwem wiary w realną obecność Chrystusa (por. SC 68; KKTE 77)²³⁵. W

232 Por. TAMŻE. 233

KLDG, s. 21-23; ALDO, s. 21-27, 31-36; ЛАМ, c. 295-298.

234 Jest to adoracja trwająca nieprzerwanie przez czterdzieści godzin lub przez trzy dni z przerwami nocnymi, lub według terminarza ustanowionego przez kurię diecezjalną. Taka adoracja, jej plan, towarzyszące nauki i okolicznościowe homilie mają być zapowiedziane podczas ogłoszeń parafialnych. Każda parafia ma swoje tradycje i realia. W niektórych wiejskich parafiach adoracja zwykle nie trwa

ściśle czterdzieści godzin, a sama nazwa pozostaje symboliczna. Por. Synodus Archidioecesana Vilnensis,

s. 275-279; por. KLDG, s. 24-25; por. SMMPW nr. 630-632.

235 Por. Komunia Święta i kult Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Świętą. Obrzędy, nr. 77-84; Instrukcja

Episkopatu Polski o kulcie tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą (11 III 1987) nr. 13-15, WWK 40

wywiadzie udzielonym autorowi niniejszej pracy przez ks. Wyszyńskiego, rozmówca zauważa, że podczas takiej modlitwy wierni Grodzieńszczyzny wyrażają swoją wiarę przez śpiewy i różne modlitwy (śpiew litanii, psalmów, aklamacji, hymnów lub komentarze czy też czytania fragmentów Pisma Świętego itp.), mające charakter błagalny lub formę uwielbienia, dzięki czemu oddawana jest chwała Panu. Uczestniczący w procesji mają świadomość, że nie jest ona zwykłym pochodem, ale ma charakter zacieśniania więzów wspólnotowych, jednoczenia modlących się oraz prowadzi do skutecznego wypraszania łask Bożych dla jej uczestników i ich rodzin (por. SC 83). Rozmówca radzi duszpasterzom, aby przygotowali wiernych do procesji, przekazując im miejsce jej rozpoczęcia i plan²³⁶. Procesji eucharystyczne w diecezji grodzieńskiej odbywają się w pierwsze niedziele miesiąca, w uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej oraz jej w oktawie, a także po głównej Mszy św. w dniu odpustu parafialnego i I niedzieli miesiąca. Zazwyczaj wierni z Chrystusem w Najświętszym Sakramencie na czele obchodzą dookoła swój kościół parafialny w I niedzielę miesiąca. Natomiast na Boże Ciało podążają drogami publicznymi (ulicami parafii), wykonując odpowiednie

śpiewy itd. (por. EM 59). Na znak wielkiej czci i szacunku do Jezusa, w procesji są

używane dzwony, które zwykle biją na wyjście i dojście lub w czasie całej procesji. W większych parafiach w procesjach takich bierze udział także orkiestra (np. na Boże Ciało w Grodnie). W procesjach tych uczestniczy zazwyczaj duża liczba wiernych w różnym wieku, odświętnie ubranych. Podczas procesji ma miejsce sypanie kwiatów przed Najświętszym Sakramentem, niesienie figurek i pochodni itp.²³⁷.

Spośród wszystkich procesji teoforycznych szczególne znaczenie pastoralne w praktyce Kościoła zajmuje procesja na Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej (Boże Ciało)²³⁸. Jednakże z wywiadu z ks. Kotlimowskim wynika, że choć wierni dalej rozumieją istotę procesji Bożego Ciała, czując się ludem Bożym, to przed rokiem 2000 wnosiła ona więcej świątecznego nastroju i inaczej się ją przeżywało (por. DPLL 162). Procesja taka zazwyczaj odbywa się w każdej parafii. Natomiast w Grodnie jest tylko jedna procesja dla wszystkich parafii jako znak wspólnej wiary, adoracji i braterstwa.

1999, s. 208; B. NADOLSKI, Procesje eucharystyczne (teoforyczne), LL, s. 1228; por. A.L. SZAFRAŃSKI, Teologia liturgii eucharystycznej, s. 198-199; por. W. BOMBA, Kult Eucharystii poza

Mszą świętą, s. 411.

236

Por. WYSZYŃSKI. 237 Por. TAMŻE.

238 Święto Bożego Ciała zaczęto obchodzić od XII w., przypominając o wydarzeniach z Ostatniej Wieczerzy. Por. A. KASZKIEWICZ, Kazanie podczas Bożego Ciała z archiwum autora, Grodno 26 V 2016; Instrukcja Episkopatu Polski o kulcie tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą (11 III 1987), s. 89-94; por. Komunia Święta i kult Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Świętą. Obrzędy, nr 78.

Biorą w niej udział parafie: NMP Ostrobramskiej – Matki Miłosierdzia, Najświętszego Odkupiciela, św. Franciszka Ksawerego, MB Anielskiej, św. Józefa Oblubieńca NMP, Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych, Znalezienia Krzyża Świętego, Zwiastowanie NMP, Niepokalanego Poczęcia NMP, Miłosierdzia Bożego i Ducha

Świętego. Ołtarze na taką procesję są przygotowywane przy czterech blisko położonych

kościołach (św. Franciszka Ksawerego, MB Anielskiej, Znalezienia Krzyża Świętego i Zwiastowanie NMP). Na przejście takiej procesji każdy proboszcz lub dyrektor kościelnego komitetu najpierw musi otrzymać od władz miast pisemne pozwolenie i zatwierdzenie jej planu. Procesja ulicami miast i wsi nie była możliwa w czasach komunistycznych i dlatego odbywała się jedynie dookoła kościoła. Dopiero po upadku komunizmu w 1992 r. mieszkańcy Grodna po raz pierwszy przeszli w procesji Bożego Ciała ulicami miasta. Obecnie podczas takiej procesji, w zależności od miejscowych zwyczajów, biorą udział bractwa, stowarzyszenia i różne grupy, np. grupa dzieci pierwszokomunijnych oraz grupy dzieci i młodzieży (por. KPK 944 §1; KKTE 78; EdE 10; RS 143)²³⁹.

Duch tej wielkiej uroczystości, jak zaznacza ks. Kotlimowski, nie kończy się tylko tym dniem i uzyskaniem odpustu zupełnego przez uroczyste odmówienie Przed tak

wielkim Sakramentem (por. KKK 1471). W prawie każdej parafii na Grodzieńszczyźnie

przez tzw. oktawę po Mszy św. odbywają się procesje wokół kościoła. W czwartek na zakończenie oktawy tej uroczystości celebrans dokonuje błogosławieństwa wianków i ziół – znaków dobroci i hojności Boga Stwórcy, które swe wypełnienie znajdują w Eucharystii. Według wierzeń ludowych wianki nie tylko chroniły dom przed zniszczeniem i wszelką szkodą ze strony przyrody (od nieszczęścia, pożarów, uderzenia pioruna i złych mocy), ale także pomagały w powrocie do zdrowia. Z zasuszonych ziół gospodynie robią napary, które posiadają właściwości lecznicze²⁴⁰.

Po skończonej Eucharystii rozpoczyna się modlitwa przed wystawionym Najświętszym Sakramentem i jego okadzenie. Po krótkiej chwili adoracji kantor lub organista wykonuje śpiew ku czci Najświętszego Sakramentu lub Serca Pana Jezusa, w czasie którego wyrusza procesja po kolei do każdego z czterech ołtarzy, a po skończonym modlitewnym przejściu, kapłan udziela końcowego błogosławieństwa²⁴¹. W zależności od tradycji parafialnej lub dla wygody wiernych, jak zaznacza ks. Kotlimowski, biskup

239 Por. KOTLIMOWSKI I. 240 Por. TAMŻE.

241

Por. Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą. Obrzędy, nr. 79-131; por. SMMPW nr 631; IDG, s. 59-64; por. ALDO, s. 187-195; ЛAM, c. 299-305.

diecezjalny zezwala proboszczom na przeniesienie uroczystej procesji Bożego Ciała z czwartku na najbliższą niedzielę. Nadto wskazuje, aby kapłani w czasie dawnej oktawy po uroczystości Bożego Ciała odprawiali Mszę św. o Najświętszym Sakramencie jako wotywną, a po niej urządzali procesję wokół kościoła²⁴².