Rozwój duszpasterstwa liturgicznego

Duszpasterstwo liturgiczne jest szeroko zakrojoną troską pastoralną⁵⁰. Według zaleceń Soboru Watykańskiego II do jego rozwoju w Kościołach partykularnych mają przyczynić się komisje liturgiczne ustanowione przez władzę kościelno-terytorialną. W nich winni znaleźć się znawcy liturgii, muzyki i sztuki kościelnej oraz duszpasterstwa. Pomocą miałby im służyć Instytut Duszpasterstwa Liturgicznego (por. KL 44)⁵¹.

kościołem (por. KPK 781-792). Z okazji 20-lecia diecezji grodzieńskiej oraz przygotowania do jubileuszu 25-lecia sakry, bp Aleksander Kaszkiewicz zarządził, aby w całej diecezji zostały przeprowadzone we wszystkich parafiach misje parafialne. Pierwsze misje na tej ziemi odbyły się w Grodnie w parafii p.w. Matki Bożej Anielskiej w 1989 roku. Rekolekcje przeprowadzili misjonarze zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela CSsR, wśród nich o. Andrzej Szczupał CSsR. Przez 25 lat istnienia diecezji misje odbyły się tylko raz. Por. KRISZTOPIK I; por. SMMPW nr 927-929, 989-996.

49 Por. LISOWSKI I. 50

Por. R. KAMIŃSKI, Wprowadzenie do teologii pastoralnej, Lublin 1992, s. 17-19, 47-48. 51 Por. SMMPW nr 926.

Pierwszym krokiem w odrodzeniu Kościoła na Białorusi, jak twierdzi w udzielonym wywiadzie ks. Krisztopik, było przyjęcie sakry biskupiej przez ks. Tadeusza Kondrusiewicza w 1989 r. oraz mianowanie go apostolskim administratorem mińskiej diecezji dla katolików na Białorusi. Po okresie komunizmu i zwróceniu niektórych kościołów katolickich pierwszym problemem biskupa na Białorusi było przygotowanie tłumaczeń na język białoruski księgi Porządek Mszy św. i Katechizmu. Przygotowaniem katechetycznym i tworzeniem literatury religijnej w tym języku zajęła się Komisja do Tłumaczenia Liturgicznych Tekstów i Religijnej Literatury (utworzona 5 VII 1992 r.). Od września 2004 r. komisja ta została zreorganizowana pod nazwą Metropolitarna Komisja Tłumaczenia Liturgicznych Tekstów i Oficjalnych Dokumentów Kościoła. W grudniu tegoż roku otrzymała ona status Komisji Liturgicznej przy ККББ. Były to pierwsze kroki w duchowo-edukacyjnym ożywieniu życia religijnego po latach socjalizmu. Komisja ta dla Kościoła na Białorusi przetłumaczyła wiele liturgicznych i biblijnych tekstów (np.

Rzymski Mszał dla diecezji na Białorusi (21 VIII 2004), modlitewnik Ojcze nasz,

katechizm Przygotowanie do bierzmowania, Modlitwa wiernych, rytuał Sakramentu

chrztu świętego i niektóre dokumenty św. Jana Pawła II. Obecnie przetłumaczone zostały

już wszystkie rytuały⁵², Liturgia godzin (t. I-III)⁵³, KKKK⁵⁴, dokumenty papieży: św. Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka, dokumenty Soboru Watykańskiego II, mszał, lekcjonarze i inne)⁵⁵.

Duszpasterstwo Kościoła w XXI stuleciu różni się od czasów powojennych, rosyjskich i radzieckich, zaznacza ks. Lisowski. Przedmiotem walki władz sowieckich z Kościołem był język nabożeństw, kazań, pomocy duszpasterskich i podręczników religii. Władze chciały włączyć szkoły i kościoły do akcji rusyfikacji i zaprowadzenia wyłącznie prawosławia. W realizacji tych planów język polski był dla nich przeszkodą do tego stopnia, że zmuszano księży, aby korzystali z innych języków: rosyjskiego, litewskiego, łotewskiego, niemieckiego i francuskiego. Sprzeciwiających się prześladowano i pozbawiano stanowisk. W końcu lat 70. i na początkiem 80. XX w. sytuacja zaczęła się zmieniać. W duszpasterstwie pojawiło się więcej możliwości sprawowania Eucharystii, udzielania sakramentów, homiletycznego i katechetycznego nauczania wiernych, zakładania różnych organizacji i stowarzyszeń religijnych. Zaczęto też drukować

52

Парадак цэлебрацыі сужанства, Мінск 2010; Парадак карфірмацыі, Мінск 2009; Парадак

пахавання, Мінск 2012.

53 Літургія гадзінаў, т. 1-3, Мінск 2012-2016; natomiast IV tom dopiero są tylko robocze teksty. 54 Катэхізіс Каталіцкага касцёла. Кампендый, Мінск 2010.

55

Z wspomnianych ksiąg można wskazać np. Рымскі Імшал для дыяцезій на Беларусі, Мінск 2004;

katolickie czasopisma, np. „Wiadomości Archidiecezjalne Wileńskie”, publikowano też czasopisma dla ogółu wiernych, m.in. „Tygodnik Katolicki – Nasz Przyjaciel”, „Wiadomości Akcji Katolickiej”, „Pomoc Misyjna”, „Świat Umarłych” czy „Sprawy Otwarte”. Ponadto szereg parafii wydawało swoje czasopisma parafialne, np. „Posłaniec Kościoła”, „Wiadomości Katolickie” i inne⁵⁶.

Sobór Watykański II zaleca, aby oprócz wspomnianej już komisji liturgicznej, w każdej diecezji istniała, mająca z nią współpracować, komisja muzyki i sztuki kościelnej (por. KL 46). Od muzyki liturgicznej wymaga się świętości, tj. sam utwór, jak i sposoby wykonywania nie powinny zawierać elementów świeckich, a być uroczystym aktem zwracania się do Boga⁵⁷. Kościół zachęca wszystkich wiernych do podtrzymywania i rozwoju śpiewu religijno-ludowego tak, aby głosy wiernych mogły rozbrzmiewać podczas czynności liturgicznych i nabożeństw (por. KKK 1152). Sobór postuluje, aby każda diecezja zatroszczyła się o przygotowanie organistów i nauczycieli śpiewu kościelnego, a także ich wykształcenie. Każda parafia ma się zatroszczyć, aby mieć swój własny chór, szkołę czy nawet zespół muzyczny i przybliżyć śpiew gregoriański w języku łacińskim⁵⁸. Na terenie diecezji grodzieńskiej wszystko to wymaga jeszcze ogromnej pracy i zaangażowania⁵⁹.

Jeszcze inną komisją pozostającą w służbie organizacji duszpasterstwa liturgicznego winna być komisja sztuki kościelnej. Kościół zawsze troszczył się o dawną i nową sztukę kościelną, która jest wyrazem twórczego i kulturowego dorobku chrześcijaństwa. Wyrazem tej troski są odpowiednie przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego i konferencji episkopatów⁶⁰. Prawdziwe dzieło sztuki winno być czytelne i komunikatywne, zachowywać mentalność i tradycję tego kraju i kultury, pełniąc zawsze

56

Pierwszymi katolickimi czasopismami od czasów odrodzenia Kościoła na Białorusi (1988/1989) były: „Dialog” (diecezja pińska) w 1994 r., „Ave Maria” (archidiecezja mińsko-mohylewska), w 1995 r. pojawiły się pierwsze numery kwartalnika „Nasza Wiara” i comiesięcznego biuletynu informacyjnego „Nowiny Katolickie”. Natomiast w 1997 r. powstał dwutygodnik diecezjalny „Słowo Życia” w języku polskim i białoruskim. W 2007 r. powstało naukowe pismo diecezji grodzieńskiej „Studia Theologica Grodnensia”. Por. LISOWSKI I.

57 Por. SMMPW nr 601. 58 Por. TAMŻE, nr. 602-603. 59

Przygotowaniem i tworzeniem muzyki kościelnej na Białorusi (nowych utworów, piosenek religijnych, muzyki, dobór śpiewów, nauczanie i inne) w języku białoruskim zajęła się Komisja Muzyki Kościelnej, która została utworzona 5 lipca 1992 roku. Jednak w 2001 r. otrzymała ona status Metropolitalnej Komisji Muzyczno-Liturgiczna przy ККББ. Założycielem jej był Włodzimierz Nejdach wraz z współpracownikami: ks. Tadeuszem Wyszyńskim († 2016), Świetłaną Szejpo i Świetłaną Niemogaj. Nad wszystkim czuwał ks. kard. Kazimierz Świątek († 2011). Komisja ta wydała wiele utworów, m.in.:

Rzymski Mszał dla diecezji na Białorusi (21 VIII 2004), studyjne wydanie śpiewnika Цябе, Бога, праслаўляем (1 X 2015), nuty dla organowej muzyki, rytuał za zmarłych Парадак пахавання (21 IX

2007). Przygotowywane są kolejne utwory. Por. KRISZTOPIK I.

funkcję służebną wobec liturgii (por. KL 122-128)⁶¹. Ks. Sosnowski w udzielonym wywiadzie przypomina, że komisja sztuki kościelnej m.in. przedstawia biskupowi diecezjalnemu opinię co do budynku oraz gremium wykonawczego (por. KL 126). Podtrzymując tradycję Kościoła katolickiego na terenach Białorusi, komisja troszczy się o dawną i nową sztukę kościelną, zachęcając do poszukiwań nowych form wyrazu. Nadto sprawdza i kontroluje prace budowlane oraz artystyczne, ich zgodność z zatwierdzonym planem, a także dokonuje odbioru przeprowadzonych prac⁶². Ks. Sosnowski zaznacza, że do zadań tej komisji należy udzielanie porad w kwestii wyposażenia nowych sakralnych budynków oraz ocena nowych naczyń i szat liturgicznych, zgodnie z wymogami odnowionej liturgii. Sama procedura zatwierdzenia planu kościoła lub innej tego typu inwestycji rozpoczyna się z chwilą przekazania przez proboszcza planu do kurii biskupiej. Ten plan przyjmuje przewodniczący komisji i zleca jednemu z jej członków zreferowanie go podczas posiedzenia komisji. Następnie ma miejsce dyskusja i ostateczna ocena. Procedurę tę kończy przesłanie biskupowi opinii komisji. Każda komisja wypełnia ważną rolę w reformie i odnowieniu liturgii w Kościele. Niestety, jak mówi ks. Sosnowski, na terenie diecezji grodzieńskiej duszpasterze nie zawsze podejmowali decyzje zgodnie z opinią komisji. Podobne przypadki zdarzają się jeszcze i dzisiaj⁶³.