Społecz-nej Uniwersytetu Jagiellońskiego
Uwarunkowania demograficzne
Aktualna sytuacja uczelni wyższych w Polsce związana z pozyskiwaniem studentów jest coraz mniej optymistyczna. Wstępne oznaki załamania wy-żu demograficznego były widoczne w 2006 r., co przełożyło się na liczbę studentów, która sukcesywnie zmniejszała się co roku.
W badaniach przeprowadzonych przez Instytut Sokratesa przed-stawione zostały niepokojące prognozy dotyczące szkolnictwa wyższego.
Na podstawie liczby osób młodych oraz uwzględniając dane GUS można oszacować, że z każdym rokiem liczba 19-latków do roku 2020 będzie się stale malała. (…), w roku 2020 będzie ich 361 473, czyli o 48% mniej niż w szczytowym roku 2002, a 32% mniej niż w roku 20104. W nieodległej przyszłości uczelnie będą musiały uwzględnić nowe działania promocyjno-rozwojowe, aby studenci wybierali właśnie ich oferty. Dlatego też tak waż-ne dla szkolnictwa wyższego będzie zwrócenie szczególważ-nej uwagi na jakość kształcenia oraz zagwarantowanie przyszłościowych kierunków rozwojo-wych nie tylko dla studentów, ale także dla naukowców i badaczy pracują-cych dla niej.
Wykorzystanie cyklu Deminga w doskonaleniu wydziału zarzą-dzania i komunikacji społecznej
Uwarunkowania demograficzne stawiają studenta w uprzywilejowanej pozycji. Ogromną rolę w takiej sytuacji odgrywa renoma i jakość usług edukacyjnych danej uczelni. Student chętniej wybierze uczelnię, która po-zwoli mu wyćwiczyć umiejętności związane z podejmowaniem decyzji, ra-dzeniem sobie w problematycznych sytuacjach czy pracy w zespole. Nie-wątpliwym faktem jest też otrzymanie podstaw teoretycznych podczas zajęć wykładowych i rozwiniecie praktycznego ich zastosowania na ćwi-czeniach w sposób jasny dla studenta.
Przed odniesieniem się do modelu Deminga warto przytoczyć misję Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej (WZiKS) Uniwersytetu Jagiellońskiego ujętą w strategii rozwoju na lata 2012-2016. Misją Wydzia-łu Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego jest pomnażanie dorobku myśli teoretycznej i badań stosowanych w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, kształcenie na najwyższym poziomie przyszłych kadr dla rozwoju społeczeństwa wiedzy i informacji oraz zrów-noważonego rozwoju gospodarczego, przy zachowaniu dbałości o stałe podnoszenie jakości i sprawności działania. Wydział Zarządzania i
4 Instytut Sokratesa, Demograficzne Tsunami Raport Instytutu Sokratesa na temat wpływu zmian demograficznych na szkolnictwo wyższe do 2020 roku, Warszawa 2011, s. 7.
nikacji Społecznej opiera swój rozwój na trzech głównych obszarach dzia-łalności5:
1. naukowej, 2. dydaktycznej, 3. organizacyjnej,
w ramach których wyróżnione zostały miedzy innymi następujące cele:
1. wysoka jakość badań i osiągnięć naukowych:
rozwój naukowy kadry własnej z możliwością jej wzmocnienia przez wybitnych ludzi nauki,
wzrost wielkości środków finansowych pozyskiwanych z zewnątrz na działalność naukową oraz infrastrukturę badawczą,
wzrost wielkości środków finansowych pozyskiwanych z zewnątrz na działalność naukową oraz infrastrukturę badawczą,
2. wysoka jakość kształcenia:
doskonalenie wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształ-cenia zmierzające do poprawy jego skuteczności poprzez współpra-cę z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi WZiKS,
unowocześnianie oferty dydaktycznej na studiach wyższych oraz doktoranckich w oparciu o badania własne Wydziału, potrzeby oto-czenia społeczno-gospodarczego - zmierzające do interdyscyplinar-ności programów kształcenia oraz internacjonalizacji,
rozwijanie form kształcenia zorientowanego na studentów i dokto-rantów,
współpraca z absolwentami.
W strategii Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej zasto-sowana została karta realizacji strategii rozwoju (KRSR), która poniekąd została oparta na założeniach modelu cyklu Deminga. Wyróżniono w niej następujące etapy:
1. realizacja, 2. analiza, 3. ocena,
4. działania korekcyjne.
Odnosząc to do etapów modelu Deminga należy sprowadzić daną strategię do trzech obszarów odziaływania:
5 B. Nierenberg, M. Próchnicka, T. Sierotowicz, Strategia rozwoju Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego na lata 2012-2016, Kraków 2012, s. 7, s. 10-36.
1. oddziaływanie na jednostkę – wysoka jakość badań i osiągnięć nau-kowych oraz wysoka jakość kształcenia,
2. odziaływanie na organizację – podnoszenie sprawności organiza-cyjnej i funkcjonalnej WZiKS,
3. oddziaływanie na otoczenie – efektywna, partnerska współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym.
Definiując Model Deminga należy rozpocząć od procesu planowania.
W typ etapie bardzo ważne jest określenie czynników, które należy zmienić aby uzyskać doskonałość jednostki, organizacji oraz otoczenia. Określa się osoby i organizacje, które będą w bezpośredni sposób związane z realizacją danego cyklu. Warto przeanalizować jakich informacji zwrotnych oczekuje się od uczestników i w jaki sposób będzie je można otrzymać. Uzyskane informacje pozwolą na dokładne zidentyfikowanie problemów i skon-struowanie skutecznej strategii rozwoju Wydziału. Odnośnie doskonalenia procesu kształcenia, niezwykle ważnym czynnikiem jest sam proces nau-czania, w który zaangażowani są zarówno prowadzący jak i studenci. Nale-ży uwzględnić jaka oferta dydaktyczna byłaby najbardziej atrakcyjna i inte-resująca dla studentów i doktorantów. Równie istotnym jest zwiększenie ilości pracowników ze stopniem doktora oraz doktora habilitowanego, a także pozyskiwanie środków finansowych na badania i infrastrukturę zarówno z budżetu uczelni jak i ze źródeł zewnętrznych. W tym celu należy nawiązywać współpracę z zewnętrznymi organizacjami które będą współ-pracować nie tylko w związku z pozyskiwaniem środków ale również po-prawy i doskonalenia jakości kształcenia. Głównym czynnikiem jaki będzie odgrywał role w doskonaleniu efektów kształcenia będzie wspieranie in-terdyscyplinarnych kierunków studiów w języku polskim jak również w języku angielskim oraz uruchomienie kierunku typu „research”, a także wymiany zagraniczne studentów oraz pracowników i staże w instytucjach z którymi studenci nawiążą współprace. Kolejnym działaniem będzie za-chęcanie studentów do uczestnictwa w kołach naukowych i wspieranie ich aktywności naukowej poprzez udostępnienie materiałów uczelni. Ostatnim elementem jest aktywna współpraca z absolwentami w dziedzinie prowa-dzenia badań czy zapewnienia im zaplecza technicznego.
Drugim etapem cyklu Deminga jest wdrażanie, czyli wprowadzenie działań mających na celu zmiany które w konsekwencji będą prowadzić do doskonałości. Uczelnia jest specyficzną instytucją ponieważ w większości przypadków realizacji planów nie da się przeprowadzić na małych gru-pach. Jedną z takich sytuacji jest uruchomienie nowych kierunków, w
któ-rych trzeba uwzględnić ilość studentów jaka będzie wchodziła w dany plan udoskonalania. Właśnie w takiej sytuacji zebranie wyników wdrażania i wprowadzanie ich na szeroką skalę czyli pozostałe kierunki, będzie moż-liwe dopiero w kolejnych latach. W pozostałych przypadkach działań nale-ży wprowadzić je na małych grupach i zbierać informacje.
Trzecim etapem cyklu Deminga jest badanie i sprawdzanie zdoby-tych informacji z etapu wdrażanie oraz skonfrontowanie ich z założeniami.
Przy doskonaleniu procesu badawczego niezwykle ważnym elementem jest komentarz pracowników badawczych na temat zastosowanych zmian, natomiast przy doskonaleniu efektów kształcenia wyników osiąganych przez studentów jak również zestawienie informacji jakie posiadają stu-denci danego kierunku którzy byli objęci zmianą ze starszymi kolegami którzy w procesie nie uczestniczyli. Sam system nauczania jest bardzo zło-żony dlatego też wyniki należy rozpatrywać bardzo wnikliwie uwzględnia-jąc zmienne jakie mogły wystąpić a które nie będą bezpośrednio związane z samym cyklem. Etap ten jest ostatnim etapem w jakim można wprowa-dzić zmiany i skorygować plany o uzyskane już informacje.
Ostatnim etapem jest działanie, czyli wprowadzenie planów wraz z korektami działania na szeroką skalę czyli powszechnie. Niezwykle ist-nym elementem jest założenie, że wprowadzany aktualnie plan działania jest najlepszym możliwym rozwiązaniem i prowadzi do doskonalenia or-ganizacji. W tym etapie informuje się pracowników oraz studentów o po-wszechnym wprowadzeniu przyjętego planu działania. Jeżeli będzie to ko-nieczne trzeba przeprowadzić szkolenia oraz informować o aktualnie pod-jętych krokach.
Charakterystycznym elementem dla modelu Deminga jest, że po ukończeniu pierwszego cyklu, można rozpocząć kolejny w oparciu o zmie-nione już elementy w stosunku do tych które nie zostały zmiezmie-nione a zwłaszcza te w których zgłaszane są uwagi przez pracowników czy stu-dentów. Uczenia jako specyficzna organizacja bez przerwy może konty-nuować omawiany cykl w celu ciągłego doskonalenia efektów badawczych i kształcenia oraz umacniania swojej pozycji na rynku uczelni uwzględnia-jąc aktualnie panuuwzględnia-jące trendy zarówno demograficzne jak i te na rynku pracy. Niezbędnym jest zrozumienie pewnych zależności:
1. Analiza wzajemnych relacji na linii student-prowadzący.
2. Całkowite zaangażowanie pracowników uczelni w proces dosko-nalenia.
3. Konsekwentne nastawienie na doskonalenie.
4. Użycie odpowiednich i zróżnicowanych systemów jakości.
Podsumowanie
Niepodważalnym jest stwierdzenie, że cykl Deminga można stosować wszędzie tam gdzie najistotniejszym czynnikiem jest doskonałość oraz działania mające na celu jej uzyskanie. Kluczowym aspektem jest uniwer-salność tego cyklu. Można go używać zarówno w przedsiębiorstwach z orientacją na produkt, klienta, działania marketingowe, czy w skrajnych przypadkach aby usprawnić i udoskonalić działanie uczelni, poszczegól-nych jej wydziałów a nawet danego kierunku. Specyfika cyklu Deminga pozwala na uzyskanie efektów planowanych działań jeszcze przed jego właściwym wprowadzeniem, najwłaściwszym jednak elementem danego cyklu jest kontrola, która wbrew pozorom musi sprawowana być na wszystkich etapach.
Cykl Deminga ma pozytywny wpływ na działania jednostki, ponie-waż pozawala na jej udoskonalenie co jest bardzo ponie-ważnym czynnikiem w kontekście potencjalnego sukcesu organizacji. Odnosząc się do przykła-du uczelni można stwierdzić, że działania nie mogą odnosić się jedynie do poprawy elementów które nie pracują w sposób prawidłowy, ale przede wszystkim do udoskonalenia aktualnie wykorzystywanych przez organiza-cję rozwiązań które bez wątpienia przyczynią się do rozwoju.
W nowoczesnym zarządzaniu powinno uwzględniać się dążenie do doskonałości w każdym aspekcie, a najlepszą metodą do wieloaspektowej poprawy doskonałości jest model Deminga. Przy aktualnie zmieniającej się sytuacji rynkowej czynnikiem wyróżniającym organizację na tle innych będzie doskonałość, a te jednostki które do niej dążyły są teraz na wygra-nej pozycji.
Literatura
Instytut Sokratesa, Demograficzne Tsunami Raport Instytutu Sokratesa na temat wpływu zmian demograficznych na szkolnictwo wyższe do 2020 roku, Warszawa 2011, s. 7.
Kędzierska-Bujak I., Wykorzystanie cyklu Deminga do podnoszenia jakości nauczania rachunkowości na uczelniach oraz modyfikacji specjalności
na kierunku Finanse i Rachunkowość, Zeszyty Naukowe Uniwersyte-tu Szczecińskiego nr 765, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpiecze-nia” 2013, nr 61, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szcze-cińskiego, Szczecin.
Szczepańska K., Zarządzanie jakością W dążeniu do doskonałości, C.H. Beck, Warszawa 2011.
Nierenberg N., Próchnicka M., Sierotowicz T., Strategia rozwoju Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego na lata 2012-2016, Kraków 2012.