Turnieje lokalne to jedna z form organizacji rozgrywek brydŜowych. Zwykle odby-wają się cyklicznie, najczęściej raz w tygodniu o stałej porze. Jeden turniej trwa około czterech godzin i zaplanowany jest na porę popołudniowo-wieczorną. Miejscem rozgry-wek zazwyczaj są domy kultury lub restauracje. Uczestnictwo w turnieju lokalnym nie obliguje do brania udziału w dłuŜszym cyklu niŜ ten jeden dzień. Za udział płaci się wpi-sowe, od kilku do kilkudziesięciu złotych. Osoby starsze (seniorzy i nestorzy, o których była mowa wcześniej) mają prawo do zniŜek. Część całości wpisowego stanowi pulę na-gród dla najlepszych par. Liczba uczestników to zwykle około kilkanaście do kilkudzie-sięciu par.
Turnieje lokalne rozgrywane są we wszystkich większych miastach Polski (miasta wojewódzkie), a takŜe w wielu mniejszych miastach. W Łodzi, o której będzie mowa za chwilę, obecnie rozgrywa się cztery turnieje lokalne.
Przykład łódzkich turniejów z uwzględnieniem udziału osób starszych został opisany w tabelach (dane z miesięcy styczeń-marzec 2010 r.).
Tabela 1. Charakterystyka łódzkich turniejów popularnych pod względem współczyn-ników klasyfikacyjnych zawodwspółczyn-ników.
Nazwa turnieju Ilość turniejów w pierwszym kwartale 2010 r. Średnia liczba zawodników w jednym turnieju Średni współczynnik klasyfikacyjny WK* Rondo 21 34,0 1,4 Kino 13 50,0 3,3 Zarzewie 12 40,3 1,3 JOK 4 27,0 2,3 Ogółem 50 39,1 2,0
*WK: 0,5 – Kandydat, 1,0 – Mistrz Klubowy, 1,5 – Mistrz Okręgowy, 2,5 – Mistrz Rejonowy, 4,0 – Mistrz Krajowy, 7,0 – Mistrz PZBS, 12,0 – Arcymistrz Krajowy, 15,0 – Arcymistrz PZBS, 18,0 – Arcymistrz Międzynarodowy, 23,0 – Arcymistrz Światowy [„Regulamin klasyfikacyjny PZBS”].
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.lzbs.firma3e.pl/ z pierwszego kwartału 2010 roku.
Tabela 1. zawiera informacje ogólne na temat turniejów zorganizowanych w Łodzi w pierwszym kwartale 2010 r. Najwięcej rozgrywek odbyło się w Domu Kultury Rondo, gdzie moŜna zagrać dwa razy w tygodniu. W GKO Kasyno (nazwa Kino funkcjonuje ze
względu na wcześniejszą lokalizację turnieju) oraz w Domu Kultury Zarzewie turnieje organizowane są cotygodniowo, natomiast w Jagiellońskim Ośrodku Kultury rozgrywki są nieregularne. Średnio we wszystkich turniejach brało udział nieco ponad 39 osób, czyli około 20 par. Tabela ta równieŜ uwzględnia współczynniki klasyfikacyjne przypadające średnio na kaŜdego gracza. Współczynnik klasyfikacyjny jest to liczbowa miara przyzna-wana przez Polski Związek BrydŜa Sportowego zrzeszonym zawodnikom na podstawie tzw. punktów klasyfikacyjnych zbieranych podczas rozgrywek wszelkich rang (takŜe podczas turniejów lokalnych). Im lepsze osiągnięcia – tym wyŜszy współczynnik. Danym liczbowym odpowiadają stosowne tytuły mistrzowskie, których wykaz znajduje się pod tabelą. Średni współczynnik klasyfikacyjny przypadający na zawodnika określa w przy-bliŜony sposób poziom turnieju. NajwyŜszą wartość przybiera on w Kinie – 3,3.
Tabela 2. Liczby zawodników biorących udział w łódzkich turniejach popularnych z uwzględnieniem nestorów i seniorów
Nazwa turnieju Ilość turniejów w pierwszym kwartale 2010 r. Średnia liczba zawodników w jednym turnieju Średnia liczba nestorów w jednym turnieju Średnia liczba seniorów w jednym turnieju Rondo 21 34,0 4,9 16,0 Kino 13 50,0 3,1 14,5 Zarzewie 12 40,3 6,5 19,8 JOK 4 27,0 2,3 9,0 Ogółem 50 39,1 4,6 16,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.lzbs.firma3e.pl/ z pierwszego kwartału 2010 roku.
W tabeli 2. zostały uwzględnione dane dotyczące udziału osób w starszym wieku w poszczególnych turniejach. Średnio we wszystkich turniejach brało udział 16 seniorów (osoby od 65 do 69 r.Ŝ.) i ponad 4 nestorów (osoby 70-letnie i starsze).
Tabela 3. Udział nestorów i seniorów w łódzkich turniejach popularnych
Nazwa turnieju Ilość turniejów w pierwszym kwartale 2010 r. Średnia liczba zawodników w jednym turnieju Średni procen-towy udział nestorów w jednym turnieju [%] Średni procen-towy udział seniorów w jednym turnieju [%] Rondo 21 34,0 14,4 47,2 Kino 13 50,0 6,2 28,9 Zarzewie 12 40,3 16,1 49,0 JOK 4 27,0 8,3 33,3 Ogółem 50 39,1 11,8 40,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.lzbs.firma3e.pl/ z pierwszego kwartału 2010 roku.
Udział osób starszych w rozgrywkach brydŜa sportowego… 99 Tabela 3. uwzględnia podobne dane co tabela 2., niemniej tu zostały one ujęte procen-towo. MoŜna na tej podstawie zauwaŜyć, Ŝe udział osób starszych w łódzkich turniejach lokalnych jest bardzo znaczny. Stanowią oni ponad połowę wszystkich graczy (ponad 40% to seniorzy i prawie 12% nestorzy). Choć dane dotyczą jedynie jednego kwartału i na pewno nie są reprezentatywne dla całej populacji, moŜna zaryzykować stwierdzenie, Ŝe brydŜowe turnieje popularne cieszą się duŜym zainteresowaniem właśnie w tej grupie wiekowej.
Tabela 4. Zajęcie miejsca wśród trzech najlepszych par turnieju przez seniorów i ne-storów Nazwa turnieju Średni procen-towy udział nestorów w jednym turnieju [%] Średni procen-towy udział ne-storów w „po-dium”* [%] Średni procen-towy udział seniorów w jednym turnieju [%] Średni procen-towy udział se-niorów w „po-dium”*[%] Rondo 14,4 5,6 47,2 47,6 Kino 6,2 1,3 28,9 28,2 Zarzewie 16,1 11,1 49,0 52,8 JOK 8,3 8,3 33,3 29,2 Ogółem 11,8 6,0 40,8 42,3
* Pod pojęciem „podium” rozumie się zajęcie miejsca wśród najlepszych trzech par turnieju. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.lzbs.firma3e.pl/ z pierwszego kwartału 2010 roku.
W tabeli 4. znajdują się dane, które porównują odsetek osób starszych biorących udział w turnieju z odsetkiem tychŜe graczy wśród trzech najlepszych par turnieju (czyli sześciu zawodników). Interesujące są zwłaszcza dane dotyczące seniorów (prawa część tabeli). Wynika z nich, Ŝe seniorzy zajmują kluczowe miejsca właściwie z tą samą często-ścią, co pozostałe miejsca. W turniejach organizowanych w Rondzie i w Kinie dane są bardzo podobne, natomiast w Zarzewiu i w JOK-u rozbieŜności wydają się niewielkie. MoŜna na tej podstawie wysunąć przypuszczenie, Ŝe starszy wiek (65-69 lat) nie ma ne-gatywnego wpływu na osiąganie najlepszych miejsc. Zaznacza się nawet delikatne odchy-lenie w kierunku nieco lepszych wyników. MoŜna zatem sądzić, Ŝe seniorzy nie tylko uczestniczą w lokalnych rozgrywkach brydŜowych, ale odnoszą w nich sukcesy niegorsze od swoich młodszych kolegów. Odmiennie sytuacja przedstawia się wśród nestorów (70-latkowie i starsi). Tutaj widać juŜ róŜnice w zajmowanych miejscach. Średnio w całym turnieju nestorzy stanowią 11,8% graczy, ale wśród najlepszych juŜ tylko 6%, czyli rza-dziej zdobywają najwyŜsze lokaty. Dane te sugerują, Ŝe nestorzy nie są w stanie grać tak efektywnie jak choćby seniorzy. Niemniej chciałbym zwrócić uwagę na dwa fakty, które – wydaje mi się – warto podać dla większej przejrzystości sytuacji i rzetelności analizy. Po pierwsze odsetek nie maleje całkowicie, a więc słabsze wyniki dotyczą prawdopodob-nie tylko części nestorów. Generalizacja zjawiska prawdopodob-nieuwzględniająca indywidualnych moŜliwości graczy byłaby powaŜnym błędem. Zdecydowane tezy wymagałyby wnikliw-szej od powyŜwnikliw-szej analizy. Po drugie obserwacje autora sugerują, Ŝe gorsze wyniki nesto-rów wynikają przede wszystkim ze słabszej kondycji fizycznej, a nie psychicznej. Nestorzy
tracą raczej zdolność koncentracji przez cały czas niŜ zdolność rozwiązywania pojedyn-czych problemów. Długi czas turnieju przynosi zmęczenie fizyczne, wywołujące błędy podczas gry. Dlatego bez względu na omawiane dane naleŜy przypuszczać, Ŝe walory edu-kacyjne brydŜa, o których była mowa powyŜej, dotyczą takŜe najstarszych zawodników.
Podsumowując, moŜna powiedzieć, Ŝe:
o Osoby starsze stanowią istotną część (ponad połowa!) całej populacji brydŜystów bio-rących udział w rozgrywanych turniejach (11,8 + 40,8 = 52,6%);
o W przypadku seniorów nie widać róŜnicy w osiąganiu najlepszych miejsc w porów-naniu z ogółem populacji. Jest ich nawet stosunkowo nieco więcej, co świadczy (być moŜe, tylko sugeruje), Ŝe umiejętności gry na poziomie wystarczającym do osiągania premiowanych miejsc są powszechne równieŜ u osób starszych.
o W przypadku nestorów widać róŜnicę (11,8% do 6%), co wskazuje na spadek zdolno-ści do zdobywania najlepszych miejsc. Niemniej po pierwsze nie jest to zjawisko po-wszechne, a po drugie obserwacje autora pozwalają podejrzewać, Ŝe moŜe to być wy-nik gorszej kondycji fizycznej (4 godziny wytęŜonej aktywności), a nie gorszych zdol-ności myślenia. Oczywiście, jest to tylko sfera hipotez, zjawisko wymaga głębszego zbadania.
W powyŜszym opracowaniu starałem się ukazać niepodejmowany dotąd przez andra-gogów wątek gry w brydŜa sportowego przez osoby dorosłe, w szczególności starsze. Wydaje się, Ŝe istnieje wiele aspektów tej pasjonującej gry, które mogą być interesujące dla badaczy edukacji. Ich mnogość omówiłem, kreśląc perspektywę edukacyjną pomocną w opisie rzeczonych zjawisk. Zaakcentowane cechy brydŜa, takie jak: rozwój myślenia, publikacje szkoleniowe, klimat rozwiązywania problemów, porozumienie między gra-czami, spotkania ze znajomymi, czy szczególne role społeczne – stanowią ciekawy obszar badawczy dla andragogiki. Przykład łódzkich turniejów lokalnych, zebrane dane ilościo-we pozwolą, mam nadzieję, na wstępną orientację w temacie wszystkim, którzy dotąd z brydŜem spotykali się sporadycznie, a są ciekawi rzeczywistości edukacyjnej, w której funkcjonuje człowiek dorosły i człowiek starszy.
Przytoczoną analizę proponuję traktować jako wstępną. Nie obejmuje ona przecieŜ istotnego kontekstu kulturowego – nie wyjaśnia, czym właściwie jest brydŜ sportowy dla osób starszych i czy jest tym samym, czym dla młodszych graczy. Dlatego sformułowane wnioski mają w duŜej mierze charakter hipotetyczny.
Literatura:
Bee H., 2004, Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań, Kamiński A., 1965, Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Kurek E., 2008, Czas wolny. Refleksje gerontologiczne, [w:] R. Konieczna-Woźniak (red.), Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości – Dylematy, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań,
Pięta J., 2008, Pedagogika czasu wolnego, WSE, Warszawa.
Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M., 1996, Psychologia rozwoju człowieka, t. 1, Za-gadnienia ogólne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Andrzej Klimczuk