Wartość bilansowa przedsiębiorstwa a jego wartość podatkowa

Wartość podatkową przedsiębiorstwa można zdefiniować jako wartość aktywów netto ustaloną na podstawie regulacji prawa podatkowego (por. rys. 2.18). Metodologia jej obliczania jest analogiczna jak wartości bilansowej, a różnica tkwi w rozbieżnościach między zasadami prawa bilansowego i przepisami podatku dochodowego od osób prawnych (spółek).

Wartość podatkowa przedsiębiorstwa Wartość podatkowa aktywów Wartość podatkowa zobowiązań

Rys. 2.18. Definicja wartości podatkowej przedsiębiorstwa Ź ród ł o: opracowanie własne.

W ujęciu sprawozdawczym wartość podatkowa przedsiębiorstwa byłaby składnikiem bilansu podatkowego (por. rys. 2.19). Aby ustalić wartość podatkową przedsiębiorstwa, należy obliczyć wartości podatkowe poszczegól-nych aktywów i poszczególnych zobowiązań, co oznacza konieczność zde-finiowania kategorii wartości podatkowej jako parametru wyceny aktywów i zobowiązań. Definicje takiej wartości mogą być różne w zależności od punktu widzenia. Według prawa podatkowego, gdyby taka definicja była określona, wartością podatkową byłaby wartość składników majątku lub zobowiązań, ustalona zgodnie z prawem podatkowym bez względu na charakter różnicy między przychodamifkosztami w ujęciu bilansowym i w uję-ciu podatkowym.

W prawie bilansowym stosuje się inne podejście, ponieważ cel obliczania wartości podatkowej jest inny niż w prawie podatkowym. W rachunkowości służy ona do oszacowania przyszłych płatności z tytułu podatku dochodowego, wynikających z transakcji, których skutki ujmowane są w wyniku bilansowym i wyniku podatkowym w różnych okresach sprawozdawczych. Oznacza to, że w stosunku do takich różnic w przychodach lub kosztach bilansowych i podatkowych, które nie będą w ogóle powodować w przyszłości rozliczeń z fiskusem, wartość podatkowa związanych z nimi aktywów i zobowiązań

Zobowiązania suma wartości podatkowych

pojedynczych zobowiązań Bilans na dzień X Aktywa suma wartości podatkowych pojedynczych aktywów -: ••••••••••••••••••••• u••••••••••••••••••••••••• ~ 1 ••~ __ Wartość

1 Kapitał własny ~ podatkowa ... przedsiębiorstwa

~

L- ~

Rys. 2.19. Ujęcie sprawozdawcze wartości podatkowej przedsiębiorstwa Ź ród ł o: opracowanie własne.

będzie taka sama jak wartość bilansowa. Wynika to z faktu, że przychody i koszty wyłączone z dochodu podatkowego na trwałe nie rodzą w przyszłości żadnych rozliczeń podatkowych.

Takie podejście w definiowaniu wartości podatkowej aktywów i zobo-wiązań prowadzi do specyficznego sposobu ustalania i interpretacji wartości podatkowej przedsiębiorstwa w rachunkowości. Odzwierciedla ona jedynie skutki podatkowe rozbieżności między zyskiem bilansowym i zyskiem podatkowym, które mają charakter przejściowy i wynikają z rozbieżności między prawem bilansowym i prawem podatkowym dotyczących momentu uznania przychodów i kosztów.

J ak już wcześniej stwierdzono, wartość bilansowa przedsiębiorstwa ma na celu pokazać przyszłe korzyści netto. Porównanie jej z wartością podatkową przedsiębiorstwa pozwala stwierdzić, jaka kwota kosztów/przychodów stanowić będzie przedmiot rozliczeń z fiskusem w przyszłości.

Wartość podatkowa przedsiębiorstwa może być wyższa lub niższa od wartości bilansowej przedsiębiorstwa; różnicę tę stanowią kwoty kosz-tów/przychodów, które w przyszłości będą podlegały opodatkowaniu oraz kosztów/przychodów, które nie będą podlegały opodatkowaniu, ponieważ zostały ujęte w rozliczeniach podatkowych dotyczących bieżącego lub przeszłych okresów sprawozdawczych (por. rys. 2.20).

Interpretacja wartości podatkowej przedsiębiorstwa z perspektywy fiskusa jest trudna, ponieważ mówi ona o aktywach netto, które w przeszłości przyniosły mu już korzyści. Korzyści fiskusa polegały na tym, że jednostka już zapłaciła od tych aktywów netto podatek dochodowy. Przykładowo koszt, który był uznany w wartości bilansowej przedsiębiorstwa spowodował jej zmniejszenie. Jeżeli nie stanowił on kosztu uzyskania przychodów (lecz

Wartość podatkowa przedsiębiorstwa (WP) Wartość bilansowa przedsiębiorstwa (WB) - przychody do opodatkowania - koszty, które nie

+

będą kosztem uzyskania przychodów +koszty, które będą kosztem uzyskania przychodów +przychody, które nie będą przychodem podatkowym

Rys. 2.20. Wartość podatkowa a wartość bilansowa przedsiębiorstwa Ź ród ł o: opracowanie własne.

pobierając wcześniej podatek. Z perspektywy przyszłości taka sytuacja oznacza jednocześnie utratę korzyści fiskusa, gdyż musi on uznać koszt uzyskania przychodu. W opisanej sytuacji wartość podatkowa przedsiębiorstwa będzie wyższa od jego wartości bilansowej, co oznacza, że w przeszłości fiskus zajął korzystniejszą pozycję niż podatnik.

Na przykład: jeśli wartość bilansowa przedsiębiorstwa wynosi 10 000, a jednym z jej elementów był koszt uznany w wyniku finansowym (kwota

1000), lecz nie stanowiący kosztu uzyskania przychodu (będzie on dopiero w przyszłości kosztem uzyskania przychodu), to wartość podatkowa przed-siębiorstwa jest większa o 1000 od wartości bilansowej przedsiębiorstwa, czyli wynosi 11 000. Z punktu widzenia jednostki oznacza to korzystną sytuację, ponieważ w przyszłości zrealizuje ona oszczędność podatkową (w wysokości 1000 x stopa podatku). Natomiast z punktu widzenia fiskusa taka sytuacja jest niekorzystna na przyszłość, ponieważ jego korzyść (podatek dochodowy wpłacony przez jednostkę) zmniejszy się o kwotę 1000 x stopa podatkowa.

Należy podkreślić, że informacja o wartości podatkowej przedsiębiorstwa jest przydatna przede wszystkim w kontekście porównania jej z wartością bilansową· Różnica wskazuje na przyszłe skutki podatkowe zdarzeń ujętych w wartości bilansowej na dzień wyceny, niezależnie od skutków podatkowych transakcji, które wystąpią w przyszłości. Jeśli wartość bilansowa przesiębior-stwa jest wyższa od jego wartości podatkowej, oznacza to dla jednostki odpływ korzyści, o czym informuje w bilansie zobowiązanie z tytułu odroczonego podatku dochodowego. W przypadku gdy wartość bilansowa przedsiębiorstwa jest niższa niż jego wartość podatkowa, dla jednostki oznacza to przyszłe korzyści, co jest odzwierciedlane w bilansie w pozycji "aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego". Z punktu widzenia fiskusa interpretacja relacji "wartość bilansowa i wartość podatkowa przed-siębiorstwa" jest odwrotna.

Wartość podatkowa przedsiębiorstwa pokazuje również, jaką wartość bilansową uzyskałoby przedsiębiorstwo, gdyby przyjęło w rachunkowości politykę podatkową w odniesieniu do momentu uznawania kosztów i przy-chodów w wyniku finansowym. Powinna ona zatem stanowić jeden z czyn-ników oddziałujących na wartość rynkową przedsiębiorstwa i objaśniać różnicę między wartością rynkową i wartością bilansową przedsiębiorstwa, a także powinna być uwzględniona przy ustalaniu wartości menedżerskiej przedsiębiorstwa 116.

4.3. Wartość bilansowa przedsiębiorstwa