Wnioski: Who Lost Russia?

Koniec kadencji Billa Clintona i kolejna kampania wyborcza stały się czasem rozliczeń i rachunków co do sposobu prowadzenia, realizacji i efektów amerykańskiej polityki wobec Rosji. Przeważały opinie negatywne, a głównym hasłem tego okresu stał się tytuł recenzji autorstwa Roberta Kaplana, opublikowanej w opiniotwórczym dzienniku „New York Times‖: „Who Lost Russia?‖¹⁵⁶. W kampanii kandydata Republikanów, George‘a W. Busha „utracona‖ Rosja była głównym punktem ataku na duet Clinton – Gore. Rosja stała się wręcz symbolem złego prowadzenia polityki

153 Концепция национальной безопастности …

154 „Koncepcj bezpieczeństwa‖ str. 7. Szerzej na temat roli odstraszania nuklearnego w utrzymaniu rosyjskiego bezpieczeństwa narodowego w: Andrei Kokoshin, Nuclear Deterrence and Russia‘s National Security, „Science In Russia‖ No.001, str. 23-27.

155 „Koncepcja bezpieczeństwa…‖ str. 8, Jyotsna Bakashi, Russia‘s National Security Concepts and Military Doctrines: Continuity and Change, ―Strategic Analysis: A Monthly Journal of the IDSA‖

October 2000 (Vol. XXIV No.7).

156 Była to recenzja książki Stephena F. Cohena, Failed Crusade. America and the Tragedy of Post-Communist Russia. Patrz w: Robert D. Kaplan, Who Lost Russia?, ―The New York Times‖, October 8, 2000, http://www.nytimes.com/2000/10/08/books/who-lost-russia.html, (30.09.2010.)

zagranicznej przez Billa Clintona, który przez pryzmat swojej ostatniej kadencji nie był postrzegany pozytywnie¹⁵⁷.

Problem z Rosją był rozpatrywany trzech kategoriach: gospodarczej, wprowadzania demokracji i polityki zagranicznej. Gospodarczo, Rosja była przedstawiana jako kraj ekonomicznego „trzeciego świata‖, który po ośmiu latach od momentu przełomu nie osiągnął nawet minimum gospodarki rynkowej, a wspierane przez Stany Zjednoczone i Zachód reformy przyniosły Rosjanom ubóstwo, korupcję uprawianą przez oligarchów i alkoholizm¹⁵⁸. Demokracja rosyjska była na podobnym poziomie jak rosyjska gospodarka, Rosja była przedstawiana jako kraj upadający, przez reprezentantów Partii Republikańskiej, wymieniany w jednym rzędzie z Irakiem, Iranem czy Koreą Północną. Dick Armey, lider większości w Izbie Reprezentantów określił Federację Rosyjską jako „splądrowaną i zrujnowaną strefę nuklearnej anarchii‖¹⁵⁹. Nadzieje Billa Clintona pokładane w osobie Borysa Jelcyna jako katalizatora nowego sposobu uprawiania rosyjskiej polityki zagranicznej określono jako błędne i zmarnowane.

Kim R. Holmes uważała, że utożsamianie Borysa Jelcyna z reformami i demokracją doprowadziło do antyamerykanizmu i cofnięcia się efektów reform, co wielu Rosjan utożsamiało właśnie z polityką USA. W rezultacie Borys Jelcyn, ze wsparciem ze strony Clintona zdyskredytował ideę demokracji i reform wolnorynkowych, co gorsza, administracja Clintona nadal aprobowała poczynania rosyjskiego prezydenta, nawet w sytuacji gdy było już jasne, że nie prowadzą do niczego dobrego. Poprzez wybór Jelcyna na symbol potencjalnych sukcesów swojej polityki Clinton nie pozostawił sobie możliwości wyboru innej alternatywy, a poczynania Jewgienija Primakowa jako ministra spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej stały się gwoździem do trumny amerykańskich nadziei na bardziej proamerykańską i prozachodnią rosyjską politykę zagraniczną¹⁶⁰.

W ogóle polityka administracji Clintona na podstawie chybionych interwencji w formowanie się rosyjskiego kapitalizmu i demokracji miała doprowadzić do powstania antyzachodniej nacjonalistycznej dyktatury podszytej tęsknotą za czasami komunizmu.

157 Paul J. Saunders, An Ill-Conceived Summit Avoided Embarrassments, ―San Diego Union – Tribune‖

June 11, 2000, The Nixon Center, October 28, 2008.

158 Fritz W. Ermath, A Sandal, Then a Charade, ―The New York Times‖, September 12, 1999.

159 Steven Mufson, Albright Defends Russia Policy, ―Washington Post‖ September 17, 1999.

160 Kim R. Holmes, Caspar W. Weinberger, R. James Woolsey, Ariel Cohen, Who Lost Russia, ―Heritage Lecture‖ #629, January 8, 1999.

Michael McFaul wyróżnił dwa „nurty‖ ataków na politykę Clintona wobec Rosji. Jedna ze „szkół‖ argumentowała, że amerykańska polityka wobec Rosji w ostatniej dekadzie poniosła porażkę we wprowadzaniu demokracji i kapitalizmu, co napędziło korupcję, przestępczość i antyamerykanizm. „Szkoła‖ druga umieszczała na pierwszym miejscu amerykańskie próby konstruowania wewnętrznych przemian w Rosji jako przyczynę klęski¹⁶¹. McFaul skrytykował próby obwiniania przez opinię publiczną administracji Clintona o wybuch wojny w Czeczenii, rosyjskie bezprawie czy zapaść gospodarczą.

Twierdził, że Bill Clinton słusznie wierzył, że powodzenie rosyjskiej reform wewnętrznych będzie miało pozytywne konsekwencję dla amerykańskich interesów bezpieczeństwa. A de facto do tej pory Rosja nie wróciła do komunizmu, Zachód powinien myśleć o przesunięciu sposobu myślenia o relacjach bilateralnych z Rosją na wyższy poziom, niż tradycyjne relacje międzypaństwowe. Należy porzucić postrzeganie rosyjskiej sceny politycznej w kategoriach starego, dwubiegunowego porządku, dzieląc ich na „komunistów‖ i „antykomunistów‖ ¹⁶².

Polityka Billa Clintona wobec Rosji w czasie jego drugiej kadencji z pewnością była narażona na większe trudności i zawirowania, szczególnie ze względu na kierunek kursu polityki rosyjskiej obrany przez władze na Kremlu. Aby utrzymać się przy władzy rosyjscy politycy w swoich działaniach wykorzystywali Stany Zjednoczone jako kozła ofiarnego dla usprawiedliwienia własnej nieudolności w rozwiązywaniu kryzysu polityczno – społecznego, z kolei coraz bardziej unilateralne działania Stanów Zjednoczonych, obniżenie pozycji Rosji w amerykańskiej polityce i nie do końca przemyślane działania w stosunku do Rosji dawały im doskonały pretekst do tego typu działań. Dało to początek dla samonakręcających się wydarzeń, pogarszających wzajemne stosunki. Pomimo poważnych błędów w działaniu nie należy jednak obwiniać wyłącznie Billa Clintona i jego gabinetu za „utratę‖ Rosji, gdyż Clinton w dużej części kontynuował działania zapoczątkowane przez swojego poprzednika, wynikające z niezrozumienie rosyjskiej politycznej mentalności, a coraz bardziej

„samodzielne‖ poczynania USA godziły w dumę Rosji, która wśród swoich obywateli pomimo wyraźnych oznak kryzysu gospodarczego i społecznego forsowała wizję Rosji jako mocarstwa.

161 Michael McFaul, Who Won and Will Win Russia? PONARS Policy Memo 69, October 1999, str. 1

162 Ibidem, str. 4.

ROZDZIAL V: Amerykańska polityka wobec Federacji Rosyjskiej w czasie pierwszej kadencji George’a W. Busha: nowe oblicze Rosji na arenie międzynarodowej (lata 2000-2004).