i prowadzenia gospodarstwa domowego
Działania skierowane do rodziców, mające na celu rozwiązanie proble-mu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego powinny obejmować konsultacje, poradnictwo lub/i kompleksową terapię całej rodziny, pomoc materialną i pomoc rze-czową. Z kolei działania skierowane do dzieci to zajęcia profilaktyczne lub terapeutyczne. Mogą być one realizowane poprzez działalność placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego oraz pomoc wolontariu-szy (np. Program Starwolontariu-szy Brat – Starsza Siostra, Pogotowie Lekcyjne), mającą na celu dostarczanie pozytywnych wzorów zachowań, naukę prospołecz-nych wartościowych form spędzania wolnego czasu, pomoc w nauce i niwe-lowanie deficytów szkolnych. Coraz bardziej popularna w Polsce jest też pedagogika ulicy18.
Na terenie województw (ale głównie w miastach) działają instytucje i orga-nizacje wspierające rodziny z problemem bezradności w sprawach opiekuńczo- -wychowawczych i prowadzenia domu. Są to przede wszystkim jednostki or-ganizacyjne pomocy społecznej, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, pla-cówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego i całodobowe, szkoły, sądy oraz organizacje pozarządowe.
Zgodnie bowiem z art. 70 i 71 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku rodzinie mającej trudności w wypełnianiu swoich zadań
________________
17 I. Krasiejko, Metodyka działania…, op. cit., s. 255.
18 A. Smrokowska-Reichmann (red.), Pedagogika ulicy – wyzwanie dla pracy socjalnej, „Na Temat” nr 2/2008; A. Kurzeja, Dzieci ulicy – profilaktyka zagrożeń, Kraków 2008.
IZABELA KRASIEJKO
184
oraz dziecku z tej rodziny udziela się pomocy, w szczególności w formie:
poradnictwa rodzinnego; terapii rodzinnej rozumianej jako działania psy-chologiczne, pedagogiczne i socjologiczne, mające na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania jej zadań; pracy socjalnej; zapewnienia dzieciom opieki i wychowania poza rodziną.
Rodzina otrzymuje pomoc w szczególności przez działania: specjalisty przygotowanego do pracy z rodziną w placówce lub w środowisku lokal-nym; placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego; innych podmiotów, których działanie daje potrzebne wsparcie dziecku i rodzinie.
Udzielając pomocy, należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i ro-dziny oraz prawo dziecka do wychowania w rodzinie.
W Polsce konieczne są rozwiązania systemowe, które zapewnią rodzi-nom realną pomoc, opierające się także na zasobach samych rodzin. Poniżej zostaną przedstawione przykładowe formy pomocy rodzinie, niektóre z nich zawierają współczesne tendencje w pracy socjalnej: wzmacnianie (em-powerment) oraz tzw. pracę socjalną na mocnych stronach (strengths-based social work practice)19.
Projekty systemowe
Od 2007 roku na terenie całego kraju, ale raczej jako działania wyspowe niż typowe i obligatoryjne, realizowane są programy na rzecz rodziny w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki „Priorytet VII. Promocja integracji społecznej. Działanie 7.1. Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej”, współfinansowane z Unii Eu-ropejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Przykładem może być program „Rodzina razem” w Gminnym Ośrodku Pomocy Spo-łecznej w Tychowie. Głównym celem projektu jest rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji na terenie gminy poprzez zbudowanie sytemu pomocy pedagogicznej, psychologicznej, prawnej i socjalnej oraz wsparcia terapią uzależnień dla rodzin dysfunkcyjnych i ofiar przemocy rodzinnej. Benefi-cjentami ostatecznymi projektu jest 10 rodzin, będących klientami ośrodka, ze zdiagnozowanymi dysfunkcjami w zakresie niewydolności wychowaw-czej, przemocy w rodzinie, alkoholizmu, bezrobocia, wykluczenia społecz-nego, charakteryzujące się wysokim stopniem zagrożenia odebrania dziecka i umieszczeniem go w rodzinie zastępczej lub placówce całodobowej. Rów-nocześnie stopień występujących w rodzinie dysfunkcji rokuje szanse na podjęcie przez jej członków skutecznych działań umożliwiających
usamo-________________
19 I. Krasiejko, Metodyka działania…, op. cit., s. 49–86.
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 185 dzielnienie rodziny. Do realizacji projektu zatrudniono pracownika socjal-nego, który miał podjąć intensywną i kompleksową pracę w każdym z 10 środowisk, stopniowo przygotowując do zmiany każdego z członków ro-dziny. Ponadto rodziny zostają objęte wsparciem takich specjalistów, jak:
radca prawny, psycholog, terapeuta uzależnień, w formie porad indywidu-alnych i grupowych20. Drugim przykładem jest Program „Ku samodzielno-ści – praca systemowa z rodziną zagrożoną wykluczeniem społecznym”, realizowany przez ośrodki pomocy społecznej w gminach Zabierzów, Mi-chałowice, Wielka Wieś, Skała. Celem projektu jest pomoc uczestnikom w przezwyciężeniu trudności, z powodu których korzystają ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej. Do celów szczegółowych zaliczono: zdobycie wiedzy i umiejętności pomocnych do uzyskania i utrzymania pracy przez osoby bezrobotne, uzyskanie przez nich certyfikowanych umiejętności za-wodowych oraz znalezienie i utrzymanie pracy, poprawa sytuacji rodzin bezrobotnych, nabycie przez członków rodziny umiejętności umożliwiają-cych samodzielne rozwiązywanie problemów rodzinnych, zwiększanie współpracy między instytucjami zaangażowanymi w rozwiązywanie pro-blemów rodzin, upowszechnienie aktywnych metod pracy z rodzinami wśród pracowników OPS biorących udział w projekcie. Rodziny zostały objęte kompleksowym wsparciem, zakładającym indywidualne podejście współpracującej ze sobą grupy specjalistów, wykorzystujących narzędzia umożliwiające efektywniejsze diagnozowanie i rozwiązywanie problemów.
Zespół ten na podstawie posiadanych informacji dokonuje diagnozy sytuacji i identyfikacji problemów w obszarach: komunikacja podstawowa, codzien-ne życie rodziny, rozwój dzieci, rozwój rodziców, rozwój stosunków spo-łecznych rodziny, następnie układa i realizuje plan pomocy z wykorzysta-niem poradnictwa, treningu i terapii21.
Szereg ciekawych tzw. dobrych praktyk jest przedstawianych rokrocznie na Konferencjach Pracowników Socjalnych w Częstochowie22. Jubileuszowa, w 2010 roku, odbyła się właśnie pod hasłem przewodnim „Praca z rodziną zagrożoną wykluczeniem społecznym”. Większość sesji problemowych była poświęcona omówieniu roli, jaką pełnią projekty systemowe w zapobiega-niu wykluczezapobiega-niu społecznemu rodziny. Prelegenci omawiali efekty projektów i trudności, na jakie napotykali w ich realizacji oraz sposoby ich przezwycię-żania. Prezentowane były zdjęcia i filmy obrazujące przebieg projektów.
Ponadto prelegenci, teoretycy i praktycy pracy socjalnej (około 50 wystą-pień) przedstawiali realizowane przez własne ośrodki naukowe i ośrodki
________________
20 Źródło: <www.gops.tychowo.twip.pl>.
21 Źródło: <www.systemowy.gops.zabierzow.org.pl>.
22 Źródło: <www.av.fr.pl/konferencje.htm>.
IZABELA KRASIEJKO
186
pomocy społecznej badania i działania w zakresie kompleksowej pomocy rodzinom oraz działania dotyczące nowatorskich rozwiązań23. Prezentacje te były potwierdzeniem na istnienie systemowej pracy z rodziną w Polsce.
Asystentura
Podstawy prawne działań asystenta rodziny zostały wprowadzone Ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 roku. Prace nad nią trwały kilka lat. W 2008 roku opracowano założe-nia tej ustawy24. Ustawa została podpisana przez Prezydenta RP dnia 4 lipca 2011 roku. Ma wjeść w życie z dniem 1 stycznia 2012 roku. Do tego czasu prowadzone będą prace nad rozporządzeniami, w których będą znajdować się bardziej szczegółowe wytyczne.
We wstępie ustawy można przeczytać, iż została uchwalona „dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia, miłości i zrozumienia, w trosce o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dla zapewnienia ochrony przysługujących im praw i wolności, dla dobra rodziny, która jest podstawową komórką społeczeństwa oraz naturalnym środowiskiem roz-woju, i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, w przeko-naniu, że skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opieko-waniu się i wychowyopieko-waniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami”.
W artykule 2 zdefiniowano wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych jako „zespół plano-wych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypeł-niania tych funkcji”. Obowiązek wspierania rodziny realizują jednostki sa-morządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej we współpracy ze środowiskiem lokalnym, sądami i ich organami pomocniczymi, Policją, insty-tucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związ-kami wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi (art. 3.2.). Wspieranie rodziny ma być prowadzone za jej zgodą i z aktywnym udziałem, uwzględ-nieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego (art. 8.3.).
Wspieraniem rodziny mają zajmować się m.in. asystenci rodziny.
Nowa regulacja prawna zakłada wprowadzenie asystenta rodziny na poziomie samorządu gminnego. Celem pracy asystenta jest osiągnięcie
________________
23 Źródło: <www.av.fr.pl/X_OKPS_omowienia_wystapien.pdf>.
24 Treść ustawy i opis przebiegu procesu legislacyjnego: <http://orka.sejm.gov.pl/proc6.
nsf/ustawy/628_u.htm> [12.07.11].
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 187 przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, która umożliwi jej wychowywanie dzieci. Jego głównym zadaniem jest niedopuszczenie do oddzielenia dziecka od rodziny lub umożliwienie jak najszybszego powrotu dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej do rodziców. Asystent rodziny prowadzi pracę w miejscu zamieszkania rodziny lub w miejscu przez nią wskazanym (art. 14).
Ustawa o wspieraniu rodziny ponadto określa, co należy do zadań asysten-ta rodziny, jakie kwalifikacje powinien on posiadać. Wymienia, z kim powi-nien współpracować i z jakiej dokumentacji korzystać oraz jaką tworzyć.
Zadania asystenta rodziny są następujące:
1) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z człon-kami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
2) opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoor-dynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy za-stępczej;
3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodar-stwa domowego;
4) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjal-nych;
5) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psycho-logicznych;
6) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wycho-wawczych z dziećmi;
7) wspieranie aktywności społecznej rodzin;
8) motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawo-dowych;
9) udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
10) motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, ma-jących na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
11) udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zaję-ciach psychoedukacyjnych;
12) podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagro-żenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
13) prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodzi-ców i dzieci;
14) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
IZABELA KRASIEJKO
188
15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku;
16) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z ro-dziną;
17) sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
18) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i ro-dziny;
19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną (art. 15.1).
Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywa-nych zadań, jednak nie może przekroczyć 20. (art. 15.4). W wykonaniu czynności zawodowych przez asystenta powinni pomagać mu pracownicy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, organizacji pozarządowych oraz inne podmioty zajmujące się pracą z dzieckiem i rodziną. Asystent ro-dziny powinien też współpracować z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku (art. 15.1.18 i 19 oraz 15.2).
Asystent rodziny powinien umieć również tworzyć dokumentację: plan pracy z rodziną („we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pra-cownikiem socjalnym” – art. 15.1.1), sprawozdania z działań z rodziną i na jej rzecz, opinie o rodzinie. Plan pracy z rodziną ma obejmować zakres reali-zowanych działań mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, a także zawiera terminy ich realizacji i przewidywane efekty (art. 15.3). Plan pracy powinien być sporządzony w co najmniej dwóch eg-zemplarzach, by mogła go otrzymać rodzina.
Aby móc realizować powyższe zadania asystent rodziny powinien mieć odpowiednie kwalifikacje. Zgodnie zapisami ustawy przedstawia się to na-stępująco:
„Asystentem rodziny może być osoba, która:
1) posiada:
a) wykształcenie wyższe na kierunku pedagogika, psychologia, socjo-logia, nauki o rodzinie lub praca socjalna lub
b) wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku uzupełnione szkole-niem z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentuje co naj-mniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną lub studiami pody-plomowymi obejmującymi zakres programowy szkolenia określony na podstawie ust. 3 i udokumentuje co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną lub
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 189 c) wykształcenie średnie i szkolenie z zakresu pracy z dziećmi lub ro-dziną, a także udokumentuje co najmniej 3-letni staż pracy z dzieć-mi lub rodziną;
2) nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza ro-dzicielska nie jest jej zawieszona ani ograniczona;
3) wypełnia obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowią-zek w stosunku do niej wynika z tytułu egobowią-zekucyjnego;
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 12.1).”
W przypadku, gdy pracę z rodziną realizuje ośrodek pomocy społecznej, w ośrodku można utworzyć zespół asysty rodzinnej (art. 10.2).
Wyprzedzając wymogi ustawowe, od kilku lat (najwcześniej – od 2005 roku w Sopocie i Rudzie Śląskiej) w kilkunastu ośrodkach pomocy społecz-nej, ośrodkach pomocy rodzinie i w powiatowych centrach pomocy rodzinie w większych miastach w Polsce pracują asystenci rodziny w ramach:
– wewnętrznej restrukturyzacji organizacyjnej placówki oraz finansowa-nia ze środków własnych (Częstochowa),
– realizacji projektów systemowych współfinansowanych przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego (np. Gdynia, Po-znań, Koszalin, Kraków, Elbląg, Gdańsk, Bydgoszcz),
– realizacji projektów systemowych finansowanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach projektu z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną (np. Olsztyn, Koszalin),
– działań międzyresortowych (Sopot).
Asystent jest „przyjacielem, doradcą, odnajduje mocne strony, pomaga wykorzystywać jej zasoby do radzenia sobie z codziennością, motywuje do podejmowania działań, wspiera w realizacji wyznaczonych celów” (Gdy-nia), „osobą, która przede wszystkim ma za zadanie zmienić stosunek osób w rodzinie do własnej sprawczości, zwiększyć ich poczucie wpływu na wła-sne życie, podnieść samoocenę” (Częstochowa), „nie wyręcza a wskazuje, motywuje i wspiera, naprowadza” (Koszalin)25.
Z dyskusji nad asystenturą w Polsce26 oraz praktyki z kilkunastu ośrod-ków27 wynika, iż:
________________
25 Na podstawie analizy kwestionariuszy ankiety przygotowanych przez Zespół projek-towy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Gdyni, pod kierunkiem M. Rudnik, K. Łan-gowskiej, J. Józefczyka, P. Wołkowińskiego i M. Grodzkiej.
26 Konferencja zorganizowana przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni (30.11.
– 1.12.2009) nt. „Asystentura – impuls do samozmiany. Innowacyjne formy działań stanowiące fundamenty pod nową politykę społeczną w Polsce”; X Konferencja Pracowników Socjalnych w Częstochowie (31.05– 2.06.2010) oraz forum <www.ops.pl>.
27 I. Krasiejko, Metodyka działania…, op. cit., s. 93–107.
IZABELA KRASIEJKO
190
– asystent może mieć pod swoją opieką maksymalnie 10 rodzin (w usta-wie jest zapis o 20 rodzinach); są to rodziny zazwyczaj o niskich umie-jętnościach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, mające wiele problemów (ubóstwo, bezrobocie, uzależnie-nia, przewlekłe choroby lub niepełnosprawność, przemoc), długotrwa-le, czasem pokoleniowo korzystające z pomocy społecznej;
– asystent rodziny powinien mieć jednorodne wykształcenie i przygoto-wanie; powinny być to osoby, które posiadają doświadczenie życiowe, z wykształceniem specjalistycznym do pracy z rodziną;
– asystent powinien pracować w zespole interdyscyplinarnym, przy czym różne są tu doświadczenia, w jednych ośrodkach koordynatorem takiego zespołu jest pracownik socjalny, w innych jest nim asystent ro-dziny, jako osoba, która najlepiej zna rodzinę, jej potrzeby i zmieniającą się sytuację;
– do modeli pracy socjalnej stosowanych obecnie w pracy asystenta na-leżą: model zorientowany na rozwiązywanie problemów, model mody-fikacji zachowań lub w przypadku programu częstochowskiego model skoncentrowany na poszukiwaniu rozwiązań28. W większości ośrod-ków preferowaną przez asystenta metodą pracy z rodziną jest metoda prowadzenia indywidualnego przypadku, z elementami metody pracy grupowej i metody organizowania środowiska lokalnego29; przy czym różne są tu doświadczenia: plan pomocy rodzinie w jednych ośrodkach tworzony jest przez pracownika socjalnego, w innych przez asystenta, czasem przez zespół interdyscyplinarny, w innych przez rodzinę. Do najczęstszych metod, zgodnie z klasyfikacją C. de Robertis30, którymi posługują się asystenci, można zaliczyć: wyjaśnianie, wspieranie, pod-noszenie poczucia własnej wartości, rozumienie siebie, podpod-noszenie umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji, pod-noszenie świadomości, informowanie, poradę, trening, działania wy-chowawcze, wzmacnianie, modelowanie, przydzielanie zadań, pomoc materialną, rozszerzenie sieci kontaktów, ujawnienie możliwości, współpracę z innymi pracownikami służb społecznych (łączność, koor-dynacja, praca zespołowa, konsultacje). Najczęściej praca z rodziną ma charakter pracy socjalno-wychowawczej (z elementami pracy opiekuń-czej i kulturalno-oświatowej), traktowanej jako proces uwzględniający
________________
28 I. Krasiejko, Metodyka działania…, op. cit., s. 29–49, 93–108.
29 E. Kantowicz, Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej, Olsztyn 2001, s. 96–98.
30 C. de Robertis, Metodyka działania w pracy socjalnej, tłum. G. Karbowska, Katowice 1998, s. 88–89.
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 191 etapy ratownictwa, opieki i pomocy w rozwoju31, rzadziej pracy socjal-no-terapeutycznej (Częstochowa). W ośrodkach, gdzie działania asy-stenta były częścią szerszego programu systemowego (np. w Gdyni programu „Rodzina bliżej siebie”, kiedy członkowie rodziny mieli możliwość uczestniczyć ponadto w „szkole dla rodziców”, zajęciach i obozach socjoterapeutycznych dla młodzieży, zajęciach edukacyjno-profilaktycznych dla dzieci, poradnictwie i terapii psychologicznej, do-radztwie zawodowym, kursach zawodowych oraz prawa jazdy, warsz-tatach efektywnego uczenia się, „pogotowiu lekcyjnym” i in.), za-stosowano sposób pomocy określany jako multi service approach32. W działaniu tak zaprogramowanym stosuje się techniki typowe dla metody indywidualnych przypadków, lecz jednocześnie poszczegól-nych członków rodziny (z uwagi na problem) zaprasza się do grup dyskusyjnych, prowadzących pedagogizację rodziców. Do tych działań dochodzą często elementy typowe dla metody organizacji społeczności lokalnej.
Do programu „Asystent rodziny” najczęściej rodziny są rekrutowane za pomocą wytypowania ich przez pracownika socjalnego, czasem zgłasza je szkoła lub kurator sądowy. Zazwyczaj udział rodziny jest dobrowolny, w niektórych ośrodkach z rodziną jest spisywany kontrakt socjalny.
Mimo pewnych różnic w obszarze obecnej realizacji idei asystentury w ośrodkach pomocy społecznej jeden jest cel pomocy – wzmacnianie sił w chwilach trudnych, usuwanie przeszkód zbyt wielkich do pokonania przez jednostkę i rodzinę. Istotą tego oddziaływania nie jest wykonywanie czegoś za klienta, lecz pobudzanie go do aktywności, nie przejmowanie za niego odpowiedzialności, lecz usamodzielnianie, nie opiekowanie się, lecz dopomaganie mu w rozwoju biosocjokulturalnym33. Chociaż w niektórych przypadkach, kiedy mamy do czynienia z rodziną z niepełnosprawnością, upośledzeniem umysłowym, będzie więcej opieki i usamodzielnienie nie będzie możliwe.
Konferencja Grupy Rodzinnej
Konferencja Grupy Rodzinnej jest metodą pracy z rodziną lub, jak nie-którzy badacze podkreślają, nie tylko metodą, ale przede wszystkim
„no-________________
31 E. Kantowicz, Elementy teorii i praktyki…, op. cit., s. 167; E. Marynowicz-Hetka, Praca socjalno-wychowawcza z rodziną niepełną, Warszawa 1980, s. 73–80.
32 Za: E. Marynowicz-Hetka, Praca socjalno-wychowawcza z rodziną…, op. cit., s. 72.
33 Ibidem.
IZABELA KRASIEJKO
192
wym spojrzeniem” na rodzinę w systemie pomocowym. Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu, jaki się w niej pojawił. Jest szansą daną rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowie-dzialnej za nią samą, na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z pro-blemem, często przed ingerencją ze strony pomocy społecznej34. Implemen-tacja metody KGR opiera się na ekologicznym modelu pomocy rodzinie35. Obejmuje swym działaniem całe środowisko dziecka. W rozwiązanie pro-blemu angażowani są nie tylko rodzice dziecka, ale wszystkie osoby, które są z nim związane (wyłączając z fazy prywatnego czasu rodziny przedsta-wicieli systemu pomocy). Uczestnikami KGR są więc: rodzina – dziec-ko/dzieci, rodzice (opiekun prawny), dziadkowie, dalsza rodzina (np. cio-cie, wujkowie, kuzyni, rodzice chrzestni), przyjaciele rodziny, sąsiedzi, oraz tzw. specjaliści – osoba zgłaszająca (np. pracownik socjalny), koordynator KGR, specjaliści zaproszeni w związku z rodzajem problemu, jaki występuje w rodzinie.
Podejście ekologiczne36 zasadza się także na przekonaniu, że w rodzinie jest bardzo duży potencjał pozwalający na rozwiązanie danego problemu.
Często bezzasadne jest niszczenie struktury rodziny, kiedy wystarczy jedy-nie impuls do zmierzenia się z trudnościami. O takiej formie wsparcia rodziny mówi zasada pomocniczości. Polega ona na tym, że różne instytucje społeczne nie powinny wyręczać osób (lub podległych sobie struktur) w wypełnianiu ich zadań i aktywności. Jeśli poszczególne osoby, rodziny mogą same, z własnej inicjatywy i własnymi siłami, wypełniać swoje spo-łeczne zadania, to powinno się im pozwolić na działanie i je ułatwiać.
Często bezzasadne jest niszczenie struktury rodziny, kiedy wystarczy jedy-nie impuls do zmierzenia się z trudnościami. O takiej formie wsparcia rodziny mówi zasada pomocniczości. Polega ona na tym, że różne instytucje społeczne nie powinny wyręczać osób (lub podległych sobie struktur) w wypełnianiu ich zadań i aktywności. Jeśli poszczególne osoby, rodziny mogą same, z własnej inicjatywy i własnymi siłami, wypełniać swoje spo-łeczne zadania, to powinno się im pozwolić na działanie i je ułatwiać.