Zasoby niematerialne a wartość rynkowa przedsiębiorstw

W dalszej części pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy w przypadku badanych przedsiębiorstw istnieje zależność pomiędzy wartością zasobów niematerial-nych (rozumianą jako wartość poszczególniematerial-nych elementów zasobów niematerialniematerial-nych

4. Zasoby niematerialne w optyce strategicznych pól konkurowania 137 znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorstwa oraz wzajemnych interakcji zacho-dzących pomiędzy poszczególnymi zasobami z uwzględnieniem zjawiska synergii) a wartością rynkową badanych podmiotów . Ze względu na fakt, iż zarówno zasoby niematerialne, jak i wartość rynkowa przedsiębiorstw zmieniają się w czasie, dokonując dalszych analiz poszukiwano zależności pomiędzy zmianą wartości zasobów niema-terialnych a zmianą ich wartości rynkowej . Uznano, że wykazanie takiej zależności pozwoli na pozytywne zweryfikowanie tezy o wpływie zasobów niematerialnych na konkurencyjność wynikową przedsiębiorstw, której miarą jest wartość rynkowa .

Aby zrealizować cel pracy, obliczono dynamikę zmiany zasobów niematerialnych i wartości rynkowej badanych spółek w latach 2011–2013 . Dynamikę zmiany ana-lizowanych parametrów obliczono za pomocą indeksu o podstawie ruchomej wyra-żonego w procentach . Wartość wskaźnika otrzymano poprzez podzielenie wielkości danego zjawiska (wartości zasobów niematerialnych lub wartości rynkowej przedsię-biorstwa) w okresie badanym „n” przez wielkość z okresu poprzedniego „n–1”. Aby potwierdzić związek zachodzący pomiędzy zmianą wartości zasobów niematerialnych przedsiębiorstw i zmianą ich wartości rynkowej przeprowadzono analizę korelacji . Na podstawie dokonanych obliczeń określono: jaka jest siła analizowanego związku, jaki jest jego kierunek oraz czy uzyskany wynik jest istotny statystycznie .

Ze względu na potwierdzone sektorowe zróżnicowanie analizowanych spółek pod względem wartości zasobów niematerialnych, analizę korelacji przeprowadzono oddzielnie dla poszczególnych sektorów . W tabeli 4 .7 przedstawiono obliczone współ-czynniki korelacji oraz określono siłę korelacji stosując klasyfikację J . Guilforda¹⁷⁴ .

Tabela 4.7.  Współczynniki korelacji r-Pearsona pomiędzy zmianą wartości zasobów 

(N=25) 0,707943 korelacja

bardzo wysoka 0,492499 korelacja przeciętna Sektora usługowego

(N=44) 0,644014 korelacja

wysoka 0,571746 korelacja

wysoka Sektora przemysłowego

i budownictwa (N=45) 0,494381 korelacja

przeciętna 0,578454 korelacja wysoka Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań .

174 Siła korelacji – klasyfikacja, http://www .naukowiec .org/wiedza/statystyka/sila-korelacji--klasy-fikacja_512 .html (9 .10 .2014) .

Na podstawie obliczonych wskaźników korelacji r-Pearsona można stwierdzić, że istnieje dodatni, statystycznie istotny związek pomiędzy zmianą wartości zasobów niematerialnych przedsiębiorstw obliczoną za pomocą formuły stosowanej w bada-niach GIFT™ i zmianą wartości rynkowej badanych spółek . W przypadku spółek sektora finansowego stwierdzono, że zależność jest bardzo wysoka lub przeciętna, dla firm sektora usługowego, niezależnie od analizowanego okresu – wysoka, a dla przedsiębiorstw przemysłowych i budowlanych przeciętna i wysoka .

Po zapoznaniu się z wykresami rozrzutów będącymi graficzną interpretacją obliczonych współczynników korelacji stwierdzono, że w każdej grupie badawczej znajdowały się podmioty, których zmienne znacząco odbiegały od wyników pozosta-łych spółek . Po usunięciu przypadków odstających (w sektorze finansowym 2 z 25, w usługowym 2 z 44, a w sektorze przemysłowym i budownictwie 4 z 45) uzyskano wskaźniki korelacji o znacznie wyższej sile, co przedstawiono w tabeli 4 .8 .

Tabela 4.8.  Współczynniki korelacji r-Pearsona pomiędzy zmianą wartości zasobów 

(N=23) 0,864415 korelacja

bardzo wysoka 0,910444 korelacja niemal pełna Sektora usługowego

(N=42) 0,924657 korelacja

niemal pełna 0,812684 korelacja bardzo wysoka Sektora przemysłowego

i budownictwa (N=41) 0,807021 korelacja

bardzo wysoka 0,871937 korelacja bardzo wysoka Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań .

Po odrzuceniu jednostek odstających uzyskano wskaźniki korelacji r-Pearsona o znacznie wyższych wartościach, co pozwala na sformułowanie konstatacji, że ist-nieje bardzo silny, dodatni, statystycznie istotny związek pomiędzy zmianą wartości zasobów niematerialnych badanych przedsiębiorstw sektora finansowego, usługowego oraz przemysłowego i budownictwa a zmianą ich wartości rynkowej, będącej miarą konkurencyjności wynikowej . Oznacza to, że wzrost wartości zasobów niematerial-nych przyczynia się do generowania wartości rynkowej badaniematerial-nych spółek i wzrostu ich konkurencyjności, natomiast zmniejszenie wartości tych zasobów prowadzi do destrukcji wartości i zmniejszenia konkurencyjności .

Prawidłowość ta dotyczy 93% badanych spółek sektora finansowego, usługowego oraz przemysłowego i budownictwa . W przypadku 7% spółek siła analizowanego

4. Zasoby niematerialne w optyce strategicznych pól konkurowania 139 związku nie była tak silna . Przeprowadzone badania pozwalają zatem na pozytywną weryfikację tezy o wpływie zasobów niematerialnych na wartość rynkową przedsię-biorstw (konkurencyjność wynikową) .

Podsumowanie

W realiach współczesnej gospodarki przedsiębiorstwa dążą do osiągania i utrzy-mania przewagi konkurencyjnej, która stanowi wypadkową wykorzystania potencjału jakim dysponują, osiąganych przewag konkurencyjnych oraz wyboru instrumentów konkurowania, umożliwiających zdobycie i utrzymanie określonej pozycji konku-rencyjnej . Przedsiębiorstwa, poszukując strategicznych pól konkurowania, coraz częściej koncentrują swoją uwagę na zasobach niematerialnych i zjawiskach synergii zachodzących pomiędzy wszystkimi zasobami przedsiębiorstwa . Zdaniem licznego grona naukowców to właśnie ta część zasobów, będąca „ukrytym” potencjałem firmy, w sposób zasadniczy różnicuje wartość przedsiębiorstw .

Głównym celem badań zaprezentowanych w niniejszym rozdziale było oszaco-wanie wartości zasobów niematerialnych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie i ich udziału w tworzeniu wartości rynkowej oraz zba-danie zależności występujących pomiędzy zmianą wartości zasobów niematerialnych a zmianą wartości rynkowej przedsiębiorstw .

Przeprowadzone badania potwierdziły sformułowane hipotezy badawcze, pozwo-liły na pozytywną weryfikację tezy o wpływie zasobów niematerialnych na wartość rynkową przedsiębiorstw i sformułowanie następujących konkluzji:

• zasoby niematerialne odgrywają istotną rolę jako generatory wartości współcze-snych przedsiębiorstw;

• znaczenie zasobów niematerialnych w polskich przedsiębiorstwach wzrasta, co potwierdza systematyczny wzrost udziału tych zasobów w wartości rynkowej przedsiębiorstw na przestrzeni lat 2011–2013, a także w odniesieniu do wcze-śniejszych badań;

• wartość zasobów niematerialnych zdeterminowana jest wartością zasobów nie-materialnych nieujawnionych w sprawozdaniach finansowych;

• udział zasobów niematerialnych w wartości rynkowej badanych przedsiębiorstw jest zróżnicowany i odmienny dla spółek różnych sektorów;

• zasoby niematerialne w największym stopniu uczestniczą w tworzeniu wartości rynkowej firm sektora usługowego, natomiast mniejsze znaczenie odgrywają w spółkach sektora finansowego oraz przedsiębiorstwach sektora przemysłowego i budownictwa;

• istnieje istotna zależność pomiędzy wartością zasobów niematerialnych a wartością rynkową przedsiębiorstw;

• wzrost wartości zasobów niematerialnych przyczynia się do generowania wartości rynkowej badanych spółek, natomiast zmniejszenie wartości zasobów niemate-rialnych prowadzi do destrukcji wartości .

Wydaje się, że przeprowadzone badania literaturowe i empiryczna weryfikacja hipotez badawczych upoważniają do postrzegania zasobów niematerialnych poprzez pryzmat strategicznych pól konkurowania, które mogą stać się źródłem przewagi konkurencyjnej współczesnych przedsiębiorstw .

Przy świadomości istnienia ograniczeń zastosowanej metody badawczej (sposób obliczenia wartości zasobów niematerialnych, historyczna wartość aktywów spółek, brak możliwości odizolowania wpływu cyklów koniunkturalnych i czynników o charakterze behawioralnym na wartość akcji), wydaje się zasadne prowadzenie dalszych badań, które potwierdziłyby istnienie, kierunek i siłę zależności występujących pomiędzy zasobami niematerialnymi a wartością rynkową przedsiębiorstw w oparciu o inne metody pomiaru kapitału intelektualnego odnoszące się do poziomu całej organizacji .

Bibliografia

Antczak Z ., Kapitał intelektualny i kapitał ludzki w ewoluującej przestrzeni organizacyjnej (w optyce badawczej knowledge management), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicz-nego we Wrocławiu, Wrocław 2013 .

Bojańczyk M ., Menedżerowie i właściciele na rynku kapitałowym. Kryzys zarządzania spół-kami, Difin, Warszawa 2010 .

Bontis N ., Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models, “Mana-gement Decisions” 1998, no . 36 (2) .

Bukowitz W . R ., Petrash G . P ., The knowledge management fieldbook, Financial Times Pren-tice Hall, London 2000 .

Calvert J ., Intangible assets, “Accountancy Ireland” 2003, no . 35/2, April .

Dobiegała-Korona B ., Wartość dla klientów generatorem wartości przedsiębiorstwa, w: Współ-czesne źródła wartości przedsiębiorstwa, red . B . Dobiegała-Korona, A . Herman, Difin, Warszawa 2006 .

Dzinkowski R, The measurement and management of intellectual capital: an introduction,

“Management Accounting” 2000, no . 78 (2) .

Głuszek E ., Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2004 .

Grego-Planer D ., Popławski W ., Zasempowski M ., Niematerialne wartości źródłem ukrytej przewagi konkurencyjnej tajemniczych mistrzów polskiej gospodarki, UMK, Toruń 2011 .

4. Zasoby niematerialne w optyce strategicznych pól konkurowania 141

Hejduk I . K ., Główne uwarunkowania rozwoju nauk zarządzania w Polsce, „Ekonomika i Orga-nizacja Przedsiębiorstwa” 2006, nr 3 .

Hsu Y . H ., Fang W ., Intellectual capital and new product development performance: The media-ting role of organizational learning capability, “Technological Forecasmedia-ting & Social Change”

2009, no . 76 .

Jarugowa A ., Fijałkowska J ., Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym. Koncepcje i praktyka, ODDK, Gdańsk 2002 .

Johnson W . H . A ., An integrative taxonomy of intellectual capital: measuring the stock and flow of intellectual capital components in the firm, “International Journal of Technology Mana-gement” 1999, no . 18 (5/6/7/8) .

Kaczmarek  B ., Koncepcje klasyfikacji i  zarządzania kapitałem intelektualnym przedsiębior-stwa, w: Zarządzanie kapitałem intelektualnym. Istota, pomiar i instrumenty wdrażania, red . M . Czerwińska, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007 . Kaplan R . S ., Norton D . P ., Measuring the strategic readiness of intangible assets, “Harvard

Busi-ness Review” 2004, February, no . 2 .

Kaplan R . S ., Norton D . P ., Strategiczna karta wyników. Jak przełożyć strategię na działanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001 .

Kasiewicz S ., Rogowski W ., Kicińska M ., Kapitał intelektualny – generator wartości spółek publicznych w Polsce, Instytut Funkcjonowania Gospodarki Rynkowej, Oficyna Wydaw-nicza SGH, Warszawa 2004 .

Kong E ., Thomson S . B ., An intellectual capital perspective of human resource strategies and practices, “Knowledge Management Research & Practice” 2009, no . 7 .

Lev B ., Daum J . H ., The dominance of intangible assets: Consequences for enterprise management and corporate reporting, “Measuring Business Excellence” 2004, vol . 8, no . 1 .

Marcinkowska M ., Fakty i mity o kapitale intelektualnym, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębior-stwie” 2008, nr 1, s . 35 .

Michalczuk G ., Zasoby niematerialne jako czynnik wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2013 .

Mikuła  B ., Pietruszka-Otyl  A ., Studium niematerialnych zasobów organizacji, „Zeszyty Naukowe” Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2010, nr 820 .

Morawska M ., Zarządzanie strategiczne niematerialnymi zasobami przedsiębiorstwa, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa 2008 .

Pierścionek Z ., Zarządzanie strategiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011 . Siudak D ., Pomiar procesów migracji wartości przedsiębiorstw na polskim rynku kapitałowym,

C . H . Beck, Warszawa 2013 .

Smith A ., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 (oryginalne wydanie 1776) .

Sopińska A ., Wiedza jako strategiczny zasób przedsiębiorstwa. Analiza i pomiar kapitału inte-lektualnego przedsiębiorstwa, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2010 .

Sopińska A ., Jakubowska W ., Zasoby a konkurencyjność i wyniki przedsiębiorstwa – przegląd wybranych badań, w: Kapitał ludzki, globalizacja i regulacja w skali światowej, red . R . Bart-kowiak, P . Wachowiak, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013 .

Staniewski M . W ., Szczepankowski P ., Pomiar kapitału intelektualnego w spółkach energetycz-nych, http://staniewski .vizja .pl/pdf/Kap_intel_ukladRE .pdf (9 .11 .2013) .

Stewart T . A ., The wealth of knowledge. Intellectual capital and the twenty-first centry organiza-tion, Nicholas Brealey Publishing, London 2001 .

Szablewski  A ., Maksymalizacja wartości a  społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa, w: Wycena i zarządzanie wartością firmy, red . A . Szablewski, R . Tuzimek, Poltext, War-szawa 2008 .

Śliwiński R ., Zasoby kształtujące konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, „Gospodarka Naro-dowa” 2012, nr 4 (248) .

Ujwary-Gil A ., Kapitał intelektualny a wartość rynkowa przedsiębiorstwa, C . H . Beck, War-szawa 2009 .

Teresa Pakulska

Małgorzata Poniatowska-Jaksch

5