Aspekt instytucjonalny przystąpienia Unii Europejskiej do Konwencji europejskiej

Przystąpienie Unii Europejskiej do Konwencji europejskiej wymusza w systemie kontrolnym Konwencji w pierwszym rzędzie zmiany instytucjonalne. W toku prac nad projektem umowy akcesyjnej wyrażono przekonanie, że korekty istniejącego mechanizmu kontrol-nego będą poddane zasadzie minimalizmu (punkt 7 ZPSW). Niemniej, w pewnym stopniu zgodnie z oczekiwaniami Unii Europejskiej wyra-żonymi w Protokole nr 8 wprowadzonym Traktatem Lizbońskim, będą one dotyczyły wyboru sędziów (art. 7 ZPUA) i Komitetu Ministrów (art. 8).

W pierwszej kwestii art. 7 ZPUA przewiduje rozwiązanie istot-nie bardzo minimalistyczne. Wskazuje się zatem, że delegacja Parla-mentu Europejskiego będzie brała udział z głosem stanowczym w posiedzeniach Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, gdy dokonuje ono wyboru sędziów ETPC. Przy tym liczba członków dele-gacji będzie równa najwyższej liczbie przedstawicieli państw człon-kowskich Rady Europy delegowanych do Zgromadzenia zgodnie z art. 26 Statutu Rady Europy (art. 7 ust. 1). Art. 7 ust. 2 wskazuje ponadto, że sposób udziału przedstawicieli Parlamentu Europejskiego w posiedzeniach Zgromadzenia i jego organów zostanie określony przez Zgromadzenie Parlamentarne w konsultacji z Parlamentem Europejskim. Wynikają z tego następujące wnioski:

1. Parlament Europejski nie będzie miał swoich stałych przedstawi-cieli w Zgromadzeniu Parlamentarnym, ani nawet nie będzie w nim stale reprezentowany; jego udział w pracach Zgromadze-nia i jego organów będzie ograniczony wyłącznie do posiedzeń związanych z wyborem sędziów Trybunału strasburskiego; 2. jakkolwiek liczba delegatów Parlamentu Europejskiego będzie

relatywnie wysoka (18 osób), to jednak będzie to znacząca mniejszość w ogóle członków Zgromadzenia; ich interesy nieko-niecznie będą zbieżne z interesami poszczególnych państw, ani nawet nie muszą być wewnętrznie zgodne. W efekcie wpływ na wybór sędziów może być ograniczony;

3. Unia Europejska nie będzie miała swojego sędziego z mocy prawa, tak jak mają ich państwa członkowskie49.

W odniesieniu do Konwencji europejskiej ważne funkcje wyko-nuje również Komitet Ministrów Rady Europy (Komitet Delegatów Ministrów). Stąd udział Unii Europejskiej w jego pracach wydaje się pożądany. Z kwestią tą koresponduje art. 8 ZPUA, który jednak nie wypowiada się wyraźnie na temat stałej obecności przedstawiciela Unii Europejskiej w Komitecie. Natomiast w jego myśl, Unia Europej-ska uczestniczy z głosem stanowczym w podejmowaniu decyzji doty-czących zmniejszenia liczby sędziów zasiadających w izbach Trybunału (art. 26 ust. 2 Konwencji), nadzoru nad wykonywaniem warunków porozumienia polubownego zawartego w toku postępowa-nia przed ETPC (art. 39 ust. 4), nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC, zwracania się do Trybunału z wnioskami o dokonanie wykładni wyroku, stwierdzenie niewykonania zobowiązania wynika-jącego z wyroku i podejmowania odpowiednich środków w razie usta-lenia naruszenia (art. 46), składania wniosków o wydanie przez ETPC opinii doradczych (art. 47). Ponadto Unia Europejska ma na takich

49 Inne rozwiązanie sugerowała Grupa Robocza II podczas przygotowywania Traktatu konstytucyjnego. Według niej, Unia Europejska będzie miała swojego sędziego, który przygotowywałby specjalne ekspertyzy dla Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na temat prawa unijnego. Była to propozycja nie w pełni objaśniona, lecz jej treść wydaje się trudna do zaakceptowania. Za posiadaniem własnego sędziego przez Unię Europejską wypowiedział się też po wejściu w życie Traktatu z Lizbony Parlament Europejski. Zob. rezolucja Parlamentu Europejskiego z 2010 r., pkt. 7.

samych zasadach brać udział w decyzjach Komitetu dotyczących przyjmowania protokołów dodatkowych lub poprawek do Konwencji europejskiej oraz dotyczących przyjmowania lub wykonywania jakie-gokolwiek innego dokumentu lub tekstu skierowanego do stron Kon-wencji lub do ETPC bądź związanego z funkcjami wykonywanymi na mocy Konwencji przez Komitet Ministrów lub Zgromadzenie Parla-mentarne Rady Europy (art. 8 ust. 1 ZPUA). W odniesieniu do wyko-nywania prawa głosu w stosunku do wyroków wydawanych przeciwko Unii Europejskiej (samodzielnie lub wspólnie z państwem członkowskim) mają być przyjęte odpowiednie reguły proceduralne Komitetu Ministrów. Powinny one zapewnić odpowiednie gwarancje pozwalające Unii na wykonywanie jej praw w taki sposób, aby nie naruszyło to efektywnego wykonywania funkcji nadzorczych przez Komitet Ministrów (ust. 2)50.

Jako strona Konwencji europejskiej Unia Europejska będzie zobowiązana również wnosić wkład finansowy na poczet kosztów związanych z działaniem systemu kontrolnego Konwencji. Do sprawy tej odnosi się art. 9 ZPUA. Postanawia on, że Unia będzie płaciła roczną składkę jako składkę dodatkową do tej, która jest płacona przez poszczególne państwa członkowskie. Składka ma być ustalana corocz-nie, według zasad opisanych w art. 9 ust. 1 i 2 ZPUA51. Przez koszty działania Konwencji rozumie się tutaj koszty działania ETPC, kontroli wykonywania wyroków Trybunału, a także koszty głównych organów Rady Europy w zakresie, w jakim Konwencja powierza im wykonywa-nia różnych funkcji, wreszcie koszty administracyjne w wysokości 15% ogólnych kosztów administracyjnych. Praktyczne uzgodnienia w tej dziedzinie mają być przedmiotem odrębnej umowy między Radą Europy a Unią Europejską. Zauważyć w tym miejscu trzeba, że cho-ciaż płatność Unii Europejskiej będzie pochodziła formalnie z jej

50 Treść i redakcja tego postanowienia nie są jeszcze ostatecznie przesądzone. Kwestii tej dotyczy alternatywnie sformułowany projekt załącznika do umowy akcesyjnej. Załącz-nik IV do sprawozdania z posiedzenia majowego nieformalnej grupy roboczej zawiera ponadto projekt reguł, które miałyby być dodane w tej materii. Przewiduje się jednak tu rozwiązania alternatywne, co pokazuje, że zagadnienie to spotyka się z rozbieżnymi oce-nami.

budżetu, to jednak w rzeczywistości to państwa członkowskie będą zasadniczo nią obciążone. Budżet Unii Europejskiej bowiem w coraz wyższym stopniu stanowią składki państw członkowskich52.

W kontekście analizy kwestii instytucjonalnych zawartych w zre-widowanym projekcie umowy akcesyjnej warto jeszcze wspomnieć, że na takiej samej zasadzie, jak w przypadku Porozumienia dotyczącego osób uczestniczących w postępowaniu przed ETPC, zrewidowany pro-jekt umowy akcesyjnej przewiduje, że Unia Europejska zobowiązana będzie przestrzegać Porozumienia ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy z 2 września 1949 r., Protokołu z 6 paź-dziernika 1952 r. oraz Szóstego protokołu do Porozumienia ogólnego z 5 marca 1996 r. (art. 10 ust. 2 i 3 ZPUA)53. Traktaty te przewidują – w pewnym uproszczeniu – przywileje i immunitety samej Rady Europy, przedstawicieli państw w Komitecie Ministrów i Komitecie Delegatów Ministrów, deputowanych zasiadających w Zgromadzeniu Parlamentarnym i ich zastępców, przedstawicieli państw przy Radzie Europy, funkcjonariuszy Rady Europy, a także sędziów i członków ich rodzin oraz funkcjonariuszy ETPC.

2.4.3. Aspekt materialny przystąpienia Unii Europejskiej