Czynnik prywatny w procesie karnym w innych państwach kręgu common law

W oparciu o rozwiązaniach stosowanych w państwach kręgu common law, w którym udział czynnika prywatnego w wymiarze sprawiedliwości jest, co do zasady, szerszy, takich jak Szkocja, Irlandia, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Cypr, Malta, Kanada i RPA, prześle-dzić można różne warianty udziału osób prywatnych w procesie karnym na przestrzeni histo-rii i współcześnie.

4.1 Szkocja

4.1.1 Tryb postępowania w sprawach karnych

Szkockie prawo karne to jedyny w swoim rodzaju zespół reguł, który zdecydowanie różni się od systemu prawnego Anglii i Walii i jest od niego niezależny. Współczesne szkoc-kie prawo karne pozostaje do dziś w zależności od swoich historycznych korzeni, dlatego też, należy widzieć i rozumieć mechanizm funkcjonowania prawa i procedury karnej przez pry-zmat specyficznej tradycji szkockiej jurysdykcji (Criminal Procedure (Scotland) Act 1995,

part VII oraz part IX)²²⁴. Postępowanie w trybie zwyczajnym ma miejsce w przypadku

naj-poważniejszych przestępstw, a jego uwieńczeniem może być skierowanie aktu oskarżenia do właściwego sądu (High Court albo Sheriff Court). Proces zapoczątkowany w wyniku postę-powania w trybie zwyczajnym odbywa się przy współudziale ławy przysięgłych (art. 84

Cri-minal Procedure Act 1995). Procedura uproszczona ma zastosowanie w przypadku mniej

po-ważnych przestępstw (art. 133 Criminal Procedure Act 1995). Ewentualny proces toczy się wówczas albo przed szeryfem, albo też przed ławą złożoną z jednego lub większej liczby sę-dziów pokoju, którzy nie są prawnikami z zawodu, a ich obecność czyni zadość zasadzie udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości. Proces prowadzony w wyniku postępowania uproszczonego odbywa się bez udziału ławy przysięgłych (art. 137A-137D

Criminal Procedure Act 1995)²²⁵.

Wnoszenie oskarżenia we wszystkich sprawach karnych w Szkocji jest publiczną funkcją wykonywaną przez Lordów Adwokatów przy asyście Advocates Depute i Procurator

Fiscal. Procurators Fiscal są lokalnymi i stałymi reprezentantami Lorda Adwokata i są przez

nich powoływani. W Szkocji to właśnie Procurator Fiscal, a nie oskarżony, decyduje o tym, czy wniesienie oskarżenia powinno mieć miejsce. Ów Procurator Fiscal działa w interesie publicznym, a nie w imieniu ofiary.

Niezawisłość Lorda Adwokata i tych, którzy wnoszą oskarżenia w ich imieniu, jest pełna i każda możliwość zakwestionowania tego stanu rzeczy w sądzie, w praktycznym wy-miarze, jest minimalna. W związku z tym, jeśli Lord Adwokat lub jego lokalny reprezentant, odmawia wnoszenia oskarżenia w jakiejkolwiek sprawie i ofiara poczuje się skrzywdzona takową decyzją, wówczas tej osobie fizycznej przysługuje tylko prawo do wystąpienia do

224 Źródło: World Wide Web: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1995/46/contents [dostęp: 26.04.2013 r.].

225 Źródło: World Wide Web: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1995/46/section/137A [dostęp: 30.12,2016r.].

97 sądu po Bill of Criminal Letters upoważniające go do wniesienia prywatnego oskarżenia226

. Szansa na sukces w takiej sprawie jest jednakże nikła227

. Prawo to jest rzadko stosowane tak jak i Bill of Criminal Letters jest rzadko przyznawany (przykładem: Glasgow – sprawa gwałtu – Carol X 1982228

– sprawa zgwałconej Carol X była pierwszym w historii Szkocji przypad-kiem ścigania z oskarżenia prywatnego).

Zgodnie z literą Criminal Procedure Act 1995 każdy, kto próbuje wykonywać statu-towe prawo do oskarżania w sprawie w uproszczonym trybie (przestępstwa karne w sądzie składającym się tylko z Sheriff) napotka na trudności w podjęciu postępowania; jak stanowi s133 „…wszystkie oskarżenia dotyczące tej części Aktu powinny być wniesione przed in-stancję Procurator Fiscal” (all prosecutions under this Part of this Act shall be brought at the

instance of the procurator fiscal - Criminal Procedure (Scotland) Act 1995, s133 pkt. 5)²²⁹. W

trybie postępowania zwyczajnego (przestępstwa karne w sądzie składającym się z sędziego i ławy przysięgłych) w sprawach z oskarżenia prywatnego kompetentny jest tylko High

Co-urt.²³⁰

4.1.2 Sędziowie przysięgli i struktura sądownictwa

Jak już była mowa powyżej, sędziowie przysięgli występują w szkockim systemie prawnym jedynie w sprawach zapoczątkowanych postępowaniem w trybie zwyczajnym. W przypadku tego rodzaju spraw sędzia lub też szeryf, przed którym toczy się proces, rozstrzyga jedynie kwestie prawne, zaś w kwestiach dotyczących faktów decyzje podejmują sędziowie przysięgli. Ława przysięgłych w sprawach karnych obraduje w składzie piętnastoosobowym, a decyzje odnośnie winy oskarżonego podejmowane są większością ośmiu głosów.231

Najniższą instancją sądową w Szkocji są sądy rejonowe (District Courts), w skład któ-rych wchodzi sędzia (alternatywnie sędziowie) pokoju, nie posiadający wykształcenia praw-niczego i pełniący funkcję przedstawiciela społecznego w wymiarze sprawiedliwości. Sądami wyższej instancji są tzw. Sheriff Courts, których jest obecnie w Szkocji czterdzieści dziewięć. Sądem najwyższym w sprawach karnych w Szkocji są tzw. Wysokie Trybunały rezydujące w Edynburgu, Glasgow oraz innych głównych miastach. Sądom tym przewodniczy sędzia wraz z piętnastoosobową ławą przysięgłych. Wysoki Trybunał obradujący w składzie trzech lub więcej sędziów staje się sądem apelacyjnym i rozpatruje wówczas apelacje od wyroków sądów niższych instancji.232

226 Rogacka-Rzewnicka M., Oportunizm i legalizm ścigania przestępstw w świetle współczesnych przeobrażeń procesu karnego, wyd. Wolters Kluwers Polska, Warszawa 2007 r., s. 193.

227 Ibidem.

228 Sprawa szeroko omawiana w mediach: http://www.dailyrecord.co.uk/news/scottish-news/fire-that-raged-for-two-decades-960822; http://www.firmmagazine.com/features/155/When_worlds_collide.html [dostęp: 26.04.2013 r.].

229

http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1995/46/section/133

230 Ministry of Justice of Scotland (korespondencja elektroniczna – w zbiorach autora).

231 Ibidem.

232 Te i więcej informacji dostępne w World Wide Web: źródło: http://www.scotcourts.gov.uk/home [dostęp: 26.04.2013 r.].

98

4.2 Irlandia

4.2.1 Sądy przysięgłych, sędziowie pokoju

Irlandzki system prawny jest podobny do tego, który funkcjonuje w Anglii i Walii. Sądy przysięgłych miały tam od zawsze zbliżoną pozycję oraz pełniły podobną funkcję, co sądy angielskie. Dawniej większość spraw cywilnych oraz karnych rozpatrywały w Irlandii właśnie sądy przysięgłych. W przypadku najpoważniejszych przestępstw, takich jak morder-stwo czy zdrada stanu, rozpatrywanie sprawy należało wyłącznie do tych sądów, a obradowa-ły one dwa razy do roku na sesjach wyjazdowych. Sędziowie pokoju sądzili w przypadku mniej poważnych przestępstw, na tzw. mały sesjach, albo też na sesjach kwartalnych przy współudziale przysięgłych. Prowadzili oni również wstępne przesłuchania w imieniu sądów przysięgłych. W przypadku, gdy sędzia pokoju uznał, iż jest podstawa, aby wystąpić z aktem oskarżenia, kierował go do Wielkiej Ławy, aby ta zdecydowała, czy owo oskarżenie spełnia wszelkie wymogi formalne oraz czy znajduje wystarczające poparcie w dowodach. Jeśli Wielka Ława uznała, iż jest to uzasadnione, akt oskarżenia trafiał do Małej Ławy, któ-ra rozpoznawała oskarżenie.²³³

4.2.2 Pozycja pokrzywdzonego w procesie

Współcześnie wymiar sprawiedliwości zarówno w Irlandii, jak i w innych państwach na Wyspach Brytyjskich, przyznaje pokrzywdzonemu raczej bierną pozycję, w przeciwień-stwie do modelu obowiązującego w niektórych państwach kontynentu, gdzie pokrzywdzony może być stroną czynną w postępowaniu oraz przysługuje mu prawo do występowania w nim w roli oskarżyciela posiłkowego. Pozycja strony procesowej w systemach prawa stanowione-go wiąże się przede wszystkim z prawem dochodzenia odszkodowania od sprawcy przestęp-stwa, gdy tymczasem w Irlandii odpowiedzialność za żądanie odszkodowania spoczywa na oskarżycielu. Poszkodowany ma prawo żądać odszkodowania, ale w większości przypadków jest to obarczone pewnymi problemami proceduralnymi. Często zdarza się tak, że ofiara w ogóle nie zjawia się w sądzie, brak bowiem takiego wymogu – całość postępowania odbywa się bez jej udziału. Decyzja o odszkodowaniu jest zaś ocenną decyzją sędziego orzekającego w sprawie. W poważnych sprawach sędzia konsultuje kwestię odszkodowania z poszkodowa-nym, jednak są to wyjątkowe przypadki234

W Irlandii prężnie funkcjonują niezależne od władz państwowych organizacje (tzw.

Victim Support), które niosą pomoc osobom pokrzywdzonym w wyniku przestępstw, oferując

im darmową pomoc prawną oraz wsparcie psychologiczne. Organizacje te dążą do tego, aby przestrzegane były prawa ofiar oraz świadków przestępstw na każdym etapie postępowa-nia w sprawach karnych.²³⁵

233 Te i więcej informacji dostępne w World Wide Web: źródło: www.courts.ie w zakładce About us – The cour-ts – History of the Law in Ireland [dostęp: 26.04.2013 r.].

234 Crime Victime Help Line - korespondencja elektorniczna [w zbiorach autora].

235 Przykładem organizacja Crime Victims Help Line, World Wide Web: źródło: http://www.crimevictimshelpline.ie, także: organizacja Victim Support, World Wide Web, źródło: http://www.victimsupport.net [dostęp: 8.05.2013 r.].

99

4.3 Australia

4.3.1 Struktura sądownictwa i rola czynnika prywatnego

Zasady organizacji sądów australijskich oraz procedury sądowe są wyraźnie wzoro-wane na rozwiązaniach stosowanych w dwóch innych systemach common law: angielskim i amerykańskim²³⁶. W jego ramach mieścił się również model procesu karnego. Charakter kolonii karnej wymuszał jednak stosowanie pewnych odmienności w stosunku do kraju ma-cierzystego. Były nimi np. brak udziału ławy przysięgłych w procesie, z racji zbyt małej ilości

freemen capable of sitting in the jury – gdyż niemal wszyscy osadnicy byli więźniami²³⁷. Struktura sądownictwa w Australii charakteryzowała się udziałem sędziów pokoju, którzy podobnie jak w Anglii, nie byli opłacani i nie posiadali profesjonalnych kwalifikacji prawni-czych. Instytucja ławy przysięgłych pojawiła się w okresie późniejszym, w procesie demokra-tyzacji rządów, gdy udział czynnika społecznego zaczął odgrywać rolę równoważącą w stosunku do rządów angielskich kolonizatorów.

Obecnie australijski system sądowy opiera się na trzech instytucjach: Sądzie Jurys-dykcji Karnej (Court of Criminal Jurisdiction), który zastąpiony został Sądem Najwyższym (Supreme Court). Utworzony został także pośredni Sąd Kwartalnych i Generalnych Sesji

(Courts of Quarter and General Sessions), gdzie zasiadają trzej sędziowie pokoju lub jeden

sędzia zawodowy i dwóch sędziów pokoju. Najniższe sądy kierowane są przez jednego sę-dziego pokoju. Obok sądów federalnych funkcjonuje również system sądownictwa stanowe-go. Funkcjonowanie sądów opiera się na konstytucji238

.

W Australii mamy do czynienia z ciekawym przypadkiem koegzystencji stanowych i terytorialnych systemów prawnych wedle przynależności do prawa pisanego i zwyczajowego. Stany prawa pisanego posiadają kodeksy karne – niektóre z nich są oparte na modelowym kodeksie przygotowanym dla Anglii przez słynnego sędziego Sir Jamesa Fitzgeralda Stephe-na, który w Anglii nigdy jednak nie wszedł w życie. Natomiast każdy stan kierujący się pra-wem zwyczajowym posiada odrębną ustawę (Crimes Act), co oznacza, że prawo karne zostało częściowo skodyfikowane, mimo pozostawienia pewnej liczby przestępstw prawu zwyczajo-wemu. W rezultacie współistnieją w Australii dwa rodzaje systemów prawa karnego, w któ-rych przeplatają się instytucje prawa stanowionego z konstrukcjami prawnymi charaktery-stycznymi dla państw common law.

4.3.2 Przebieg postępowania w sprawach karnych

Postępowanie karne w Australii łączy w sobie elementy procesu znanego nam z kon-tynentu europejskiego oraz tradycyjnego common law. Udział czynnika prywatnego jest tu jednak znacznie mniejszy, niż ma to miejsce w przypadku postępowania karnego w Wielkiej

236 Bożyk S., System konstytucyjny Australii, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001, s. 71.

237

Chesterman M., Criminal trail juries in Australia: from penal coloniec to a federal democracy [w:] World Wide Web: http://scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1126&context=lcp [dostęp: 11.06.2013 r.].

238 Natomiast konstytucyjność postępowania sądowego, w ramach wzorowanego na amerykańskim judical review może być zakwestionowana przez każdą ze stron w jej toku.

100 Brytanii. Postępowanie wszczyna się w wyniku zawiadomienia policji przez osobę prywatną o przestępstwie, jednak to zwykle policja podejmuje decyzję o wszczęciu tegoż postępowania, co jest jej dyskrecjonalną kompetencją. Jeśli zgromadzony w toku postępowania policyjnego materiał dowodowy daje ku temu podstawy, sprawa kierowana jest do sądu magistrackiego. W sądzie oskarżenie prowadzone jest – w zależności od prowincji – przez policyjnego proku-ratora lub przez publicznego prokuproku-ratora, znanego pod nazwą Director of Public

Prosecu-tions. Zgodnie z doktryną common law przyjmuje się, że prokurator jest urzędnikiem

repre-zentującym interes publiczny w wymiarze sprawiedliwości. Jego kompetencje nie stoją jed-nak na przeszkodzie prawu osób prywatnych do inicjowania postępowania karnego. Na terytoriach hołdujących porządkowi common law prawo do wnoszenia sprawy przed sąd przez osoby prywatne uważa się za niezbywalne, szczególnie gdy osoby te są równocześnie pokrzywdzonymi przestępnym zachowaniem239. Stają się one w postępowaniu sądowym stro-ną, która może samodzielnie powoływać świadków i prowadzić ich przesłuchanie, co jest jedną z podstawowych cech procesu kontradyktoryjnego, charakterystycznego dla Anglii. Generalnie w czasie postępowania sądowego mają one takie same prawa jak prokurator²⁴⁰. Natomiast na terytoriach prawa stanowionego odpowiedzialność za inicjowanie postępowania karnego spoczywa na Prokuratorze Generalnym (Attorney General) jako obrońcy interesu publicznego.

4.4 Nowa Zelandia

Pomimo początkowego bazowania na brytyjskim modelu, Nowa Zelandia rozwinęła w miarę upływu czasu inny system prawny241. W sprawach karnych opiera się on na Criminal

Justice Act z 1985 roku. Co do zasady podejrzani o przestępstwa są doprowadzani na salę

sądową dzięki wysiłkom policji i prowadzonemu przez nią dochodzeniu. W sprawach, w któ-rych konieczne jest zatrzymanie, początkowe decyzje podejmuje zatrzymujący funkcjona-riusz. Są one potem kontrolowane, aczkolwiek rzadko modyfikowane, przez „nadzorcę linii” i prokuraturę policyjną (Police Prosecutions Section). Zarzuty formułowane są w dokumencie zwanym indictment, który nie jest jeszcze ekwiwalentem aktu oskarżenia, gdyż podlega do-datkowo kontroli wstępnej przed sądem, który decyduje, czy istnieją wystarczające dowody usprawiedliwiające przeprowadzenie procesu.

Postępowanie przed sądem w sprawach małej wagi summary offenses oraz na etapie przygotowawczym prowadzone jest przez specjalnie do tego wyznaczonych funkcjonariuszy policji, którzy przypisani są do tzw. „sekcji prokuratorskiej” tworzonej w obrębie lokalnej jednostki policji na okres dwóch lat. Sprawy ważniejsze – electable offenses - oraz bardziej

239 Prawo to zostało potwierdzono także w stworzonym w 1995 roku przez powołaną do tego Komisję modelo-wym Kodeksie Karnym. Pomysły reformy australijskiego prawa karnego przewidują wzmocnienie władzy pro-kuratora, World Wide Web: źródło: http://www.criminal-courts-review.org.uk/ccr-10.htm#p271 oraz http://www.lawlink.nsw.gov.au/lrc.nsf/pages/r100chp12#H3 [dostęp: 26.04.2013 r.].

240 Part 55 rule 11(2) of the Supreme Court Rules 1970 (NSW), dostępne [w:] World Wide Web: źródło: http://www.legislation.nsw.gov.au/maintop/view/inforce/subordleg+01+1970+cd+0+N.

241

W roku 1840 podpisany został między Koroną a przywódcami Maoryjskimi traktat z Waitangi, transplantują-cy angielski system prawny, w tym także system prawa karnego na nowe terytorium imperium, tak: J. Eska, Specyfika anglosaskiego modelu prawno-ustrojowego i gospodarczego na przykładzie Nowej Zelandii, referat zaprezentowany na konferencji naukowej: Przyszłość – teraźniejszość – przeszłość. Problemy badawcze młodych politologów na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2010 roku.

101 skomplikowane summary cases, do których rozstrzygania właściwe są wyższe sądy, należą do kompetencji tzw. Crown Counsel, czyli doradcy Korony, który działa w imieniu państwa. Może nim być prawnik prowadzący prywatną praktykę, przeszkolony do wykonywania zadań oskarżenia i posiadający do tego mandat Korony. Ma on zwykle niewielki kontakt ze sprawą przed początkiem rozprawy, gdyż to policja przygotowuje całą dokumentację i przesłuchuje świadków. Na rozprawie sędzia wysłuchuje oświadczeń oskarżenia i obrony. Policyjni proku-ratorzy uczestnicząc w postępowaniu sądowym zwykle nie wychodzą poza ramy przedsta-wienia sprawy, uprzednich skazań, oświadczenia złożonego przez ofiarę i streszczenia faktów w razie przyznania się przez oskarżonego do winy. Doradca Korony odgrywa zwykle bardziej aktywną rolę, udzielając sędziemu rad co do prowadzonej sprawy i jej rozstrzygnięcia praw-nego. Natomiast pokrzywdzony nie ma pływu na przebieg rozprawy. Nie ma ona prawa gło-su, a jedynie. odczytaniu na rozprawie podlega jego oświadczenie złożone uprzednio prokura-torowi. Nie ma prawa odezwać się do sądu, ani wnioskować o wyrok. Z jednej strony postę-powanie nie jest do końca powierzone organom państwowym, gdyż oskarżenie prowadzi oso-ba nie posiadająca statusu prokuratora publicznego. Z drugiej strony nie jest to system, w którym pozycja strony jest silna. Mimo więc obecności czynnika prywatnego w procesie karnym, nie wpływa to w znaczący sposób na sytuację i prawa oskarżonego.242

4.5 Indie

4.5.1 Model procesu karnego

System prawa karnego obowiązujący w Indiach wywodzi się z modelu brytyjskiego. Na mocy indyjskiej konstytucji wymiar sprawiedliwości sprawowany jest równolegle przez urzędy federalne oraz stanowe243. Obowiązują Kodeks karny oraz Kodeks postępowania kar-nego, które weszły w życie w 1974 r., a zebrane tam przepisy mają pierwszeństwo przed wszelkimi aktami o zasięgu jedynie stanowym i nie mogą być przez nie zmieniane. Istnieje również wiele szczegółowych aktów prawnych regulujących przestępstwa, które nie zostały unormowane w Kodeksie karnym, jak na przykład korupcja.

Sądy w Indiach rozpoznają sprawy zgodnie z procedurą przypominającą model an-gielski. Obowiązujący obecnie Kodeks postępowania karnego, który zastąpił kodeks z 1860 r., zawiera liczne przepisy mające na celu umożliwienie przyspieszenia postępowania sądo-wego, zwiększenie efektywności wymiaru sprawiedliwości, zapobieganie nadużyciom, jak również gwarantujące pomoc prawną dla najuboższych. Podstawowe zasady procesu kar-nego wyrażone w Kodeksie potwierdzają konstytucyjne gwarancje oskarżokar-nego. Należy do nich: prawo osób tymczasowo aresztowanych do przedstawienia im zarzutów, prawo korzy-stania z pomocy obrońcy oraz prawo do bycia postawionym przed sądem w ciągu dwudziestu czterech godzin od aresztowania. Sprawy karne są z reguły rozpatrywane jawnie, jednakże

242

Young W., World Factbook Of Criminal Justice Systems, New Zealand, rozdział: Victims, podrozdział 2: Victim’s Assistance Agencies, Victoria University Of Wellington, World Wide Web: źródło: http://www.bjs.gov/content/pub/ascii/WFBCJNEW.TXT [dostęp: 26.04.2013 r.].

243 Raghavan R.K., World Factbook Of Criminal Justice Systems, India, rozdział: 1. Political system, World Wide Web: źródło: http://www.bjs.gov/content/pub/ascii/WFBCJIND.TXT [dostęp: 26.04.2013 r.].

102 Kodeks przewiduje odstępstwa od tej zasady, jeśli wystąpią nadzwyczajne okoliczności244

.

4.5.2 Rola stron w procesie

Oskarżony nie jest obowiązany do fizycznej obecności w sądzie i może być reprezen-towany przez adwokata. Wszelkie dowody dopuszczone podczas procesu powinny być proto-kołowane w obecności oskarżonego albo jego obrońcy. Sądzenie przy udziale ławy przysię-głych obecnie już nie funkcjonuje, gdyż zrezygnowano już dekady temu ze stosowania tego rozwiązania. Każda osoba, przeciwko której toczy się postępowanie w sprawie karnej, ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy z wyboru. W sytuacji, gdy oskarżony nie jest w stanie opłacić adwokata, przysługuje mu prawo do skorzystania z pomocy obrońcy z urzę-du²⁴⁵.

Indyjski kodeks postępowania karnego nie poświęca zbyt wiele miejsca regulacjom praw osób pokrzywdzonych oraz ich udziałowi w procesie. Materii tej dotyczą jedynie dwa artykuły. Zgodnie z art. 357 w sytuacji, gdy orzeczona została kara grzywny, sąd może przy-znać uiszczoną przez skazanego grzywnę pokrzywdzonemu, jako odszkodowanie za doznaną krzywdę. Z kolei art. 358 Kodeksu postępowania karnego umożliwia dochodzenie odszkodo-wania przez osobę niesłusznie aresztowaną.

W Indiach działa wiele agencji i organizacji o charakterze non-profit, które wspierają pokrzywdzonych w toku całego postępowania. Ponadto w każdym stanie funkcjonują biura pomocy prawnej utrzymywane z funduszy państwowych, które oferują darmową pomoc prawną osobom najuboższym246

.

4.6 Cypr

W okresie panowania brytyjskiego na Cyprze wprowadzano stopniowo instytucje prawa common law tak, iż z czasem zaczęły one wypierać i zastępować rodzimy system pra-wa. Wiele dziedzin prawa zostało wówczas skonstruowanych według wzoru angielskiego, m.in. prawo zobowiązań i prawo wykroczeń. Powszechnym było również stosowanie za rzą-dów brytyjskich rozwiązań prawa common law przez sądy w zakresie cywilnego i karnego wymiaru sprawiedliwości. Prawo angielskie było również źródłem interpretacji wszelkich aktów prawnych.

Po odzyskaniu niepodległości w 1960 r. uchwalono wiele nowych ustaw oraz dokona-no licznych poprawek przyjętych już wcześniej aktów prawnych, jednakże podstawowy rdzeń prawa pozostał niezmieniony i jest nim nadal, w Republice Cypru, prawo angielskie.

Na Cyprze w sprawach karnych rozstrzygają sądy okręgowe, sądy przysięgłych oraz Sąd Najwyższy jako instancja apelacyjna. Sądy okręgowe są sądami pierwszej instancji we wszystkich sprawach z wyjątkiem najpoważniejszych przestępstw, czyli takich, które za-grożone są karą powyżej trzech lat pozbawienia wolności albo grzywną powyżej 500 funtów cypryjskich. Sądy przysięgłych mają nieograniczoną jurysdykcję w pierwszej instancji, ale w

244 Ibidem, rozdział: Prosecutorial and judicial process, podrozdział 1: Rights of the Accused [dostęp: 26.04.2013 r.].

245 Ibidem.

246

103 praktyce odbywa się przed nimi jedynie niewielki procent spraw. Sąd Najwyższy jest sądem apelacyjnym we wszystkich sprawach karnych.

Obowiązujące na Cyprze przepisy regulujące postępowanie w sprawach karnych gwa-rantują oskarżonemu prawo bycia obecnym podczas wszelkich czynności procesowych, pra-wo korzystania z pomocy adpra-wokata z wyboru lub też z urzędu, jeśli nie jest w stanie sam go