2. Nabywanie jednostek uczestnictwa
2.2. Dokonanie wpłat na poczet jednostek uczestnictwa
Jednym z obligatoryjnych elementów procedury utworzenia funduszu inwestycyjnego otwartego jest zebranie przez towarzystwo wpłat do funduszu w wysokości określonej w jego statucie, z uwzględnieniem odpowiednich przepisów ustawy statuujących minimalny próg pierwszej subskrypcji, tj. 4.000.000 zł (art. 15 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 15 ust. 2 u.f.i.). W tym kontekście należy nadmienić, iż w statucie funduszu może również zostać określona minimalna kwota, za jaką jednorazowo można nabyć jednostki uczestnictwa (art. 88 ust. 3 u.f.i.). Obligatoryjność dokonania wpłaty przed przydziałem jednostek uczestnictwa zarówno na etapie tworzenia funduszu, jak i w trakcie jego działalności, można uzasadnić koniecznością pozyskania środków służących realizacji celów inwestycyjnych funduszu260. W praktyce procedura zbierania wpłat do funduszu inwestycyjnego otwartego – podobnie jak w przypadku funduszu zamkniętego – jest połączona z przyjmowaniem zapisów na tytuły uczestnictwa.
259 W stanie prawnym obowiązującym przed dniem 1 lutego 2013 r. istniał obowiązek udostępniania skrótu prospektu informacyjnego funduszu.
260 Tak: R. Mroczkowski (w:) R. Mroczkowski (red.), Ustawa o funduszach…, s. 125.
161
Wpłaty na jednostki uczestnictwa dokonywane są przede wszystkim w formie środków pieniężnych, a także w formie zdematerializowanych papierów wartościowych (o ile statut funduszu przewiduje taką możliwość – art. 7 ust. 2 u.f.i.), które są gromadzone odpowiednio na wydzielonym rachunku bankowym albo na rachunku papierów wartościowych towarzystwa prowadzonym przez depozytariusza, na podstawie zapisów składanych nie wcześniej niż w dniu następującym po dniu doręczenia zezwolenia KNF na utworzenie funduszu i nie później niż 2 miesiące od tej daty, za pisemnym potwierdzeniem wpłaty przez towarzystwo (art. 26 ust. 1 i 2 w zw. z art. 28 ust. 1 u.f.i.).
Wpłaty pieniężne do funduszu mogą być dokonywane zasadniczo w złotych polskich, chyba że statut fundusz zezwala na dokonanie wpłat w walucie obcej, jeżeli zgodnie ze swoją polityką inwestycyjną fundusz może lokować co najmniej 50% wartości swoich aktywów w papiery wartościowe lub w instrumenty rynku pieniężnego, a tym samym aktywa i pasywa funduszu mogą być ustalane w określonej w statucie walucie obcej (por. art. 13 ust. 1 i 3 u.f.i.).
Zasada dokonywania wpłaty pieniężnej na poczet subskrybowanych jednostek uczestnictwa wyprowadzana jest w piśmiennictwie261 z samej istoty działania funduszu inwestycyjnego (art. 3 ust. 1 u.f.i.), zgodnie z którą jest on osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zgromadzonych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa (w przypadku funduszu inwestycyjnego typu otwartego). Odstępstwo od tej zasady ustawodawca przewidział przede wszystkim dla: (i) możliwości wnoszenia wkładów w postaci zdematerializowanych papierów wartościowych – w przypadku każdego rodzaju funduszu, pod warunkiem dopuszczenia takiej możliwości w statucie funduszu (art. 7 ust. 2 u.f.i.), (ii) możliwości dokonywania wpłat w specjalistycznych funduszach otwartych zdematerializowanymi papierami wartościowymi, które uczestnicy nabyli na zasadach preferencyjnych lub nieodpłatnie, zgodnie z odrębnymi przepisami, pod warunkiem dopuszczenia takiej możliwości w statucie funduszu (art. 116 u.f.i.)262, jak również
261 Por. R. Mroczkowski (w:) R. Mroczkowski (red.), Ustawa o funduszach…, s. 127.
262 W przepisie art. 116 u.f.i. (w brzmieniu ustalonym nowelizacją z dnia 16 grudnia 2016 r., Dz.U.
z 2016 r., poz. 2260, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.) znajduje się explicite odesłanie do preferencyjnych warunków lokowania papierów wartościowych nabytych w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, wyłączające zastosowanie wynikającego z art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników (Dz.U. z 2016 r., poz. 981, 1174 i 2260) zakazu zbywania akcji nabytych nieodpłatnie przez: (i) uprawnionych pracowników oraz przez rolników lub rybaków – przed upływem dwóch lat od dnia zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji
162
(iii) możliwości dokonywania wpłat w postaci innych aktywów (tzn. instrumentów finansowych innych niż zdematerializowane papiery wartościowe, a także udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością lub praw do nieruchomości – co do zasady zastrzeżonych dla subskrypcji certyfikatów inwestycyjnych funduszy zamkniętych (art. 128 ust. 1 u.f.i.). W piśmiennictwie słusznie zauważono, iż ratio legis przepisów wprowadzających odstępstwa od zasady wpłaty pieniężnej do funduszu należy upatrywać w umożliwieniu przystąpienia do funduszu również osobom, które posiadają określone aktywa niepieniężne, których spieniężenie w momencie prowadzenia zapisów na tytuły uczestnictwa jest niemożliwe, znacznie utrudnione lub nieopłacalne, ewentualnie osoby te mogą nie być zainteresowane dalszym samodzielnym zarządzaniem tymi aktywami263.
Przedmiot wpłat do funduszu jest objęty istotnym ograniczeniem w rozporządzaniu przez towarzystwo, albowiem do momentu rejestracji funduszu towarzystwo nie może rozporządzać wpłatami do funduszu, pobranymi opłatami manipulacyjnymi, ani kwotami z tytułu oprocentowania wpłat lub pożytkami związanymi z wpłatami, a nadto wpłaty do funduszu są z mocy prawa wyłączone z egzekucji i z masy upadłości towarzystwa oraz nie mogą być objęte postępowaniem restrukturyzacyjnym prowadzonym wobec towarzystwa (art. 28 ust. 3 i 4264 u.f.i.). Ratio legis przedmiotowego unormowania leży niewątpliwie w potrzebie zabezpieczenia potencjalnego obowiązku zwrotu wpłat wraz z wartością otrzymanych pożytków i odsetkami naliczonymi od nich przez depozytariusza.
Obowiązek taki może się zaktualizować w przypadku: (i) odmowy rejestracji funduszu przez sąd rejestrowy, (ii) cofnięcia zezwolenia KNF na utworzenie funduszu przed rejestracją funduszu albo (iii) wygaśnięcia tego zezwolenia z uwagi na bezskuteczny upływ terminu do zebrania wpłat w wysokości określonej statutem lub terminu do złożenia przez towarzystwo wniosku do sądu o rejestrację funduszu (art. 30 ust. 1 i 2 u.f.i.)265.
na zasadach ogólnych, a także przez (ii) pracowników pełniących funkcję członków zarządu spółki – przed upływem trzech lat od dnia zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji na zasadach ogólnych.
263 Tak: R. Mroczkowski (w:) R. Mroczkowski (red.), Ustawa o funduszach…, s. 127.
264 Por. art. 28 ust. 4 u.f.i. w brzmieniu ustalonym nowelizacją ustawy z dnia 31 marca 2016 r. (Dz.U.
z 2016 r., poz. 615).
265 Por. na gruncie ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 r.: P. Pilarczyk, Towarzystwo..., s. 86 oraz A. Chróścicki, Fundusze inwestycyjne i emerytalne..., s. 58.
163