Prawo do informacji o sytuacji funduszu

Niezwykle istotnym z punktu widzenia ochrony interesu prawnego inwestorów jest przyznane uczestnikom funduszu uprawnienie do uzyskiwania informacji o sytuacji ekonomicznej i prawnej funduszu²³⁹. Korelatem tego uprawnienia są określone w ustawie obowiązki informacyjne ciążące na towarzystwie jako organie funduszu.

Niezależnie od obowiązków podawania do publicznej wiadomości określonych informacji, dotyczących wszystkich typów funduszy, na funduszu inwestycyjnym typu otwartego,

238 Przepis ten został dodany na mocy nowelizacji ustawy z dnia 4 września 2008 r. (Dz.U. Nr 231, poz. 1546), która weszła w życie w dniu 13 stycznia 2009 r.

239 Por. A. Chróścicki, Fundusze inwestycyjne i emerytalne..., s. 49.

143

a w pewnych sytuacjach również na dystrybutorach jednostek uczestnictwa funduszu, spoczywają szczególne obowiązki informacyjne względem uczestników tego funduszu.

W pierwszej kolejności, przy każdym zbywaniu jednostek uczestnictwa podstawowym obowiązkiem funduszu typu otwartego wobec osoby nabywającej jednostki uczestnictwa jest nieodpłatne udostępnienie kluczowych informacji dla inwestorów oraz umożliwienie zapoznanie się z nimi przed nabyciem jednostek uczestnictwa (art. 222 ust. 1 u.f.i. – dawniej: skrótu prospektu informacyjnego²⁴⁰). W razie zbywania jednostek uczestnictwa funduszu za pośrednictwem dystrybutorów (agentów), o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3 lub ust. 2 u.f.i., przedmiotowy obowiązek spoczywa na tych podmiotach, którym fundusz inwestycyjny ma obowiązek dostarczyć w żądanej liczbie kluczowe informacje dla inwestorów (art. 222 ust. 2 u.f.i.). Jeżeli natomiast oświadczenia woli związane z przystąpieniem do funduszu są przyjmowane za pośrednictwem osób fizycznych pozostających w stosunku zlecenia lub innym stosunku prawnym o podobnym charakterze z towarzystwem lub podmiotem pośredniczącym w zbywaniu jednostek uczestnictwa, przedmiotowy obowiązek informacyjny jest wykonywany za pomocą tych osób (art. 222 ust. 3w zw. z art. 33 ust. 1 u.f.i.).

Dalsze obowiązki informacyjne funduszu związane ze zbywaniem jednostek uczestnictwa obejmują: 1) obowiązek udostępnienia informacji o planowanym zgromadzeniu uczestników zawierającej dane, o których mowa w art. 87c ust. 3 u.f.i. wraz z kluczowymi informacjami dla inwestorów – aktualizujący się w dniu ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia uczestników funduszu, a także 2) obowiązek udostępnienia informacji o planowanym połączeniu funduszu z innym funduszem wraz z kluczowymi informacjami dla inwestorów – aktualizujący się w dniu odbycia zgromadzenia uczestników zwołanego w związku z planowanym połączeniem funduszy, z wyjątkiem sytuacji, gdy zgromadzenie uczestników funduszu nie podjęło ważnej uchwały o wyrażeniu zgody na połączenie (art. 222 ust. 4 i 5 u.f.i.).

W następnej kolejności, na każdym funduszu otwartym oraz specjalistycznym funduszu otwartym spoczywa również obowiązek nieodpłatnego doręczenia uczestnikowi funduszu, na każde jego żądanie, określonych w ustawie dokumentów informacyjnych funduszu, a w szczególności: prospektu informacyjnego wraz z aktualnymi informacjami

240 Na mocy nowelizacji ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 70), która weszła w życie w dniu 1 lutego 2013 r. skrót prospektu informacyjnego został zastąpiony dokumentem zawierającym kluczowe informacje dla inwestorów.

144

o zmianach w tym prospekcie, jak również rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych, połączonych sprawozdań finansowych funduszu z wydzielonymi subfunduszami oraz sprawozdań jednostkowych subfunduszy – w sposób określony w kluczowych informacjach dla inwestorów oraz prospekcie informacyjnym funduszu, przy czym na żądanie uczestnika funduszu sprawozdania finansowe powinny być mu dostarczane na papierze (art. 222 ust. 6 i 8 u.f.i.). Zgodnie z dyspozycją art. 222 ust. 7 u.f.i., kluczowe informacje dla inwestorów oraz prospekt informacyjny wraz z aktualnymi informacjami o zmianach w tym prospekcie mogą być udostępnione uczestnikowi w formie elektronicznej lub za pośrednictwem strony internetowej, jednakże na żądanie inwestora lub uczestnika funduszu powinny one być mu dostarczone bezpłatnie w formie pisemnej.

Dodatkowym obowiązkiem informacyjnym każdego funduszu inwestycyjnego otwartego, działającego jako fundusz powiązany, jest bezpłatne udostępnianie każdemu uczestnikowi tego funduszu, na jego żądanie, również prospektu informacyjnego oraz rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych funduszu podstawowego (art. 222 ust. 9 u.f.i.).

Niezależnie od powyższych obowiązków informacyjnych wobec uczestnika funduszu, istotnym elementem kontroli i nadzoru sprawowanego przez KNF nad funkcjonowaniem funduszy i towarzystw są również określone obowiązki informacyjne nałożone na te podmioty przez ustawę. Mianowicie, oprócz obowiązków udzielania informacji uczestnikom funduszu oraz publikacji określonych danych, fundusz inwestycyjny oraz towarzystwo funduszy inwestycyjnych zostały zobligowane do informowania organu nadzoru o przebiegu ich działalności. Należy tu wymienić w szczególności:

1) obowiązek funduszu inwestycyjnego dotyczący zawiadamiania Komisji o terminach i treści dokonanych ogłoszeń dotyczących zmian statutu funduszu niewymagających lub wymagających zezwolenia Komisji (art. 24 ust. 9 u.f.i.);

2) obowiązek funduszu otwartego dotyczący informowania Komisji o fakcie zawieszenia zbywania lub odkupywania jednostek uczestnictwa, które są zbywane lub odkupywane również na terytorium innych państw członkowskich UE (art. 89 ust. 6 u.f.i.);

3) obowiązek funduszu otwartego w zakresie przekazywania Komisji prospektów informacyjnych i kluczowych informacji dla inwestorów niezwłocznie po ich

145

sporządzeniu oraz zmian do tych dokumentów niezwłocznie po ich wprowadzeniu, a także rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych (w przypadku funduszu z wydzielonymi subfunduszami – rocznych i półrocznych połączonych sprawozdań finansowych funduszu oraz rocznych i półrocznych sprawozdań jednostkowych subfunduszy) niezwłocznie po ich zbadaniu przez biegłego rewidenta (art. 222 ust. 10 i 12 u.f.i.);

4) obowiązek funduszu oraz towarzystwa (względnie zarządzającego UE) w zakresie dostarczania Komisji okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji dotyczących ich działalności i sytuacji finansowej, a na żądanie Komisji lub jej upoważnionego przedstawiciela – towarzystwo, fundusz lub spółka zarządzająca funduszem mają obowiązek dostarczania także innych informacji, dokumentów lub wyjaśnień niezbędnych do wykonywania efektywnego nadzoru (art. 225 ust. 1 i 2 u.f.i.).

Obowiązki informacyjne określone w art. 222 ust. 10 u.f.i. należy odróżnić od wymogów przewidzianych w art. 225 ust. 1 i 2 u.f.i., choćby z uwagi na fakt, iż te pierwsze zostały nałożone wyłącznie na fundusze inwestycyjne otwarte, podczas gdy te drugie dotyczą wszystkich typów funduszy. Inne jest też przeznaczenie sprawozdań objętych tymi przepisami. Sprawozdania roczne i półroczne są bowiem skierowane przede wszystkim do inwestorów, podczas gdy okresowe sprawozdania i bieżące informacje są przeznaczone wyłącznie na użytek organu nadzoru²⁴¹. Wskazane obowiązki informacyjne mają na celu wzmocnienie uprawnień kontrolnych Komisji, umożliwiając jej zapoznanie się z aktualną sytuacją finansową funduszy oraz towarzystw, a tym samym ułatwiając jej przeprowadzenie właściwej kontroli.

W dalszej kolejności wymienić należy również dodatkowe obowiązki informacyjne ciążące wyłącznie na niektórych rodzajach funduszy inwestycyjnych, a w szczególności:

obowiązek funduszu inwestycyjnego otwartego będącego funduszem powiązanym dostarczania Komisji prospektu informacyjnego, kluczowych informacji dla inwestorów oraz ich zmian, a także rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych funduszu podstawowego (art. 222 ust. 11 u.f.i.).

Ponadto, na wszystkich funduszach inwestycyjnych otwartych (i odpowiednio specjalistycznych funduszach otwartych) spoczywa również istotny z punktu widzenia prawa uczestników do informacji o funduszu obowiązek zapewnienia nieodpłatnej

241 Por. L. Sobolewski (w:) M. Michalski, L. Sobolewski, Prawo o funduszach..., s. 453.

146

dostępności w miejscach zbywania jednostek uczestnictwa wskazanych w prospekcie informacyjnym – rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych, połączonych sprawozdań finansowych funduszu z wydzielonymi subfunduszami oraz sprawozdań jednostkowych subfunduszy, a także samego prospektu informacyjnego funduszu wraz z wszelkimi zmianami w tymże prospekcie. Informacje o tych zmianach powinny być udostępniane ponadto na bieżąco na stronach internetowych wskazanych w statucie funduszu wraz z tekstem ujednoliconym kluczowych informacji dla inwestorów, obejmującym wszystkie zmiany (art. 222 ust. 13 i 14 u.f.i.).

Natomiast zakres obowiązków informacyjnych funduszy inwestycyjnych zamkniętych co do zasady uzależniony jest od tego, czy emitują one publiczne, czy też niepubliczne certyfikaty inwestycyjne. O ile bowiem w przypadku pierwszego typu funduszy, obowiązane są one do udostępniać do publicznej wiadomości lub wiadomości zainteresowanych inwestorów prospekt emisyjny lub memorandum informacyjne w sposób określony przepisami ustawy o ofercie publicznej (art. 219 ust. 3 u.f.i.), to w przypadku funduszy emitujących niepubliczne certyfikaty przewidziany jest – analogicznie jak w przypadku funduszy inwestycyjnych otwartych – obowiązek udostępniania na żądanie uczestnika funduszu rocznych i półrocznych sprawozdań finansowych, w tym połączonych sprawozdań funduszy z wydzielonymi subfunduszami oraz sprawozdań jednostkowych subfunduszy, niezwłocznie po ich zbadaniu lub przeglądzie przez biegłego rewidenta (art. 219 ust. 4 u.f.i.). Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku innych informacji publikowanych przez towarzystwo, wyżej wymienione informacje dla uczestnika funduszu powinny w sposób rzetelny przedstawiać sytuację finansową funduszu oraz ryzyko związane z uczestnictwem w funduszu.